Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Ekonomiczna wycena środowiska przyrodniczego – wybrane problemy

Piontek B.

Ekonomia i Środowisko

|

2012

|

nr 1

47--70

PL

Prezentowane w niniejszym artykule rozważania, dotyczące metod ekonomicznej wyceny środowiska przyrodniczego, są merytorycznie powiązane, stanowią kontynuację i dalszy etap studium nad kategorią internalizacja kosztów zewnętrznych w rachunku opłacalności działalności społeczno-gospodarczej. Ustalenie środowiskowych (a także społecznych) kosztów zewnętrznych, stanowiących przedmiot internalizacji, zakłada bowiem możliwość sprowadzenia po wstających w otoczeniu szkód do wspólnego mianownika. To właśnie umożliwiają metody ekonomicznej wyceny środowiska przyrodniczego, o których traktuje niniejszy artykuł.

EN

The issue of economic methods of environmental valuation was undertaken in the literature several times in the 70-90s of the twentieth century. During this period there have been many estimates of environmental losses in the various sections. Their purpose was to show that investment in environmental protection are essential and important. Presented in this article considerations relate to methods of economic valuation of natural environment. They are a continuation and a further phase of the category of internalization of external costs in the income statement profitability of the socio-economic situation. The term environmental (and social) of external costs, allows to bring the damage which is formed in the environment to a common denominator. The scope of the research undertaken in this article include: • analysis of the eff ectiveness categories, • the cash value, • an overview of economic valuation methods of the natural environment and to evaluate their practical use.

2

Strategia - weryfikator dla sprawowanej władzy?

Piontek B.

Przegląd Komunalny

|

2010

|

nr 5

28-30

PL

Bez planu (programu) nie ma działania gospodarczego, społecznego, ekologicznego i nie można mówić o rozwoju. Odpowiadając na te wyzwania, władza publiczna, w tym samorządy lokalne i wojewódzkie, podejmuje aktywność mającą na celu opracowywanie różnego rodzaju polityk, strategii i programów.

3

Strategia rozwoju - "zrób to sam". Cz. II

Piontek B.

Przegląd Komunalny

|

2010

|

nr 10

20-21

PL

By strategia rozwoju gminy nie była dokumentem martwym, należy ją dobrze przygotować. W pierwszej częsci artykułu omówiono poszczególne etapy programowania takiego dokumentu - od diagnozy i waloryzacji, poprzez zbieranie informacji, do przetwarzania ich w decyzje. Trzeba jednak znacznie więcej, by stworzyć dobrą strategię rozwoju.

4

Strategia rozwoju - "zrób to sam". Cz. I

Piontek B.

Przegląd Komunalny

|

2010

|

nr 9

20-21

PL

W procesie urzeczywistniania rozwoju - oprócz sensu i celu działania - duże znaczenie posiada program i metodyka jego opracowywania. Strategia rozwoju, której potrzeby i słuszności nie trzeba udowadniać, w praktyce bardzo często jest dokumentem martwym, z którego, niestety, nic albo niewiele wynika. Pytanie, co jest przyczyną takiego stanu rzeczy?

5

Współczesne uwarunkowania rozwoju społecznogospodarczego (ujęcie syntetyczne)

Piontek B.

Problemy Ekorozwoju

|

2010

|

vol. 5, nr 2

117-124

PL

Przeprowadzone w niniejszej pracy studium nad współczesnymi uwarunkowaniami rozwoju społecznogospodarczego pozwala przyjąć hipotezę głoszącą, że urzeczywistniana w warunkach polskich transformacja posiada swoją alternatywę, a jest nią transformacja niszowa. Warunkami wdrażania transformacji niszowej są: poprawne zdefiniowanie kategorii rozwój; określenie założeń dla transformacji niszowej, jakie wynikają ze współcześnie funkcjonujących koncepcji rozwoju oraz określenie rozwiązań instytucjonalnych umożliwiających wdrożenie transformacji niszowej, co udowodniono i zweryfikowano w oparciu o bogaty materiał empiryczny. Warunkami niezbędnymi dla urzeczywistniania transformacji niszowej są: uznanie faktu istnienia trzech kapitałów i nadrzędności kapitału ludzkiego, dopuszczenie technologii niestandaryzowanych otwartych na pracochłonność, wykorzystanie oszczędności lokalnych, wykorzystanie lokalnego popytu dla funkcjonowania lokalnej przedsiębiorczości, obrona depozytu niezrelatywizowanych wartości i lokalnej tożsamości, kształtowanie świadomości zintegrowanej zdolnej do dokonywania egzystencjalnych wyborów i kontroli społecznej, określenie produktu lokalnego i stworzenie warunków dla certyfikacji lokalnej, stosowanie do oceny efektywności społecznej i ekonomicznej oraz stworzenie skutecznych unormowań prawnych i odpowiedzialności karnej za opracowywane i uchwalane dokumenty oraz podejmowane - na ich podstawie - decyzje urzeczywistniające zaprezentowane modele transformacji.

EN

A study of contemporary conditions for socio-economic development presented in the present paper allows to formulate the hypothesis that realization of transformation in Poland has an alternative - namely the niche transformation, which was proved and verified on the basis of a rich empirical material. The following are conditions of implementation of the niche transformation: correct definition of the development category; definition of assumptions for the niche transformation, which arise from existing and functioning concepts of development and definition of institutional solutions facilitating the implementation of niche transformation. The following are necessary conditions for the realization of niche transformation: recognition of the fact that there are three capitals and that human capital is superior, admitting non-standardized technologies open to labour intensity, utilization of local savings, utilization of local demand for local enterprise, protection of the deposit of nonrelativised values and local identity, shaping of integrated awareness capable of making existential choices and social control, defining local product and creating conditions for local certification, suitably for assessment of social and economic effectiveness as well as drawing up effective legal norms legal responsibility for prepared and adopted documents and decisions taken on their basis, which realize presented transformation models.

6

Aksjologia i prawo naturalne w procesie edukacji

Piontek B.

Problemy Ekologii

|

2009

|

R. 13, nr 5

233-233

EN

Axiology and the natural law together with the qualities resulting from them ensure the cohesion of science and education. This article is aimed at describing the principal natural laws and axioms as well as indicating the meaning of axiology and the natural law for science and the educational processes with special focus on the socio–economic sciences. It also presents the consequences for the development which may result from the negligence of axiology and the natural law in science and education.

7

Budowa społeczeństwa informacyjnego zagrożeniem dla rozwoju (artykuł inspirujący do dyskusji)

Piontek F., Piontek B.

Problemy Ekologii

|

2006

|

R. 10, nr 5

231-239

PL

Tematem artykułu jest naukowa refleksja nad kategorią rozwój w aspekcie współczesnych dla niej zagrożeń. Hipotezą jest twierdzenie: kluczem do zbudowania społeczeństwa informacyjnego - jak stwierdzają A. i H. Toffler - są: nowe założenia, języki, kody i systemy logiczne. Ich formułowanie możliwe jest poprzez zastępowanie aksjomatów filozoficznych i depozytu niezrelatywizowanych wartości - regułom technologicznym. Zmiana założeń (...) kodu i systemów logicznych oznacza łamanie kodu cywilizacyjnego. Artykuł pokazuje, że w historii cywilizacji złamaniu kodu dokonano dwukrotnie: - w Raju, kiedy cywilizację DOBRA zastąpiono cywilizacją DOBRA i zła (następnie była podjęta próba przywrócenia cywilizacji DOBRA); - współcześnie - poprzez budowanie społeczeństwa informacyjnego, a w tym zastępowanie aksjologii filozoficznej regułami technologicznymi - podejmuje się próbę syntezy DOBRA ze złem. W wymiarze ontologicznym (jest to niemożliwe), ale jest to możliwe w wymiarze poznania i wyborów egzystencjalnych człowieka. Synteza taka polega na zrównaniu i pomieszaniu zła z dobrem, prawdy z fałszem. W ten sposób marksistowska metoda dialektyki (teza - antyteza = synteza) - zastosowana w budowie społeczeństwa informacyjnego - została wykorzystana do kształtowania dziejów cywilizacji. Artykuł pokazuje w jaki sposób aksjomaty filozoficzne i depozyt niezrelatywizowanych wartości zastępowane są regułami technologicznymi i jak prowadzi to do łamania kodu cywilizacyjnego. Stróżami i instytucjami odpowiedzialnymi za kod cywilizacyjny są: nauka, edukacja i instytucje odpowiedzialne za depozyt wartości, w szczególności rodzina, instytucje religijne, wymiar sprawiedliwości.

EN

The subject of the article is a scientific discussion of the category development in the aspect of the present risks posed to it. The hypothesis is a statement: the keys to building an information society, according to A and H Toffler, are: new assumptions, languages, codes and logical systems. Their formulation is possible through replacing the philosophical axioms and the deposit of non-relativised values by technological rules. A change (...) of the code and the logical systems means breaking the civilization code. The article shows that such a break of the civilization code has been made twice in the history of civilization: - in Paradise, when the civilization of the GOOD was replaced by the civilization of the GOOD and evil (followed by an attempt to restore the civilization of the GOOD); - nowadays - through buiIding an information society, including replacement of the philosophical axioms by technological rules, a synthesis of the GOOD and the evil has been attempted. In ontological dimension this attempt is impossible; however it is possible in the dimension of cognition and existential choices of man. Such a synthesis consists in equaling and mixing the good with the evil, the truth with the falsity. In this way the Marxist method of dialectics (thesis-antithesis=synthesis) applied for building an information society, has been used for developing the history of civilization. The article shows the way in which the philosophical axioms and the deposit of non-relativised values have been replaced by technological rules and how it leads to breaking the civilization code. The guards and institutions responsible for the civilization code are: science, education and institutions responsible for the deposit of values: especially family, religious institutions and jurisdiction.

8

Uwarunkowania rozwoju społeczno-gospodarczego w układach lokalnych

Piontek B.

Ekonomia i Środowisko

|

2005

|

nr 1

24--41

PL

Celem niniejszego artykułu jest próba określenia instrumentów niezbędnych do urzeczywistniania rozwoju w układach lokalnych oraz odpowiedź na pytanie, czy współczesne uwarunkowania społeczno-gospodarcze umożliwiają poprawne kształtowanie struktur na szczeblu lokalnym. W artykule przyjęto założenie, że właściwe kształtowanie rozwoju lokalnego wymaga współpracy zarówno ze strony władz gminy, jak i jej mieszkańców. Partycypacja społeczności lokalnych w zapewnieniu rozwoju społeczno-gospodar- czego jest warunkiem koniecznym i obejmuje właściwe wybory egzystencjalne, które uwarunkowane są kształceniem - na rzecz świadomości zintegrowanej - mieszkańców. Natomiast podstawowym narzędziem operacyjnym warunkującym wdrażanie rozwoju społeczno-gospodarczego w układach lokalnych są programy rozwoju gminy. W nich powinny integrować się wybory władz gminy z wyborami mieszkańców. Programy te powinny gwarantować odpowiednie wykorzystanie i kształtowanie właściwych proporcji pomiędzy kapitałami, jakimi układy lokalne dysponują, oraz zapewniać poprawę dobrze rozumianej jakości życia swoim mieszkańcom.

EN

The main purposes of this article are to find instruments which are needed for developing Community levels in local areas and an answer for the question: do contemporary development gives the proper structure in local areas. The proper shaping of local development needs cooperation between people in power to act and the Community (locals). Participation of the local Community is primarily and depends on education for integral efficiency. The fundamental operation which helps to improve social and economic development is program relating to this subject which guarantees shaping the right proportions between economic, human and environmental resources and guarantees high quality of life for the local Community.

9

Kategoria przedsiębiorczość w alternatywnych koncepcjach urzeczywistniania rozwoju

Piontek F., Piontek B.

Chemik

|

2005

|

Vol. 58, nr 9

475-482

PL

Celem niniejszego artykułu jest przedstawienie: - podstawowych kwestii związanych z kategorią przedsiębiorczość; - wzajemnych relacji miedzy globalnością, procesem globalizacji i rozwojem zrównoważonym i trwałym oraz wskazanie, jakie jest ich znaczenie dla kategorii przedsiębiorczość; - obowiązujących w procesie globalizacji reguł i czym skutkują one dla przedsiębiorczości; - możliwości, jakie dla urzeczywistniania przedsiębiorczości stwarza rozwój zrównoważony i trwały. Możliwość urzeczywistniania poprawnie zdefiniowanej przedsiębiorczości uwarunkowana jest wyborem koncepcji rozwoju. W procesie globalizacji przedsiębiorczość zmienia swoją naturę i generuje wiele dylematów, ponieważ jest podporządkowana regułom gospodarki sieciowej. Natomiast w rozwoju zrównoważonym i trwałym kategoria przedsiębiorczość może być urzeczywistniana zgodnie ze swoją naturą, a jej rola i znaczenie - wzrasta.

EN

The main purposes of this article are: - analysis main issues connected with the category of the enterprise; - to recognize relations to the idea of wholeness, globalization process as well as sustainable and permanent development and their meaning for enterprise; - characteristic new radical rules which are specify for a Connected World and answer for a question about their results for enterprise; - to find possibilities which are needed for realize enterprise in the sustainable development. A basic hypothesis advanced here is the statement that the possibility of implementation the correctly defined enterprise depended on an adoption of the conception of development. The nature of enterprise is changed in the globalization process. In the globalization process the enterprise generating a lot of dilemmas, because it is depended on new rules of the New Economy. However the category of enterprise can be fulfill agreeably with its nature in the sustainable and permanent development.

10

Wartość przedsiebiorstwa w procesie globalizacji a w rozwoju zrównowazonym i trwałym

Piontek F., Piontek B.

Zeszyty Naukowe. Prace Instytutu Ekonomiki i Organizacji Przedsiębiorstw / Uniwersytet Szczeciński

|

2004

|

Nr 43, t. 1

139-155

EN

The main purposes of this article are: -analysis main issues connected with the category of the worth company; -to recognize relations to the idea of wholeness, globalization process as well as sustainable and permanent development and their meaning for creating worth's company. In the considerations there are shown essential differences between wholeness and globalization process as well as answers to the question what relations are between sustainable and permanent development and wholeness as well as permanent and sustainable development and globalization process; - characteristic new radical rules which are specify for a Connected World an answer for question about their results for creating worth's company; - to find possibilities which are needed for realize wealth's company in the sustainable development.

11

Kształcenie świadomości wobec współczesnych uwarunkowań rozwojowych

Piontek B.

Problemy Ekologii

|

2003

|

R. 7, nr 6

275-278

12

Najlepsze dostępne techniki (BAT) i Mnożnik Cztery dla zapewnienia ochrony środowiska

Piontek F., Piontek B.

Rocznik Ochrona Środowiska

|

2002

|

Tom 4

49-74

PL

Podjęcie niniejszego tematu uzasadniają następujące przesłanki: W świadomości społecznej od lat utrwalona jest zasada: co technika zniszczyła, technika naprawi [7], a obecnie uległa ona przekształceniu i brzmi: co technika zniszczyła, naprawi technika wyższej generacji. Najlepsze dostępne techniki (BAT) rozumiane są jako urzeczywistnienie tej zasady i pytaniem jest, czy słusznie? Obok najlepszych dostępnych technik (BAT) funkcjonuje koncepcja Mnożnik Cztery [22], która jest kolejnym raportem dla Klubu Rzymskiego. Powstaje pytanie: jak mają się do siebie techniki (BAT) i Mnożnik Cztery, i w jakiej relacji Mnożnik Cztery pozostaje do zasady głoszącej nadrzędność i wszechpotęgę techniki. Sama ochrona środowiska może być rozumiana i realizowana albo sektorowo: E : P [tj.: jako kształtowanie relacji między kapitałem ekonomicznym (E) i przyrodniczym (P)], albo integralnie: E : L : P [tzn. jako kształtowanie wzajemnych relacji między kapitałami: ekonomicznym (E), ludzkim (L) i przyrodniczym (P]. Z sektorową i integralną ochroną środowiska wiąże się odpowiedź na pytanie: jakiego rodzaju ochronę środowiska umożliwiają najlepsze dostępne techniki (BAT), a jaką ochronę zapewnia Mnożnik Cztery. Rozwiązania dwóch ostatnich kwestii i wybór między najlepszymi dostępnymi technikami (BAT) a Mnożnikiem Cztery zależy (i będzie zależeć) od tego, czy jest urzeczywistniany: proces globalizacji, czy rozwój zrównoważony i trwały. W globalizacji jest miejsce na ochronę środowiska o tyle o ile ochrona środowiska służy wolnemu rynkowi, wolnej konkurencji i zapewnia efektywność ekonomiczną. W rozwoju zrównoważonym i trwałym ochrona środowiska integralnie uczestniczy w trwałej poprawie jakości życia, a kształtowanie proporcji pomiędzy kapitałami umożliwia między innymi Mnożnik Cztery. Koncepcja Mnożnika Cztery stanowi istotny wkład we wdrażanie rozwoju zrównoważonego i trwałego. Umożliwia bowiem urzeczywistnianie takiego rozwoju - rozumianego jako trwała poprawa jakości życia współczesnych i przyszłych pokoleń poprzez kształtowanie właściwych proporcji w korzystaniu z trzech kapitałów: ekonomicznego (E), ludzkiego (L) i przyrodniczego (P) - w układzie lokalnym i globalnym. Mnożnik Cztery stanowi wyzwanie dla gmin i przedsiębiorstw w następującym zakresie: poprzez postulowaną rewolucję technologiczną - udokumentowaną wieloma przykładami - wskazuje gminom i przedsiębiorstwom, że rozwiązywania stojących przed nimi zadań nie powinny dokonywać na bazie najwyższej techniki, która zawsze wiąże się ze wzrostem zużycia energii technicznej i zwiększonymi obciążeniami dla środowiska przyrodniczego (P). w wyniku postulowanego rozszczelnienia efektywności Mnożnik Cztery ukierunkowuje gminy na przestrzeganie efektywności społecznej (Es), a przedsiębiorstwa - na zintegrowaną efektywność. Mnożnik Cztery wskazuje na możliwość finansowania proponowanych rozwiązań z własnych - zaoszczędzonych funduszy - bez konieczności popadania w określone uzależnienia rynkowe. Dotyczy to zarówno gmin, jak i przedsiębiorstw. Barierami dla wdrażania koncepcji Mnożnika Cztery - oprócz błędnego kształcenia świadomości - są kategorie i narzędzia ekonomiczno-prawne podporządkowane wyłącznie procesom wąsko rozumianego wzrostu gospodarczego i globalizacji, a ukształtowane w dobie utrwalania zależności - niestety - o charakterze kolonialnym.

EN

Dissimilarity and specific character of environment protection in the process of globalization as well as in sustainable and permanent development can be analyzed and presented in various aspects. In the article the main stress has been put on technique - which submitted to different priorities and criteria - exert direct influence on forming proportions between three kinds of capital: economic, human and environmental. It has been proved in the article that environment protection realized in the process of globalization by means of best available technique (BAT) as well as laws of emission market have secondary and incidental meaning. In sustainable and permanent development environment protection is contained in the process of creating proportions between three capitals: economic, human and environmental. The examples taken from the work Multiplier Four ensure sustainable and permanent development and the set of those examples can be called best available non-standardized techniques. In globalization there is a place for environment protection as far as environment protection serves for free market, free competition and ensures economical efficiency. In sustainable and permanent development environment protection integrally takes part in permanent improvement of life quality, and shaping proportions among capitals is enabled by, among others, Multiplier Four. Conception of Multiplier Four presents crucial contribution to introducing sustainable and permanent development. As it enables realization of such development - meant as a permanent improvement of quality of life of present and future generations through shaping proper proportions when using three capitals; economical, human and environmental - in local and global systems. Multiplier Four present challenge for communes and companies in the following range: through postulated technological revolution, substantiated by many examples, it shows communes and companies, that when they fulfill tasks that they have, they should not base on Best Available Technique, which is always connected with increase of technical energy usage and increased load for the natural environment. as a result of postulated efficiency unsealing Multiplier Four directs communes to obeying social efficiency and companies to integrated efficiency, Multiplier Four points at possibility of financing proposed solutions using own, saved funds, without necessity of falling into specific market dependencies. It concerns communes as well as companies. Barriers for introducing conception of Multiplier Four, apart from wrong consciousness training, are economical and law categories and tools complied with only processes of narrow meant economic development and globalization, and shaped in times of strengthening dependencies - unfortunately - with colonial character.

13

Modelowe ujęcie rozwoju zrównoważonego i trwałego

Piontek B.

Problemy Ekologii

|

2001

|

R. 5, nr 3

109-117

PL

Zgodnie z przyjętą w niniejszym artykule definicją rozwoju zrównoważonego i trwałego, rozumianego jako trwała poprawa jakości życia współczesnych i przyszłych pokoleń poprzez kształtowanie właściwych proporcji w korzystaniu z trzech rodzajów kapitału: ekonomicznego, ludzkiego i przyrodniczego (E : L: P), w artykule podjęto próbę modelowego ujęcia tej koncepcji. Model skonstruowano w odniesieniu do wyróżnionych sfer rozwoju zrównoważonego i trwałego oraz przy wykorzystaniu metody graficznej. Na podstawie definicji rozwoju zrównoważonego i trwałego, dokumentów światowych oraz aksjomatów uwzględnianych w procesach wzrostu i zrównoważonego rozwoju zostały wyznaczone sfery, w których rozwój przejawia się oraz obejmuje poszczególne składowe rozwoju. Wyróżnione sfery w sposób integralny obejmują wszelkie dziedziny życia i przejawy działalności człowieka. Dążenie do harmonijnego rozwoju w poszczególnych sferach gwarantuje, że ów rozwój będzie nie tylko trwały, stabilny, ale przede wszystkim będzie wyrażał wysoką jakość życia. Uwzględniając wielowymiarowe treści oraz strukturę rozwoju zrównoważonego i trwałego w ujęciu statycznym i dynamicznym podjęto próbę skonstruowania jego teoretycznego modelu. Dla modelowego ujęcia tej problematyki wykorzystano bryłę, jaką jest kula. Scharakteryzowane zjawiska zakłócające równowagę w modelu - zarówno te pozytywne jak i negatywne - występują równocześnie w otaczającej rzeczywistości. Dlatego niezwykle istotne jest objęcie występujących zjawisk odpowiednimi systemami mierzenia w celu ich poprawnej klasyfikacji i kontroli, a w następnej kolejności podjęcia odpowiednich działań stymulujących. Tymczasem w praktyce model rozwoju zrównoważonego i trwałego jest zastępowany modelem wzrostu gospodarczego, w którym funkcje nadrzędne pełni kapitał ekonomiczny: kryteria oceny oparte na skali wartości i aksjomatach są poddawane relatywizacji. Zastępowanie modelu rozwoju zrównoważonego i trwałego modelem wzrostu gospodarczego w praktyce jest dokonywane za pomocą szeroko rozumianych narzędzi ekonomiczno-prawnych i rozwiązań organizacyjnych.

EN

Following the assumed in the article definition, sustainable development is understood in terms of a sustainable improvement of the quality of life of present and future generations through development of appropriate proportions in the use of three types of capital: economic, human and nature (E:H:N). The article is an attempt of a model approach to this concept. The model corresponds to selected spheres of sustainable development and has been constructed using graphic method. Based on the definition of sustainable development, world documents and axioms considered in the processes of growth and sustainable development, some spheres have been determined in which development occurs and comprises its individual components. The selected spheres integrate all branches of life and forms of human activity. Tendency towards sustainable development in individual spheres provides not only for the stability and durability of the process but first of all for the fact that the development could be expressed in terms of high quality of life. Taking into account multidimensional contents and the structure of sustainable development in static and dynamic perspective, an attempt was made to construct a theoretical model. For the purposes of a model approach to sustainable development a body of sphere was used. Some characterized phenomena: both negative and positive occur simultaneously in the surrounding reality and may disturb the model equilibrium. These phenomena should be determined by appropriate measuring systems to categorize and control them effectively and, further, to undertake relevant stimulation actions. However, in practice the model of sustainable development gives way to the model of economic growth in which economic capital is of superordinated function and the evaluation criteria are based on the scale of values and axioms which are relative. In practice, replacing the model of sustainable development by economic growth model takes place by means of broadly understood legal and economic tools and organizational settings.

14

Teoretyczny model rozwoju zrównoważonego i trwałego

Piontek B.

Rocznik Ochrona Środowiska

|

2000

|

Tom 2

343-364

PL

Posługiwanie się w nauce różnymi rodzajami modeli polega w głównej mierze na ustalaniu izomorfizmu i analogii między układem badanym, a jego modelem. Wymaga to z jednej strony poprawnego zdefiniowania układu badanego, a z drugiej - modelu. Dla niniejszych rozważań przyjmuje się następującą definicję rozwoju zrównoważonego: jest to trwałą poprawa jakości życia obecnych i przyszłych pokoleń poprzez kształtowanie właściwych proporcji i korzystaniu z trzech rodzajów kapitału: ekonomicznego, ludzkiego i przyrodniczego (E : L : P) [Piontek F, 2000]. Z kolei przez model rozumie się przedmiot lub układ przedmiotów spełniających założenia danej teorii związany z jego realizacją lub interpretacją [Encyklopedia Powszechna, 1986, s. 132]. Celem konstruowania modelu jest graficzne zobrazowanie badanego przedmiotu, zjawiska lub zespołu zjawisk składających się na daną rzeczywistość. Dlatego też najistotniejsze wydaje się być ustalenie takich kryteriów, które pozwolą na: zmierzenie badanego przedmiotu, zjawiska lub zespołu zjawisk, ukazanie jego struktury w sposób jak najbardziej rzetelny, porównanie badanych zjawisk i relacja między nimi w różnych rzeczywistościach. W niniejszym artykule podjęto próbę zbudowania teoretycznego modelu rozwoju zrównoważonego i trwałego w oparciu o metodę graficzną. Dotychczas próba taka - w dostępnej literaturze - nie została podjęta. Charakterystyka i analiza wybranych modeli ekonomicznych w ujęciu graficznym W konstruowaniu modeli ekonomicznych, a przede wszystkim modeli rozwoju i stabilizacji ważnym staje się przyjęcie takich aksjomatów, które w sposób kompleksowy i integralny, a nie sektorowy pozwolą badać dany przedmiot, zjawisko lub zespół zjawisk. Aksjomaty te powinny w sposób bezsporny, obiektywny przy uwzględnieniu możliwie wszystkich aspektów stymulować rozwój i stabilizację procesów zachodzących w rzeczywistościach gospodarczych, społecznych, a także cywilizacyjnych. Nawet w latach 70-tych K. Secomski zwrócił się na fakt, że rozumienie pojęcia rozwój nie należy ograniczać jedynie do wymiaru ekonomicznego, ponieważ na rozwój wpływają nie tylko czynniki ekonomiczne, ale także wiele czynników pozaekonomicznych, w tym także społeczne. Wszystkie te czynniki w różnych fazach rozwoju z różnym nasileniem oddziaływuje w sposób bezpośredni lub pośredni na proces kształtowania rozwoju, a w szczególności na jego dynamikę i kierunki [Secomski K., 1970, s.69]. W podejściu tym bardzo wyraźnie, choć w sposób ogólny wskazano na ważność czynników pozaekonomicznych w procesach kształtowania rozwoju. Z reguły przyjmuje się, że kierunki rozwoju wyznacza się przez określenie celów bądź wiązek celów, których osiąganie jest równoznaczne z realizacją konkretnych zadań w określonym czasie i uzyskiwaniem wyznaczonych uprzednio ilościowych efektów. W ten sposób dla kolejnych faz wzrostu gospodarczego określa się konkretny cel lub zespół celów, który chce się zrealizować. W następnych fazach wzrostu, odpowiednio ulega zmianie skala nowych i dawnych celów rozwojowych stosownie do zmieniających się warunków społeczno-ekonomicznych oraz potrzeb odczuwanych przez jednostkę i całe społeczeństwo. Jednakże w przeważającej mierze występuje wiele sprzeczności między wyznaczonymi celami. Bowiem realizacja jednego z wyznaczonych celów wchodzących w skład określonego zespołu, nie rzadko wyklucza lub ogranicza możliwość osiągnięcia innego. Podstawowe natomiast pytanie brzmi: w jakiej relacji procedura ustalania celów i efektów ilościowych pozostaje do kształtowania rozwoju zrównoważonego, a tym samym trwałego i stabilnego.

EN

This paper is an approach to build a theoretical model of balanced and permanent development using graphical method. So far such an approach, in available literature, was not developed. Using different kinds of models in the science consists to a large degree in establishing isomorphism and analogies between researched system and its model. It requires a correct definition of researched system on one hand and the model definition on the other hand. For considerations in this paper following definition of balanced development is accepted: it is a permanent improvement of life quality of present and future generations by moulding correct proportions and using three kinds of capital: economical, human and environmental. Next model is understood as an object or system of objects that meet guidelines of a given theory connected with its realisation or interpretation. The aim of making a model is a graphical illustration of tested object, phenomenon or set of phenomena making up a given reality. The most important seems to determine such criteria, which allow to: measuring tested subject phenomenon or set of phenomena, portraying its structure as much reliably as possible, comparison of tested phenomena and relation among them in different realities. When constructing economical models, and first of all models of development and stabilisation, it is important to accept such axioms, which in a complex and integral but not sector way, allow to research given object, phenomenon or set of phenomena. These axioms should, in an unquestionable and objective way, taking into consideration possibly all aspects, stimulate development and stabilisation of processes occurring in economical, social, as well as civilisational realities. Phenomena disturbing balance in the model, both positive and negative, occur at the same time in surrounding reality. That is why it is important to measure them in proper systems in order to classify and control them adequately and then starting adequate stimulating activities. Yet in practice the model of balanced and permanent development is replaced with economic growth model. Replacement of balanced and permanent development model with economic growth model is done in practice using widely understood economical and law instruments and organisation solutions.

15

Koszty środowiskowe w rachunku kosztów funkcjonowania kopalni węgla kamiennego

Piontek B.

Rocznik Ochrona Środowiska

|

1999

|

Tom 1

157-204

PL

Problematyka kosztów środowiskowych w rachunku kosztów działalności gospodarczej należy do kluczowych zagadnień związanych z ochroną środowiska. Człowiek zaspokajając swoje potrzeby, zawsze lub prawie zawsze, korzysta z trzech rodzajów kapitału: ekonomicznego, ludzkiego i przyrodniczego. W procesie gospodarowania istotne jest, aby jeden kapitał nie był powiększany, czy też angażowany kosztem drugiego - a w przedmiocie niniejszej pracy - kosztem kapitału przyrodniczego. Dążenie do kształtowania właściwych proporcji dotyczących zużywania kapitału przyrodniczego w procesie wytwarzania produktów i usług jest zadaniem jakie stoi przed rachunkiem kosztów środowiskowych. Przedmiotem i celem niniejszego artykułu jest określenie miejsca kosztów środowiskowych w rachunku kosztów działalności sektora górnictwa węgla kamiennego, a przede wszystkim odpowiedź na pytanie, czy koszty środowiskowe w rachunku kosztów funkcjonowania kopalni są odzwierciedlane w sposób właściwy, odpowiadający sferze realnej, w której koszty te powstają i są ponoszone. W niniejszym artykule przyjmuje się następującą hipotezę badawczą: W rachunkowości jednostek gospodarczych - na obecnym etapie badań - nie prowadzi się rachunku kosztów środowiskowych umożliwiającego analizę tych kosztów i efektywne wybory. Kategoria ta jest wyłącznie pojęciem literaturowym i nie znajduje umocowania w unormowaniach prawnych. Aktualnie w praktyce koszty środowiskowe ujmowane są w rachunku kosztów funkcjonowania kopalni w sposób cząstkowy i nie zawsze odzwierciedlający ich rangę. Niniejszy artykuł ma charakter interdyscyplinarny, gdyż dotyczy problematyki stanowiącej przedmiot zainteresowania zarówno rachunkowości, jaki ekonomii środowiskowej. Sformułowane na bazie niniejszych rozważań wnioski potwierdzają prawdziwość przyjętej hipotezy badawczej. Koszty środowiskowe jako składowa kategorii efektywności Powszechnie środowisko przyrodnicze było i jest rozumiane jako swoistego rodzaju naturalny kapitał : "habitat" człowieka, źródło materii, energii, zbiornik odpadów bytowych i produkcyjnych. Dodatkowo i nierzadko zakłada się nieograniczoną wydajność środowiska oraz nieograniczoną jego pojemność do przyjmowania odpadów. Zasoby przyrody do niedawna rozumiane były jako dobra wolne, tj. powszechnie dostępne i gotowe do użytkowania bez ponoszenia nakładów na ich pozyskanie. Skutkiem takiego podejścia jest wiele występujących zagrożeń zarówno dla środowiska, jak i życia samego człowieka. Zjawisko takie syntetycznie określane jest mianem rozwoju niezrównoważonego, który charakteryzuje się naruszaniem proporcji między angażowaniem i zużywaniem w procesie gospodarowania poszczególnych rodzajów kapitału: uprzedmiotowionego, ludzkiego i przyrodniczego. Wartościowym odbiciem proporcji odzwierciedlających zużywanie poszczególnych rodzajów kapitału są ponoszone koszty i straty, których rozpoznanie i określenie posiada kluczowe znaczenie dla rachunku kosztów środowiskowych. Na obecnym etapie badań pojęcia koszty i straty środowiskowe nie są jednoznacznie zdefiniowane. Trudności wynikają przede wszystkim z ich złożonego charakteru. Punktem wyjścia do dalszych rozważań są straty środowiskowe. Działalność człowieka - bez względu na jej rodzaj - odznacza się wpływem na środowisko. Pozbawiona kontroli przeciwdziałania negatywnemu wpływowi na środowisko narusza równowagę środowiska, co prowadzi do powstawania szeregu rodzajów strat. Ekonomiczna definicja rozumie stratę jako ubytek wartości, ubytek środków rzeczowych, nieekwiwalentne zmniejszenie zasobów dóbr będące uświadomionym, niezamierzonym lub w danych warunkach nieuniknionym skutkiem działalności produkcyjnej albo też następstwem działania sił przyrody. Straty środowiskowe w ujęciu globalnym są stratami społecznymi. Straty społeczne to te negatywne zjawiska, które mają znaczenie dla gospodarki narodowej jako całości, a w szczególności zjawiska obniżające poziom zaspokajania potrzeb społecznych i poziom jakości życia, ponoszone przez całe społeczeństwo [24, s.72]. Pojęcie strat środowiskowych jest zagadnieniem szerokim i zjawiskiem zarówno globalnym, jak i w wymiarze podmiotów gospodarujących.

EN

Topic and aim of this paper is an answer to the question: are environmental costs in a mine functioning costs reflected in an actual way, suitable for the real sphere, where those costs arise and are borne. In this paper it is assumed that: In the accountancy of economic units - in the present stage of investigation - calculation of environmental costs, allowing analysis of those costs and efficient choices, is not done. This category is exclusively a literature conception and is not placed in the legal standards. At present, in practice, environmental costs are present in the calculation of mine functioning costs in a partial way and not always reflecting their importance. Environmental cost issues in the cost calculation of economical activity is the key issue connected with environment protection. Human satisfying his needs always or almost always, uses three kinds of capital: economical, human and environmental. It is important in the management that one capital is not enlarged or engaged at the cost of the other especially the environmental capital. This is the subject of this paper. Aspiration for shaping right proportions concerning the environmental capital usage during the process of products and services creation is a task that environmental costs calculation has to fulfil. Analysis of environmental costs calculation done in this paper leads to the following conclusions: There are two kinds of environmental costs calculation: in the macroeconomical dimension (global) and in the microeconomical dimension (individual), i.e. economic entities. Calculation in global dimension was made among other for exploitation of hard coal deposits in the area of former Katowice Province. Realisation of ecological efficiency assumes running environmental calculation costs in the global scale. Running environmental costs calculation in the individual dimension has no reflection in any legal acts. You can for sure say, that environmental costs calculation issues is first of all literature issue. Methodology concerning environmental cost calculation as well as database allowing running such calculation requires further improvement. Conducted research shows, that on the current stage there is no environmental costs calculation in the individual dimension. There are only environmental costs in the cost calculation of the economical entities activity. Environmental costs in hard coal mines activity have a significant role in the mine's plan of accounts used in hard coal mines. They find more and more wide reflection in comparison with costs calculations of activity of other branches. But the way that environmental costs are recorded in hard coal mines causes that these costs are not properly separated. They are only recorded on the analytical accounts, and there are no synthetic accounts concerning environmental costs. Nowadays these costs are not treated as components of calculations, which make possible improvement of efficiency of management in hard coal mines and companies, which belong to other branches. This issue will be important for the proper functioning of our companies on the markets of the European Community.

16

Jakość życia i sposoby jej mierzenia w strategii wzrostu gospodarczego i w zrównoważonym rozwoju

Piontek B.

Problemy Ekologii

|

1999

|

R. 3, nr 6

219-225

PL

Celem niniejszego artykułu jest pokazanie; - w jaki sposób jakość życia (dobrobyt) jest rozumiana w strategii wzrostu gospodarczego i w zrównoważonym rozwoju, - za pomocą jakich mierników usiłuje się tę jakość mierzyć w obydwu strategiach, - w jakiej relacji pozostają stosowane do oceny poziomu jakości życia mierniki w zrównoważonym rozwoju do wielowymiarowych aspektów rozwoju zrównoważonego, - wskazanie kierunków doskonalenia tych mierników, aby poziom życia w rozwoju zrównoważonym był mierzony we wszystkich wymiarach.

EN

This article aims to show: -how the life quality (the welfare) is understood in the economic growth and sustainable development strategies, - in which way the quality is being measured in both strategies, - how the standards of sustainable development used for evaluating the life quality are related to the development's multidimensional aspects, - the directions of improving the standards to make the life quality in sustainable development measured in all dimensions.

17

Programowanie ochrony środowiska a programowanie zrównoważonego rozwoju na przykładzie wybranych gmin

Piontek B.

Problemy Ekologii

|

1998

|

R. 2, nr 4

127-130

PL

Artykuł ukazuje relacje między programowaniem ochrony środowiska a programowaniem zrównoważonego rozwoju społeczno-gospodarczego na szczeblu gminy. W opracowaniu obydwu programów mogą być wykorzystywane dwie formy planistyczne - masterplan i scenariusze rozwoju - zgodnie z zaleceniami UNEP. Z analizy programów rozwoju dla wybranych gmin wynika wiele wniosków, o których mówi artykuł. Najważniejsze jest, że programowanie ochrony środowiska nie powinno być traktowane sektorowo. Winno ono być składową programu zrównoważonego rozwoju.

EN

The relationship between environmental protection programming and the programming of sustainable social/economical development on the level of local community has been shown in paper. In the development of both programmes two planning formulas, recommended by UNEP, may be applied, namely masterplan and development scenarios. Out of the analysis of some selected communes development programmes numerous conclusions, presented in the article, may be drawn. The most important one states that environmental protection programming should not be treated separately, but as a component of sustainable development programme.