Artykuł dotyczy problematyki historii, konstrukcji, wyposażenia oraz datowania zabytkowego kościoła św. Leonarda w Lipnicy Murowanej. Kościół ten jest jedną z drewnianych świątyń Małopolski znajdujących się na Liście Światowego Dziedzictwa UNESCO. Stopień i sam fakt zachowania obiektu, jego architektura i wyposażenie wyraźnie wskazują na międzynarodową rangę obiektu. Liczne polichromie, tryptyki oraz ornamentyka stropów podkreślają jego estetykę, dzięki czemu stanowi on jeden z ciekawszych zabytków w tym regionie. W artykule przedstawiono także wyniki badań przeprowadzonych metodą dendrochronologiczną, które pozwoliły na zweryfikowanie hipotezy dotyczącej pochodzenia i datowania jednego z elementów konstrukcyjnych w świątyni (tzw. słupa Światowida).
EN
This paper discusses the subject matter of the history, structure, furnishing and dating of the historic Church of St. Leonard in Lipnica Murowana. This church is one of the wooden temples of Lesser Poland that are inscribed on the UNESCO World Heritage Sites List. The degree and indeed the very fact of the building’s preservation, its architecture and furnishings clearly indicate its international rank. Numerous polychromes, triptychs and the ornamentation of its ceilings highlight its aesthetic, making it one of the more interesting historical sites in this region. The paper also presents the results of dendrochronological studies which allowed the authors to verify a hypothesis concerning the origin and dating of one of the church’s structural elements (the so-called „Column of Światowid”).
Dzięki zachowanym austriackim mapom wojskowym z XVIII i XIX wieku istnieje możliwość zbadania zmian przestrzennych, jakie miały miejsce m.in. na terenach Polski południowej. Szczególnie cenna jest tzw. mapa Miega – opracowanie wykonane w skali 1:28 800 (jeden cal = 400 sążni), obejmujące swoim zakresem teren Cesarstwa Austriackiego, sięgającego w tamtym okresie od Wenecji po Warszawę. Stanowi ona znakomitą bazę i punkt wyjściowy badań z zakresu historii urbanistyki – badań, które nie doczekały się do tej pory szerokiej realizacji. Niniejszy artykuł dołącza do nielicznych tekstów tego typu.
EN
Owing to preserved Austrian military maps from the 18th and 19th century, there is a possibility to examine spatial changes that occurred e.g. in southern Poland. Particularly valuable is the so called Mieg’s map – drawn in the scale 1:28800 (one inch = 400 fathoms), covering the area of the Austrian Empire which at that time stretched from Venice to Warsaw. The map constitutes an excellent basis and a springboard for the research on the history of urban design which has not been studied in-depth so far. This article is an addition to few texts of that kind.
3
Dostęp do pełnego tekstu na zewnętrznej witrynie WWW
The article presents the cultural heritage of the mediaeval town of Lipnica Murowana, located in Lesser Poland in Bochnia County. This historic town can boast valuable architectonic and urban design buildings. These are the church of St. Leonard; the church of St. Andrew the Apostle; the church of St. Simon; the Starost’s House; the Ledóchowski Manor; the school building, relics of town housing and, primarily, the mediaeval urban layout with a market square. The article presents the history of the abovementioned historic buildings and spaces, and analyses their current protection and conservation guidelines.
PL
Artykuł dotyczy dziedzictwa kulturowego niegdysiejszego średniowiecznego miasta Lipnicy Murowanej, położonego w Małopolsce, w powiecie bocheńskim. Ten zabytkowy ośrodek ma na swoim terenie cenne zabytki architektury i urbanistyki. Są to: kościół pw. św. Leonarda; kościół pw. św. Andrzeja Apostoła; kościół pw. św. Szymona; Dom starościński; Dwór Ledóchowskich; budynek szkoły, relikty małomiasteczkowej zabudowy mieszkalnej, a przede wszystkim zachowany średniowieczny układ urbanistyczny z rynkiem. W artykule dokonano analizy historii wymienionych obiektów i przestrzeni zabytkowych wraz z przeglądem ich bieżącej ochrony oraz wytycznymi konserwatorskimi.
Cenny dla obszaru Lipnicy Murowanej detal architektoniczny, jakim jest słup podcieniowy, pozostaje elementem szerzej niezbadanym i nie jest traktowany jako obiekt związany z tradycją miejsca. Pojawiające się nowe realizacje nie nawiązują do gabarytów słupów już istniejących, wprowadzają zamiast tego nowe proporcje i tym samym w dyskretny sposób zacierają dotychczasowy styl zabudowy miejscowości. Analiza zarówno historii, jak i geometrii słupów lipnickich wzbogacić może ogólną ochronę konserwatorską Lipnicy Murowanej.
EN
The arcade column, a valuable architectonic detail from Lipnica Murowana, remains an obscure element and is not treated as an object associated to the tradition of the place. Constantly appearing new realisations do not related to the dimensions of the already existing columns, instead introducing new proportions and thus discreetly blurring the previous local building style. An analysis of both the history and geometry of Lipnica columns can enhance the overall conservation protection of Lipnica Murowana.
5
Dostęp do pełnego tekstu na zewnętrznej witrynie WWW
Omawiany obszar znajduje się na terenie województwa małopolskiego w powiecie bocheńskim w rejonie miejscowości: Łapanów, Lipnica Murowana, Tymowa. W obszarze tym prace sejsmiczne i wiertnicze prowadzone były z różnym natężeniem w czasie i dotyczyły głównie rozpoznania kompleksów piaszczystych w obrębie utworów miocenu i cenomanu oraz stropowych partii węglanowych osadów jury górnej. W rejonie tym odkryto dotychczas jedyne złoże gazowo - kondensatowe. Łąkta które związane jest z piaskowcami cenomanu oraz kawernistymi wapieniami i dolomitami malmu. Głównym poziomem zbiornikowym dla akumulacji gazu ziemnego w tej części Karpat fliszowych są piaskowcowe utwory miocenu. Najbardziej interesujące są strefy rowów i obniżeń morfologicznych w podłożu gdzie można spodziewać się maksymalnego rozwoju piaskowców jak również strefa bezpośredniego kontaktu nasunięcia karpackiego z utworami miocenu. Drugim interesującym kompleksem pod kątem poszukiwań naftowych są utwory mezozoiczne: klastyczne osady cenomanu i węglanowe utwory jury górnej. Jak już wspomniano na wstępie w rejonie tym w utworach mezozoiku zostało dotychczas udokumentowane tylko pojedyncze złoże gazu ziemnego Łąkta. Istnieje duże prawdopodobieństwo, że przy strefie nasuwczej może znajdować się jeszcze kilka złóż o podobnej budowie co wspomniane złoże. Otrzymane wyniki nowych prac sejsmicznych pozwoliły udokumentować kilka interesujących struktur potencjalnie nasyconych węglowodorami o zbliżonej budowie geologicznej do złoża Łąkta. Największą i najlepiej udokumentowane są struktury Łapanów i Iwkowa, które zlokalizowane są przy tej samej dyslokacji nasuwczej, co złoże Łąkta. Obecnie na strukturze Łapanów zrealizowano otwór poszukiwawczy Łapanów-1 do głębokości 2250 m, który z węglanowych utworów jury górnej uzyskał przemysłowy przypływ gazu ziemnego. Obecnie projektowane są prace geologiczne na następnych strukturach: Iwkowa i Tworkowa.
EN
The discussed area is located in the Malopolska province in the county of Bochnia in the vicinity of such localities as Łapanów, Lipnica Murowana, Tymowa. In this area the seismologic and drilling works were conducted at various intensity level in time and were mainly related to diagnosing the sandy complex within the Miocene and Cenomanian deposits and roof parts of carbonate deposits of the late Jurassic. In this region, the only gas and condensate deposit discovered so far has been located in Łąkta, which is associated with the Cenomanian sandstone and cavity limestone and dolomite of the Malm. The main body level for natural gas accumulation in this part of the flysch Carpathians are the Miocene sandstone deposits. The most interesting are the areas of morphological trenches and depressions in the foundation where maximum sandstone development can be expected, as well as the area of direct contact of the Carpathians thrust with the Miocene deposits. Another interesting complex for oil prospecting are the Mesozoic deposits: the cluster-like deposits of the Cenomanian and carbonate deposits of the late Jurassic. As mentioned earlier, in this region, in the Mesozoic deposits, only a single natural gas deposit in Łąkta has been documented so far. It is possible that in the vicinity of the thrust area there may still be several more deposits of similar structure as the one in Łąkta. Obtained results of the latest seismologic works allowed to substantiate several interesting structures potentially rich in hydrocarbons of similar geological structure to that of the Łąkta deposit. The largest and best documented are the structures in Łapanów and Iwkowa, which are situated at the same thrust dislocation as the Łąkta deposit. Presently, in the Łapanów structure, the Łapanów-1 exploratory drilling was executed to the depth of 2250 m, which yielded natural gas inflow from the carbonate deposits of the late Jurassic on industrial scale. Currently, geological works are planned in the next structures: in Iwkowa and Tworkowo.
JavaScript jest wyłączony w Twojej przeglądarce internetowej. Włącz go, a następnie odśwież stronę, aby móc w pełni z niej korzystać.