Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Dynamika sezonowych zmian bioróżnorodności bakterii w jeziorach przymorskich: Łebsko i Sarbsko

Jureczko M., Ziembińska-Buczyńska A., Glińska-Lewczuk K., Burandt P., Kobus S., Lew S., Obolewski K.

Rocznik Ochrona Środowiska

|

2018

|

Tom 20, cz. 2

1830--1858

PL

Polskie pobrzeże jest bogate w jeziora słonawe o charakterze estuariów. Należą do nich jeziora Niziny Gardnieńsko-Łebskiej. Każdy z tych akwenów ma własną specyfikę hydrologiczno-ekologiczną, co skutkuje faktem, że wiedza na temat tych dynamicznych ekosystemów wodnych jest niepełna i wymaga rozszerzenia. W ramach eksperymentu badano bioróżnorodność bakteryjną w jeziorach Łebsko i Sarbsko w różnych porach roku. Materiał do badań stanowił materiał bakteriologiczny, pochodzący z przefiltrowania próbek wody tych jezior. W celu zbadania różnorodności biologicznej wykorzystano łańcuchową reakcję polimerazy – PCR (ang. Polymerase Chain Reaction), połączoną z elektroforezą w gradiencie czynnika denaturującego – DGGE (ang. Denaturing Gradient Gel Electrophoresis). Markerem molekularnym wykorzystanym w badaniach był fragmentu genu kodującego 16S rRNA. Różnorodność biologiczną badano ze względu na gradient zasoleniowy oraz inne zmiany fizyko-chemiczne i biologiczne, wywoływane następującymi po sobie porami roku, oraz występującymi w obrębie zbiornika w zależności od głębokości. Efekty eksperymentu udokumentowano w postaci zdjęć w świetle ultrafioletowym rozdziału w gradiencie czynnika denaturującego produktów PCR, na podstawie których wykonano analizę densytometryczną, obliczono współczynnik podobieństwa Dice’a, indeks bioróżnorodności Shannona oraz utworzono dendrogramy na podstawie algorytmu najbliższego sąsiada. Badania wykazały, że bioróżnorodność zbiorowiska w trakcie trwania eksperymentu nie była stała i wahała się od stosunkowo ubogiej do przeciętnie bogatej genotypowo. Najniższe wartości indeksu Shannona obserwowano latem, co miało związek z fluktuacjami zasolenia i wysoką temperaturą. O tej porze roku zaobserwowano także spadek współczynnika podobieństwa Dice’a w jeziorze Łebsko. Sytuacja taka nie miała miejsca w jeziorze Sarbsko. W projekcie wykazano, iż jezioro Sarbsko ma bardziej stałą różnorodność bakteryjną, na co wskazują mniejsze fluktuacje wartości indeksu bioróżnorodności Shannona. Zaobserwowano nieznaczną zmianę struktury genotypowej w cyklu sezonowym w jeziorze Sarbsko, co obrazują dendrogramy, na których widać stopniowe różnicowanie się zbiorowisk bakterii. Temperatura w różnych porach roku również wpłynęła na różnorodność biologiczną bakterii. Ponadto zaobserwowano związek między bioróżnorodnością i stężeniem tlenu. Podczas eksperymentu nie było zmian w poziomie pH, więc parametr ten nie miał wpływu na bakterie.

EN

The Polish shore of the Baltic Sea is rich in brackish lakes of estuarine character. One of them are lakes of the Gardnieńsko-Łebska Lowland. Each of these reservoirs has its own hydrological and ecological specificity, which results in the fact that knowledge about these dynamic water ecosystems is incomplete and requires further researches. The aim of this work was to study seasonal changes in bacterial diversity in coastal brackish lakes: Sarbsko and Łebsko. Biodiversity was studied for salinity gradient, as well as physicochemical and biological changes (caused by seasons and depth of the reservoir from which the test material was taken). To monitor the genotypic variation of individual microorganisms and estimate biodiversity of the bacterial community in the settlement and to estimate the genotype complexity of the samples PCR-DGGE method (polymerase chain reaction, combined with denaturing gradient gel electrophoresis) was used. The molecular marker used in the studies was a fragment of the 16S rRNA gene. The effects of the experiment were documented in the form of photos in the ultraviolet light of the PCR-DGGE products, on the basis of which densitometric analysis was performed, Dice similarity coefficient and Shannon biodiversity index was calculated, and dendrograms were created based on the nearest neighbor algorithm. The research showed that the biodiversity of the community during the experiment was not constant and ranged from relatively poor to average genotypically rich. The lowest values of the Shannon index were observed in the summer, which was related to salinity fluctuations and high temperature. In the summer, a decrease in the similarity of Dice in the Łebsko lake was also observed. Such a situation did not take place in Sarbsko. The project showed that Sarbsko has a more stable bacterial diversity, which is indicated by smaller fluctuations in the Shannon biodiversity index. It was observed that bacteria genotypic structure has changed slightly in seasonal cycle in tha Sarbsko lake, as dendrograms show. Temperature through the seasons also influence the bacterial biodiversity. What is more relation between biodiversity and oxygen concentration had been noticed. During the experiment there were no changes in pH level and this parameter has not got influence on bacteria.

2

Effects of floodplain Lake restoration on macroinvertegrate assemblages : a case study of the lowland River (The Słupia River, N. Poland)

Obolewski K., Glińska-Lewczuk K., Strzelczak A., Burandt P

Polish Journal of Ecology

|

2014

|

Vol. 62, nr 3

557--575

EN

A study on the response of macroinvertebrate assemblages to the restoration of hydrological connectivity of an oxbow lake through the channel excavation is presented. The study included a five-year environmental monitoring (hydrological, hydro-chemical measurements and invertebrate sampling) carried out in the years 2008–2009 and 2011–2012 in the floodplain of the Słupia River (N Poland). The results allowed for assessing ecological effects of the hydrotechnical treatments (re-opening of an old river bed, declogging and installation of wooden deflectors) applied in the oxbow restoration. The results confirmed the preliminary hypothesis that the level of hydrological connectivity determines the dynamics of invertebrate fauna communities in river-floodplain systems. Analysis of the data revealed that such reconnection considerably influenced the structure of hydrobionts by altering abiotic habitat conditions. Effects of radical changes in the habitat morphology and hydrodynamic conditions and monitoring of macroinvertebrate assemblages preformed in the restored lake indicated a significant instability of the ecosystem soon after the treatment, what was confirmed by the results of canonical analysis, in which 50% of the total variance remained unexplained. Among factors analysed, water quality parameters explained 21.4% of the total variance in macroinvertebrate communities. However, the hydrobionts showed a significant instability with respect to variable hydrological conditions (flow through the lake) what contributed to a low share of water flow along the oxbow in explaining the total variance. The analysis of long-term changes that occurred in the studied ecosystem showed that the restoration of full hydrological connectivity brought only a short-term increase in benthofauna abundance. The most distinct reorganization in the structure of macroinvertebrate communities was observed in the first year after the reconnection while the consecutive four years brought only insignificant changes, mainly the appearance of a few species, mainly molluscs. Our investigation suggests that the taxonomic composition of macroinvertebrates in the studied oxbow lake having the only one-arm opening, before the improvement of hydrological connectivity, seemed to be more stable and optimal for this kind of habitat, than after the hydrotechnical works, when the ecosystem became passable due to both-arms connections to the river channel. Therefore, semi-lotic oxbows, connected to parent rivers only with one arm, can be properly functioning aquatic ecosystems in river floodplains.

3

Factors determining the optical properties of underground water intended for human consumption

Wons M., Glińska-Lewczuk K., Szymczyk S., Koc J.

Ecological Chemistry and Engineering. A

|

2014

|

Vol. 21, nr 4

425--437

EN

The optical properties of water (color and turbidity) and the content of iron and manganese compounds were determined in a multi-year study of underground water in 1990–2004. Water samples were collected from 12 intake monitoring sites in the following regions: Lower Vistula Valley, Zulawy Wislane – Vistula Delta Plain, Starogard Lakeland and Ilawa Lakeland. The maximum allowable turbidity levels (1 NTU) were exceeded in raw water samples, which required treatment. The optical parameters of water were affected by iron and manganese concentrations. Water samples with, a high iron content were collected from all investigated regions. The highest iron content of raw water samples was noted in Sztum (2.50 to 6.90 mg • dm–3 total Fe), and the lowest – in Malbork (0.05 to 0.20 mg • dm–3 total Fe). The highest manganese concentrations (0.72 to 1.72 mg • dm–3) were reported in raw water samples collected in the Zulawy Water Mains. Manganese levels ranged from 0.19 to 0.40 mg • dm–3 Mn in Sztum, and from 0.14 to 0.30 mg • dm–3 Mn in Kwidzyn. The lowest manganese concentrations were reported in raw water samples from Tertiary and Cretaceous water-bearing horizons. These samples did not require treatment. In most cases, the flow of water through the distribution network modified the parameters of treated water. This is an adverse phenomenon, as the final product supplied to end-users may not comply with standard requirements. For this reason, optical parameters and the manganese and iron content of potable water have to be monitored regularly between the point of water intake and the end-user.

PL

W oparciu o wyniki badań wód podziemnych, przeprowadzonych w latach 1990–2004, określono właściwości optyczne wód (barwa i mętność) oraz stężenie w nich związków żelaza i manganu. Wody pobierano z 12 punktów monitoringowych na ujęciach położonych w regionach: Dolina Dolnej Wisły, Żuławy Wiślane, Pojezierze Starogardzkie i Pojezierze Iławskie. Stwierdzono, że pod względem mętności badane wody surowe nie spełniały obowiązującej normy (1 NTU) i wymagały uzdatniania. O właściwościach optycznych ujmowanych wód decydowały stężenia w nich związków żelaza i manganu. W każdym z regionów występowały również wody zawierające duże ilości żelaza. Zdecydowanie najzasobniejsze w żelazo były wody surowe w ujęciu Sztum (od 2,50 do 6,90 mgFeog. • dm–3), a najuboższe w Malborku (od 0,05 do 0,20 mgFeog. • dm–3). Zaś największe stężenia manganu (0,72 do 1,72 mg • dm–3) stwierdzano w wodach surowych Centralnego Wodociągu Żuławskiego. Z kolei w Sztumie wynosiły one od 0,19 do 0,40 mgMn • dm–3, a w Kwidzynie od 0,14 do 0,30 mgMn • dm–3. Najmniejsze stężenia manganu występowały w wodach surowych, ujmowanych z pięter wodonośnych Trzeciorzędu i Kredy. Z tego względu wody te nie wymagały uzdatniania. Kontakt wody z siecią na ogół zmieniał parametry wody uzdatnionej. Nie jest to zjawisko korzystne, bowiem odbiorca może otrzymać produkt niespełniający wymaganych norm. Dlatego tak ważne jest monitorowanie właściwości optycznych wody oraz zawartości w niej żelaza i manganu począwszy od ujęcia, poprzez stację uzdatniania do odbiorcy.

4

Wpływ zjawisk lodowych na erozję brzegów koryta rzecznego na przykładzie rzeki Łyny

Kalinowski A., Glińska-Lewczuk K, Burandt P, Banaszek Ż

Inżynieria Ekologiczna

|

2012

|

Nr 31

57--71

PL

W artykule podjęto próbę analizy wpływu zjawisk lodowych na erozję brzegów koryta rzeki pojeziernej na przykładzie rzeki Łyny (północno-wschodnia Polska). Do analizy wytypowano przekrój Smolajny, położony w jej środkowym biegu. Badania przeprowadzono w latach hydrologicznych 2005-2012. W badanym okresie obserwowano występowanie, rozwój i intensywność zjawisk lodowych, takich jak: lód brzegowy, pokrywa lodowa, spływ wody na lodzie na tle zmian cech morfologicznych koryta rzecznego. W wyniku obserwacji stwierdzono skokowe zwiększenie się szerokości koryta w badanym profilu poprzecznym (dwukrotnie po 0,5 m). Związane było to z długim czasem zalegania grubej pokrywy lodowej. W latach 2005-2012 zaobserwowano fluktuacje wielkości cech morfometrycznych, zarówno dodatnie jak i ujemne. Czynnikiem kształtującym brzegi koryta są ponadto gwałtowne roztopy pokrywy śnieżnej przy jednoczesnym utrzymywaniu się pokrywy lodowej. Wpływa to na zwiększone podmywanie brzegów koryta. Wykazano, że w badanym okresie nastąpiło zwiększenie szerokości koryta w badanym przekroju o jeden metr, zwiększenie powierzchni przekroju poprzecznego oraz głębokości maksymalnej i średniej.

EN

The aim of the paper is attempt to analysis influence on bank erosion on example Łyna river (NE Poland). The analysis has been performed at the cross section of Smolajny during hydrological years 2005-2012. In that period we observed occurrence, evolution and intensity of ice phenomena, such as: border ice, ice cover, water runoff on ice cover. Simultaneously, hydrological and morphological measurements of bed channel have been done. Results showed that width of river bed had increase, bit by bit (twice by 0,5 m), in observed cross section. There was observed fluctuation attributes of morphology in years 2005-2012, both positive and negative. Sudden snowmelt has a great impact on bank erosion, with prolonged ice cover. That situation has influence on sapping of banks. It was stated that, in spite of fluctuations of channel morphological parameters, the overall increase in the channel width was at about 1m in 2005-2012. Similarly other parameters, as wetted area, maximal and average depths have increased in those years.

5

Estuarium rzeki Wieprzy jako siedlisko bezkręgowców dennych

Obolewski K., Burandt P, Glińska-Lewczuk K

Inżynieria Ekologiczna

|

2012

|

Nr 31

80--90

PL

W pracy przedstawiono wyniki badań nad strukturą ilościowo-jakościową makrozoobentosu w warunkach ujściowych odcinków rzek na przykładzie estuarium rzeki Wieprzy. Badania obejmowały obszar portu w Darłowie oraz strefę przybrzeżną Bałtyku w rejonie ujścia rzeki. W trakcie prowadzonych prac zidentyfikowano 18 taksonów należących głównie do Mollusca (6 taksonów), Crustacea (4 taksony), Polychaeta (3 gatunki), Insecta (3 taksony). Zagęszczenie makrozoobentosu osiągnęło najwyższe wartości w strefie kontaktu wód rzecznych z morzem, podczas gdy największą biomasę tych organizmów stwierdzono w strefie przybrzeżnej. Wskaźniki bioróżnorodności malały wraz ze wzrostem udziału słonych wód morskich w estuarium. Pomimo negatywnego oddziaływania funkcjonowania portów morskich na faunę denną wewnątrz estuariów rzecznych, możliwe jest podjęcie działań zwiększających bioróżnorodność tych siedlisk poprzez planowe wdrażanie systemu zarządzania środowiskowego w portach.

EN

In the paper are presented results of the studies on the qualitative and quantitative structure of benthic fauna in the estuary of Wieprza River. The study was carried out in the area of the harbor of Darłowo and the coastal zone of the Baltic Sea. During the study we identified 18 taxa of macronvertebrates belonging mainly to the Mollusca (6 taxa), Crustacea (4 taxa), Polychaeta (3 species) and Insecta (3 taxa). Macrozoobenthos density reached the highest values in the contact zone of the river and the sea, while the highest biomass was stated in the coastal zone. Biodiversity indices decreased due to the increasing share of saline water in the estuary. In spite of negative influence of marine harbors onto the bottom fauna within the river estuaries, there is a possibility to undertake activities aiming at the increase in biodiversity throughout implementation of environmental management system in the harbors.

6

Ekologiczne podejście do monitorowania twardości wód podziemnych

Wons M, Szymczyk S, Glińska-Lewczuk K

Inżynieria Ekologiczna

|

2012

|

Nr 31

137--143

PL

W przyrodzie obserwuje się duże zróżnicowanie twardości wód, która zależy głównie od obecności w wodzie metali ziem alkalicznych, zwłaszcza wapnia i magnezu. Pierwiastki te występować mogą jako wodorowęglany, inne sole lub wodorotlenki, wywołując tzw. twardość węglanową. Wiele badań ekologicznych i epidemiologicznych wskazuje na zależność pomiędzy twardością wody do spożycia a chorobami układu krążenia. Celem badań było określenie twardości wody z różnych ujęć wód podziemnych położonych w czterech regionach (Dolina Dolnej Wisły, Żuławy Wiślane, Pojezierze Starogardzkie i Pojezierze Iławskie) o zróżnicowanych warunkach hydrogeologicznych na przestrzeni lat 1990-2004. Największą, średnią twardość wykazały wody regionu Pojezierza Iławskiego (292 mg dm-3 CaCO3), mniejszą Doliny Dolnej Wisły (203 mg dm-3 CaCO3), jednak mieściły się w zakresie od 46 mg dm-3 CaCO3 do 385 mg dm-3 CaCO3.

EN

In nature, there is a big variation of hardness of water, which is mainly dependent on the presence of water, alkaline earth metals, especially calcium and magnesium. These elements may be present as bicarbonates, or hydroxides of other salts, resulting in the so-called. carbonate hardness. Many ecological and epidemiological studies indicates a correlation between drinking water hardness and cardiovascular diseases. The aim of the study was to determine the hardness of different groundwater water intakes located in four regions (Lower Vistula Valley, Żuławy Vistula, Starogard Lakelans and Iława Lakeland) with diverse hydrogeological conditions in the years 1990-2004. The largest, the average hardness of the water showed Iława Lakeland region (292 mg∙dm-3 CaCO3), less the Lower Vistula Valley (203 mg∙dm-3 CaCO3), but ranged from 46 mg∙dm-3 to 385 mg CaCO3∙dm-3 of CaCO3.

7

Wpływ czynników hydrologicznych na warunki termiczno-tlenowe starorzeczy na przykładzie doliny Drwęcy

Kalinowski A., Burandt P., Glińska-Lewczuk K.

Proceedings of ECOpole

|

2011

|

Vol. 5, No. 1

245--250

PL

Starorzecza stanowią integralny element w dolinach rzek meandrujących. Kluczową rolą w funkcjonowaniu wszystkich ekosystemów wodnych w dolinach rzek jest reżim hydrologiczny. Badania nad rozkładem termiczno-tlenowym starorzeczy przeprowadzono w latach 2007-2009 na podstawie sezonowego rytmu profilowania hydrochemicznego w 6 starorzeczach doliny Drwęcy w północnej Polsce. W wyniku przeprowadzonych obserwacji stwierdzono, że fluktuacje zwierciadła wody rzecznej znacznie wpływają na skład fizykochemiczny wód starorzeczy. Wyjaśniają one zwiększone korelacje między stanami wód a natlenieniem. Szczególnym okresem w tym względzie jest wiosenne przesycenie wód tym gazem, gdy po długim okresie utrzymywania się pokrywy lodowej starorzecza odświeżają swe wody, biorąc „głęboki oddech” przed tlenowym deficytem letnim.

EN

Oxbow lakes are an integral element in meandering rivers valleys. A key role in the functioning of all floodplain water bodies is hydrological regime. The study on temperature and oxygen distribution in oxbow lakes was carried out in the years 2007-2009 based on seasonal sampling and vertical profiling of 6 oxbow lakes located along the Drweca River in northern Poland. Based on the investigations, it was found that river water-table fluctuations as well as alluvial groundwater movements modify chemical budget of floodplain lakes. The impact of hydrological connectivity in relation to the site specific hydrological conditions on the vertical profiles showed also differences between measurement sites within each water body.

8

Hydrochemiczna charakterystyka wód źródlanych torfowiska kopułowego koło Łabędnika na Równinie Sępopolskiej

Burandt P., Kalinowski A., Glińska-Lewczuk K., Śmiechowski W.

Proceedings of ECOpole

|

2011

|

Vol. 5, No. 2

511--518

PL

Rzadką i interesującą odmianę torfowisk niskich na obszarach pojeziernych stanowią kopulaste torfowiska źródliskowe. Największe z nich wykształciły się na obszarze Równiny Sępopolskej, stanowiącej nieckę wypełnioną iłami zastoiskowymi i glinami moreny dennej. Celem badań było rozpoznanie warunków hydrologicznych i hydrochemicznych torfowiska źródliskowego zasilanego wodami naporowymi. W wyniku badań stwierdzono, iż naturalny wypływ wód naporowych ma wpływ na wykształcenie się specyficznych cech torfowiska źródliskowego niskiego o charakterze kopuł. Odpływ ze źródlisk jest ustabilizowany z tendencją do zmniejszania. Skład chemiczny wód wskazuje na duży udział składników pochodzących z denudacji chemicznej, podczas gdy procesy rozkładu torfu na kopułach odzwierciedlają zmiany stężeń mineralnych form azotu i fosforu. Wskaźnikami intensywnego wietrzenia chemicznego na obszarze źródliskowym są: 3 HCO , Ca2+ i Cl–.

EN

Rare and interesting type of mires on postglacial areas show copulas of artesian spring mires. On the Sepopolska Plain, they appeared in the basin filled with clays of marginal lakes and ground moraine. The aim of the research was to recognize hydrochemical properties of outflow from the artesian spring mire located near Labednik on the Sepopolska Plain. The results of the study showed that artesian springflow is considered to be that which originates from confined aquifiers. The outflow is hydrodynamically stable with the tendency to decreasing. Chemical composition of springflow is made up of elements originated mainly from chemical weathering, whereas biochemical processes of the peat decay in the spring dome are responsible for seasonal changes of mineral forms of nitrogen and phosphorus. The indices of intensive chemical weathering in the spring areas are components considered to be of mainly lithospheric origin as HCO3 –, Ca2+ and Cl–.

9

Phytosociological and Ecological Analysis of Lower Section of the Kwacza River Before Restoration (Slupia River Basin)

Osadowski Z., Obolewski K., Glińska-Lewczuk K., Lopatovskaya O.

Ecological Chemistry and Engineering. A

|

2011

|

Vol. 18, nr 2

241-254

EN

The 2.5 km long section of the Kwacza River (tributary of the Slupia River) was investigated in 2007 in terms of hydrochemistry and phytosociology. The aim was to assess the quality of river waters as well as to identify vegetation composition before the planned restoration of the river. Hydrochemical research was conducted four-times (spring, summer, autumn and winter) at the beginning and at the end of the studied river section. Additionally, hydrochemical measurements were performed in the Slupia River above the outlet of Kwacza in order to compare the results. Vegetation was studied according to the Braun-Banquet method and the results were presented in the form of phytosociological table. The performed chemical analyses indicated that the river along its whole length had unclassified waters and the parameter which caused that situation was phosphorus content. Mineral forms of nitrogen over the vegetation period accumulated considerably due to biosorption in plants. The analysis of 174 phytosociological records revealed the presence of 15 phytocoenoses of Potametea and Phragmitetea classes, including seldom observed in Pomerania plant communities of Ranunculion fluitantis (Callitricho-Batrachion) alliance. The dominant position in the riverbed of Sagittario-Sparganietum emersi plant society as well as the dynamic development of Elodeetum canadensis were the result of water contamination which could further lead to elimination of valuable Callitricho-Batrachion plant communities of Ranunculion fluitantis alliance. The planned renaturization works should be conducted carefully due to the presence of legally protected plant species and natural habitats. First the water and sewage management should be regulated in the whole Kwacza drainage area.

PL

Na 2,5-kilometrowym odcinku rzeki Kwaczy (dopływ Słupi) przeprowadzono w 2007 roku badania hydrochemiczne i fitosocjologiczne. Celem badań było określenie jakości wód w rzece oraz rozpoznanie flory i roślinności makrofitów przed planowaną renaturyzacją rzeki. Badania hydrochemiczne przeprowadzono czterokrotnie (wiosna, lato, jesień i zima) na początku (K1) i na końcu badanego odcinka rzeki (K10). Dodatkowo, w celach porównawczych, wykonywano pomiary hydrochemiczne wód Słupi powyżej ujścia rzeki Kwaczy. Na całym odcinku rzeki badano rooelinność metodą Braun-Blanquet, a wyniki zestawiono w formie syntetycznej tabeli fitosocjologicznej. Analizy chemiczne wykazały, że rzeka na całej długości prowadzi wody pozaklasowe, a parametrem obniżającym klasę jakości była zawartość fosforu. W okresie wegetacji mineralne formy azotu ulegały znacznej akumulacji w wyniku biosorpcji przez rośliny. Na podstawie analizy 174 zdjęć fitosocjologicznych stwierdzono w korycie rzeki 15 fitocenoz z klasy Potametea i Phragmitetea, w tym rzadko opisywane na Pomorzu zbiorowiska ze związku Ranunculion fluitantis (Callitricho-Batrachion): Ranunculetum aquatilis, Ranunculo-Sietum erecto-submersi i Beruletum submersae. Dominujący udział w korycie rzeki zespołu Sagittario-Sparganietum emersi oraz dynamiczny rozwój płatów Elodeetum canadensis jest efektem zanieczyszczania wód, co z czasem może doprowadzić do całkowitego wyparcia cennych zbiorowisk rzek włosienicznikowych ze związku Ranunculion fluitantis. Planowane prace renaturyzacyjne należy przeprowadzać z dużą ostrożnością ze względu na obecność prawnie chronionych gatunków roślin i siedlisk przyrodniczych. W pierwszej kolejności należy uporządkować gospodarkę wodno-ściekową w obrębie całej zlewni rzeki Kwaczy.

10

Effect of hydrological connectivity on the molluscan community structure in oxbow lakes of the Łyna River

Obolewski K., Glińska-Lewczuk K., Kobus S.

Oceanological and Hydrobiological Studies

|

2009

|

Vol. 38, No.4

75-88

EN

During 2004 and 2005 research on the malacocenoses existing in oxbow lakes differ in terms of hydrological connectivity was conducted in the valley of the Łyna River. The results showed that the connection of an oxbow lake with the river is the key factor influencing the abundance and biomass of molluscs in the lake. Three types of oxbow lakes representing lentic, semi-lotic and lotic environments were considered. In the lentic oxbow lake Mollusca was dominated by Potamapyrgus antipodarum Gray, the semi-lotic by Viviparus viviparus L., and the lotic by Pisidium sp. The most hospitable conditions for the molluscs’ development were found in the semi-lotic reservoir where contact with the river was maintained by backwater in the downstream arm. The separation of the reservoir from the river caused a total reduction of the Bivalvia representatives. Diversity of the malacocenoses resulted mainly from different abilities to adapt to temporary oxygen deficits. Each type of oxbow lake is characterized by an individual pattern of oxygen distribution. To avoid anaerobic conditions and enable the development of biodiversity in floodplains, water bodies should be supplied by well-aerated river water.

11

The significance of oxbow lakes for the ecosystem of afforested river valleys

Koc J., Kobus S., Glińska-Lewczuk K.

Journal of Water and Land Development

|

2009

|

no. 13a

115-131

EN

The interest in significance of forest areas in water quality improvement has been increasing since creation of biogeochemical barriers became effective tools against the input of pollutants to surface water from diffuse sources. Along meandering river valleys, numerous floodplain lakes often appear as valuable water ecosystems but of advanced eutrophy. Their trophic status depends not only on the hydrological connectivity with the river but also land use in the direct vicinity of the reservoir. Research on water ecosystems in the postglacial river valleys in northern Poland contributed to identification of the role of woodland area in pollutants migration in the valley of the Łyna River. The study on the ecosystem concerned seasonal variation in nutrient concentrations (N and P) and bottom sediments properties in relation to hydrological conditions (water level fluctuations). Based on the collected data we attempted prediction of the reservoir lifetime. Depending on hydrological, geological and topographic conditions the origin of water supply of the basin is changing. Annual water level fluctuations in the range of 200 cm cause the basin capacity variation as much as 5 times. Nevertheless, water quality in the lake was conditioned by the riverine supply, the significant share in the lake feeding has groundwater supply from hillslope aquifer and seepage through alluvial aquifer. Contribution of every origin supply depends on river flow rate and valley water level, it depends on alluvial ground formations permeability and relief. Hillslope erosion of the concave bank was responsible for high nitrogen and phosphorus outflows. The research showed that primary and secondary production and freshets contributed to intensive deposition of bottom sediments in oxbow lake. The increase rate of sediment determined on the base of matter balance was 10 times higher than deposition rate of bottom sediments in glacial lakes. The accelerated processes of silting-up and shallowing and terrestialization of the valuable ecosystems indicate the necessity of floodpain lakes protection due to ecological functions they play in forestry landscape.

PL

Zainteresowanie funkcją, jaką pełnią obszary leśne w poprawie jakości wody, wzrastało od kiedy bariery biogeochemiczne stały się efektywnym narzędziem przeciwko zanieczyszczeniom obszarowym, wprowadzanym do wód powierzchniowych. Wzdłuż dolin rzek meandrujących pojawiają się liczne jeziora równin zalewowych jako cenne ekosystemy wodne, lecz o zaawansowanym stopniu eutrofizacji. Ich poziom troficzny zależy nie tylko od stopnia połączenia z rzeką, ale również od użytkowania przyległego obszaru. Badania prowadzone nad ekosystemami wodnymi rzek północnej części kraju przyczyniły się do poznania roli, jaką odgrywają obszary zalesione w migracji zanieczyszczeń w dolinie Łyny. Badania dotyczyły sezonowej zmienności koncentracji azotu i fosforu oraz właściwości osadów dennych w odniesieniu do zmiennych warunków hydrologicznych. W kontekście lokalnych warunków hydrologicznych, geologicznych i topograficznych zasilanie starorzecza ma różny charakter. Oscylacje poziomu wody w zbiorniku w cyklu rocznym w zakresie dochodzącym do ponad 200 cm determinowała ponad 5-krotną zmienność jego objętości i zdolności retencyjnej. Jednakże jakość wody w zbiorniku była uwarunkowana zasilaniem przez wody rzeki, istotny udział w zasilaniu zbiornika miały wody gruntowe zbocza doliny i wody aluwialne przesiąkające z koryta rzecznego. Ich udział jest zmienny w czasie i zależy bezpośrednio od wielkości przepływu w rzece i poziomu wód w dolinie, przepuszczalności utworów aluwialnych oraz rzeźby terenu. Erozja stromej skarpy brzegu wklęsłego zbiornika odpowiadała za duży spływ azotu i fosforu do jego wód. Procesami generującymi depozycję osadów dennych w starorzeczach były produkcja pierwotna i wtórna oraz wezbrania rzeczne. Bilans materii w zbiorniku odpowiadał za przynajmniej 10-krotnie szybszy przyrost osadów niż w jeziorach glacjalnych. Przyśpieszony proces odcinania, wypłycania i zalądowienia cennych ekosystemów wymusza konieczność ochrony w odniesieniu do funkcji, jakie pełnią one w krajobrazie leśnym.

12

Problematyka regulacji poziomów wód w Systemacie Wielkich Jezior Mazurskich

Nowicki Z., Glińska-Lewczuk K.

Gospodarka Wodna

|

2008

|

Nr 6

238-240

EN

The paper analyses the possibility to stabilise waters in the Great Mazury Lakes System on the level higher by 0,1-0,3 m than it is nów. Due to difficulties in the proper performance of water management tasks at the water-level of 115,75-115,85 above the sea, it is proposed to keep the water level at 115,85 in the summer period and at 116,05 in the win-ter period. The realisation of policy described in the articie may stop the process of degradation of the environment and especialiy of the cultural va!ues of this highly tourist region, what is particularly important with re-gard to the Great Mazury Lakes System.

13

Threat of manganese contamination in the light of studies investigating the quality of potable water from the lower Vistula Valley, Zulawy and lakelands

Koc J., Glińska-Lewczuk K., Wons M., Szymczek S., Cymes I.

Ecological Chemistry and Engineering. A

|

2008

|

Vol. 15, nr 11

1273-1282

EN

Adequate water quality is a priority goal to be met within the framework of the EU National Drinking Water Monitoring Program. As set forth in this program, the quality of water intended for human consumption is to be controlled by sanitary inspection units. Another important goal is to supply consumers with safe potable water and to take relevant actions to mini-mize the health hazard associated with water quality deterioration. According to WHO and the Regulation of the Ministry of Health, the recommended daily intake of manganese (0.5 mg ź dm-3) conforms to the public health protection strategy. In the present study, samples of raw and treated underground water from twelve intakes located in four mesoregions of northern Poland were analyzed during the years 1994-2004. Manganese concentrations were determined under the water quality moni-toring program, taking into account selected environmental and technological factors related to the condition of water supply networks. Manganese concentrations in raw water drawn from Tertiary, Quaternary and Cretaceous deposits ranged from 0.001 to 1.2 mg ź dm-3. Water quality was determined by the hydrogeological properties of deposits, and the highest manganese concen-trations were observed in raw water samples from the QT horizon in the region of Zulawy Water Mains. The average indicator of water treatment effectiveness reached 22 %. Despite the use of effective treatment methods, total manganese removal from water is impossible for technological reasons. The key factor affecting the manganese content of mains water is the concentration of this element in raw water. The study indicated that water is subject to secondary contamination during distri-bution, resulting from the condition and not type of the applied piping material. Therefore, it seems advisable to assess potential health risks to consumers posed by exceeding the maximum allowable concentrations (MAC) of manganese.

PL

Jakość wody do spożycia jest priorytetem w Narodowym Monitoringu Wody, który stworzony został w strukturach Unii Europejskiej, a realizowany przez inspekcje sanitarne. Ważnym celem użytecznym jest zapewnienie konsumentom wody o odpowiedniej jakości zdrowotnej oraz działanie w kierunku minimalizacji ryzyka zdrowotnego związanego z pogarszaniem jakości wody. Według WHO i Rozporządzenia Ministra Zdrowia zalecana wartość manganu 0,5 mg ź dm-3 jest odpowiednia dla ochrony zdrowia publicznego. W latach 1994-2004 wykonywano badania wód podziemnych surowych i uzdatnionych z dwunastu ujęć położonych w czterech mezoregionach północnej Polski. Analizie poddano mangan w ramach monitoringu kontrolnego, biorąc pod uwagę czynniki środowiskowe oraz związane z funkcjonowaniem sieci wodo. ciągowych. Wody surowe, ujmowane z utworów kredy, trzeciorzędu i czwartorzędu, reprezentowały stężenia w zakresie od 0,001 do 1,2 mg ź dm-3. Ich jakość uwarunkowana była cechami hydrogeologicznymi złoża, przy czym największe stężenia odnotowano w wodach ujmowanych ze wspólnego piętra QT w rejonie Centralnego Wodociągu Żuławskiego. Przeciętny wskaźnik efektywności uzdatniania wody wyniósł 22 %. Pomimo skutecznych metod uzdatniania, zupełna eliminacja tego składnika jest niemożliwa z powodów technologicznych systemu dystrybucji wody do konsumenta. Głównym czynnikiem kształtującym zawartość manganu w wodzie wodociągowej jest stężenie tego składnika w wodzie surowej. Badania wykazały wtórne zanieczyszczenie wód w sieci dystrybucyjnej, wynikające nie z zastosowanego rodzaju, lecz kondycji materiału budującego sieć. Dlatego celowa jest ocena ryzyka zdrowotnego konsumentów w razie przekroczeń wartości dopuszczalnych (NDS).

14

Zależność struktury makrozoobentosu od zawartości metali ciężkich w osadach dennych starorzeczy rzeki Słupi

Obolewski K., Glińska-Lewczuk K.

Inżynieria Ekologiczna

|

2006

|

Nr 16

49-53

15

Czynniki warunkujące migrację azotanów(v) w ekosystemach wodnych doliny rzecznej na przykładzie środkowej Łyny

Kobus Sz., Glińska-Lewczuk K.

Chemia i Inżynieria Ekologiczna

|

2006

|

Vol. 13, nr S2

295-303

PL

W roku hydrologicznym 2004 prowadzono badania nad zawartością azotanowej(V) formy azotu w wodach krążących w dolinie rzeki Łyny. Do badań wybrano obszar obejmujący dolinę w jej środowym biegu, charakteryzującą się dużą krętością i występowaniem starorzeczy. Do każdego z dwóch wytypowanych do badań starorzeczy jest doprowadzony rów drenarski, odbierający odpływy z obszarów rolniczo użytkowanych. Z piezometrów położonych w sąsiedztwie starorzeczy pobierano takie wodę gruntową. Analiza składu chemicznego wód obu zbiorników, wód gruntowych i drenarskich wykazala czasową i przestrzenną zmienność zawartości azotanów. Wyniki dowiodły, iż koncentracja tej formy azotu jest uzależniona zasilaniem zewnętrznym w ten składnik. Porównując średnioroczne stężenia składnika w wodach powierzchniowych, najwyższą jego wartość, tj. 0,62 mg N-NO3 dm[do -3], stwierdzono w wodach rzecznych. Wody te wykazywały ponadto najwyższą sezonową stabilność koncentracji składnika pomimo szerokiego spektrum antropogenicznych źródeł zanieczyszczeń w zlewni. Niższe stężenia N-NO3 w starorzeczach (0,35 mg N-NO3 - dm[do -3] S2 i 0,58 mg N-NO3 dm[do -3] - S4) względem wód rzeki wskazują na zdolność samooczyszczania się ich wód wskutek rozcieńczenia wodami gruntowymi lub bioakumulacji, pomimo bezpośredniego połączenia z rzeką oraz zasilania wodami rowów (0,48 mg N-NO3. dm[do -3] S2 i 1,58 mg N-NO3 o dm[do -3]S4). Zawartość azotanów w wodach gruntowych wykazywała zmienność w zależności od położenia względem stoku i sposobu użytkowania terenu. Najniższe stężenia azotanów w wodach podziemnych zaobserwowano w wodach pod użytkiem zielonym (0. 10 mg N-NO3 dm[do -3]), u podnóża stoku doliny, podczas gdy największe w piezometrze położonym w strefie terasy zalewowej (0,20 mg NO3/dm[do 3]).

EN

In the period of 2004 hydrochemical research on nitrate(V) nitrogen content was carried out in water circulated in the Lyna river valley. In the valley ground water two oxbow lakes was taken into consideration. Each reservoir was supplied with drainage outflows from arable lands. There was stated seasonal and spatial variability nitrate nitrogen content in surfaces water. The maximal average concentration of N-NO3 was found in river water and it showed a relative seasonal stability (0.62 mg NO3 dm[to-3) because of wide range of pollution sources in the basin. Nitrate nitrogen concentration in S2 oxbow lake (0.35 mg NO3 dm[to -3) shows a self-purification of water ability in comparison with river water in spite of water exchange with the river and concentrating effect of reclamation ditch water (0.48 mg NO3 dm[to - 3]). Ground water nearby this part of the river valley were relative not much polluted (0.15 mg NO3dm[to -3]).

16

Wpływ użytkowania doliny rzecznej na migrację składników mineralnych na przykładzie środkowej Łyny. Cz. II. Wapń i magnez

Kobus S., Glińska-Lewczuk K.

Inżynieria Ekologiczna

|

2005

|

Nr 12

39-40

17

Wpływ użytkowania doliny rzecznej na migrację składników mineralnych na przykładzie środkowej Łyny. Cz. I. Sód i potas

Kobus S., Glińska-Lewczuk K.

Inżynieria Ekologiczna

|

2005

|

Nr 12

37-38

18

Waloryzacja stref dolinowo-korytowych na terenie Warmii i Mazur

Glińska-Lewczuk K., Nowicki Z., Cymes I., Grabińska B.

Inżynieria Ekologiczna

|

2005

|

Nr 13

77-80

19

Sezonowość odpływu azotu azotanowego ze zlewni rolniczo-leśnych

Grabińska B., Koc J., Glińska-Lewczuk K.

Inżynieria Ekologiczna

|

2005

|

Nr 12

191-194

20

Rozwój małych elektrowni wodnych na Pojezierzu Mazurskim

Nowicki Z., Glińska-Lewczuk K., Cymes I.

Inżynieria Ekologiczna

|

2005

|

Nr 13

134-136