Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Baszta Gołębnik w Toruniu jako element średniowiecznych umocnień miasta w świetle wyników badań architektonicznych

Kucharzewska Joanna

Wiadomości Konserwatorskie

|

2024

|

Nr 77

7--23

PL

Średniowieczna baszta, która nazwę „Gołębnik” zyskała dopiero w XIX w., nie była przedmiotem osobnych opracowań naukowych. W wyniku badań architektonicznych ustalono, że jej najstarszym fragmentem (z XIII w.) jest ściana północna do wysokości pierwszego piętra, będąca odcinkiem muru obronnego Starego Miasta. Baszta powstała w jednym etapie (w 4. ćw. XIV w.), choć zapewne przy udziale kilku ekip budowlanych. Wyposażono ją w strzelnice, a te, które się zachowały, zostały uczytelnione we wnętrzu (w 2011 r.). Trzy ściany od strony przedmurza dekorowane były ostrołucznymi wnękami, których pola wypełniała dekoracja maswerkowa rytowana i malowana. Forma maswerkowych zdobień odkrytych w blendach wskazuje – na podstawie miejscowych analogii – że one także powstały w 4. ćw. XIV w., czyli w okresie, kiedy miasto konsumowało efekty rozwoju gospodarczego, odzwierciedlającego się także we wzroście aktywności budowlanej.

EN

The medieval tower, which was named Gołębnik (Eng. dovecote) only in the nineteenth century, has not been the subject of dedicated academic studies. As a result of an architectural investigation, it was concluded that the oldest fragment of the tower (from the thirteenth century) is the northern wall up to the height of the first floor, which is also a section of the defensive wall of the Old Town. The tower was built in one stage (in the fourth quarter of the fourteenth century), most probably with the participation of several construction crews. It was equipped with embrasures, and those that survived were uncovered inside (in 2011). Three walls on the side of the bulwark were decorated with ogival niches, whose fields were filled with engraved and painted tracery decoration. The form of tracery decorations discovered in the blendes indicates—based on local analogies—that they were also created in the fourth quarter of the fourteenth century, i.e., in the period when the city was benefiting from the effects of economic development, which was also reflected in the increase of construction activity.

2

Buildings at 14 Franciszkańska Street and 24 Fosa Staromiejska Street in Toruń in the light of architectural research and source queries

Kucharzewska Joanna

Architectus

|

2022

|

Nr 4 (72)

91--102

EN

The article presents the results of architectural research carried out at the basement level at 14 Franciszkańska and 24 Fosa Staromiejska Streets in Toruń. The aforementioned research was supplemented with source studies concerning both cellars and above-ground parts. The aim of the architectural research was to determine stages of construction on the plots in question from the Middle Ages to the beginning of the 20th century. An important issue was to identify the content of the oldest historic substance from the medieval period and the moment of functional and spatial integration of the opposite plots. The plot is located in the northern part of the Old Town of Toruń, within a triangular block of buildings, the outline of which was determined by the course of the north-eastern section of the city walls. Currently, on two opposite plots there is a tenement house, which received its final shape in the early 20th century. During the research, it was found that the oldest, Gothic fragments are present in the southern part (on the side of Franciszkańska Street). In the second Gothic stage, the northern part (from the side of Fosa Staromiejska Street) was given a basement and the stone foundations of the earlier building were used to create it. In the modern period, the two parts, which had been two independent units until then, were connected by a side outbuilding. In the 18th century, on the plot facing Franciszkańska Street, there was a two-story, brick granary. From the side of Fosa Staromiejska Street, there was a timber frame coach house. Both buildings burnt down at the beginning of the 19th century. In the mid-19th century, a large, fivestorey granary covering both plots was erected. The granary was founded on medieval and modern cellars. The ultimate change of buildings took place in 1906, when, after the demolition of the granary, two tenement houses were built with a common central route containing a staircase and an inner courtyard. Architectural research together with the source material was an effective tool for reconstructing individual stages of construction and expanding our knowledge about the forms of development of the walled part of the Old Town in Toruń.

PL

W artykule zaprezentowano wyniki badań architektonicznych przeprowadzonych na poziomie piwnic przy ul. Franciszkańskiej 14 i Fosa Staromiejska 24 w Toruniu, uzupełnione o kwerendy źródłowe dotyczące zarówno piwnic, jak i części naziemnych. Celem badań architektonicznych było ustalenie kolejnych etapów budowlanych zachodzących na omawianych działkach od średniowiecza do początków XX w. Istotną kwestią było rozpoznanie zawartości najstarszej substancji zabytkowej pochodzącej z okresu średniowiecznego oraz momentu scalenia funkcjonalno-przestrzennego przeciwległych działek. Będąca tematem pracy działka znajduje się w północnej części Starego Miasta Torunia, w obrębie trójkątnego bloku zabudowy, którego zarys determinowany był przez przebieg północno-wschodniego odcinka murów miejskich. Obecnie na dwóch przeciwległych parcelach znajduje się kamienica, która ostateczny kształt uzyskała na początkuXXw. W trakcie badań stwierdzono, że najstarsze gotyckie fragmenty znajdują się w części południowej (od strony ul. Franciszkańskiej). W drugim etapie gotyckim podpiwniczono część północną (od strony Fosy Staromiejskiej), wykorzystując kamienne fundamenty założone dla wcześniejszej budowli.W okresie nowożytnym te dwie, do tej pory funkcjonujące niezależnie, części połączyła oficyna boczna.W XVIII w. na działce od strony ul. Franciszkańskiej znajdował się 2-piętrowy, murowany spichlerz, a od strony Fosy Staromiejskiej wozownia o konstrukcji szkieletowej. Obydwa budynki spłonęły na początku XIX w. W połowie XIX w. powstał duży, obejmujący obie działki, 5-kondygnacyjny spichlerz, który założono na średniowiecznych i nowożytnych piwnicach. Ostateczna zmiana zabudowy nastąpiła w 1906 r., kiedy po rozbiórce spichlerza wybudowano dwie kamienice ze wspólnym traktem środkowym wypełnionym klatką schodową i wewnętrznym podwórkiem. Badania architektoniczne wraz z materiałem źródłowym stanowiły skuteczne narzędzie do rekonstrukcji poszczególnych etapów budowy i poszerzenia wiedzy na temat form zabudowy przymurnego fragmentu Starego Miasta w Toruniu.

3

Żeliwna klatka schodowa w XIX-wiecznym budynku więzienia przy ulicy Piekary w Toruniu

Lewandowski Łukasz, Kucharzewska Joanna, Pabich Marek

Wiadomości Konserwatorskie

|

2021

|

Nr 67

115--128

PL

W 1859 w Toruniu powstał projekt zespołu budynków sądu i więzienia, dla którego przewidziano narożną działkę u zbiegu ulic Piekary i Fosa Staromiejska. W pierwszej kolejności zrealizowano sąd, później budynek więzienia na planie koła, przypominający istniejącą w tym miejscu basteję zwaną Kocim Ogonem. Projekt funkcjonalno-przestrzenny więzienia zakładał rozmieszczenie cel po obwodzie budynku oraz umieszczenie wewnętrznej klatki schodowej. Architekt planował połączenie tradycyjnej konstrukcji murowanej z nowoczesną technologią, polegającą na użyciu żeliwnej klatki schodowej i żeliwnych wsporników w celu podtrzymania wewnętrznych podestów. Artykuł przedstawia tę nowatorską konstrukcję, stanowiącą pierwszy w Toruniu przykład zastosowania na taką skalę żelaza lanego w budynku municypalnym. Schody wykonano z prefabrykatów, których sposoby montażu i oprawy dekoracyjnej były wówczas novum. Temat stanowi ważny problem badawczy, zwłaszcza w kontekście stanu zachowania żeliwnych klatek schodowych i ginącego dziedzictwa techniki, a także wyzwań konserwatorskich.

EN

In 1859, a design of a complex that consisted of a court and prison building was drafted in Toruń, for which a corner plot at the intersection of Piekary and Fosa Staromiejska streets was assigned. The court building was built first, and the prison building, with a circular plan, that resembled a bastei called the Cat’s Tail that had previously stood at the site, was built later. The functio-spatial design of the prison assumed placing the cells along the perimeter of the building and included an internal stairwell. The architect planned to combine a traditional masonry structure with modern technology that entailed the use of a cast-iron stairwell and cast-iron cantilevers to support internal platforms. This paper presents this innovative structure, which is the first-ever case of the use of cast iron in a municipal building on this scale in Toruń. The stairs were built from prefabricated elements, whose assembly methods and ornamentation had been a novelty at the time. This subject is a key research problem, especially in the context of the state of preservation of cast-iron stairwells and the disappearing heritage of engineering, as well as conservation challenges.