Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Zmienność składu chemicznego wód podziemnych zlewni Ścinawki (Sudety Środkowe)

Chudzik L., Kotowski T.

Przegląd Geologiczny

|

2017

|

Vol. 65, nr 11/2

1251--1256

EN

The Ścinawka River catchment is located in the middle part of the Sudetes, in the Polish-Czech border area. This multiaquifer system, forming a fissured-porous medium for groundwater, is mostly drained through its hypergenic zone. The most common hydrochemical types are Ca-Mg-HCO3 and Ca-HCO3, some addition of sulphates may occur. No substantial depth-related differences in the concentrations of most of the analyzed ions have been found. The multi-aquifer system is relatively homogenous with respect to groundwater chemistry, which indicates occurrence of strong hydraulic contacts between the individual aquifers. The observed increased concentrations of some ions (U, Th, Li) may be an effect of groundwater intrusions from the deeper parts of the multi-aquifer system. Chemical composition of the groundwater is locally modified by ion exchange processes.

2

Analiza czynnikowa jako metoda identyfikacji procesów kształtujących skład chemiczny wód podziemnych

Dragon K., Jażdzewska J.

Przegląd Geologiczny

|

2015

|

Vol. 63, nr 10/1

688--693

EN

The article presents the classification of groundwater chemistry origin in the regional aquifer system located in the Wielkopolska region (west Poland). For identification of geochemical processes that affect groundwater chemistry factor analysis was used. Two groups of processes were identified: “anthropogenic” (i.e., caused by human activity) and “geogenic” (i.e., caused by natural geochemical processes). On the background of the natural changes of groundwater chemistry, the influence of ascent water on groundwater chemistry was identified. The presented results demonstrate that factor analyses is a reliable method for differentiation of both: natural and anthropogenic processes influencing groundwater chemistry, particularly during the early phase of anthropogenic groundwater chemistry transformations. The study demonstrates general usefulness of the groundwater chemistry differentiation for support identification of groundwater flow pattern. It also demonstrates the importance of using chemical data to verify multilayer aquifers connectivity.

3

Chemizm wód podziemnych w dolnopermskich skałach wulkanicznych masywu Dzikowca i Lesistej Wielkiej (Góry Kamienne, Sudety) w świetle wyników modelowania geochemicznego

Kostka A.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2013

|

nr 456 Hydrogeologia z. 14/1

305--312

PL

Celem pracy było dokonanie ilościowej oceny procesów kształtujących skład chemiczny wód podziemnych, drenujących dolnopermskie skały wulkaniczne depresji śródsudeckiej, na podstawie wyników modelowania geochemicznego. Do oceny trwałości składników ośrodka skalnego wykorzystano modelowanie specjacyjne. Wykorzystując modelowanie odwrotne bilansu masy podjęto próbę określenia procesów hydrogeochemicznych odpowiedzialnych za kształtowanie składu wód, wykonując modele pomiędzy opadem atmosferycznym a wodami źródeł drenującymi trachyandezyty i tufy ryolitowe. Rozwiązania uzyskane w modelu pomiędzy opadem atmosferycznym a wodami drenującymi tufy ryolitowe porównano z innym modelem, wykonanym dla wód drenujących te same skały.

EN

The groundwater draining the Lower Permian volcanic rocks in the region of Dzikowiec and Lesista Wielka massif, was the subject of hydrochemical research. The aim of this study was quantitative assessment of processes controlling the chemical composition of groundwater, based on the results of geochemical modelling. Speciation modelling was used to assess stability of mineral phases. Modelling between precipitation and groundwater from springs was performed to define the processes responsible for groundwater chemistry in the weathered zone in trachyandesites and rhyolitic tuffs. Geochemical models found between precipitation and groundwater from rhyolitic tuffs were compared with another model for the same rocks.

4

Zastosowanie modelowania geochemicznego do oceny warunków kształtowania się składu chemicznego wód podziemnych w rejonie ujęcia Gliwice Łabędy

Jakóbczyk S., Kowalczyk A.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2011

|

nr 445 Hydrogeologia z. 12/1

217--225

PL

W artykule przedstawiono wyniki przestrzennej i czasowej analizy zmian składu chemicznego wód podziemnych w węglanowym zbiorniku triasowym w rejonie ujęcia Gliwice Łabędy na przestrzeni lat 1995–2010 oraz wyniki modelowania geochemicznego. Jego celem było dokonanie oceny ilościowej procesów geochemicznych aktywnych w badanej części zbiornika i ich wpływu na kształtowanie się składu chemicznego wód podziemnych. Przestrzenne zróżnicowanie składu chemicznego wód podziemnych przejawia się przede wszystkim podwyższoną mineralizacją, do poziomu 2750 mg/dm3 i zróżnicowanymi, często także podwyższonymi zawartościami jonów głównych, np. Cl– do około 1120 mg/dm3, SO42- do około 430 mg/dm3. W szczególności podwyższone wartości stężeń składników występują po zachodniej stronie rynny erozyjnej wypełnionej osadami miocenu, zawierającymi wkładki ewaporatów, takich jak gips, anhydryt czy halit. Sugeruje to istotny wpływ tych osadów na skład chemiczny wód w utworach węglanowych triasu. Wyniki modelowania geochemicznego, wykonane przy pomocy programu Phreeqc, umożliwiają identyfikację głównych procesów geochemicznych kształtujących aktualny skład chemiczny wód podziemnych w utworach węglanowych triasu na omawianym obszarze. Są to: rozpuszczanie minerałów węglanowych i ewaporatów oraz utlenianie siarczków i denitryfikacja. Procesy utleniająco-redukcyjne odgrywają ważną rolę szczególnie w obszarach użytkowanych rolniczo, gdzie odnotowano znaczny wzrost stężeń azotanów. Modelowanie geochemiczne umożliwiło także wyjaśnienie genezy jonów SO42– w wodach (utlenianie siarczków i rozpuszczanie gipsów) w różnych miejscach obszaru badań.

EN

Paper presents results of spatial and temporal analysis of groundwater chemistry in Triassic fractured-karst-porous aquifer in the area of Gliwice Łabędy well field for the years 1995–2010. Outcome of geochemical modelling was also described as a tool for quantitative assessment of geochemical processes active in that part of the carbonate aquifer. Spatial heterogeneity of groundwater chemistry within the study area is manifested mainly by higher mineralization and concentrations of major ions west of the trough filled with Miocene evaporite deposits, what reflects significant impact of Miocene sediments on the groundwater chemistry. Major processes controlling chemical composition of groundwater within the study area are dissolution of carbonates and evaporites, sulfides oxidation and denitrification. Redox processes play an important role particularly in the agricultural area where elevated concentrations of nitrates where observed. Geochemical modelling with Phreeqc allowed the authors to distinguish sources of sulphates in groundwater (sulphides oxidation and gypsum dissolution) in different parts of the investigated aquifer.

5

Metoda biplot w interpretacji danych złożonych (CDA) w geologii

Labus K., Labus M.

Przegląd Geologiczny

|

2010

|

Vol. 58, nr 5

436-442

EN

Compositional data consist of compositions of parts summing to some whole (e.g.: 100%, 1). Such "closed" data are very popular in geochemistry, sedimentology, hydrogeology and environmetrics. This paper presents the data visualization method by means of the biplot method - a statistical technique widely applied in Compositional Data Analysis. This method enables a graphical display of observations and variables on the same chart, in a way that approximates their correlation. In a biplot the observations are marked with points, and variables - by rays emanating from the origin. Both their lengths and directions are important to the interpretation. The paper presents two examples of implementation of biplots in analysis of hydrogeological and petrological data. The first example concerns petrological data set for pores and skeleton grains of different Polish sandstones. The biplot visualization unveiled a possible independence of subcompositions of transitional pores (T) and macropores (R), as well as submacropores (S) and skeleton grains (Re). The use of this method made it also possible to demonstrate the rule according to which the share of transitive pores decreases at the advantage of real macropores from younger to older rocks, what is related to diagenesis processes. The second example concerns interpretation of hydrological data on chemistry of mine water of the "Rydułtowy" coal mine. In this case the graphical interpretation of biplot revealed large relative variation between HCO3 –-Cl–, HCO3–-I – and HCO3–-Na+. Besides, on the same basis, possible independence between the ion couples: HCO3--Br–, Ca2+-Na+, HCO3–-Cl–, Br-Na+, HCO3–-Cl–and Ca2+-K+ was identified and consequently verified using statistical tests. Additionally, taking into account geometrical features of the relevant biplot, a formula was proposed for defining relationships between shares of ions: Ca2+, Mg2+, Na+ and Cl–<.sup>, SO42–, HCO>sub>3–. These relationships are most apparent for poly-ion groundwater of the active exchange zone, where the ratios of the above mentioned components are similar to each other, despite a slight predominance of SO42– and HCO3– fractions.

6

Skład chemiczny wód podziemnych węglanowego kompleksu wodonośnego triasu w rejonie ujęcia Bibiela w świetle badań modelowych

Jakóbczyk S., Kowalczyk A.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2010

|

nr 442 Hydrogeologia z. 11

79--84

PL

Ujęcie wód podziemnych Bibiela funkcjonuje od ponad 50 lat i jest jednym z największych ujęć w rejonie Górnego Śląska. Intensywna eksploatacja wód spowodowała głębokie obniżenie zwierciadła wody węglanowego kompleksu triasowego na obszarze około 350 km2. Skomplikowana budowa geologiczna w rejonie ujęcia oraz zmienne warunki hydrodynamiczne wpływają znacząco na przestrzenne i czasowe zróżnicowanie składu chemicznego wód. Celem pracy była ocena stanu rozpoznania składu chemicznego wód węglanowego kompleksu wodonośnego triasu w związku z długotrwałym obniżeniem zwierciadła wody. W tym celu przeanalizowano wyniki ponad 5000 archiwalnych analiz chemicznych wód z 22 studni ujęcia Bibiela z lat 1956–2009. Przy użyciu programu AquaChem zintegrowanego z programem Phreeqc obliczono wskaźniki nasycenia badanych wód względem kalcytu, dolomitu i gipsu

EN

The Bibiela well field is one of the biggest intakes in the Upper Silesian region, extracting groundwater from the Triassic carbonate aquifer. The paper describes groundwater chemistry based on over 5000 chemical analyses of water from 22 wells from the years of 1956–2009. Saturation conditions of water with respect to calcite, dolomite and gypsum were calculated by means of AquaChem software combined with Phreeqc. Chemical composition of considered groundwater shows spatial and temporal variability mostly due to complicated geology. Intensive groundwater exploitation caused water table lowering of about 70 m, what changed hydrogeochemical conditions and caused some processes to happen or intensify. The most probable process is calcite and dolomite dissolution but also dedolomitization due to inflow of water enriched with SO4 and Ca ions from the dissolution of gypsum.

7

Wpływ antropopresji na chemizm wód poziomu plejstoceńskiego w rejonie kopalni piasku Maczki-Bór w świetle badań modelowych

Kaźmierczak J., Jakóbczyk S., Kowalczyk A.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2009

|

nr 436, z. 9/1

231-240

PL

W artykule przedstawiono czasową i przestrzenną zmienność składu chemicznego wód plejstoceńskiego poziomu wodonośnego, wykształconego w skałach krzemionkowych dolnego odcinka doliny kopalnej Białej Przemszy (Sosnowiec, południowa Polska). Określono również czynniki oraz procesy wpływające na formowanie się składu chemicznego wód podziemnych. Zebrane dane pochodzą z archiwalnych analiz fizykochemicznych wód podziemnych dla wielolecia 1994-2008, przeprowadzanych w ramach monitoringu wód podziemnych w rejonie kopalni piasku Maczki-Bór i składowiska odpadów komunalnych w Sosnowcu, oraz z wyników badań terenowych i laboratoryjnych przeprowadzonych w kwietniu 2009 r. Wody rozpatrywanego poziomu plejstoceńskiego należą wg klasyfikacji Szczukariewa-Prikłońskiego do typów: Cl-Na, HCO3-SO4-Ca-Mg, Cl-SO4-Ca-Na-Mg, CI-SO4-HCO3-Na-Mg-Ca oraz charakteryzują się podwyższonymi stężeniami żelaza, manganu i cynku. Stężenia poszczególnych składników w latach 90. ulegały głównie podwyższeniu, a obecnie wykazują tendencję spadkową. Główną przyczyną zróżnicowania hydrogeochemicznego wód podziemnych są czynniki antropogeniczne (długoletnie obniżanie zwierciadła wody na skutek drenażu górniczego, obecność ognisk zanieczyszczeń takich jak składowiska odpadów pogórniczych i komunalnych). Zwiększenie miąższości strefy aeracji przyczyniło się do intensyfikacji procesów utleniania. Jednym z najważniejszych procesów geochemicznych wpływających na skład chemiczny wód rozpatrywanego środowiska jest utlenianie siarczków żelaza do siarczanów, co skutkuje dozowaniem do wód podziemnych sporych ilości jonów SO2-4 i Fe2+. Modelowanie procesów hydrogeochemicznych wykonano za pomocą programu PHREEQC.

EN

The paper presents time and spatial evolution of groundwater chemistry in the Pleistocene sandy aquifer situated in the lower section of the Biała Przemsza buried valley (Sosnowiec, south Poland). Factors and processes controlling chemical composition of groundwater were also identified. Gathered data come from archival hydrogeochemical analyses carried out in the period of 1994-2008 within the framework of the groundwater monitoring in the area of Maczki-Bór open sand pit and the landfill in Sosnowiec as well as from fieldwork and laboratory research carried out in Apri12009. Water of considered Pleistocene aquifer belongs according to Szczukariew-Prikłoński classification to the Cl-Na, HCO3-SO4-Ca-Mg, Cl-SO4-Ca-Na-Mg, CI-SO4-HCO3-Na-Mg-Ca types and is characterized by increased concentrations of ions such as iron, manganese and zinc. Concentrations of individual components in 90's were mainly increasing and nowadays show the decreasing tendency. Composition of groundwater is strongly linked to anthropogenic factors (longlasting lowering of the ground- water table connected with the mining drainage, pollution sources such as landfills of post-mining and communal wastes). Increased thickness of the unsaturated zone contributed to the intensification of the oxidation processes. One of the most important geochemical processes influencing the groundwater chemistry is oxidation of iron sulfides to sulphates, what results in releasing of large amounts of SO2-4 and Fe2+ into groundwater. The numerical simulations of the hydrogeochemical processes were performed by using PHREEQC codes.

8

Skład chemiczny wód podziemnych w rejonie zatopionej kopalni piasku Kuźnica Warężyńska w świetle badań modelowych

Jakóbczyk S., Kowalczyk A.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2009

|

nr 436, z. 9/1

165-173

PL

Po prawie 40 latach eksploatacji piasków podsadzkowych kopalnia Kuźnica Warężyńska w Dąbrowie Górniczej została zatopiona i obecnie wyrobisko funkcjonuje jako zbiornik przeciwpowodziowy. Celem badań było rozpoznanie składu chemicznego wód podziemnych plejstoceńskiego poziomu wodonośnego wokół odkrywki. Wyniki przeprowadzonych analiz chemicznych wód oraz modelowania geochemicznego z wykorzystaniem programu Phreeqc wykazują przestrzenne zróżnicowanie składu chemicznego wód podziemnych w rejonie kopalni, co może być spowodowane zarówno czynnikami antropogenicznymi, jak i niejednorodnością składu geochemicznego warstwy wodonośnej. Mineralizacja badanych wód waha się od 150 do 1200 mg/l, wartości pH od 5,0 do 7,2. Zmiany warunków hydrodynamicznych (odwadnianie, a następnie zatopienie kopalni) mogły wywołać lub zintensyfikować przebieg takich procesów, jak utlenianie siarczków i materii organicznej, wytrącanie gipsu, redukcję tlenków manganu czy desorpcję niklu i kadmu.

EN

The pit Kuźnica Warężyńska (Dąbrowa Górnicza) has been a place of extracting stowing sand for nearly 40 years but now it is flooded and functions of a flood control reservoir. The aim of this study was to recognize chemical composition of groundwater of the Pleistocene aquifer around the pit. The results of chemical analyses and geochemical modelling by means of Phreeqc show spatial diversity of chemical composition of groundwater, what is mainly caused by anthropogenic activity (agriculture, municipal sewage) as well as geochemical heterogeneity of the quaternary aquifer. Groundwater around the pit is characterized by pH ranging from 5,0 to 7,2 and by total dissolved solids from 150 to 1200 mg/l. Furthermore, chemical analyses indicated increased concentration of Ni, Cd ang Mn in water. Hydrodynamic changes could initiate or intensify some hydrogeochemical processes like sulfides and organic matter oxidation, calcite dissolution and gypsum precipitation during draining the aquifer, but also Mn-oxides reduction and Ni and Cd desorption after pit flooding.

9

Jakość wód podziemnych na obszarze zasilania ujęcia infiltracyjnego Świerczków w Tarnowie

Wojtal G., Kowalczyk A., Rzepecki T.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2009

|

nr 436, z. 9/2

547-554

PL

Infiltracyjne ujęcie wody Świerczków w Tarnowie eksploatowane jest od 1910 r. W okresie budowy ujęcia okoliczne tereny były niezagospodarowane, wolne od potencjalnych przemysłowych źródeł zanieczyszczenia wód podziemnych. Studnie ujmują wody plejstoceńskiego poziomu wodonośnego, który okresowo jest dodatkowo zasilany wodami rzecznymi z Dunajca. Ujęcie graniczy bezpośrednio z terenami przemysłowymi należącymi do Zakładów Azotowych w Tarnowie Mościcach (ZAT SA), które rozpoczęły swą działalność w latach dwudziestych ubiegłego wieku. Wartości parametrów fizykochemicznych wód podziemnych plejstoceńskiego poziomu wodonośnego w rejonie ujęcia Świerczków w Tarnowie wskazują na znaczne przeobrażenie składu chemicznego tych wód. Potwierdzają to m.in. podwyższone zawartości jonów Cl-, Na+, K+, NH4+, Al3+, Cd2+,jakrównieżobecnośćwielojonowychtypówchemicznychwiększościbadanychwód. Głównymi czynnikami odpowiedzialnymi za obecny stan chemiczny i jakość badanych wód są zdeponowane odpady na terenie oraz wokół ZAT SA oraz emitowane z tych zakładów zanieczyszczenia, które bezpośrednio lub pośrednio przenikają do wód podziemnych.

EN

The Świerczków infiltration groundwater intake in Tarnów has been exploited since 1910. While building the intake, the surrounding area was undeveloped and free of potential industrial sources of groundwater contamination. At present, the Świerczków intake is surrounded by an industrial area of a large chemical company Zakłady Azotowe in Tarnów Mościce SA established in the 1920s. The infiltration wells extract water from the Pleistocene aquifer periodically additionally recharged by surface waters from the Dunajec River. Physiochemical parameters indicate significant changes in chemical composition of groundwater from the Pleistocene aquifer around the Świerczków water intake. Increased contents of Cl-, Na+, K+, NH4+, Al3+and Cd2+ ions as well as the presence of multi-ion chemical types of most of the tested waters confirm the above theory. The wastes deposited in the area of Zakłady Azotowe and around, as well as pollution emitted by the factory are the main factors responsible for the quality and chemical state of the groundwater because of their direct and indirect permeation to water.

10

Analiza czynników formujących skład chemiczny wód podziemnych na stacjach badawczych w Warszawie i Radostowie

Porowska D., Małecki J. J.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2009

|

nr 436, z. 9/2

379-386

PL

Badania były prowadzone w stacji zlokalizowanej w Warszawie (centralna część Polski) i Radostowie (północna część Polski). Wody podziemne z warstw czwartorzędowych, oligoceńskich i mioceńskich, ujmowane za pomocą piezometrów lub studni wierconych, analizowano w okresie od 1991 do 2007 r. W Warszawie skład chemiczny wód podziemnych wykazywał pionową zmienność. Wody najpłytszej strefy charakteryzowały się typem hydrochemicznym HCO3-C1-(SO4)-Ca-(Na), natomiast strefy najgłębszej - HCO3-Cl-Na-Ca. W Radostowie wody wykazywały mniejszą zmienność w profilu pionowym i głównie charakteryzowały się typem HCO3-Ca-(Mg). Czynnikami wpływającymi na zróżnicowanie składu chemicznego wód podziemnych obu stacji są inne procesy hydrogeochemiczne, wynikające z odmiennych warunków zasilania i drenażu.

EN

The research was conducted at the research station in Warsaw (central Poland) and Radostowo (northern Poland). Groundwater of Quaternary, Miocene and Oligocene aquifers, collected from piezometers and wells, was examined during a 17-years period of 1991-2007. In Warsaw, the chemical composition of groundwater changes with depth. The shallowest water samples are of HCO3-C1-(SO4)-Ca-(Na) types, whereas the deepest ones are represented by HCO3-Cl-Na-Ca types. In Radostowo, the vertical distribution of hydrogeochemical type of groundwater was constant: HCO3-Ca-(Mg). The difference in groundwater recharge within the Major Groundwater Basin and the diversification of hydrogeochemical processes are the major factors controlling the chemical composition of water.

11

Geochemistry and age of groundwater in a hydrochemically diversified aquifer (Permo-Carboniferous, the Intra-Sudetic Synclinorium, SWPoland) derived from geochemical modelling and isotopic studies

Dobrzyński D.

Acta Geologica Polonica

|

2009

|

Vol. 59, no. 3

371-411

EN

Comprehensive investigations of groundwater were performed in a sedimentary aquifer of Permo-Carboniferous, Intra-Sudetic Synclinorium, in SWPoland. The investigation included aqueous chemical and isotopic composition, chemistry of mineral phases, geochemical modelling, and tritium and radiocarbon groundwater dating. Chemical diversity in the groundwater system is created by the mixing of modern fresh water and older sulphate water with higher dissolved solids. The system is treated as a system of flows of two end-member water types. Geochemical modelling is used for: (1) explaining the origin of the chemistry of both water components, (2) quantifying the groundwater mixing, (3) correcting the radiocarbon age of the groundwater for the effects of chemical water-rock interactions, and (4) calculating reaction rates. Study of stable (C, S, O, H) and unstable ([^3H], [^14]C) isotopes allowed the inverse mass balance geochemical models to be verified and specified, and the groundwater to be dated. The chemistry of the modern, tritium-bearing, fresh water is a result of dissolution of limestones, dolomites and gypsum. The mean tritium-age of this water, based on the lumped-parameter approach, varies between 10 and 200 years. The sulphate mineral water owes its chemistry to the process of dedolomitization driven by gypsum dissolution. Its radiocarbon age is about 5.9 ka BP, i.e., during theMid-Holocene Climatic Optimum. Rates of chemical reactions responsible for the formation of sulphate type water are estimated to be: dissolution of gypsum (2.85 [mi]mol/L/year) and dolomite (0.21 [mi]mol/L/year), calcite precipitation (0.20 [mi]mol/L/year), organic matter decomposition (0.08 [mi]mol/L/year).

12

Identyfikacja procesów kształtujących skład chemiczny wód podziemnych poniżej torfowiska-Pożary, Kampinoski Park Narodowy

Porowska D., Leśniak P. M.

Przegląd Geologiczny

|

2008

|

Vol. 56, nr 11

982-990

EN

The aim of this study was to identify hydrogeochemical processes controlling chemical composition of groundwater of the existing peatland. The site of the study is located within the Pożary Special Protection Area of the Kampinos National Park. Lithological profilem consists mainly of varigrained sand, covered by organic matter constituting peatland. The groundwater table fluctuates between 0.6 m below and 0.3 m above ground level. Combination of high organic content of soil profile and shallow depth to the water table causes slightly reducing conditions, especially in the upper part of aquifer. There, oxidation of organic matter (and/or methane) as well as nitrate and sulphate reduction has been presumed while denitrification and/or dissimilatory nitrate reduction to ammonium (DNRA) seems to control chemistry of groundwater in deeper part of the profile. The important differences in the chemical and isotopic composition of dissolved carbon have been found in the depth profile. Carbon isotopic composition of dissolved inorganic carbon in groundwater (13CDIC) indicates that carbonate carbon is derived mostly from the decomposition of organic matter, a small contribution being derived from the dissolution of carbonate minerals. The contribution of atmospheric CO2 to chemical and isotopic composition of dissolved carbon is negligible within all parts of aquifer.

13

Znaczenie częściowych równowag chemicznych w kształtowaniu chemizmu wód podziemnych w systemach krzemianowych strefy wietrzenia

Dobrzyński D.

Przegląd Geologiczny

|

2007

|

Vol. 55, nr 6

460-466

EN

Partial chemical equilibrium plays an important role in geochemical systems. In the short turn-over time zone of hydrogeological systems, the conditions for the full chemical equilibrium amongst groundwaters, mineral phases and gases are rarely fulfilled. In these systems, partial chemical equilibrium is often responsible for controlling activity of solutes. Examples of partial chemical equilibrium with secondary phases in silicate systems of the weathered zone are given, and the role of metastable and stable secondary silicate solids is discussed.

14

An impact of urbanisation on the shallow groundwater chemical outflow in the Vicinity of the Kaunas city

Cyzius G., Diliunias J., Jurevicius A., Karveliene D., Zucevicius A.

Polish Geological Institute Special Papers

|

2005

|

Vol. 18

22-27

EN

Kaunas city inhabitants use water supplied from a shallow aquifer that is not protected from direct pollution. All municipality well fields pump out infiltrated Nemunas and Neris rivers water. The quality of river water in urban areas often does not meet the sanitary requirements. Many people in the city outskirts use often polluted water from shallow wells. Therefore, groundwater protection and its quality improvement is an important problem for Kaunas city. Methods of investigations were based on previous hydrogeological, engineering geological, geological, hydrological investigations and field works. A shallow groundwater outflow in urbanised territories depends on technical factors. The highest outflows appear in the alluvial valley soils. In these territories, the outflow module is 10–15 l/s km2. The smallest shallow groundwater outflow modules occur in territories covered with till and clay - <0.7 l/s km2. Shallow groundwater outflow depends on solid surface cover. Outflow modules in most urbanised territories are 1.5-2.0 times smaller than in pure gravel soils. A chemical outflow depends on the intensity of shallow groundwater outflow and the groundwater pollution. The highest chemical outflow module forms in polluted areas with high shallow groundwater outflow (polluted valley areas covered with alluvium gravel). The lowest chemical outflow values form in comparatively uncontaminated loam and clay soils. The shallow groundwater chemical outflow in urbanised territories is 4 times higher than in the natural territories.

PL

Mieszkańcy Kowna używają wodę pochodzącą z płytkiego poziomu wodonośnego, nie chronionego przed bezpośrednim zanieczyszczaniem. Z kolei miejskie studnie pobierają wodę rzeczną, przepływającą z Niemna i rzeki Neris. Jakość tej wody często nie spełnia wymogów sanitarnych dla terenów miejskich. Również wielu mieszkańców na obrzeżach miasta używa wody z płytkich, często zanieczyszczonych studzien. Dlatego też ochrona wód podziemnych i poprawa ich jakości jest ważnym problemem Kowna. Metody badań tego problemu opierają się na dawnych badaniach i pracach terenowych: hydrogeologicznych, geologiczno-inżynierskich, geologicznych i hydrologicznych. Przepływ płytkich wód podziemnych na terenach zurbanizowanych zależy od warunków fizycznych. Najszybszy przepływ występuje w aluwialnych glebach dolinnych. Na tych obszarach moduł przepływu wynosi 10–15 l/s km2. Najmniejszy przepływ płytkich wód podziemnych ma miejsce na obszarach pokrytych gliną i iłem: <0,7 l/s km2. Na przepływ tych wód ma również wpływ przykrycie powierzchni terenu. Dlatego też na większości terenów zurbanizowanych moduły przepływu są 1,5-2,0 razy mniejsze od występujących w glebach żwirowych. Przepływ związków chemicznych zależy od intensywności przepływu płytkich wód podziemnych oraz od stopnia ich zanieczyszczenia. Najwyższy współczynnik odpływu chemikaliów występuje na obszarach zanieczyszczonych z wysokim przepływem płytkich wód podziemnych (zanieczyszczone obszary dolinne pokryte żwirowym aluwium). Najniższe wartości odpływu związków chemicznych występują w stosunkowo mało zanieczyszczonych glebach ciężkich i w iłach. Przepływ płytkich wód podziemnych zanieczyszczonych chemikaliami jest czterokrotnie wyższy na terenach zurbanizowanych, niż na obszarach o nienaruszonych warunkach przyrodniczych.