Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Architektura sakralna we współczesnym środowisku mieszkaniowym Finlandii

Lewandowska Agnieszka, Piórkowska Marta

Środowisko Mieszkaniowe

|

2023

|

nr 42

4--21

PL

Tematem artykułu jest fenomen powstawania nowych obiektów sakralnych Kościoła luterańskiego w Finlandii, pomimo stale laicyzującego się społeczeństwa. Celem przedstawionych badań jest poznanie przyczyn analizowanego zagadnienia poprzez pryzmat funkcji i roli jaką te obiekty pełnią dla lokalnych społeczności. Do analizy wybranych przykładów świątyń zastosowano narracyjną metodę badawczą. Zastosowana metoda pozwoliła na ujęcie pragmatycznych aspektów architektury, jakimi są struktura obiektu i forma w kontekście kulturowym osadzonym w przynależnym miejscu i czasie. Zagadnienie ujęto na tle religijno-społecznym, przedstawiając przyczyny i sposoby dostosowywania obiektów sakralnych do współczesnych, różnorodnych potrzeb wspólnoty. Kontynuacja tradycji tworzenia wysokiej jakości architektury połączonej z wernakularną tradycją budowania jest obecna we współczesnych obiektach sakralnych, które w swojej funkcji i skali dostosowywane są do celu, jakiemu mają służyć nie tylko we wspólnocie, ale i często w całej dzielnicy jako miejsca spotkań i integracji mieszkańców.

EN

The subject of the article is the phenomenon of creating new sacral buildings of the Lutheran Church in Finland, despite the increasing secularization of the society. The goal was to understand the reasons of the issue through the prism of the function and role these architecture play for local communities. The narrative research method was used to analyse selected examples of sacral architecture. The method allowed to capture the pragmatic aspects of architecture, such as the structure of the object and the form in the cultural context embedded in the appropriate place and time. The issue is presented in a religious and social context, discovering the causes and ways of adjusting sacral objects to the contemporary, diverse needs of the community. Continuation of the tradition of creating high-quality architecture combined with the vernacular building tradition is present in contemporary sacral architecture. Their function and scale are adjusted to the purpose they are to serve not only in the community, but often in the entire district as meeting places for residents.

2

Ogrody w pustelniach zakonów kamedułów, kartuzów i karmelitów bosych w XVII i XVIII wieku (część 1)

Brykowska Maria

Studia do Dziejów Architektury i Urbanistyki w Polsce

|

2023

|

nr 6

5--112

PL

Opracowanie badań nad ogrodami w pustelniach zakonów kontemplacyjnych w XVII–XVIII wieku ukaże się w druku w dwóch częściach. Obecnie drukowana część 1, odnosi się do założeń architektoniczno-przestrzennych Kongregacji Kamedułów Pustelników Góry Koronnej, ze szczególnym uwzględnieniem problematyki ogrodów, dotąd pomijanych w literaturze o dziejach zakonu. Artykuł został oparty na własnych, wieloletnich badaniach autorki i publikowanych źródłach, pracach na temat duchowości kamedułów i dziejów poszczególnych pustelni. Wprowadzenie obejmuje tematykę wspólnych źródeł powstania zakonów kontemplacyjnych w Europie – czerpaną z praktyki pustelników na Wschodzie w pierwszych wiekach chrześcijaństwa i skrót badań nad ogrodami tych zakonów. W artykule przedstawiono w układzie chronologicznym, w 4 częściach, eremy kamedułów realizowane w XVII–XVIII wieku łącznie w całej kongregacji – we Włoszech, w Rzeczypospolitej i na terenie Austro-Węgier. Uwzględniono rolę kamedułów w procesie realizacji fundacji, lokalizacji pustelni, kościoła i ogrodów oraz program, kompozycję i architekturę zależną od zakonu, jak i od fundatora. Podsumowanie wykazało zarówno wspólne cechy, jak i różnice w założeniach przestrzennych i w architekturze pustelni kamedułów. Wnioski z badań ogrodów – ich rodzaj, formy i treści, jako dzieła sztuki o głębokiej symbolice religijnej oraz sacrum krajobrazu, będą przedstawione, łącznie z założeniami architektoniczno-przestrzennymi kartuzji i pustelni zakonu karmelitów bosych, w części 2.

EN

This study of the research on hermitage gardens of monks belonging to contemplative orders in the 17th and 18th centuries will appear in print in two parts. Part 1, presently being printed, makes reference to the architectural–spatial complexes of the Camaldolese Hermits of Monte Corona (Er. Cam.), with special consideration for questions relating to the gardens omitted to date in the literature on the history of the order. The article is based on the author’s own, multiyear research as well as published sources, works on the mysticism of the Camaldoles and the histories of the individual hermitages. The introduction encompasses the topic of the common sources behind the emergence of contemplative orders in Europe as drawn from the practices of hermits in the East in the first centuries of Christianity, and a brief study into the gardens of those monks. The article presents the Camaldolese hermitages of the entire congregation erected in the 17th and 18th centuries—in Italy, the Polish–Lithuanian Commonwealth, and in Austro–Hungary—in chronological order in four parts. The role of the Camaldolese in the process of implementing the foundation, locating of hermitage, church, and gardens as well as the program, composition, and architecture, dependent on the order and the founder are all taken into account. A summary indicated both common features and differences in the spatial layout and architecture of the Camaldolese hermitages. Conclusions stemming from research into the gardens—their types, forms, and contents as works of art with far–reaching religious symbolism and the sacrum of the landscape—are presented, together with the Carthusian architectural–spatial complexes and the hermitages of the Discalced Carmelite orders in Part 2.

3

Współczesne budownictwo sakralne w małych miastach – na przykładzie archidiecezji częstochowskiej

Repelewicz Aleksandra

Zeszyty Naukowe Politechniki Poznańskiej. Architektura, Urbanistyka, Architektura Wnętrz

|

2022

|

Z. 8

145--158

PL

W pracy podjęto próbę analizy powojennego budownictwa sakralnego w małych miastach Polski (do 50 tys. mieszkańców) – na przykładzie kościołów wybudowanych po 1945 r. na terenie obecnej archidiecezji częstochowskiej. Omówiono historyczne uwarunkowania procesów inwestycyjnych oraz efekty ilościowe i jakościowe, jakie przyniosły starania inwestorów kościelnych. Przedstawione zagadnienia dotyczące wybranej archidiecezji mogą stanowić reprezentatywny przykład budownictwa sakralnego w małych miastach w Polsce.

EN

The study attempts to analyze the post-war religious architecture in small Polish cities (up to 50 000 inhabitants) – on the example of churches built after 1945 in the archdiocese of Częstochowa. Historical determinants of investment processes as well as quantitative and qualitative effects brought by the efforts of church investors were discussed. The presented issues concerning the selected archdiocese may constitute a representative example of religious architecture in small towns in Poland.

4

Ekumenizm pogranicza w architekturze i sztuce świątyni - dawniej i dziś

Uścinowicz Jerzy

Zeszyty Naukowe Politechniki Poznańskiej. Architektura, Urbanistyka, Architektura Wnętrz

|

2022

|

Z. 9

93--138

PL

W artykule przedstawiono wybrane przykłady interakcji między architekturą, ikonografią chrześcijańską a teologią we współczesnej ortodoksyjnej, greckokatolickiej, rzymskokatolickiej i ewangelickiej architekturze sakralnej zbudowanej po II wojnie światowej w Polsce. Ukazano proces ewolucji tradycyjnych konwencji architektonicznych i ikonograficznych. Ujawniono problemy sztuki oraz jej nowe, istotne aspekty ideologiczne natury symbolicznej i liturgicznej. Przykłady współczesnych świątyń dowodzą odwrócenia separacyjnych tendencji chrześcijańskich Kościołów i kultur, co jest nie tylko symptomem wzajemnego dialogu, wymiany idei, wartości i różnych form kultu, lecz także symptomem potwierdzającym autentyczną wolę ekumenicznej jedności w sztuce. Przykłady te reprezentują architekturę pogranicza kulturowego. Są one próbą syntezy sztuki chrześcijańskiego Zachodu i Wschodu. Sztuka przez wieki swojej historii na ziemi pokonała olbrzymią drogę, zarówno w czasie, jak i w przestrzeni. Ciągle ją pokonuje. Jest wyrazem kultu. Stanowi świadectwo Wcielenia i misterium obecności. Prowadzi do przebóstwienia i do Zbawienia.

EN

This paper presents selected examples of interaction between architecture, iconography and theology in contemporary Orthodox, Greek- and Roman-catholic and Evangelic sacred architecture built after World War II period in Poland. It also shows the process of evolution of traditional spatial and functional structures and applications of new iconography conventions in the Christian temples. It covers problems in art as well as new essential ideological aspects of symbolic and liturgical nature. Examples of modern churches seem to prove separation tendencies of Christian Churches and cultures are now being reversed, which is not only a symptom of mutual dialogue, exchange of ideas, values and different forms of worship, a symptom confirming an authentic will of ecumenical unity in art. Those examples are representative for the architecture of cultural borderland, which attempts to synthesize both Western and Eastern Christian art. The art through ages of its history on earth has journeyed a long way, both through time and through space. It still does. It is an object of cult. It is a testimony of Incarnation and the mystery play of presence. It is the path to salvation.

5

Improving the energy efficiency of church buildings

Repelewicz Aleksandra

Zeszyty Naukowe Politechniki Częstochowskiej. Budownictwo

|

2021

|

Z. 27 (177)

209-212

EN

The implementation of thermal renovation of residential and public buildings is becoming more and more popular. The need to save energy and reduce the energy demand of buildings is becoming a civic duty. Consequently, sacred buildings should also be adapted to the requirements of modern times. Due to the specific use of these facilities and their mostly large cubature, administrators rarely decide to take such measures. Examples of thermomodernization activities in church buildings can be invaluable as they are an example for administrators of other buildings of this type. The paper presents the following case study: A comprehensive thermal renovation of a church building in Rzerzęczyce.

PL

Przeprowadzanie termorenowacji budynków mieszkalnych i użyteczności publicznej staje się coraz bardziej popularne. Konieczność oszczędzania energii i obniżenie zapotrzebowania budynków na energię staje się wymogiem cywilizacyjnym. Także obiekty sakralne powinny być dostosowywane do wymogów współczesności. Ze względu na specyfikę użytkowania tych obiektów oraz ich zazwyczaj dużą kubaturę administratorzy dość rzadko decydują się na takie działania. Tym cenniejsze są przykłady podejmowania działań termo modernizacyjnych w budynkach kościołów, które mogą być przykładem dla administratorów innych kościołów. W referacie przedstawiono studium przypadku: termorenowację budynku kościoła w Rzerzęczycach.

6

Kryteria, jakie powinny spełniać współczesne prace projektowe przekształcające formę i program użytkowy zabytkowej architektury sakralnej w świetle wybranych przykładów z Europy

Szumiński Konrad

Ochrona Dziedzictwa Kulturowego

|

2021

|

Nr 11

161--170

PL

Artykuł podejmuje wciąż aktualny problem przekształceń formy zabytkowej architektury sakralnej w procesie adaptacji do współczesnych funkcji użytkowych. Zjawisko sekularyzacji warunkuje konwersję funkcjonalną świątyń, a zatem wymaga od architektów odpowiedniego podejścia do projektowania w historycznym kontekście z poszanowaniem pierwiastka sacrum. Celem przeprowadzonych badań było sformułowanie zasad, jakie powinny obowiązywać podczas interwencji projektowych w zabytkowych obiektach sakralnych. Badania zostały oparte na studium przypadku wybranych przykładów z Europy, które ilustrują różny stopień ingerencji projektowych w historyczną substancję. Opisywane realizacje poddano ocenie konserwatorskiej na podstawie kryteriów dotyczących m.in. stopnia zachowania wartości zabytkowych oraz ze względu na charakter relacji między zabytkiem a współczesną formą architektury. W wyniku analiz wyodrębniono wnioski końcowe odnoszące się do preferowanych cech funkcjonalnych, przestrzennych, konstrukcyjno-materiałowych współczesnych uzupełnień architektonicznych w zabytkowych miejscach kultu religijnego.

EN

This paper deals with the still current problem of the transformation of the form of historic sacred architecture in the process of adaptation to contemporary utility functions. The phenomenon of secularization determines the functional conversion of churches, and therefore requires from architects an appropriate approach to design in a historical context with respect for the element of sacrum. The aim of this research was to formulate principles that should be applied during design interventions in historic religious buildings. The research was based on case studies of selected examples from Europe, which illustrate various degrees of design interventions in historical substance. The projects have been subjected to conservator's evaluation on the basis of criteria such as the degree of conservation of their historic values and the nature of the relationship between the monument and the contemporary architectural form. As a result of the analysis, the final conclusions were drawn relating to the preferred functional, spatial, structural and material features of contemporary architectural additions to historic places of worship.

7

Ołtarz a architektoniczny obraz posoborowego wnętrza kościoła

Bogdan Mirosław

Builder

|

2021

|

R.25, nr 10

48--52

PL

Artykuł przedstawia miejsce ołtarza w sakralnym wnętrzu architektonicznym zbudowanym po II Soborze Watykańskim (1962-1965). Ołtarz definiuje się jako centrum przestrzeni sakralnej. Artykuł analizuje uwarunkowania liturgiczne obecności ołtarza wpływające na kształt funkcjonalnej symbiozy strefy wspólnoty oraz strefy prezbiterium. Opisując budowę ołtarza funkcjonującego obecnie bez tabernakulum na jego mensie, podkreśla się samodzielność miejsca przechowywania eucharystii. Artykuł traktuje tabernakulum jako drugie centrum przestrzeni wnętrza kościelnego. Nawiązując do rozwiązań architektonicznych, uwzględnia się znaczenie regularnego układu podłużnego i centralnego oraz symetrii przy budowie prezbiterium. Gdy dokumentuje się znaczenie nowych technologii wpływających na kształt nowoczesnych obiektów sakralnych, uwzględnia się modelowanie przestrzeni według posoborowych reguł funkcjonalnych dokumentujących rolę i znaczenie ołtarza.

EN

The article presents the place of the altar in the sacred architectural interior built after the Second Vatican Council (1962-1965). The altar is defined as the center of the sacred space. The article analyzes the liturgical conditions of the presence of the altar influencing the shape of the functional symbiosis of the community zone and the presbytery zone. Describing the construction of the altar, which currently functions without the tabernacle on its mens, emphasizes the independence of the place where the Eucharist is stored. The article treats the tabernacle as the second center of the space of the church interior. Referring to architectural solutions, the importance of a regular longitudinal and central arrangement as well as symmetry in the construction of the presbytery is taken into account. When documenting the importance of new technologies influencing the shape of modern sacred objects, modeling of space according to the post-conciliar functional rules documenting the role and importance of the altar is taken into account.

8

Zespół kościelno-klasztorny trynitarzy w Beresteczku: historia, pierwotny kształt, stan zachowania

Sobczyńska-Szczepańska Mirosława

Wiadomości Konserwatorskie

|

2020

|

Nr 61

45--59

PL

Zespół kościelno-klasztorny trynitarzy w Beresteczku należał do największych kompleksów zakonnych na Wołyniu. Kościół z lat 1711–1726, w latach siedemdziesiątych i na początku lat osiemdziesiątych XVIII wieku otrzymał wysokiej klasy artystycznej nowe wyposażenie oraz polichromię, dzięki którym jego wnętrze zyskało jednorodny, rokokowy charakter. Po kasacie w roku 1832 nieużytkowany gmach klasztoru popadł w ruinę i został rozebrany na początku lat osiemdziesiątych XIX wieku. Kościół potrynitarski pełnił funkcję świątyni parafialnej do podpalenia przez banderowców w roku 1944. Po II wojnie światowej mieścił się w nim magazyn, który po kilku latach został przeniesiony, ponieważ nadwyrężony pożarem dach groził zawaleniem. Mimo że w 1963 budowla została wpisana na listę zabytków architektury, na początku lat osiemdziesiątych z jej dachu zerwano blachę. W wyniku interwencji Benedykta Gajewskiego, geografa pochodzącego z Beresteczka, w roku 1988 decyzją władz obwodu wołyńskiego rozpoczął się remont świątyni, w którego ramach wykonano jedynie nową konstrukcję dachu i pokryto ją papą oraz odnowiono prawą wieżę fasady. W roku 2001, w przededniu 350. rocznicy bitwy pod Beresteczkiem, dach został pokryty blachą, co jednak z powodu braku obróbek blacharskich i rynien nie zabezpieczyło murów przed zawilgoceniem. Tylko natychmiastowy remont może zapobiec dalszej degradacji budowli.

EN

The Trinitarian church and the adjacent monastery in Berestechko formed one of the largest religious building complexes in Volhynia. The temple, built between 1711 and 1726, in the 1770s and early 1780s received new furnishings and polychromy of a high artistic level, thanks to which its interior gained a homogenous, rococo character. After the suppression of the monastery in 1832, its unused building fell into ruin and was demolished in the 1880s. The former Trinitarian church served as a parish church to be set on fire by the Banderites in 1944. After the Second World War, it housed a warehouse which was moved after a few years because the roof, damaged by fire, threatened to collapse. Despite the fact that the building was placed on the list of architectural monuments in 1963, in the early 1980s the metal sheet was torn from its roof. In 1988, as a result of the intervention of Benedict Gajewski, a geographer from Berestechko, by the decision of the authorities of the Volhynia region, the renovation of the temple began. Nevertheless, only a new roof construction was made and covered with tar paper and the right tower of the facade was renovated. In 2001, on the eve of the 350ᵗʰ anniversary of the Battle of Berestechko, the roof was covered with sheet metal, which however, due to the lack of flashings and a guttering system, did not protect the walls from moisture. Only an immediate renovation can prevent further degradation of the building.

9

The role of parish churches and adjacent parish facilities in a city’s spatial structure

Kaczyńska Małgorzata

Technical Transactions

|

2019

|

Vol. 116, iss. 6

37--48

EN

The aim of the study is to determine the role of parish churches and adjacent parish facilities in a city’s spatial structure on the example of southern districts of Warsaw. The research includes a description of the parish structure development and characterisation of urban elements surrounding existing parish churches and architectonic elements of the ecclesial buildings which link them to the exterior space. Within the area analysed, initially rural settlements developed surrounding churches founded by Catholic religious orders or landowners and later have been included within the city limits. New ecclesial buildings were erected in parallel to the new residential area. The churches have an important influence on their urban surrounding form. Their influence often extends beyond their nearest surroundings due to the vertical elements of symbolical character, which are a clear reference point in the urban landscape.

PL

Celem badań było określenie roli kościołów i towarzyszących im zespołów parafialnych w strukturze przestrzennej miasta na przykładzie dzielnic południowej Warszawy. Przedstawiono rozwój południowej Warszawy na bazie rozwoju struktury parafialnej. Scharakteryzowano elementy struktury miejskiej towarzyszące kościołom oraz elementy budowli sakralnych łączące je z przestrzenią zewnętrzną. Na badanym obszarze początkowo struktura osadnicza o charakterze wiejskim rozwijała się wokół kościołów fundowanych przez klasztory i właścicieli ziemskich, a później włączona została w granice miasta. Nowe kościoły wznoszono wraz z budową osiedli mieszkaniowych. Kościoły mają istotny wpływ na formę ich urbanistycznego otoczenia. Ich obszar oddziaływania sięga często dalej niż przestrzeń miejska przylegająca do świątyni dzięki elementom symbolicznym o charakterze wertykalnym, które są czytelnymi punktami odniesienia.

10

Problems of maintenance of sacral buildings on an example in small cities and villages of Western Podillya

Cherkes Bohdan, Dyachok Oksana

Przestrzeń i Forma

|

2019

|

nr 37

9--16

EN

The analysis and the state of preservation of sacred buildings in small towns and villages on the lands of Galitsky Podillya is carried out. It has been found that because of the lack of Roman Catholic parishes and Jewish religious communities in this area, a large number of churches and synagogues are in an abandoned state, abandoned temples collapse. The temples, which became subordinate to the local Greek-Catholic or Orthodox communities, are restored, often uncontrolledly rebuilt.

11

Kamień w architekturze sakralnej i użytkowej Sycylii

Wiszniewska J., Ruszkowski M.

Przegląd Geologiczny

|

2018

|

Vol. 66, nr 7

444--449

EN

The Sicily island is rich in high quality rock raw materials and has a long historical culture in natural stone production. The resources of limestone, marble, sandstone and basalt in Sicily are huge and exploited for many centuries. Its biggest city centers and historical monuments are adorned with locally quarried marble, limestone and lava stone from the Etna volcano. Exploring the raw materials potential was closely related to the development of first Sicily inhabitants who initially used available natural stones adapting them for their basic needs. The art of using stones - in the field of building structure improvement, and the use of impressive rock varieties in sculpture and art decoration were developed by ancient Greeks, Romans, and later Arabs and Normans who invaded this island. In many Sicilian cities it is possible to trace new objects growing on the older buildings, which are characterized by the invader cultures or new trends in construction. Material culture of stone applied in Sicilian construction and architecture was developed with the emerging styles. For the construction of these historical buildings, a local stone on the island has been used.

12

Kościoły i kapliczki Podhala - wybrane przykłady

Rawicki Z.

Inżynieria i Budownictwo

|

2018

|

R. 74, nr 1

49--53

13

Metafizyka i światło

Malinowska-Petelenz B., Kulczycka I.

Środowisko Mieszkaniowe

|

2017

|

nr 18

11--20

PL

We wnętrzach sakralnych światło jest budulcem współtworzącym formę i nastrój świątyni. Jednocześnie jest materią ulotną i podlegającą nieustającym zmianom. Iluminacja we wnętrzu świątyni pełni nie tylko funkcję użytkową i estetyczną, odcina od zewnętrznego świata i tworzy nastrój, ale przede wszystkim kieruje uwagę na najważniejsze miejsce w kościele – ołtarz. We wszystkich epokach historycznych przypisywano światłu w kościołach szczególne znaczenie. Dziś, gdy czynnik wizualny zdominował tradycyjne, bogate w treści elementy narracyjne, światło pozostało jednym z ostatnich kreatorów sakralności miejsc kultu.

EN

In sacral interiors light is a material that participates in the creation of the form and atmosphere of the temple. Simultaneously, it is an ephemeral material, subject to constant fluctuations. Illumination inside a temple fulfils a function which is not only practical and aesthetic; not only does it separate from the external world and create special atmosphere, but most of all it directs attention to the most important place in the church – the altar. In all historical periods special meaning was attached to light in churches. Today, when the visual factor has dominated the traditional narrative elements rich in contents, light has remained one of the last creators of sacredness in places of worship.

14

The beauty of the sacral architecture

Paszkowski Z. W.

Przestrzeń i Forma

|

2017

|

nr 29

9--22

EN

The author attempts to answer questions, what is beauty in architecture and how to define beauty in relation to sacrum, bearing in mind the subjective and social perception and a need for beauty, especially in the sphere of sacrum. He analyses the workshop of the designer, struggling with form, structure and environment and his vision of beauty. The author analyzes several examples defining relations between beauty and sacrum.

PL

Autor podejmuje próbę odpowiedzi na pytania, czym jest piękno w architekturze i jaką pełni rolę w architekturze sakralnej, mając na uwadze subiektywne i społeczne odczuwanie cech piękna i zapotrzebowanie na piękno, zwłaszcza w sferze sacrum. Analizuje warsztat architekta-twórcy zmagającego się z formą, konstrukcją, substancją i otocze-niem oraz jego wizję piękna. Autor analizuje kilka wybranych przykładów określających relację piękna i sacrum.

15

Principles of architectural planning arrangements of spiritual retreat centres

Holubchak K.

Przestrzeń i Forma

|

2017

|

nr 31

127--134

EN

An insightful analysis of the features of the origin and formation of spiritual retreat centers has been carried out. The main tendencies and principles of the architectural and planning arrangement of spiritual retreat centers are defined on the ground of the detail analysis of world and national experience.

16

Ewangelickie kościoły w Tomaszowie Mazowieckim. Próba analizy przestrzenno-użytkowej i architektonicznej

Proksa M., Zub M.

Czasopismo Inżynierii Lądowej, Środowiska i Architektury / Journal of Civil Engineering, Environment and Architecture

|

2017

|

z. 64, nr 3/II

273--283

PL

Celem artykułu jest analiza przestrzenno-użytkowa i architektoniczna dwóch kościołów ewangelickich w Tomaszowie Mazowieckim: Św. Trójcy i Zbawiciela. Pierwszy z nich wybudowano w latach 20. XIX wieku w rynku lokowanego miasta, z chwilą przybycia ewangelików do nowo powstałej i rozwijającej przemysł włókienniczy osady. Zbudowano go na planie prostokąta z półowalną, pełniącą funkcję zakrystii kaplicą od północy. Bogato zdobiona południowa fasada zwrócona w stronę rynku posiada cechy klasycystyczne, a kanelowane pilastry dźwigające tympanon reprezentują prowincjonalną – w dobrym tego słowa znaczeniu – architekturę. Wnętrze z trzech stron obiegały empory wsparte na drewnianych kolumnach, co jest charakterystyczne dla przestrzeni świątyń ewangelickich. Niestety nie zachowało się pierwotne wyposażenie obiektu. Kościół był przeznaczony dla 400 wiernych, zwiększająca się ich liczba wymusiła zbudowanie nowego dużego kościoła przy ulicy św. Antoniego. W latach 1897–1899 wg projektu Pawła Hofera powstała nieorientowana (prezbiterium od północnego wschodu) neogotycka budowla pseudohalowa z jednowieżową fasadą wtopioną w bryłę kościoła między prostokątne kruchty. Trójprzęsłowy obiekt oszkarpowany dwuuskokowymi przyporami przekryto sklepieniami krzyżowymi i krzyżowo-żebrowymi oddzielonymi ostrołucznymi wąskimi gurtami. Elewacje zdobione są gzymsami, kolumienkami, ślepymi blendami, a w oknach spotyka się laskowanie, maswerki i elementy pięcioliścia. Porównując ten ewangelicki obiekt sakralny z innymi, podobnymi, katolickimi realizacjami neogotyckimi musimy powiedzieć, że pod względem programu przestrzenno-użytkowego i architektonicznego się nie różnią, może dekoracje wnętrza kościołów ewangelickich są skromniejsze, a ich najistotniejszym wyróżnikiem jest obecność empory nad nawami bocznymi.

EN

The purpose of the article is to analyse the spatial program and architectural features of the two evangelical churches in Tomaszów Mazowiecki: the Church of the Holy Trinity and the Saviour’s Church. The first one was built in the 1820s in the Square of the town, when the first members of evangelical church came to the newly created hamlet, where the textile industry started to be developed. It was built on a rectangular plan, with asemi-oval chapel to the north, used as a sacristy. Richly decorated south facade, directed to the square, has classicist features, grooved pilasters holding a tympanum represent provincial architecture (in a good sense). The interior was on three sides surrounded by galleries on wooden columns, what is a characteristic feature of evangelical churches. Unfortunately, the first decoration and equipment are not preserved. The church could accommodate 400 people, the number of them, which continued to increase, caused the necessity of building a new, large church at ul. św. Antoniego.The Neo-Gothic church was built between 1897 and 1899, by design of Paweł Hoffer. It is a stepped hall with the presbytery to the north-east. The facade has one tower between rectangular porches. The three-bay structure with buttresses is vaulted by groin and rib-groin vaults separated by the narrow pointed transverse arches. Elevations are decorated by cornices, small columns, blind windows, and in the windows there was used a mullion, a tracery and ornaments in the shape of a five-part leaf. Comparing this evangelical structure with catholic Neo-Gothic churches we have to say, that their spatial and architectural programs do not differ, possibly the decorations of the interiors of evangelical churches are simpler and their main feature are galleries in aisles.

17

Ochrona idei nowatorskich na przykładzie przedsoborowej architektury sakralnej diecezji tarnowskiej

Zin B.

Wiadomości Konserwatorskie

|

2016

|

Nr 48

85--94

PL

Transformacja formy architektonicznej obiektów sakralnych rozpoczęła się na długo przed postanowieniami zapisanymi przez SWII w 1965 r. Przedstawione w latach 20. tezy reformatorów kościoła zostały później przyjęte jako doktryna kościoła katolickiego, zwana Sacrosanctum Concilium. Idea uwspółcześnienia architektury sakralnej ujawniona w pionierskich realizacjach modernistycznych okresu międzywojennego, po 1945 r. zdominowała budownictwo kościelne, będące w większości kontynuacją przedwojennych inwestycji. Po 1956 r. ujawniły się próby poszukiwania kierunku łączącego cechy tradycji kościelnej ze światowymi tendencjami w architekturze końca lat 50. Takie zadanie podjął w latach 1957–1960 zespół architektów w składzie: Krystian Seibert, Zbigniew Wolak, Jerzy Kozłowski przy projekcie kościoła pw. św. Józefa i Matki Bożej Fatimskiej w Tarnowie. Przedsoborowe kościoły, czerpiąc z tradycjonalizmu i idei awangardowych, były nieśmiałą zapowiedzią architektury, która w dobie desakralizacji sztuki uwolniła fantazję twórców.

EN

Transformation of the architectural form of sacral buildings started long before the provisions resolved by the Second Vatican Council in 1965. The theses of church reformers posed in the 1920s were later on accepted as the doctrine of the Catholic Church, referred to as Sacrosanctum Concilium. The concept of updating of sacral architecture, revealed in the trailblazing modernist projects of the interwar period, after 1945 dominated sacral architecture, which predominantly constituted the continuation of prewar investments. After 1956 there emerged attempts to seek a direction that would combine the properties of the ecclesiastical tradition with global tendencies in the architecture of the late 1950s. This task was undertaken in the years 1957–1960 by a team of architects consisting of Krystian Seibert, Zbigniew Wolak, Jerzy Kozłowski, at the design of the St. Joseph and Our Lady of Fatima in Tarnów. Pre-Council churches, drawing from traditionalism and avant-garde ideas, were a shy herald of the architecture which in the era of art desacralisation set the designers’ imagination free.

18

O ochronie architektury sakralnej lat 70. i 80. XX wieku

Białkiewicz A.

Wiadomości Konserwatorskie

|

2016

|

Nr 48

34--39

PL

Współczesność, pomimo braku utrudnień instytucjonalnych i z nieograniczonymi możliwościami technicznymi, generuje zupełnie inną gamę problemów, z którymi borykają się włodarze tych już prawie półwiekowych świątyń. Ich stan techniczny i zupełnie zrozumiała dekapitalizacja infrastruktury powoduje konieczność remontów, napraw, a te implikują pytania o wartość zabytkową obiektów. W całym zasobie odziedziczonych świątyń tylko te najwybitniejsze, wpisane w historię architektury współczesnej, nie wywołują wątpliwości, iż są cennymi reliktami i należy je zachować według wszelkich zasad konserwatorskich.

EN

Contemporary times, despite no institutional restrictions and unlimited technological possibilities, generate a range of completely different problems which have to be addressed by the owners of the nearly half-a-centuryold churches. Their technical condition and deterioration of the infrastructure call for renovation and repairs, which entails asking questions about the historic value of the objects. Of all the places of worship dating from the 1970s and the 1980s, only the most remarkable ones, those which go down in history of contemporary architecture are unquestionably considered valuable relics to be protected according to conservation rules.

19

Kościoły Antoniego Mazura – strzelistość i rytm

Czechowicz J.

Wiadomości Konserwatorskie

|

2016

|

Nr 48

66--73

PL

Interesującym zjawiskiem w architekturze sakralnej drugiej połowy XX wieku są kościoły realizowane od lat 60. do 90., zaprojektowane przez krakowskiego architekta Antoniego Mazura. Na szczególną uwagę zasługują one z tego względu, że reprezentują określony, rozpoznawalny typ świątyni o prostej, surowej bryle, jednakże z odczuwalnymi nawiązaniami do tradycji. Wydaje się, że główną inspiracją był gotyk, z którego architekt zaczerpnął dwie najistotniejsze jego cechy – strzelistość i ekspresyjne płaszczyzny stromych dachów oraz rytm wysmukłych okien i dynamicznych, wertykalnych układów ścian. Z tego powodu kościoły projektu Antoniego Mazura swoją formą znakomicie wpisują się w otoczenie jako czytelna dominanta, niosą jasny przekaz pełnionej funkcji oraz stanowią ważny element kształtowania się architektury tego okresu. Tym samym są znaczącym i unikalnym elementem dziedzictwa architektury drugiej połowy XX wieku, wymagającym odpowiedniej ochrony konserwatorskiej.

EN

Churches built in Kraków between the 1960s and 1990s according to designs of Antoni Mazur, an architect from Kraków, represent an interesting development in sacral architecture in the second half of the twentieth century. They are particularly noteworthy on account of their specific, recognizable character comprising a church building with a simple, austere body, yet with an evident link to tradition. The main inspiration appears to have been the Gothic style, with its two most important features that seem to have inspired the architect – soaring slopes and steep roofs full of expression, combined with the rhythm of slender windows and dynamic, vertical wall arrangements. This is why Antoni Mazur’s churches fit perfectly into their surroundings and form a well-defined dominating feature that clearly communicates their function. They constitute an important element in the architectural development of the period. As a consequence, they have become a significant and unique part of the architectural heritage of the second half of the 20th century, and as such, deserve appropriate protection and conservation.

20

Tendencies in the development of modern sacral architecture on the example of the Archdiocese of Czestochowa

Repelewicz A.

Production Engineering Archives

|

2016

|

Vol. 12, No. 3

34--37

EN

Trends in development of 1945-2015 sacral architecture in Poland are presented in the paper. The issue is analysed on the example of Czestochowa Archdiocese churches. The analyses are based on the authors’ own researches conducted between 2010-2015. Churches drafts, information about estimate year outlays and data from parish records were collected from each parish and considered. The author especially focuses on the buildings from the 70s,80s and 90s, which are not suited to the current needs of parishes. Visible trend to build very large sacral objects in the 70s/80s, due to uncertainty of getting further building permissions is described. Multifunctional buildings, containing catechetical classrooms erected as a result of restrictive government regulations on the construction of churches in the 80s and 90s are presented. The author emphasizes that in the XXI century, smaller and better adapted to the needs of the local community church buildings are created. These facilities are in addition more energy efficient and built with materials of better quality.