Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Wykorzystanie ciepła nieoczyszczonych ścieków komunalnych do ogrzewania i przygotowania c.w.u. - studium przypadku. Cz. 1

Kodura Apoloniusz, Chludzińska Marta, Chudzicki Jarosław, Rubik Marian, Umiejewska Katarzyna, Ziętek Piotr

Ciepłownictwo, Ogrzewnictwo, Wentylacja

|

2024

|

T. 55, nr 2

3--12

PL

Tematem artykułu jest analiza możliwości wykorzystania ciepła nieoczyszczonych ścieków komunalnych jako dolnego źródła pomp ciepła dostarczających ciepło do ogrzewania i przygotowania c.w.u. na przykładzie obiektów PW zlokalizowanych na terenie Kampusu Głównego oraz zespołu domów studenckich zlokalizowanych w rejonie Pl. Narutowicza. Podstawą analizy były wyniki pomiarów temperatury i natężenia przepływu ścieków w tym rejonie, które przedstawiono w niniejszym artykule. W artykule przestawiono wyniki analizy sieci kanalizacyjnej oraz pomiarów temperatury i jakości ścieków.

EN

The subject of the article is the analysis of the possibility of using the heat of untreated municipal wastewater as a lower source of heat pumps providing heat for heating and domestic hot water preparation. on the example of WUT facilities located in the Main Campus and WUT students dormitory complex located in the area of Narutowicza Square. The analysis was based on the results of measurements of temperature and sewage flow rate in this area, which are presented in this article

2

Wykorzystanie ciepła nieoczyszczonych ścieków komunalnych do ogrzewania i przygotowania c.w.u. - studium przypadku. Cz. 2

Kodura Apoloniusz, Chludzińska Marta, Chudzicki Jarosław, Rubik Marian, Umiejewska Katarzyna, Ziętek Piotr

Ciepłownictwo, Ogrzewnictwo, Wentylacja

|

2024

|

T. 55, nr 3

3--11

PL

Tematem artykułu jest analiza możliwości wykorzystania ciepła nieoczyszczonych ścieków komunalnych jako dolnego źródła pomp ciepła dostarczających ciepło do ogrzewania i przygotowania c.w.u. na przykładzie obiektów PW zlokalizowanych na terenie Kampusu Głównego oraz zespołu domów studenckich zlokalizowanych w rejonie Pl. Narutowicza. Podstawą analizy były wyniki pomiarów temperatury i natężenia przepływu ścieków w tym rejonie. W artykule przestawiono wyniki analizy sieci kanalizacyjnej oraz pomiarów temperatury i jakości ścieków.

EN

The subject of the article is the analysis of the possibility of using the heat of untreated municipal wastewater as a lower source of heat pumps providing heat for heating and domestic hot water preparation. On the example of WUT facilities located in the Main Campus and WUT students dormitory complex located in the area of Narutowicza Square. The analysis was based on the results of measurements of temperature and sewage flow rate in this area, which are presented in this article.

3

Technologia wykonywania fundamentów

Łupieżowiec Marian

Inżynier Budownictwa

|

2023

|

nr 12

78--81

4

Tendencje zmian klimatycznych wskaźników potrzeb nawadniania roślin w Polsce w latach 1991-2020

Żarski Jacek, Kuśmierek-Tomaszewska Renata

Infrastruktura i Ekologia Terenów Wiejskich

|

2023

|

nr I/1

88--103

PL

Przeprowadzono ocenę zmienności czterech klimatycznych wskaźników potrzeb nawadniania roślin w I strefie celowości stosowania tego zabiegu w Polsce (temperatura powietrza, opady atmosferyczne, częstość susz atmosferycznych, niedobory opadów). Analiza dotyczyła czterech miejscowości (Szczecin, Poznań, Kalisz, Toruń), wielolecia referencyjnego 1991-2020 oraz fragmentów i całego okresu aktywnego wzrostu roślin (V-VIII). Badania wykazały dość jednoznaczny wzrost potrzeb nawadniania pod względem kryterium klimatycznego. Wynika on przede wszystkim z istotnego wzrostu temperatury powietrza, skutkującego zwiększeniem się potrzeb wodnych roślin. Wykazano tendencję do pogłębiania się niedoborów opadowych w wieloleciu 1991-2020 na Nizinie Szczecińskiej i w Wielkopolsce oraz zidentyfikowano dużą liczbę susz atmosferycznych o zwiększonej intensywności w latach 2015-2020.

EN

An assessment of the variability of four climatic indicators of plant irrigation needs (air temperature, precipitation, frequency of atmospheric droughts, rainfall shortages) in the 1st zone of irrigation application in Poland was carried out. The analysis concerned four localities (Szczecin, Poznań, Kalisz, Toruń) during the reference multiyear period 1991-2020, in the entire period of active plant growth (V-VIII) as well as the parts of it. Results of the analysis have shown a fairly clear increase in irrigation needs in terms of the climatic criterion. It results primarily from a significant increase in air temperature, resulting in an increase in the water needs of plants. For the period 1991-2020 tendency to deepening rainfall shortages in the Szczecin Lowland and in Wielkopolska was demonstrated. The large numbers of atmospheric droughts with higher level of intensity were identified in the second part of the analysed period in the years 2015-2020.

5

Szacowanie potrzeb deszczowania terenów zieleni w zróżnicowanej przestrzeni urbanistycznej

Rolbiecki Stanisław, Rolbiecki Roman, Kuśmierek-Tomaszewska Renata, Żarski Jacek, Łangowski Ariel

Infrastruktura i Ekologia Terenów Wiejskich

|

2023

|

nr I/1

187--204

PL

Celem pracy było określenie różnic potrzeb deszczowania trawnika wynikających z niejednorodności topograficznej miasta Bydgoszczy i zróżnicowanych pod względem zagospodarowania terenów zamiejskich. Pomiary meteorologiczne prowadzono w okresie od maja do września na terenach zróżnicowanych pod względem stopnia urbanizacji i formy pokrycia terenu: centrum dużego miasta, peryferia miejskie i obszar użytkowany rolniczo. Na podstawie wielkości obliczonych potrzeb wodnych trawnika określono zakres deficytów opadów w okresie wegetacji roślin. Stwierdzono, że sumy opadów sezonowych w porównywanych lokalizacjach kształtowały się na podobnym poziomie, jednakże zaobserwowano dużą zmienność czasową tego wskaźnika w poszczególnych sezonach. Pod względem warunków ewaporometrycznych zaobserwowano wyraźne różnice pomiędzy analizowanymi lokalizacjami. Średnio, największe sumy ewapotranspiracji wskaźnikowej wyznaczono dla centrum miasta, co jest efektem powstającego na tym obszarze zjawiska „miejskiej wyspy ciepła”. Natomiast najmniejsze straty wody na skutek ewapotranspiracji wystąpiły na terenach wiejskich. Wyniki przeprowadzonej analizy pozwoliły stwierdzić, że potrzeby deszczowania trawnika cechowała zarówno zmienność czasowa jak i przestrzenna. Zdecydowanie największe potrzeby deszczowania wystąpiły w warunkach miejskich, mniejsze na terenach wiejskich użytkowanych rolniczo, a najmniejsze na obrzeżach Bydgoszczy.

EN

The study aimed to determine the differences in lawn irrigation needs resulting from the topographical heterogeneity of the city of Bydgoszcz and surrounding areas. To gather the data, meteorological measurements were carried out in the period from May to September 2012-2014, in areas diversified in terms of the degree of urbanization and land cover: the center of a large city, urban peripheries and rural area. Based on the calculated water needs of the lawn, the range of rainfall deficits during the lawn growing period was determined. It was found that seasonal rainfall totals in the compared locations were at a similar level, but a large temporal variability of this indicator was observed in individual seasons. In terms of evapotranspiration, clear differences were noted between the analysed locations. On average, the highest amounts of potential evapotranspiration were found in the city center, which may be the result of the urban heat island phenomenon forming over this area. However, the lowest water loss due to evapotranspiration took place in the rural area. As a result of these, the analysis showed that the lawn's irrigation needs were characterized by both temporal and spatial variability. By far the greatest irrigation needs occurred in urban space, lower in rural areas, while the lowest on the outskirts of the city, in the Fordon district.

6

Pomiary i obserwacje opadów atmosferycznych i zjawisk pogodowych w Bytowie (1891-1917)

Kitowski Michał

Przegląd Geofizyczny

|

2021

|

Z. 1-2

21--41

PL

W niniejszej pracy dokonano próby analizy serii pomiarowej opadów atmosferycznych i zjawisk pogodowych w Bytowie w latach 1891-1917. Za materiał źródłowy posłużyły unikatowe, wcześniej niepublikowane meldunki opadowe pochodzące z terenów dawnego zaboru pruskiego. Na podstawie wyników analizy ustalono i opisano zarówno charakterystyki dobowe, sezonowe i roczne sum opadu, jak i określono warunki pluwialne panujące w Bytowie. W latach 1891-1917 średnia roczna suma opadów wynosiła 646,8 mm, a 33,1% sumy wszystkich opadów notowanych było w okresie lata. Średnia liczba dni z opadem atmosferycznym wyniosła 150. Najwięcej dni zostało sklasyfikowanych jako dni z opadem słabym (średnio 65), a najmniej jako dni z opadem bardzo silnym (średnio 3). Analiza warunków pluwialnych wykazała występowanie trzech charakterystycznych okresów (1891-1897, 1898-1907, 1908-1917) i pozwoliła na identyfikację charakteru pluwialnego poszczególnych lat. Dodatkowo przedstawiono strukturę występowania wybranych zjawisk pogodowych, wykazując m.in., że w miesiącach letnich zarejestrowano 68% przypadków wszystkich dni z burzą, a zimą 45% wszystkich przypadków "silnego wiatru”.

EN

This study is an attempt of analisys the atmoshpheric precipitation serie and wheather phenomena in Bytów (1891-1917). The source material is a unique, historical data from the former Prussian partition which has never been published before. Data was digitised from rain gauge reports. Due to results of the analysis: daily, seasonal and annual precipitation totals were determined and described, as well as classification of pluvial conditions in Bytów. In the period 1891-1917, the average annual total sums of precipitation was 646.8 mm, and 33.1% of the total precipitation was recorded during the summer. The average number of days with precipitation in Bytów in the years 1891-1917 was 150. Most days were classified as days with low precipitation rate (average 65) and the least as days with very high precipitation rate. The analysis of pluvial conditions showed the presence of 3 characteristic periods (1891-1897, 1898-1907, 1908-1917) and allowed for the identification of the pluvial character of particular years. Additionally, the structure of the occurrence of selected weather phenomena was presented, showing, among others things, that in the summer months 68% of all days with a storm were registered, and in winter 45% of all “strong wind” cases.

7

The impact of precipitation on the groundwater of coal waste dump

Suponik Tomasz, Franke Dawid, Frączek Robert, Nowińska Katarzyna, Pierzyna Piotr, Różański Zenon, Wrona Paweł

Journal of Sustainable Mining

|

2021

|

Vol. 20, iss. 1

13--19

EN

The aim of the study was to assess the effect of climate change, mainly higher and lower precipitation, on the intensity of the impact of a coal waste dump on groundwater. The analysis used meteorological data for the Katowice region in 2002-2020 as well as data on the height of the groundwater table in the vicinity of the coal waste dump, and data on physicochemical parameters and chemical composition of groundwater in 2004-2020. Based on the analyses, it was found that the periods of drought in the Silesian Voivodeship, located in the south of Poland, occurred mainly in spring, while periods of excessive short-term rainfall in summer. The period of excessive annual precipitation occurred between 2007 and 2010, followed by a long period of dry or very dry years that lasted until 2016. During the period of excess annual precipitation, the leachate from the waste dump caused a decrease in the pH of groundwater from ca. 5 to 2.50, while an increase in electrolytic conductivity (EC) and the concentration of sulphates and zinc from ca. 1300 ms/cm, 100 mg/L, 5 mg/L to 5100 ms/cm, 3890 mg/L, 18.5 mg/L, respectively.

8

Sekularne i ekstremalne procesy erozji wodnej gleb na Pojezierzu Drawskim

Majewski Mikołaj

Landform Analysis

|

2020

|

Vol. 39

1--106

EN

Soil erosion by water is one of the most important factors affecting contemporary landscape changes within the lowland geoecosystems in Central Europe. Soil erosion by water mainly depends on: rainfalls (especially its intensity and erosivity), length of slope and its inclination, type of cultivation and usage of land, anti-erosion treatments and susceptibility of soils to erosion. The aim of conducted research was to evaluate conditioning and magnitude of secular and extreme soil erosion processes in the Drawsko Lakeland with special considering of rainfall erosivity index (EI30). The main goal was realised through several research tasks. The first task involved examination of surface runoff and slope wash conditionings, course and quantity in the testing plot located within the Chwalimski Potok catchment. The second task was related to evaluate rainfall impact to soil erosion by water processes. It was realised by computation rainfall characteristics: intensity, kinetic energy and erosivity. In order to assess secular and extreme soil erosion impact to land relief changes, research were provided with additional details by conducting three field experiments with simulated rainfall. Stationary observation and quantitative researches of soil erosion (at testing plots) have been conducting within the Chwalimski Brook catchment for three hydrological years (2012–2014). The slope with the test area is located within the 1st order catchment being a subsystem of the Młynski Brook catchment and then followed by the upper Parsęta catchment. This area covers 4.8 hectares and is characterised by short slopes with small height variances up to 10 meters. Historically, the area was covered with agricultural crops, currently they cover about 10% of the area. The slope is covered with gleyic retisols and its average inclination is about 4 degrees with its south-east exposure. The measuring system of soil erosion covered 5 testing plots with different agricultural use (bare fallow, meadow, potatoes, spring and winter crops). Plots are 42 metres long and 4 metres width. In the bottom edge of each plot catchers with volume of 800 dm3 were installed. In this research, only data from black fallow were considered. Such tillage is recognised as a standard in soil erosion studies. Two experiments have been conducted in this testing plot. The third one has been conducted on slope located within an area of undulated morainic plateau in the Kłuda catchment. The slope is characterised by greater height variances than in Chwalimski Brook catchment. The slope, where the experiment has been conducted, is situated within local closed depression and is covered by sands underlain by boulder clay. Its average slope is about 10° with its southwest exposure. Although annual precipitation in the three-year measurement period was comparable with mean value from multi-year period (1987–2014), its intensity and erosivity were distinguishably lower. Such rainfall conditions are not favourable for extreme soil erosion by water processes, thus any relief forms from such geomorphological processes were not observed in the Drawsko Lakeland. Due to lack of that kind of forms, in 2013 and 2014, three field experiments were conducted. The main aim of experiments was to evaluate the impact of high intensity rainfall on soil surface. The first experiment consisted of 5, the second and the third of 4 rainfall simulations. The rainfall was created by using a purpose-built rain simulator, consisting of 3 and 6 sprinklers placed around the testing plot. Despite the slope inclination in the Kłuda catchment was 2.5 times steeper than Chwalimski Potok’s slope, surface runoff attained smaller volume, because of remarkably higher infiltration rate. In 2012–2014, surface runoff and soil loss has occurred 8 times each year. The maximal monthly surface runoff volume was registered in February 2012, and it equalled 10.1 dm3 m−2 and the maximal soil loss value was registered in May 2013 and equalled 3,198 kg ha−1. Annual runoff volumes were between 31.2 dm3 m−2 in 2012 and 38.8 dm3 m−2 in 2013, whereas annual soil loss values ranged from 740 kg ha−1 in 2012 to 5,700 kg ha−1 in 2013. Soil erosion values caused by simulated rainfall during field experiments were similar or significantly higher than annual values. Surface runoff was between 31.2 dm3 m−2 in the first experiment and 34.2 dm3 m−2 in the second one, whilst soil loss was between 4,632 kg ha−1 and 8,637 kg ha−1. The achieved experiment results have been compared with soil erosion rate achieved from stationary observations. The results show that runoff and soil loss considerably increase during rainfalls with high amount, intensity and erosivity. Furthermore, individual extreme erosive events may exceed annual (secular) soil erosion processes. Conducted stationary research indicates that annual soil erosion primarily depends on individual rainfall and erosive events, which considerably exceed mean values. In order to evaluate the soil susceptibility to erosion by water in the Drawsko Lakeland, high resolution potential and actual soil erosion risk maps were prepared. The qualitative assessment of soil erosion risk was based on geoinformation technologies. The model considers following conditions affecting the size of soil erosion: slope steepness and aspect, topographic factor LS (unit upslope contributing area), lithology, rainfall erosivity (Modified Fournier Index calculated from monthly and annual precipitation data) and land use and land cover from Corine Land Cover 2006. To prepare the map of potential soil erosion risk, land use from Corine Land Cover was not considered. Thematic maps have been reclassified into a 4-degree division. The results of the soil erosion risk assessment in the Drawsko Lakeland reveal the fact that a majority of its area is characterized by moderate or low erosion risk levels. Areas with high erosion risk are mostly located in the northern part of the Lakeland. The achieved results from stationary observations and field experiments may indicate that the soil loss magnitude significantly increases during rainfall with higher intensity, greater totals and accumulated in time rainfall events. This may confirm the high potential of soil erosion by water processes of above- -average magnitude and intensity in the discharge of material from agricultural used slopes.

9

The variability of the atmospheric precipitation in the region of Wielka Laka dam reservoir

Kozak Janusz, Jachniak Ewa

Ecological Chemistry and Engineering. A

|

2020

|

Vol. 27, nr 1-2

1--17

EN

The aim of this research was the analysis of the precipitation variability in the last decade in the region of Wielka Laka reservoir. The daily sums of the precipitation (from 2005 to 2018) were the research material. They were obtained from the Aqua S.A. in Bielsko-Biala. The measurements were carried out according to the standard method using the Hellman pluviometer. In research the precipitation indicators were used, which are commonly applied. They were used to description of the precipitation characteristics. The frequency of days with precipitation at the certain height was determined according to the Olechnowicz-Bobrowska classification. The classification of individual years and months in respect of the excess or lack precipitation was conducted based on the Kaczorowska method. In the analysed multi-year period (2005–2018) the dry years prevailed, however the significant regularity wasn’t noticed. In the analysed multi-year period the highest rainfall was recorded in 2010 year, when in May the total precipitation was summarised at the 171 mm level. The recorded precipitation accompanied the inflow of air masses in the directions from the east (E) to the northwest (NW).

10

Katastrofalne powodzie w Krakowie w latach 1813-2010 i ich cyrkulacyjne uwarunkowania

Bryś Henryk, Cebulska Marta

Przegląd Geodezyjny

|

2019

|

R. 91, nr 9

10--13

PL

W pracy przedstawiono syntetyczny opis katastrofalnych powodzi, które w latach 1813-2010 wystąpiły na obszarze Krakowa. Opisu dokonano, uwzględniając ogólnie dostępne materiały. Na ich podstawie wskazano intensywne opady występujące na obszarze powyżej Krakowa jako najczęstszą przyczynę wystąpienia powodzi. Najwyższe opady atmosferyczne wystąpiły w typach cyrkulacji cyklonalnej zwłaszcza północnej (Nc), zachodniej (Wc) oraz w bruździe cyklonalnej (Bc). Najczęściej powodzie te wystąpiły w miesiącach letnich tj. w czerwcu, lipcu oraz w sierpniu, ale na przestrzeni wielu lat miały również miejsce w miesiącach pory chłodnej. Nie tylko swym zasięgiem objęły Kraków, ale były to powodzie o zasięgu regionalnym. Najwyższy stan wody rzeki Wisły w Krakowie w XIX wieku wystąpił podczas lipcowego wezbrania w 1813 roku i wyniósł 995 cm, natomiast w XX wieku najwyższy stan wody obserwowany na wodowskazie w Krakowie, który został zlikwidowany w 1965 roku, wyniósł 952 cm.

EN

The paper presents a synthetics description of the catastrophics floods that occured in 1813-2010 in the area of Cracow. The discription was made based on generally available information. Based on that, intensive rainfalls occurring in the areas above Cracow, has been identified as the most common cause of he floods in Cracow. The highest precipitation occurred in cyklonal circulation types, especially northern (Nc), western (Wc) and through of low pressure (Bc). Most often these floods occurred in the summer months, i.e. in June, July and in August. However, over the years occurred in the months of cool season as well. Floods occurred not only in the city of Cracow, but in the region as well. The highest water level of the Vistula River in Cracow in the 19th century was observed during July surge in 1813 and reached 995 cm, while in the 20th century the highest water level of 952 cm was observed on the water gauge in Cracow. This water gauge was removed in 1965.

11

The δ18O and δD isoscapes of recent groundwater in Poland

Leśniak Paweł M., Wilamowski Andrzej

Geologos

|

2019

|

Vol. 25, No. 3

205--211

EN

Considering the country’s development and quality of life, recognition of the water cycle mechanism is of great importance. A significant contribution to this comes from the isotopic composition of particular elements of the water cycle. However, a weak point is that in Poland only one element of the water cycle, precipitation, is sampled and measured over more than 312 thousands km2 at a single station. It is therefore necessary to seek extension of or alternatives for these rare data. Such an alternative is the sampling of groundwater containing tritium in the national monitoring net-work of groundwater bodies that is maintained by the Polish Geological Institute. Based on such data we have con-structed δ18O and δD isoscapes (i.e., maps of δ18O and δD values) of recent groundwater. These data provide spatial distribution of δ18O and δD values which can be used as input to hydrogeological models.

12

Dynamics of the status of groundwater in the Polish Lowland: the River Gwda catchment example

Jamorska Izabela, Kubiak-Wójcicka Katarzyna, Krawiec Arkadiusz

Geologos

|

2019

|

Vol. 25, No. 3

193--204

EN

The aim of the present study is to monitor changes in the location of the groundwater table in the catchment area of the River Gwda within the Quaternary and Neogene water-bearing level over a 35-year period, between 1981 and 2015. In addition, on account of very diverse total annual precipitation levels in particular parts of the catchment, attempts were made to determine the influence of precipitation on the location of the groundwater table. By correlating groundwater level and meteorological parameters (precipitation), it was discovered that precipitation in the previous year made the largest impact on the groundwater table. Moreover, low precipitation totals in the southern part of the catchment are not discernible in groundwater table fluctuations, which is linked to the location of the observation well within the drainage zone as well as to water ascension from deeper aquifers.

13

Ekstremalne zjawiska meteorologiczne w Gdyni do 1950 roku

Owczarek M., Miętus M.

Przegląd Geofizyczny

|

2018

|

Z. 1-2

31--50

PL

W pracy analizowano warunki termiczne, opadowe oraz anemometryczne w Gdyni w latach 1923-1950, które można uznać za ekstremalne. Wyniki z lat 1923-1950 oceniono w odniesieniu do wielolecia referencyjnego 1971-2000 oraz całego okresu pomiarowego 1923-2014. Analizowano rozkłady empiryczne i teoretyczne wybranych elementów meteorologicznych. W przypadku temperatury powietrza wyznaczono wartości kwantyli 5, 10, 90 i 95% rozkładów empirycznych temperatury maksymalnej i minimalnej oraz częstość występowania dni upalnych, fal gorąca i dni bardzo mroźnych. Wyznaczono sumę opadów w ciągu roku podczas dni z opadem o ekstremalnej sumie dobowej, liczbę dni z opadem silnym i bardzo silnym, a także najdłuższe ciągi kolejnych dni z opadem oraz bez opadów. Wyznaczono wartości kwantyli 10 i 90% rozkładu miesięcznych sum opadów. Wyznaczono wartości maksymalnej prędkości wiatru o okresie powtarzalności 5, 10 i 50 lat z zastosowaniem rozkładów GEV (ang. Generalized Extreme Value). Najbardziej znaczące różnice ekstremalnych warunków termicznych pomiędzy rozpatrywanymi wieloleciami stwierdzono w przypadku rocznego rozkładu temperatury minimalnej, który ulega systematycznemu przesunięciu w kierunku wyższych wartości. Wykazano również wzrost najniższych wartości temperatury maksymalnej oraz spadek liczby dni bardzo mroźnych. Różnice ekstremalnych warunków opadowych w poszczególnych wieloleciach mogą świadczyć o zwiększeniu intensywności opadów w niektórych miesiącach półrocza ciepłego oraz wzroście zagrożenia niedoborem opadów w ciągu całego roku. Dodatnie różnice maksymalnej prędkości wiatru, o możliwości wystąpienia co najmniej raz na 50 lat, mogą wskazywać na wzrost ryzyka strat spowodowanych wystąpieniem silnego wiatru.

EN

The aim of the research was to analyze the thermal, precipitation and anemometric conditions in Gdynia in the years 1923-1950, which can be considered as climate extreme. The results of the years 1923-1950 were evaluated for the reference period 1971-2000 and the whole measuring period 1923-2014. The empirical and theoretical frequency distributions of selected meteorological elements were analyzed. Statistical characteristics of the extreme thermal conditions (the values of 5, 10, 90 and 95% quantile of the empirical distributions) as well as the frequency of sweltering days, hot waves and very ice days were determined. Heavy and very heavy precipitation days, the amount of precipitation during days with extreme daily precipitation amount and the longest periods of consecutive days with precipitation and with no precipitation were determined. The maximum wind speed values of 5, 10 and 50-year return period was estimated with the use of Generalized Extreme Values analysis (GEV). The most significant differences in the extreme thermal conditions between the considered periods were found in the annual minimum temperature frequency distribution, which has been shifted towards higher values. It also showed an increase in the lowest values of the maximum temperaturę and a decrease in the number of very cold days. Results related to extreme precipitation conditions may indicate the intensity of precipitation events in some months of the warm season and an increase the risk of meteorological drought over the whole year. The expected return level of the extreme wind speed for 50 year return period, determined in relation to the periods considered, indicates an increase in the risk of losses caused by strong wind.

14

Sezonowe zróżnicowanie chemizmu opadów w drzewostanach iglastych

Sporek M.

Proceedings of ECOpole

|

2018

|

Vol. 12, No. 2

571--577

PL

Prowadzone badania są kontynuacją wcześniejszych prac, których celem jest określenie sezonowych zmian jakości wód opadowych pod okapem drzewostanów sosnowych, znajdujących się pod wpływem imisji zanieczyszczeń alkalicznych i kwaśnych. Badania prowadzono na dwóch kontrastujących powierzchniach położonych w południowo-zachodniej części Polski, z których jedna znajduje się pod wpływem imisji zanieczyszczeń alkalicznych (Leśnictwo Górażdże), druga pod wpływem sezonowych zanieczyszczeń kwaśnych (Leśnictwo Przechód). Pomiary wody deszczowej pod okapem sosny zwyczajnej wykonano zgodnie z metodologią monitoringu środowiska. Analizie podlegał zarówno depozyt mokry, jak i suchy, czyli łączny ładunek zanieczyszczeń, jaki wnoszony jest do ekosystemów leśnych. W pobranych próbkach wody oznaczono odczyn (pH) oraz przewodność elektrolityczną. Trzyletnie badania wykazały znaczne zróżnicowanie odczynu i przewodności elektrolitycznej opadów atmosferycznych. Odnotowano wyraźną różnicę między opadami zimowymi (IV i I kwartał następnego roku) a opadami w okresie wegetacyjnym (II i III kwartał). Opady podokapowe półrocza zimowego wykazywały się wyższym odczynem niż w miesiącach przypadających na okres wegetacyjny na powierzchni zlokalizowanej pod zakładami cementowo-wapienniczymi. Bory Niemodlińskie (Leśnictwo Przechód), mimo znacznego oddalenia od ośrodków przemysłowych i szlaków komunikacyjnych, znajdują się w strefie zanieczyszczenia powietrza ze źródeł lokalnych, o czym świadczy obniżony poziom odczynu opadów atmosferycznych. Pomiary pH w okresie zimowym są niższe od odczynu uzyskiwanego latem. Sezon zimowy (grzewczy) jest okresem, w którym mamy do czynienia z niekontrolowaną emisją zanieczyszczeń gazowych pochodzących z palenisk przydomowych.

EN

The study was conducted in south-western Poland. The study plots was established in pine monoculture of the Gorazdze Forest District and Przechod Forest District. This study is a continuation of earlier research aimed at determining the changes in the quality of precipitation beneath the canopy in pine stands affected by the emission of alkaline and acid pollutants This paper presents the results of three years of investigation from 2015-2017. The rainwater measurements under the canopy of Scots pine were made according to the methodology of the environmental monitoring. Wet and dry deposits, thus the total pollution load brought into the forest ecosystem, were analysed. The pH and electrical conductivity was measured in collected water samples. The results showed differences between precipitation in winter (1.10-31.03 next year; fourth and first quarters), and in the growth season (during the second and third quarters - 1.04-30.09).

15

Zagospodarowanie wód opadowych na terenach zurbanizowanych

Szruba M.

Nowoczesne Budownictwo Inżynieryjne

|

2018

|

Nr 3

20--26

PL

Jednym ze skutków działalności człowieka jest uszczelnianie zasiedlonych terenów zielonych, przez co opady atmosferyczne zostają przekształcone w spływy opadowe, a następnie w ścieki deszczowe. Wskutek zachwiania dotychczasowego przepływu na danym terenie woda, nie znajdując naturalnego ujścia, zaczyna stanowić poważny problem dla funkcjonowania obszarów zurbanizowanych. Tymczasem odpowiednie odwodnienie umożliwia naprawdę efektywne użytkowanie posiadanych zasobów, do jakich z całą pewnością należą wody opadowe.

16

Erozja wodna gleb w rolniczej zlewni lessowej z okresowym odpływem wody w Wielkopolu (Wyżyna Lubelska) w latach 2008-2011

Mazur A.

Inżynieria Ekologiczna

|

2018

|

Vol. 19, nr 6

121--132

PL

Badania wykonano w latach 2008-2011 na obszarze zlewni lessowej w Wielkopolu na Wyżynie Lubelskiej. Celem pracy było określenie natężenia erozji wodnej gleb oraz wielkości odpływu poza zlewnię wody i zawartej w niej wybranych składników materii. Po spływach powierzchniowych wód prowadzono ilościowo-jakościową inwentaryzację szkód erozyjnych. Mierzono także ilość odpływających ze zlewni wód, z których pobierano próby w celu określenia stężenia: zawiesiny glebowej azotu i jego form oraz fosforu i potasu. Monitorowano także wysokość i natężenie opadów oraz miąższość pokrywy śnieżnej i prowadzono obserwacje jej topnienia. Wyniki badań dowodzą, że stan okrywy roślinnej decyduje o wielkości szkód erozyjnych. Zboża jare oraz rośliny okopowe słabo chronią glebę przed erozją, a dobrze oziminy, użytki zielone i lasy. Średnioroczne szkody erozyjne w zlewni wyniosły: żłobiny – 189 m3·km-2, zmyw powierzchniowy – 153 m3·km-2, namuły – 128 m3·km-2, a zmyw gleby – 0,335 mm. Odpływ wody poza zlewnie jest przeciętnie skorelowany z wysokością opadu (współczynnik korelacji r = 49). Natomiast korelację bardzo wysoką (r = 0,85) stwierdzono pomiędzy odpływem wody i gleby ze zlewni. Średnio w ciągu roku poza zlewnię odpływało: 7,1 mm wody, 44,85 Mg·km-2gleby, 127,2 kg·km-2N-Nog, 18,2 kg·k-2 P oraz 145,6 kg·km-2K.

EN

The research was carried out in the years 2008–2011 in the loess catchment area in Wielkopole in the Lublin Upland. The purpose of the work was to determine the intensity of water soils erosion and the size of the outflow beyond the water catchment and the selected constituents of matter contained in it. After surface water runoff, quantitative and qualitative inventory of erosion damage was carried out. The quantity of waters from the catchment was also measured, from which samples were taken in order to determine the concentration of soil suspension of nitrogen and its forms as well as phosphorus and potassium. The height and intensity of precipitation as well as the thickness of the snow cover were also monitored and observations of its melting were carried out. The research results prove that the condition of the plant cover determines the amount of erosive damage. Spring crops and root crops poorly protect the soil from erosion, while winter cereals, grassland and forests protect good. The average annual erosive damage in the catchment was: rills – 189 m3·km-2, surface runoff – 153 m3·km-2, deposits – 128 m3·km-2, and soil washout – 0.335 mm. The outflow of water outside the catchment is on average correlated with the amount of precipitation (correlation coefficient r = 49). On the other hand, a very high correlation (r = 0.85) was found between the outflow of water and soil from the catchment. On average, during the year outflow from the catchment were: 7.1 mm of water, 44.85 Mg·km-2 of the soil, 127.2 kg·km-2 N-Nog, 18.2 kg·km-2 P and 145.6 kg·km-2 K.

17

Zmienność czasowa i przestrzenna susz w regionie Pomorza i Kujaw w okresie wzmożonych potrzeb wodnych kukurydzy

Żarski J., Kuśmierek-Tomaszewska R., Dudek S.

Infrastruktura i Ekologia Terenów Wiejskich

|

2018

|

nr II/1

407--419

PL

Podstawowym celem pracy, wykonanej w ramach strategii badawczej dotyczącej aktualnie zachodzących zmian klimatu regionalnego Pomorza i Kujaw było zaprzeczenie hipotezie o zwiększającej się częstości i intensywności występowania susz w okresie wzmożonych potrzeb wodnych kukurydzy, obejmującym miesiące czerwiec i lipiec, w latach 1981-2010. Praca miała także na celu potwierdzenie istotnej zależności między wskaźnikami charakteryzującymi suszę meteorologiczną i rolniczą. Materiał do badań stanowiły dane z pięciu meteorologicznych punktów pomiarowych zlokalizowanych w regionie. Zastosowano metody statystyczne stosowane w opracowaniach klimatologicznych, między innymi metodę trendów z zastosowaniem równań regresji liniowej. Średnie wieloletnie 1981-2010 wysokości opadów w okresie wzmożonych potrzeb wodnych kukurydzy (VI-VII) w miejscowościach regionu Pomorza i Kujaw cechowała zmienność przestrzenna wynosząca 22,6%. Częstość występowania susz meteorologicznych w okresie czerwca i lipca wyniosła 26,7-33,3%. Nie stwierdzono istotnych zmian częstości i intensywności występowania tych susz wraz upływem lat od 1981 do 2010. Produkcja kukurydzy w regionie Pomorza i Kujaw jest prowadzona w warunkach częstego występowania niedoborów opadów atmosferycznych w okresie wzmożonych potrzeb wodnych, które maksymalnie wynoszą od -91 do -124 mm, w zależności od miejscowości. Niedobory te nie wykazały istotnych, ukierunkowanych zmian w latach 1981-2010.

EN

The objective of the work, carried out as part of research programme on current change of the regional climate, was to confirm the hypothesis about the increasing frequency and intensity of droughts occurring during the high water needs of corn, during the period of June and July, in the region of Pomorze and Kujawy in the years 1981-2010. Furthermore, the aim was to confirm a significant relationship between indicators characterizing meteorological and agricultural droughts. Material for the research was data from five meteorological measuring points located in the region. Statistical methods used in climatological studies were applied, particularly the method of trends. The average multi-annual totals (1981-2010) of rainfall in the period of high water needs of corn (June-July) in the region of the Pomorze and Kujawy were characterized by spatial variability amounts to 22.6%. The frequency of meteorological drought in June through July is 26.7-33.3%. In the analyzed period there were no significant changes in the frequency and intensity of these droughts with the passage of years. Rainfall shortages in corn production extend to maximum of - 91 to - 124 mm, depended on the locality. The shortages did not show any significant changes in the years of the study.

18

Effect of the cement and limestone industry on the chemical properties of water beneath tree canopies

Sporek Monika

Ecological Chemistry and Engineering. A

|

2018

|

Vol. 25, nr 2

207--214

EN

This study is a continuation of earlier research aimed at determining the changes in the quality of precipitation beneath the canopy in pine stands affected by the emission of alkaline pollutants. This study was conducted in the Gorazdze Forest District, in a forest complex in south-western Poland affected by the cement and limestone industry. The rainwater measurements under the canopy of Scots pine were made according to the methodology of the environmental monitoring. Wet and dry deposits, thus the total pollution load brought into the forest ecosystem, were analysed. The pH and electrical conductivity was measured in collected water samples. The results showed differences between precipitation in winter (1.10–31.03 next year; fourth and first quarters), and in the growth season (during the second and third quarters – 1.04–30.09). Precipitation sampled beneath tree canopies in the winter half year had higher pH than those from the growth season half year (Table 2).

PL

Prowadzone badania są kontynuacją wcześniejszych prac, których celem jest określenie dynamiki zmian jakości wód opadowych pod okapem drzewostanów sosnowych, znajdujących się pod wpływem imisji zanieczyszczeń alkalicznych. W pracy przedstawiono wyniki trzyletniego okresu badawczego, obejmującego lata 2015–2017. Badania prowadzono w kompleksie leśnym w południowo-zachodniej części Polski (Leśnictwo Górażdże), będącym pod wpływem przemysłu cementowo-wapienniczego. Pomiary wody deszczowej pod okapem sosny zwyczajnej wykonano zgodnie z metodologią monitoringu środowiska Analizie podlegał zarówno depozyt mokry jak i suchy, czyli łączny ładunek zanieczyszczeń jaki wnoszony jest do ekosystemów leśnych. W pobranych próbach wody oznaczono odczyn (pH) oraz przewodnośæ elektrolityczną. Trzyletnie badania wykazały znaczne zróżnicowanie odczynu i przewodności elektrolitycznej opadów atmosferycznych. Uzyskane wartości pH mieściły się w przedziale 3,54–7,97 (tab. 1). Wyniki badań wskazują na różnicę między opadami zimowymi (1.10–31.03 następnego roku IV i I kwartał) a opadami w okresie wegetacyjnym (1.04–30.09; II i III kwartał). Opady podokapowe półrocza zimowego miały wyższy odczyn niż w miesiącach przypadających na okres wegetacyjny (tab. 2).

19

Zróżnicowanie ewapotranspiracji niektórych gatunków roślin uprawnych w warunkach różnego nawożenia

Czyżyk F., Steinhoff-Wrześniewska A.

Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie

|

2017

|

T. 17, z. 4

25--36

PL

W pracy wykazano zależność ewapotranspiracji rzeczywistej roślin od wielkości dawek i rodzaju stosowanych nawozów. Wielkość ewapotranspiracji określono na podstawie badań lizymetrycznych, przeprowadzonych w okresie od 1 IV 2002 r. do 31 VII 2007 r. W kolejnych latach lizymetry obsiane były mieszanką traw, kukurydzą, burakami cukrowymi, gorczycą białą, pszenżytem i rzepakiem ozimym. W celu zbadania wpływu nawożenia na wielkość infiltracji i ewapotranspiracji zastosowano wariant bez nawożenia, dwa warianty nawożenia organicznego kompostem: K1 – 10 g N•m-2 i K2 – 15 g N•m-2 oraz dwa warianty nawożenia mineralnego: NPK1 i NPK2 z równorzędnymi dawkami N w postaci saletry amonowej oraz PK w postaci superfosfatu i soli potasowej. Do obliczenia ewapotranspiracji rzeczywistej na podstawie pomiarów lizymetrycznych zastosowano wzór na infiltrację efektywną. Otrzymane wyniki wykazały, że nawożenie gleby jest czynnikiem zwiększającym ewapotranspirację rzeczywistą roślin uprawnych. Ze zwiększaniem dawek azotu występuje tendencja zwiększania się ewapotranspiracji, a wpływ na wielkość ewapotranspiracji ma nie tylko wielkość dawek azotu, ale także rodzaj nawozu, w którym zostały zastosowane. Ewapotranspiracja roślin uprawnych nawożonych kompostem była większa niż w przypadku ich nawożenia równorzędnymi dawkami nawozów w formie mineralnej.

EN

The paper shows the dependence of real evapotranspiration of plants on the dosage levels and the type of fertilizers used. The evapotranspiration volume was determined on the basis of lisimetric studies carried out between 1 April 2002 and 31 July 2007. In the following years lisimeters was sown with a mixture of grass, corn, sugar beet, yellow mustard, triticosecale and winter oilseed rape. In order to investigate the effect of fertilization on the amount of infiltration and evapotranspiration, a variant without fertilization was applied, two variants of organic fertilization with compost: K1 – 10 g N•m-2 i K2 – 15 g N•m-2 and two variants of mineral fertilization: NPK1 and NPK2 with equivalent N doses in the form of ammonium nitrate and PK in the form of superphosphate and potassium salt. For the calculation of real evapotranspiration on the basis of lisimetric measurements, an effective infiltration pattern was used. The results showed that soil fertilization was a factor that increased actual evapotranspiration from the crop area. With the increase in nitrogen doses tend to increase evapotranspiration and the effect on evapotranspiration is not only the amount of nitrogen doses, but also the type of fertilizer in which they are used. The evapotranspiration of crops fertilized with compost was greater than in the case of their fertilization with equivalent doses in mineral form of fertilizers.

20

Different Patterns of Changes in Foliar Carbon Isotope Composition Along Altitude

He Z., Zhan S., Wang W., Hu L., Wu S.

Polish Journal of Ecology

|

2017

|

Vol. 65, nr 2

227--235

EN

Three types of alpine plant species, Carex montis-everestii, Quercus aquifolioides and Stipa capillacea, along an altitudinal gradient of 3005-5025 m on the Tibetan Plateau, were chosen to test the generality of the hypothesis that foliar carbon isotope composition (δ13C) of C3 plants increases significantly with altitude and to determine climate drivers shaping its altitudinal pattern. Temperature and relative humidity showed significantly negative correlations with altitude; however, precipitation and soil water potential remained unchanged with altitude. Foliar δ13C of C. montis-everestii, Q. aquifolioides, S. capillacea alone or combined together did not significantly increase with altitude, which does not support the leading hypothesis of increased foliar δ13C with altitude. There was no difference in foliar δ13C among all three species. Multi-factor correlation analyses showed that temperature, precipitation and relative humidity alone did not affect foliar δ13C of C. montis-everestii and S. capillacea, but conferred significant effects on foliar δ13C of Q. aquifolioides.