Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Wybrane zagadnienia dotyczące ochrony prawnej i faktycznej dóbr kultury współczesnej w Polsce

Żychowska Maria Jolanta, Gil-Mastalerczyk Joanna

Inżynieria i Budownictwo

|

2024

|

R. 80, nr 1-2

72--82

PL

Ochrona dziedzictwa współczesnego, w tym obecnego zasobu najwartościowszych obiektów architektury i urbanistyki, które bezwzględnie należy zachować i przekazać następnym pokoleniom, jest działaniem bezprecedensowym i w takim samym stopniu ważnym, jak dla dziedzictwa czasów odległych. Z tego względu celem podjętego badania stała się próba odpowiedzi na pytanie dlaczego efekty współczesnych działań prowadzą do dezintegracji obiektów, naruszeń ich wartości artystycznych i historycznych, a nawet wyburzeń jednych z najważniejszych ikon współczesnej polskiej architektury. W tym kontekście artykuł podejmuje analizę i ocenę aktualnej ochrony prawnej i faktycznej dóbr kultury współczesnej w Polsce, która od 2003 r. ma moc prawną i jest włączona do zadań planowania przestrzennego. Podstawowym przedmiotem badań stał się tekst prawny przepisów Ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym z dnia 27 marca 2003 r. (z późn. zm.) oraz wszystkich aktów wykonawczych do tej ustawy. W celu naukowego zgłębienia problemu, równocześnie opierając się na metodzie studium przypadku - dokonano analiz cech jakościowych i wybitnych utraconych wartości ikon powojennego modernizmu. Wyniki analiz wykazały, że brak jest skutecznych działań ochronnych, a przepisy ustawowe nie tworzą wystarczających ram dla rozstrzygnięć i zakresów kompetencyjnych. Efektywną politykę ochronną zasobu moźe umożliwić wyłącznie wypracowanie spójnego systemu ochrony, w tym planistycznej. niezależnie od kompetencji organów. Równie ważne staje się zidentyfikowanie narodowego dziedzictwa kulturowego i stworzenie bazy danych dostępnej dla projektantów dokumentów planistycznych, środowisk artystycznych i badawczych. Tylko łączne spełnienie tych warunków umożliwi i zapewni nienaruszalność współczesnych dóbr.

EN

The need to protect the contemporary heritage, including the resource of the most valuable objects of architecture and urban planning, which must be necessary and delivered to generations, is unprecedented and equally important as for the heritage of distant times. For this reason, the aim of this study was to try to answer the question - why do the effects of contemporary activities lead to the disintegration of objects, the violation of their artistic and historical values and even the demolition of some of the most important icons of contemporary Polish architecture? In this context, the article undertakes an analysis and evaluation of the current legal and factual protection of contemporary cultural property in Poland, which has had the force of law since 2003 and is included in the tasks of spatial planning. The legal text of the provisions of the Act on Spatial Planning and Development of 27 March 2003 (as amended) and all implementing acts of the Act became the primary subject of the study. In order to explore the problem scientifically, at the same time - based on the case study method - analyses were made of the qualitative features and outstanding lost values of the icons of post-war modernism. The results of the analyses showed that there is a lack of effective protection measures and that the statutory provisions do not provide a sufficient framework for adjudication and terms of reference. An effective conservation policy for the resource can only be made possible by the development of a coherent system of protection, including planning, regardless of the competences of the authorities. Equally important is becoming the identification of the national cultural heritage and the creation of a database accessible to planners of planning documents, the artistic and research communities. Only the combined fulfilment of these conditions will enable and ensure the integrity of contemporary assets.

2

Protection and renovation of public areas in a modernist city – the case of three streets in the historic city centre of Gdynia

Hirsch Robert, Łozowska Celina

Ochrona Dziedzictwa Kulturowego

|

2023

|

Nr 15

125--143

EN

The paper concerns issues related to the preservation and restoration of public space in Gdynia city centre designed and built mainly in the 1920s and 1930s. In 2007, major part of the city centre was entered in the register of monuments as a historic complex of urban architecture. Moreover, in 2015, the area was declared a Monument of History. The renovation protection of a complex of urban architecture covers the historic buildings, but also, among others, includes the protection of public space that is an integral part of the historic complex. Therefore, the preservation of the historic shape and design of public space in the centre of Gdynia is one of the key conservation tasks and since the protection of this type of space in the relatively young historic centres that are less than 100 years old is a new issue, as viewed from the conservational perspective, it is therefore worth analyzing. The issues of protection and restoration of public space in the centre of Gdynia have been exemplified by three historic streets, built in the late 1920s, that are located within the historic complex entered in the register of monuments and that have been the subject of varying restoration investments in the few recent years. The streets differ in terms of historic conditions, renovation requirements, social expectations and investment plans and at the developmental stage of the investment all these factors lead to different assumptions and approaches, bringing, in each case, different results.

PL

Artykuł dotyczy problematyki zachowania i rewaloryzacji przestrzeni publicznych w śródmieściu miasta Gdyni, zaprojektowanym i zbudowanym w głównej mierze w latach 20. i 30. XX w. Znaczna część zespołu śródmieścia została w 2007 r. wpisana do rejestru zabytków jako historyczny układ urbanistyczny. Dodatkowo w 2015 r. obszar ten uznano za Pomnik Historii. Ochrona konserwatorska układu urbanistycznego obejmuje nie tylko historyczną zabudowę, ale także m.in. ochronę przestrzeni publicznych, które stanowią integralną część zespołu zabytkowego. W związku z tym zachowanie historycznego ukształtowania i wystroju przestrzeni publicznych śródmieścia Gdyni, jest jednym z kluczowych zadań konserwatorskich związanych ze sprawowaną ochroną. Ochrona tego rodzaju przestrzeni w stosunkowo młodych ośrodkach zabytkowych liczących mniej niż 100 lat, czyli takim jak śródmieście Gdyni, jest z konserwatorskiego punktu widzenia zagadnieniem nowym i dlatego wartym analizy. Problematykę ochrony i rewaloryzacji przestrzeni publicznych śródmieścia Gdyni przedstawiono na przykładzie trzech wybranych, historycznych ulic, ukształtowanych pod koniec lat 20. XX w. Wszystkie trzy są położone na terenie wpisanym do rejestru zabytków i były w ostatnich kilku latach obszarem inwestycji remontowych w różnej skali. Ulice te natomiast różnią się m.in. tym, że w przypadku każdej z nich inne były uwarunkowania historyczne, wymogi konserwatorskie, oczekiwania społeczne i także plany inwestycyjne. Te wszystkie czynniki sprawiły, że już na etapie projektu inwestycji przyjęto różne założenia i sposoby podejścia do tych przedsięwzięć, a więc w każdym z przypadków inny jest też uzyskany rezultat.

3

Modernistyczne zespoły wypoczynkowe w Wielkopolsce. Letniska zakładowe

Bogajewska-Danek Joanna

Zeszyty Naukowe Politechniki Poznańskiej. Architektura, Urbanistyka, Architektura Wnętrz

|

2022

|

Z. 10

77--89

PL

Artykuł przedstawia fragment badań prowadzonych w lecie 2021 i 2022 roku nad modernistyczną architekturą i urbanistyką rekreacyjną w Wielkopolsce. Badania przedstawione w artykule dotyczą zagadnienia letniska, czyli miejsca wypoczynku tymczasowego, długotrwałego, atrakcyjnego turystycznie w Wielkopolsce. Autorka prezentuje przekrój letnisk powstałych w Wielkopolsce w latach 1945-1989, obszarowo zgodnej z województwem Wielkopolskim z okresu PRL’u przed reformą administracyjną z 1975 roku. Celem prowadzonych badań było zdefiniowanie cech zabudowy powstałych struktur przestrzennych, a także określenia ich typów. Badania zostały przeprowadzone metodą historyczno-interpretacyjną, w których bardzo ważne były wizje lokalne. W wyniku przeprowadzonych badań zdefiniowano cechy struktury funkcjonalno-przestrzennej oraz zagospodarowanie terenu, które pozwalają na wskazanie typów letnisk (duże - o złożonej funkcji i małe - ograniczonej funkcji). Określono gdzie w Wielkopolsce powstały letniska i do którego typu się zaliczają. Wskazano także na przypadki szczególne, których nie obejmuje zastosowana typologia.

EN

The article presents partial results of research conducted on modernistic architecture and recreational urban planning in Greater Poland in the summer of 2021 and 2022. The study concerns a summer resort: a temporary or long-term recreation facility for tourists in Greater Poland. The author presents comprehensive view of summer houses established in Greater Poland between 1945 and 1989 respective to Greater Poland Voivodeship from the communist period before the administrative reform of 1975. The research aiming to classily recreational structures was carried out using the historical and interpretative method in which local visions were very important. As a result, the common features of buildings were defined, allowing the identification of types of recreational structures: large - providing complex functionality and small - with limited offering). It was determined where in Wielkopolska Voivodeship summer resorts were established and to which type they belong. The study indicates special cases that are not covered by the topology used.

4

Searching for forms of decentralized city development: Silesian early modernist housing estates in the Weimar Republic (1919–1929)

Ludwig Bogna, Lisowska Agnieszka

Wiadomości Konserwatorskie

|

2022

|

Nr 70

17--27

EN

The growing population of cities created a burning housing problem in the nineteenth century, and Silesia became a key region for new developments. This article attempts to examine the ways in which housing estates were a response to the recommendations of decentralized urban development theory. Inter-war estates were classified into three types. The suburban housing estates became inscribed into the natural landscape due to the limited height of buildings and the presence of greenery. The inner-city complexes were arranged in strips before changing gradually into free-standing “blocks” divided by green areas with service facilities. The solution of the so-called Flachbausiedlung was a specific combination of the two earlier concepts of shaping housing estates. Despite its urban spatial form, it had similar qualities to a village, being a well-thought response to the demands of the time.

PL

Rosnąca populacja miast stworzyła palący problem w XIX wieku, a Śląsk stał się kluczowym regionem dla nowej zabudowy. Artykuł podejmuje próbę klasyfikacji osiedli zrealizowanych według teorii zdecentralizowanego rozwoju urbanistycznego. Międzywojenne osiedla zostały sklasyfikowane w trzy typy. Podmiejskie osiedla wpisały się w naturalny krajobraz ze względu na ograniczoną wysokość budynków i obecność zieleni. Osiedla miejskie wpierw zaaranżowano w pasy, by następnie stopniowo zmieniać je w wolno stojące „bloki” podzielone przez obszary zielone z obiektami usługowymi. Rozwiązanie tzw. Flachbausiedlung było szczególnym połączeniem dwóch wcześniejszych koncepcji kształtowania osiedli mieszkaniowych. Pomimo swojej urbanistyczno-przestrzennej formy posiadały podobne cechy do wsi, będąc dobrze przemyślaną odpowiedzią na potrzeby swoich czasów.

5

The ideological sources of Ludwig Mies van der Rohe’s architecture: comments on Letters from Lake Como by Romano Guardini

Wąs Cezary

Teka Komisji Urbanistyki i Architektury Oddział PAN w Krakowie

|

2022

|

T. 50

357--373

EN

A collection of nine letters from the Catholic theologian Romano Guardini to his friend Fr. Josef Weiger was published in 1927. In Ludwig Mies van der Rohe’s library of several hundred items, it was a book that he used to formulate the basic principles of his own architecture. The aim of the paper is to present the content of Guardini’s book and its influence on the views and work of Mies van der Rohe. The architect’s insightful monographs, especially the book by Fritz Neumeyer, accurately document the relationship between the theologian’s statements and attempts to adapt them to the theory of architecture. The more recent analysis of these relationships presented in the article leads to the conclusion that Mies van der Rohe set himself the task of finding a pure spirit in the world of pure abstractions. His creative involvement was a form of contemplating and developing forces which, although contained in nature or technology, can also be considered transcendent.

PL

Zbiór dziewięciu listów katolickiego teologa Romana Guardiniego do jego przyjaciela ks. Josefa Weigera opublikowany został w roku 1927. W liczącej kilkaset pozycji bibliotece Ludwiga Mies van der Rohego była to książka o wyjątkowym znaczeniu, która posłużyła mu do sformułowania podstawowych zasad własnej architektury. Celem artykułu jest przedstawienie treści książki Guardiniego oraz jej wpływu na poglądy i twórczość Mies van der Rohego. Wnikliwe monografie poświęcone temu architektowi, w tym zwłaszcza książka Fritza Neumeyera, dokładnie dokumentują związki między wypowiedziami teologa a próbami ich adaptacji do teorii architektury. Przedstawiona w niniejszym artykule nowa analiza tych związków prowadzi do wniosku, że Mies van der Rohe postawił sobie zadanie odnalezienia czystego ducha w świecie czystych abstrakcji. Jego twórcze zaangażowanie było formą kontemplowania i rozwijania sił, które jakkolwiek zawarte w naturze czy technice, mogą być też uznane za transcendentne.

6

The architecture of the sports tribunes of the Second Polish Republic in the interwar period, 1919−1939

Kocki Wojciech

Teka Komisji Architektury, Urbanistyki i Studiów Krajobrazowych

|

2022

|

T.18, nr 2

7--17

EN

The tribunes are a group of sports facilities accompanying many sports facilities of various disciplines. These objects had many types of architectural forms, from small-scale wooden structures, through medium-sized steel structures, to large brick and reinforced concrete structures. The tribunes, depending on the rank of the sports facility, were designed as open or roofed. In some buildings, the function of the audience was combined with the back of sanitary rooms, cloakrooms, cash registers, entrances, restaurants, etc. Many of these buildings played a representative role. The stands built in the interwar period were one of the first facilities of this type. The later projects of the tribunes referred in their function and form to the examples from the Second Polish Republic

PL

Trybuny to zespół obiektów sportowych towarzyszących wielu obiektom sportowym różnych dyscyplin. Obiekty te miały wiele rodzajów form architektonicznych, od niewielkich konstrukcji drewnianych, poprzez średnie konstrukcje stalowe, aż po duże konstrukcje murowane i żelbetowe. Trybuny, w zależności od rangi obiektu sportowego, projektowane były jako otwarte lub zadaszone. W niektórych budynkach funkcję widowni łączono z zapleczem pomieszczeń sanitarnych, szatni, kas, wejść, restauracji itp. Wiele z tych budynków pełniło rolę reprezentacyjną. Budowane w okresie międzywojennym trybuny były jednymi z pierwszych obiektów tego typu. Późniejsze realizacje trybun nawiązywały w swej funkcji i formie do przykładów z II RP.

7

Nowa architektura mieszkaniowa. Zastosowanie betonu w nowoczesnym domu

Tulkowska-Słyk Karolina

Materiały Budowlane

|

2022

|

nr 9

2--7

PL

Współczesne mieszkanie ukształtowały pojęcia i standardy wypracowane na początku XX w. wprowadzające do istniejącego systemu nowe wartości, jak funkcjonalizm czy innowacyjna typologia układów. Użycie betonu, standaryzacja i prefabrykacja usprawniają proces realizacji. W artykule zaprezentowano rozwiązania projektowe, w których użycie betonu uzasadnione jest względami użytkowymi, estetycznymi i środowiskowymi.

EN

Contemporary dwelling was shaped by the concepts and standards developed at the beginning of the 20th century, introducing new values into the existing system, such as functionalism or innovative typology of layouts. The use of concrete, standardization and prefabrication improve the implementation process. In this article we look at design solutions where the use of concrete is justified for functional, aesthetic and environmental reasons.

8

Siła geometrii, redukcji i barwy. Osiedle TBS w katowickiej dzielnicy Giszowiec

Radwański Damian

Builder

|

2022

|

R.26, nr 8

42--45

PL

Podstawowym celem pracy jest kontestacja rozpowszechnianego i utrwalanego przekonania wskazującego, że opracowanie rozwiązania architektonicznego o wysokich walorach użytkowych i estetycznych w ramach programu TBS jest mało prawdopodobne. Postawiona w pracy hipoteza zakłada, że realizacja taniego budownictwa wielorodzinnego noszącego znamiona rozwiązania o wysokiej jakości jest możliwa wówczas, gdy przyjęta strategia projektowa odwołuje się do syntezy odpowiednio dobranych paradygmatów modernizmu. Przyjęta w pracy metodyka polega na kreatywnej i konsekwentnie ukierunkowanej korelacji odpowiednich warstw autorskiego rozwiązania architektonicznego ze wskazanymi poglądami wybitnych twórców. Ostatecznym rezultatem założeń wstępnych jest architektoniczny projekt koncepcyjny zespołu mieszkaniowego, w którym wysoka jakość rozwiązań jest pochodną strategii projektowej zakorzenionej w ponadczasowych tezach modernizmu. Najważniejszym wnioskiem z przeprowadzonej analizy jest przekonanie, że w ramach programu TBS, którego pryncypia są podporządkowane kryteriom niskich kosztów realizacji inwestycji, istnieją realne możliwości kreowania rozwiązań architektonicznych o wysokich walorach użytkowych i estetycznych.

EN

The primary purpose of this study is to contest the constantly spread and established belief indicating that the development of an architectural solution of high functional and aesthetic values within a TBS program is unlikely. The hypothesis posed in the paper assumes that the implementation of low-cost, high-quality multifamily housing is possible when the assumed project strategy is inspired by a synthesis of selected paradigms of modernism. The methodology adopted in the study is based on a creative, consistent and author-oriented correlation of the relevant layers of the author's architectural solution with the indicated views of prominent architects. The final result of the preliminary assumptions is the architectural conceptual design of a residential complex in which the high quality of the solutions is a derivative of a design strategy based on the proven, constantly up-to-date and timeless canons of modernism. The most important conclusion from the analysis is the idea that within the TBS programme, whose principles are subordinated to the criteria of low investment implementation costs, there are real possibilities of creating architectural solutions of high utility and aesthetic values.

9

Reception of modern movement architecture of second half of the XX century in local context comparative analisys method on examples of housing estates in İzmir, Turkey and the Upper Silesia Agglomeration, Poland

Żmudzińska-Nowak Magdalena, Güler Nakip Gizem

Builder

|

2022

|

R.26, nr 9

50--53

EN

Housing architecture - multi-storey houses, housing estates, and their urban layouts - of the second half of the XX century is a spectacular representation of the transformation process from traditional to modern architecture. Modernism, referred to as the “International Style”, created numerous variations depending on local conditions. The main thesis of this study is to reveal that the reception of the Modern Movement known as “International Style” in local contexts results in differences in the form of apartment buildings and their urban layouts, among others. We study this phenomenon by examining and comparing examples of housing estates. The effects of global Modernism in the local context will be compared with selected examples from Izmir, Turkey and the Upper Silesia Agglomeration, Poland in the second half of the XX century. Analyzing how two different regions adopted modernism under different conditions, their differences and similarities, are an important point of the research problem. The main goal of this article is to present the scientific problem of the study and the methodological approach for further in-depth studies on selected examples. It is advocated that the comparative research method to be applied to local modernism is a convenient approach for understanding the transformation of housing and settlement patterns.

PL

Architektura mieszkaniowa drugiej połowy XX wieku i jej rozwój stanowi spektakularną ilustrację procesu transformacji od architektury tradycyjnej do nowoczesnej. Modernizm, zwany „stylem międzynarodowym”, stworzył wiele odmian w zależności od lokalnych uwarunkowań. Główną tezą badawczą niniejszego opracowania jest wykazanie, że recepcja i adaptacja Modernizmu zwanego „stylem międzynarodowym” w kontekstach lokalnych skutkuje różnicami m.in. w formie budynków mieszkalnych i ich układach urbanistycznych. Proces zostanie zbadany poprzez porównanie wybranych przykładów osiedli z drugiej połowy XX wieku, z terenu Izmiru w Turcji oraz z Aglomeracji Górnośląskiej w aspekcie zgodności z wytycznymi modernizmu oraz lokalnych różnic. Głównym celem artykułu jest przedstawienie problemu oraz zarysu metody analizy porównawczej, która będzie rozwijana w toku dalszych pogłębionych badań na wybranych przykładach.

10

Duże drewniane domy letnie w okolicach Łodzi - potencjał adaptacyjny w świetle projektów studenckich

Pardała Wojciech

Builder

|

2022

|

R.26, nr 10

32--35

PL

Artykuł omawia drewniany podłódzki dom letniskowy: charakteryzuje go, analizuje strukturę budowlaną i charakter architektoniczny zakreślony na podstawie inwentaryzacji architektonicznych, a także kwerend w archiwach. Celem jest podsumowanie potencjału adaptacyjnego tych budynków i kierunku rewitalizacji na podstawie analiz projektów studenckich powstałych z zastosowaniem metody problem-based learning, gdzie studenci określają cel, definiują problem (i gdzie on leży), szukają optymalnego rozwiązania i je przedstawiają bez narzuconego kierunku przez prowadzącego. Z przeglądu projektów wynika, że najlepszym kierunkiem przekształceń dużych domów drewnianych jest funkcja kulturalna i społeczna, mniejsze najlepiej przebudować na mieszkania.

EN

A description of a wooden leisure house built in mid-war era, its characteristics, construction, structure and also its architecture drawn upon several architectural surveys, own archival research. Its scope is to sum up a feasibility studies made by students using a Problem-based learning method, where they define on their own a problem, seek an optimal solution and show it without any imposed by the tutor general direction. Evaluation shows, that the most common transformation of large house is into a public use, and of smaller ones just into flats.

11

Zachód II housing estate in Szczepin in Wrocław – a place built anew

Sobolewski Andrzej, Czajka Roman

Architectus

|

2022

|

Nr 1 (69)

119--128

EN

The Zachód II housing estate in Wrocław’s Szczepin is an example of new development created on the ruins of the former city, destroyed during World War II. Realisation of modernist urban concepts, which broke with historical patterns of shaping the urban structure on the basis of quarter and frontage buildings, completely changed the character of the western part of Wrocław. The article presents the housing estate Zachód II, built in the 1960s according to the project of the team of architects led by Witold Molicki. The new buildings are presented against a background of the historical development of Szczepin until 1939 as well as in the context of conditions of the post-war reconstruction. A contemporary assessment of the settlement must take these conditions into account, because architecture has never been created in isolation from socio-economic reality. The aim of the article is not only to present the urban and architectural masterpieces of post-war modernism, but also to draw attention to the need to protect the cultural heritage and construction of the communist period in Poland. Threats arise not only from the technical wear and tear of buildings, functional changes, etc., but also from the need to educate the public about them and to protect them. It also seems necessary to educate people and change people’s awareness in order to recognise the qualities and specificity of this architecture and to develop concepts for its modernisation and revitalisation, while preserving the most important original ideas of its authors.

PL

Osiedle Zachód II na wrocławskim Szczepinie jest interesującym przykładem nowej zabudowy powstałej na gruzach dawnego miasta, zniszczonego podczas II wojny światowej. Realizacja modernistycznych założeń urbanistycznych, które zrywały z historycznymi wzorcami kształtowania tkanki miejskiej w oparciu o kwartałową i pierzejową zabudowę, całkowicie zmieniła charakter zachodniej części Wrocławia. W artykule przedstawiono osiedle Zachód II w kontekście rozwoju Szczepina do lat 40. XX w. oraz uwarunkowań powojennej odbudowy. Współczesna ocena osiedla musi te uwarunkowania uwzględniać, architektura nigdy nie powstawała w oderwaniu od rzeczywistości społeczno-ekonomicznej. Celem artykułu jest nie tylko prezentacja wartościowego dzieła urbanistycznego i architektonicznego, ale również zwrócenie uwagi na potrzebę ochrony w Polsce kulturowego dziedzictwa i budownictwa okresu PRL-u. Zagrożenia wynikają nie tylko z technicznego zużycia budynków, zmian funkcjonalnych itp. Konieczna wydaje się również edukacja i zmiana świadomości ludzi, które pozwolą dostrzec walory i specyfikę tej architektury oraz wypracować koncepcje modernizacji, rewitalizacji, przy jednoczesnym zachowaniu najważniejszych założeń autorskich jej twórców.

12

Przekształcenia najbliższego otoczenia zamku piastowskiego w Legnicy po II wojnie światowej

Dudzic-Gyurkovich Karolina, Gyurkovich Jacek

Wiadomości Konserwatorskie

|

2021

|

Nr 65

66--77

PL

Na przemiany struktury przestrzennej miast wpływa wiele czynników; należą do nich także działania wojenne, które są zaliczane do tzw. megatrendów. Najtrwalszym elementem tej struktury jest plan urbanistyczny historycznych obszarów miasta, natomiast procesowi destrukcji i wymiany najczęściej ulega wypełniająca go tkanka zabudowy. W artykule przedstawiono studium przypadku odbudowy centrum Legnicy po zniszczeniach wojennych i powojennych, obrazujące zmianę paradygmatu związanego z kreowaniem współczesnego środowiska urbanistycznego w ostatnich 60 latach w odniesieniu do cennego dziedzictwa architektoniczno-urbanistycznego. W przywołaniu pamięci nieistniejącej struktury miasta pomocna okazuje się retrowersja. Jednak koegzystencja zabytków i współczesnych obiektów o historyzującym kostiumie zawsze budzi kontrowersje i pytania o granice autentyzmu w architekturze. Współczesne, twórcze interpretacje klimatu architektury historycznej, dzięki technologiom i rozwiązaniom materiałowym oraz możliwościom ekonomicznym, dają nadzieję na przywrócenie genius loci dawnej Legnicy.

EN

Transformations of the spatial structure of towns and cities are affected by numerous factors. One of them is warfare, classified as a “megatrend.” The urban plan of historic urban areas turn out to be the most durable element of this structure, the process of destruction and replacement most often affects its building tissue. This paper presents a case study of reconstruction Legnica’s center after the war, depicting a paradigm shift associated with the process of creating a contemporary urban environment over the last sixty years, with reference to valuable architectural and urban heritage. Retroversion is a tool that proves to be useful in restoring memory of no longer existing urban infrastructure. Nevertheless, the coexistence of historic and contemporary buildings clad in a historicizing costume is always controversial and raises questions as to limits of authenticity in architecture. Contemporary, creative interpretations of the climate of historical architecture, thanks to the available technologies and material solutions as well as economic opportunities, give hope for restoring the genius loci of former Legnica.

13

Osiedla mieszkaniowe z drugiej połowy XX wieku jako struktury dziedzictwa urbanistycznego – przykład zespołu osiedli mistrzejowickich w Krakowie

Gyurkovich Mateusz, Sotoca Adolf, Szarata Andrzej, Szczerek Eliza, Matusik Agnieszka, Poklewski-Koziełł Damian, Suchoń Filip

Wiadomości Konserwatorskie

|

2021

|

Nr 65

54--65

PL

Artykuł stanowi podsumowanie jednego z wątków kilkunastoletnich badań dotyczących genezy, waloryzacji i rewitalizacji wielkoskalarnych zespołów osiedli mieszkaniowych z drugiej połowy XX wieku, prowadzonych w kilku krajach europejskich. Wielkie osiedla mieszkaniowe były odpowiedzią na powojenną sytuację przestrzenno-funkcjonalną miast. Zespoły mieszkaniowe realizowane za pomocą technologii prefabrykowanych stały się od drugiej połowy ubiegłego wieku znaczącym składnikiem struktury przestrzennej miast, zwłaszcza w Europie Środkowej i Wschodniej, gdzie zniszczenia wojenne były największe, a ustrój komunistyczny promował tanie i efektywne rozwiązania w budownictwie mieszkaniowym. Pomimo objęcia ochroną niektórych obiektów architektonicznych z tego okresu, myśl urbanistyczna, głównie zrealizowane zespoły mieszkaniowe, nie jest w Polsce dostatecznie chroniona. Na przykładzie zespołu krakowskich osiedli artykuł przybliża konieczność ochrony wartościowych dokonań urbanistyki późnego modernizmu (nazywanego socmodernizmem).

EN

This paper summarizes one of the fields of research carried out over more than ten years, focusing on the origins, valorization, and revitalization of large-scale complexes of housing estates from the second part of the twentieth century, conducted in several European countries. Large housing estates, usually erected in edge areas, were an answer to the post-war spatial and functional reality of towns and cities. Housing complexes, built in prefabricated technologies, became a significant component of their spatial structure in the second half of the twentieth century, particularly in Central and Eastern Europe, where war damage was the greatest and the communist regime promoted cheap and effective housing solutions. Despite the fact that some architectural structures from that time are under statutory protection, the urban thought from that period, and housing estates in particular, are not sufficiently protected in Poland. On the example of housing estates located in Cracow, this paper highlights the need to protect valuable achievements of urban planning from the period of Late Modernism (also referred to as Socialist Modernism).

14

Miejska architektura Poznania w modernistycznej interpretacji Stefana Cybichowskiego

Białkiewicz Joanna Jadwiga

Wiadomości Konserwatorskie

|

2021

|

Nr 66

37--46

PL

Przedmiotem opracowania są poznańskie budowle użyteczności publicznej i architektury przemysłowej zaprojektowane przez Stefana Cybichowskiego w latach 1927–1934 w formach modernistycznych. Pierwsze eksperymenty Cybichowskiego z modernizmem w architekturze świeckiej datują się na połowę lat dwudziestych i wiążą z intensywnym ruchem budowlanym przed PWK oraz ogólnie z rozwojem miasta w okresie międzywojennym. Opisano chronologicznie budynki zróżnicowane pod względem funkcji: Szkołę Handlową, elektrownię na Garbarach, palmiarnię w parku Wilsona, internat Sióstr Urszulanek oraz fabrykę Pebeco. Cybichowski stosował dwa rodzaje „kostiumu modernistycznego”: surowy funkcjonalizm o inspiracjach bauhausowskich dla obiektów przemysłowych oraz modernizm z elementami neoklasycyzmu dla budowli o charakterze bardziej reprezentacyjnym. Należy odnotować jego pionierską rolę we wprowadzeniu funkcjonalizmu w architekturę miejską Poznania.

EN

The subject of this study are the Poznań public and industrial buildings designed by Stefan Cybichowski in 1927–1934 in Modernist forms. Cybichowski’s first experiments with Modernism in secular architecture date back to the mid-1920s and are connected with the intensive building movement before the General National Exhibition (PWK) and the development of the city in general during the interwar period. Buildings with a diverse range of functions were described: the School of Trade, the power plant on Garbary, the Palm House in Wilson Park, the Ursuline Sisters’ boarding school, and the Pebeco factory. Cybichowski used two types of “Modernistic costumes:” strict Functionalism with Bauhaus inspirations for industrial buildings and Modernism with elements of Neoclassicism for buildings of a more formal character. His pioneering role in introducing Functionalism to the urban architecture of Poznań should be noted.

15

Brasília: Ilha da Fantasia. Krótki szkic o mieście

Malinowska-Petelenz Beata

Środowisko Mieszkaniowe

|

2021

|

nr 37

26--36

PL

Brasília, fantastyczna wyspa - to jedno z najbardziej niezwykłych miast na świecie, które zostały zaprojektowane od początku i w miejscu starannie wybranym do tego celu. Stolica największego kraju Ameryki Południowej, przestrzeń „oswojona”, która nie istniała jeszcze na początku XX wieku, stanowi kwintesencję myśli modernistycznej przeniesionej na grunt latynoamerykański. Utopijna Brasília miała być miastem marzeń, zdekolonizowaną potęgą, realizacją socjalistycznej ideologii, opus magnum Kubitschka i Costy. Bez slumsów i kolonialnej, historyzującej zabudowy. I choć powstała w latach 60. ubiegłego wieku, nadal budzi skrajne emocje. Jak dziś rozwija się owo urbanistyczne arcydzieło i symbol brazylijskiego modernizmu? Co zostało z wyobrażeń i założeń funkcjonalistów?

EN

Brasília, a fantastic island - one of the world’s most extraordinary cities, designed from the ground up at a site carefully preselected for that specific purpose. The capital of South America’s largest country, a “domesticated” space, which did not exist at the start of the twentieth century, it is a quintessence of Modernist thought transplanted into Latin American soil. The utopian Brasília was to be a city of dreams, a decolonized power, the realization of socialist ideology, an opus magnum for Kubitschek and Costa. Without slums and colonial, historicizing development. And although it was built in the 1960s, it still stirs extreme emotions. How does this urban masterwork and symbol of Brazilian Modernism develop today? What has been left of the expectations and assumptions of the Functionalists?

16

Determinants of the Location and Architecture of the Provincial Office in Kielce

Piotrowicz Dariusz

Structure and Environment

|

2021

|

Vol. 13, no. 3

71--82

EN

The article presents a very modest state of research on the architecture of the then Presidium of the Provincial National Council in Kielce - currently the provincial and marshal's office. The research methodology was adopted to find new facts influencing the choice of place and the architectural form of the office. The study covered the period from the beginning of the 1950s to the end of the 1970s. An episode of socialist realism was shown, influencing its functionally and spatially planned location and the direction of modernism in architecture. Its similarity with the works of Le Corbusier was pointed out as a probable inspiration. As a result, a building was constructed that positively entered the postwar urban planning of the city. On the other hand, as an element of an unrealized modernist urban vision, it is a warning against the desire to irreversibly destroy the historic space of downtown Kielce.

PL

W artykule przedstawiono bardzo skromny stan badań architektury ówczesnego budynku Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Kielcach - obecnie Urzędu Wojewódzkiego i Marszałkowskiego. Przyjęto metodykę badań w celu poszukiwań nowych faktów, mających wpływ na wybór miejsca i formę architektoniczną budynku. Badaniem objęto okres od początku lat pięćdziesiątych do końca siedemdziesiątych XX wieku. Ukazano wpływ socrealizmu na jego zaplanowaną funkcjonalnie i przestrzennie lokalizację oraz kierunku modernizmu na architekturę. Wskazano na dzieła Le Corbusiera jako prawdopodobną inspirację. W ich efekcie zrealizowano budynek, który pozytywnie wpisał się na karty powojennej urbanistyki miasta. Z drugiej strony, jako element niezrealizowanej modernistycznej wizji urbanistycznej, jest przestrogą przed chęcią nieodwracalnego zniszczenia historycznej przestrzeni śródmieścia Kielc.

17

Problematyka ochrony historycznej zabudowy przemysłowej na przykładzie zespołu portowo-stoczniowego w Gdyni

Hirsh Robert, Łozowska Celina

Ochrona Dziedzictwa Kulturowego

|

2021

|

Nr 11

27--42

PL

Na terenach portowo-stoczniowych Gdyni zachowanych jest wiele historycznych obiektów, które ze względu na zmiany w funkcjonowaniu portu oraz przekształcenia użytkowania terenów podlegają określonym zmianom. Najważniejsze z tych budynków są objęte ścisłą ochroną prawną poprzez wpisanie do rejestru zabytków. Zapewnia to ich zachowanie i często także rewaloryzację. Inne, także wartościowe, ale nieobjęte tak ścisłą ochroną – uwzględnione tylko w ewidencjach zabytków, podlegają adaptacjom i przebudowom, które powodują utratę niektórych walorów, ale umożliwiają przynajmniej częściowe zachowanie. Wiele budynków tego typu utraciło swoje funkcje, jest opuszczonych i oczekuje na powtórne zagospodarowanie. Ochrona zabytków w takich sytuacjach jest bardzo problematyczna i wymaga wypracowania kompromisów. Przekształcenia budynków historycznych są nieuniknione. W celu określenia zakresu ochrony i dopuszczalności ingerencji pożądane jest wypracowanie metody oceny wartości zabytkowych, która dałaby narzędzia do zobiektywizowania procesów przekształceń.

EN

There are many historical buildings preserved in the port and shipyard areas of Gdynia, which are subject to specific changes due to changes in the functioning of the port and land use transformations. The most important of these buildings are under strict legal protection by being entered in the register of monuments. This ensures their preservation and often also their revalorization. Others, also valuable, but not under such strict protection - included only in historic monuments registers, are subject to adaptations and reconstructions, which cause the loss of some values, but allow at least partial preservation. Many buildings of this type have lost their functions, are abandoned and await re-development. Historic preservation in such situations is very problematic and requires the development of compromises. Transformation of historic buildings is inevitable. In order to determine the scope of protection and permissibility of interference, it is desirable to develop a method of assessing historic values, which would provide tools to objectivize the transformation processes.

18

Kościół Chrystusa Króla w Gorzowie Wielkopolskim - jedyne dzieło Curta Steinberga w województwie lubuskim

Michalak Bartosz

Builder

|

2021

|

R.25, nr 9

52--54

PL

Architektura sakralna okresu modernizmu nie ma szerokiej reprezentacji na terenie województwa lubuskiego. Jednym z najbardziej okazałych obiektów tego typu jest zlokalizowany na terenie Gorzowa Wielkopolskiego kościół Chrystusa Króla, którego architekt Curt Steinberg zasłynął z projektowania i budowy obiektów sakralnych. Wzniesiony w latach 1928-1930 budynek jest imponującym przykładem nowoczesnej techniki budowlanej i odważnych rozwiązań konstrukcyjnych dostępnych w okresie dwudziestolecia międzywojennego, nad którymi autor pracował także przy podobnej świątyni Sankt Georg Kirche we Frankfurcie nad Odrą.

EN

The sacral architecture of the modernist period is not widely represented in the Lubuskie Voivodeship. One of the most impressive buildings of this type is the Church of Christ the King located in Gorzów Wielkopolski, whose architect Curt Steinberg was famous for designing and building sacral buildings. The building, erected in the years 1928-1930, is an impressive example of modern construction techniques and bold construction solutions available in the interwar period, on which the author also worked at a similar temple of Sankt Georg Kirche in Frankfurt (Oder).

19

Współczesna architektura znaczeniowa – poszukiwanie twórczej inspiracji w dorobku architektonicznym Romualda Gutta

Wierzbicka Anna Maria, Koczocik Maciej

Środowisko Mieszkaniowe

|

2020

|

nr 30

24--36

PL

Współczesna architektura znaczeniowa odwołuje się do różnorodnych wzorców kulturowych. Tematem artykułu jest ukazanie ścisłego powiązania twórczości Romualda Gutta i jej wpływu na ideę projektową Pawilonu w Warszawie – Izby Pamięci Powstańców Warszawy. Badanie naukowe miało na celu ukazanie powiązania ścieżki projektowej w odniesieniu do studium przypadku tzn. (Study by design). W tym przypadku analiza dorobku, języka architektonicznego, stylu, metodologii i filozofii projektowej architekta Romualda Gutta staje się bazą – podstawą do twórczej inspiracji dla projektowania współczesnej architektury XXI wieku. Metodologia badań dotyczy kilku aspektów analizy twórczości architekta i jej wpływ na ideę projektową Pawilonu. W tej konkretnej analizie przypadku tzn.: studium przypadku, ukazana została uniwersalna metoda projektowania poprzez analizę istniejących obiektów jednego twórcy. Architektoniczne dziedzictwo, translacja metodyki, języka i narracji twórczości Gutta pozwala w rezultacie na nową jakość w pełnym procesie projektowym realizowanego obiektu – Izby Pamięci Powstańców Warszawy przy Cmentarzu Powstańców Warszawy na Woli.

EN

The contemporary architecture of meaning can refer to many cultural patterns. The subject of this article is to show the close relationship between the work of Romuald Gutt and its influence on the design of the Warsaw Pavilion – the Warsaw Insurgents Memorial Chamber. The scientific study was aimed at showing the relationship between the design path and the case study, i.e. study by design. This case study is based upon the analysis of the achievements, the architectural language, the style, the methodology and the design philosophy of the architect Romuald Gutt. The research methodology analyses several aspects of the architect’s work and its influence on the concept of the Pavilion. In this case study, we are considering a universal design method by analysing existing objects designed by the same artist. The architectural legacy, the methodology, the language and the narrative used in Gutt’s creative work allow us to see a whole new quality in the design process of the building we are studying – the Warsaw Insurgents’ Memorial Chamber at the Warsaw Insurgents’ Cemetery in Wola.

20

Od odzyskania przez Polskę niepodległości do modernizmu lat 60. XX w.

Moździerz Zbigniew

PUA Przestrzeń Urbanistyka Architektura

|

2020

|

Vol. 1

107--122

PL

W okresie międzywojennym w Zakopanem nastąpił wzmożony ruch budowlany, co zmusiło władze gminy do opracowania kolejnego planu regulacyjnego (1924–1928, proj. K. Stryjeński). Dynamiczny rozwój doprowadził do przyznania mu praw miejskich w 1933 r. W architekturze tego okresu początkowo dominował historyzm lat 20., art déco i styl zakopiański drugi, a w latach późniejszych funkcjonalizm oraz wolny funkcjonalizm – nowy regionalizm. Podczas okupacji Niemcy uczynili z Zakopanego miejscowość rekreacyjną. W ramach tzw. akcji porządkowej wyburzono w latach 1940–1942 szereg obiektów drewnianych i murowanych. Budowano też nowe obiekty. Na Podhalu za oficjalny nurt architektury socrealistycznej uznano styl nowozakopiański (m.in. schroniska w Tatrach Polskich). Miasto rozwijało się jako uzdrowisko oraz ośrodek sportu i turystyki.

EN

In the interwar period, there was an increase in construction in Zakopane, which forced the local authorities to develop another regulatory plan (designed by K. Stryjeński from 1924 to 1928). Dynamic development led to the granting of municipal rights in 1933. The architecture of this period was initially dominated by the historicism of the 1920s, then by the art déco movement and the Zakopane style, and in later years, by functionalism and free functionalism – new regionalism. During the occupation, the Germans made Zakopane a recreational town. As part of the so-called order action, in the years 1940–1942 a number of wooden and brick buildings were demolished. New buildings were also built. In Podhale as the official current of socialist realist architecture was the new Zakopane style. The most characteristic examples include shelters in the Polish Tatras. The city developed as a health resort and a centre for sport and tourism.