Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Geochemistry of the carboniferous coal-bearing series and the miocene cover within the Upper Silesian Coal Basin - a case study

Krzeszowska Ewa

Gospodarka Surowcami Mineralnymi

|

2023

|

T. 39, z. 4

107--122

EN

This paper presents geochemical data for 171 core samples of the Carboniferous coal-bearing series and the Miocene cove from the central part of the Upper Silesian Coal Basin. Major oxide concentrations (Al2O3, SiO2, Fe2O3, P2O5, K2O, MgO, CaO, Na2O, K2O, MnO, TiO2, and Cr2O3) were obtained using XRF. Trace and major elements (Mo, Cu, Pb, Zn, Ni, Co, U, Cr, V, Mn, As, Th, Sr, Cd, Sb, Bi, Ba, Ti, W, Zr, Ce, Nb, Ta, Be Sc) were analysed ICP-MS. The main goals of this study were to demonstrate the distribution, as well as the stratigraphical variability, of the selected elements and to determine whether chemostratigraphy tools could be effectively applied to analyze Carboniferous and Miocene deposits of the USCB. Geochemical studies have shown showed different geochemical features of the samples from the Carboniferous and the Miocene. The diversity is mainly expressed in the enrichment of Miocene sediments in Ca and Sr related to biogenic carbonate material. It was also stated that the concentrations of trace elements associated with the detrital fraction, such as Zn, Cr, Co, Ba, Ti, Zr, Nb, and Sc show slightly higher values in Carboniferous sediments. On the basis of the content of Ti, Zr, and Nb, as well as ratios such as Th/U, Zr/Th, Ti/Zr, and TiO2/K2O, units with different inputs of the terrigenous fraction can be identified in both Carboniferous and Miocene formations. The paper shows that chemostratigraphy can be used as a stratigraphic and correlation tool for the Carboniferous and the Miocene deposits of the USCB.

PL

W pracy przedstawiono dane geochemiczne dla 171 próbek skał osadowych z karbońskiej serii węglonośnej i pokrywy mioceńskiej z centralnej części Górnośląskiego Zagłębia Węglowego. Udziały głównych tlenków (Al2O3, SiO2, Fe2O3, P2O5, K2O, MgO, CaO, Na2O, K2O, MnO, TiO2 i Cr2O3)oznaczono za pomocą XRF. Pierwiastki główne i śladowe (Mo, Cu, Pb, Zn, Ni, Co, U, Cr, V, Mn, As, Th, Sr, Cd, Sb, Bi, Ba, Ti, W, Zr, Ce, Nb, Ta, Be i Sc) analizowano przy pomocy ICP-MS. Głównym celem badań była analiza koncentracji i zmienności stratygraficznej wybranych pierwiastków głównych i śladowych, jak również ocena możliwości stosowania chemostratygrafii w analizie karbońskich i mioceńskich osadów GZW. Badania geochemiczne wykazały odmienne właściwości geochemiczne próbek z karbonu produktywnego oraz miocenu. Zróżnicowanie to wyraża się głównie wzbogaceniem osadów miocenu w Ca i Sr, związane z biogenicznym materiałem węglanowym. Stwierdzono również, że stężenia pierwiastków śladowych, związanych z frakcją detrytyczną, takich jak: Zn, Cr, Co, Ba, Ti, Zr, Nb, Sc, wykazują nieco wyższe wartości w osadach karbonu. Na podstawie koncentracji pierwiastków Ti, Zr i Nb oraz wskaźników geochemicznych Th/U, Zr/Th, Ti/Zr, TiO2/K2O można zidentyfikować jednostki o różnym udziale frakcji terygenicznej, zarówno w osadach karbonu i miocenu. W pracy wykazano, że chemostratygrafia może być z powodzeniem wykorzystywana jako narzędzie stratygraficzne i korelacyjne dla utworów karbonu i miocenu Górnośląskiego Zagłębia Węglowego.

2

Stop 12. Wżar Mt (Miocene andesites and panoramic view)

Golonka Jan, Krobicki Michał

Geotourism / Geoturystyka

|

2023

|

nr 3-4 (74-75)

48--50

3

Reconstruction of the Miocene depositional architecture of the Carpathian Foredeep basin based on geophysical data

Stefaniuk Michał, Florek Marzena, Maćkowski Tomasz, Hadro Piotr, Cygal Adam, Pieniądz Krzysztof, Łapinkiewicz Artur P., Wachowicz-Pyzik Anna

Geotourism / Geoturystyka

|

2023

|

nr 1-2 (72-73)

68--69

EN

The Carpathian Foredeep in Poland is divided into two parts, eastern and western, with different tectonic frameworks and conditions of the Neogene sedimentary fill. The boundary is the so-called Krakow Ridge associated with the contact of two regional tectonic units: Upper Silesian and Malopolska blocks. The width of the Foredeep varies regionally and significantly differs in the western and eastern parts. It was developed within the epi-Variscan platform. Two zones can be distinguished in the Foredeep: the inner (older) zone and the outer zone. The subject of the presented work is the eastern part of the outer zone of Foredeep located in front of the head of the Carpathian thrust and filled mainly by autochthonous Miocene formations. The meridional width of this zone of the basin varies from about 10 km in the vicinity of Krakow to nearly 100 km in the central part. Its tectonic framework is defined from the south and south-west by marginal structures of the Carpathian overthrust and tectonic units of the folded Miocene. From the north-east and north-west, the border is marked by a system of faults in the foreground of Roztocze Upland and the Holy Cross Mountains. In the Sub-Cenozoic basement, a set of large faults of NW-SE length, with different times of formation and activity, is marked. These faults locally define horst structures and tectonic grabens. Some of the faults continue under the Carpathians, under which there is also a system of transversal faults in relation to the main axis of the orogeny. The influence of the tectonic structures of the basement is noticeable within the Miocene cover by faults disappearing towards the surface and continuous deformations of the adaptive type. The outer foreland basin is filled with marine molasse type deposits of the unfolded autochthonous Middle Miocene with a thickness of up to approx. 3.500 m. The complex of Miocene formations is formed, in the lower, south-western and central part, by strongly differentiated submarine fan deposits accompanied by basin plain formations and gravitational flow deposits, including turbidite deposits characteristic of flysch sedimentation. The outer part of the fans smoothly transitions into the zone of fine-clastic sedimentation of the basin plain. Above the complex of submarine fan sediments, there are thick complexes of sediments of deltaic origin, which are also intensively variable facies, creating a set of channel (coarse-grained) and extra-channel (finegrained) facies. The highest, relatively thin part of the sediments is formed by shallow coastal shelf formations. Submarine fans and river deltas developed mainly in the zone of the south-western and southern coasts of the Miocene reservoir, surrounded by river mouths providing an abundant supply of material from the rising and eroded Carpathians. In the north-eastern and locally even in the middle part of the basin, sediments may appear, for which the feeding area was located in the hinterland of the northern and north-eastern coast of the Miocene Sea. The limited scope of extraction of drill cores resulting from the exploratory and exploitation nature of drilling makes it necessary to use borehole and surface geophysical data to reconstruct the depositional architecture. Processing and interpretation of geophysical data for a complex of Miocene sediments with such characteristics are problematic and ambiguous. Numerous sources of sedimentary material supply in the form of river mouths and submarine channels cause a significant diversification of the depositional architecture of the Miocene basin, making it difficult to trace uniform stratigraphic and lithological and facies boundaries. Sedimentary conditions cause, on the one hand, a certain monotony of the sediments, dominated by clastic formations, enriched by evaporate sediments horizons, and on the other hand, great lateral and depth facies differentiation. Geophysical well-logging data allows to recognize the lithological and facies variability of sediments and to determine the sequence of changes along the borehole trajectory. Seismic reflection data was used to track lateral variability. For the seismic reflective method, the reflective boundaries, characterized by a significant, abrupt change in acoustic impedance, are of primary importance. Within the Miocene basin, numerous reflective boundaries with high lateral variability and non-obvious stratigraphic identification are observed. In a complex of siliciclastic deposits, seismic wave reflections are recorded from the boundaries separating fine-grained lithofacies and medium- and coarse-grained facies. Due to the dominance of deltaic sediments and submarine fans in the depositional architecture of the Miocene complex, the regional continuity of such boundaries is problematic, and their unambiguous stratigraphic identification is practically impossible. To sum up, intense lithological and facies variability of clastic deposits, both lateral and vertical, should be expected within the Miocene complex. The sediments of individual fragments of submarine fans and deltas overlap each other, and there may also be overlaps with the sediments of neighboring fans. Such characteristics of the complex translate into a variable seismic pattern with numerous reflective boundaries and intense lateral variability of the seismic signal characteristics

4

Zmiana dotychczasowego obszaru występowania polskich mołdawitów na podstawie nowego znaleziska z rejonu Opola

Paszcza Karolina

Przegląd Geologiczny

|

2022

|

Vol. 70, nr 12

864--867

EN

The moldavites are Miocene tektites foundin Central Europe. Their presence in the Badenian sediments are rare due to fluvial reworking in the area. In the clay sediments of the Poznań Formation, in the Dębina profile, one moldavite was found, which is the fourth tektite from these sediments from Poland. It had dimensions of 14 X 10 X 8 mm and a weight of 1.03 gram. The glass surface was richly ornamented, and indicates a quick deposition, without any long-distance fluvial abrasion. Currently, depending on the age ofthe sediments in which they occur, two substrewn fields of Ries-same-age and redeposited moldavites were characterized in SW Poland.

5

Przykład interpretacji sejsmostratygraficznej i tektonostratygraficznej utworów miocenu z obszaru centralnej części zapadliska przedkarpackiego

Łaba-Biel Anna, Urbaniec Andrzej, Filipowska-Jeziorek Kinga

Nafta-Gaz

|

2022

|

R. 78, nr 8

565--579

PL

Szczegółowe rozpoznanie paleośrodowiska sedymentacji utworów formacji z Machowa w późnym badenie i sarmacie jest nadal stosunkowo niewielkie pomimo regionalnego rozprzestrzenienia i rozpoznania profilu tej formacji w licznych otworach wiertnicznych. Nowe dane sejsmiczne o wysokiej rozdzielczości, uzyskane w ramach zdjęcia sejsmicznego 3D wykonanego w roku 2015, pozwoliły na niekonwencjonalne podejście do interpretacji, oparte na założeniach metodyki stratygrafii sekwencji w powiązaniu z interpretacją tektonostratygraficzną oraz analizą atrybutów sejsmicznych. W wyniku przeprowadzonych badań możliwe było wyeksponowanie całego szeregu informacji, które przy użyciu standardowych metod interpretacyjnych były najczęściej niedostrzegalne lub pomijane. Zaprezentowany w niniejszym artykule przykład tego typu interpretacji obejmuje środkową część profilu formacji z Machowa w centralnej części zapadliska przedkarpackiego (rejon usytuowany pomiędzy Dąbrową Tarnowską a Dębicą). Na podstawie interpretacji sejsmostratygraficznej możliwe było wskazanie elementów architektury depozycyjnej typowych dla klastycznych basenów sedymentacyjnych, które genetycznie powiązane są z ciągami systemów depozycyjnych. Interpretacja diagramu Wheelera wykazała istnienie wielu luk stratygraficznych, które są wynikiem erozji osadów lub odpowiadają okresom braku sedymentacji. W obrębie analizowanego segmentu mioceńskiego basenu sedymentacyjnego udokumentowano zmienny w czasie, transgresywno-regresywny charakter sedymentacji, związany zarówno z eustatycznymi zmianami poziomu morza, jak i z lokalną aktywnością tektoniczną. Generalnie największą masę dostarczanego materiału stanowiły osady transportowane z kierunku południowego, jednak w profilu obecne są także sekwencje zbudowane z heterolitów, w obrębie których dostawa materiału następowała naprzemiennie z dwóch różnych kierunków (tj. od N lub NW oraz od S). Interpretacja zapisu atrybutów sejsmicznych pozwoliła na zidentyfikowanie różnego typu elementów paleośrodowiska, takich jak delty warkoczowe, delty stożkowe, kanały i loby rozwinięte w strefach wypłaszczeń skłonu czy też stożki basenowe. W obrębie badanej części profilu utworów formacji z Machowa wyróżniono kilkanaście jednostek tektonostratygraficznych różniących się pod względem budowy strukturalnej i stylu tektonicznego. W morfologii utworów miocenu w tej strefie uwagę zwraca pozytywny element strukturalny, sąsiadujący od strony NW i SE ze strefami obniżonymi. W obrazie chronostratygraficznym tego elementu widoczne są asymetryczne struktury kształtem przypominające fałdy oraz szereg drobnych uskoków, świadczących o niestabilności tektonicznej tego elementu. Zaproponowana metodyka oparta na analizie obrazu chronostratygraficznego i diagramu Wheelera, w połączeniu z interpretacją tektonostratygraficzną, pozwoliła na szczegółową rekonstrukcję paleośrodowiska sedymentacji oraz odtworzenie historii depozycyjnej i tektonicznej analizowanego segmentu basenu zapadliska przedkarpackiego.

EN

Recognition of the paleoenvironment of sedimentation of the Machów Formation during the Late Baden and Sarmatian is still poorly understood, despite its regional spreading and recognition of the profile of this formation in numerous wells. New high-resolution 3D seismic data acquired in 2015 allowed for an unconventional approach to interpretation, based on the assumptions of the sequence stratigraphy methodology in combination with tectonostratigraphic interpretation and seismic attribute analysis. The research revealed a range of information that was most often overlooked by standard interpretative methods. An example of this type of interpretation covering a middle part of the Machów Formation profile in the central part of the Carpathian Foredeep (the area between Dąbrowa Tarnowska and Dębica cities) is presented in this paper. Based on seismostratigraphic interpretation it was possible to identify elements of depositional architecture typical of clastic sedimentary basins that are genetically related to depositional systems tracts. Interpretation of the Wheeler diagram showed the existence of many hiatuses that are the result of sediments erosion or correspond to periods of no sedimentation. Within the analyzed segment of the Miocene sedimentary basin, a time-varying, transgressive-regressive character of sedimentation was evidenced, related to both eustatic sea-level changes and local tectonic activity. In general, the largest portion of delivered material was transported from the south; however, sequences composed of heteroliths are also present in the profile, where material was delivered alternately from two different directions (i.e., from N or NW and from S). Seismic attributes interpretation enabled identification of different types of paleoenvironmental elements such as braided-deltas, fan-deltas, intraslope channels and lobes, and basin fans. In the analyzed part of the Machów Formation profile several tectonostratigraphic units were distinguished that differ in their structural framework and tectonic style. The morphology of the Miocene formations in the study area is marked by a positive structural element adjacent to the NW and SE with depressed zones. The chronostratigraphic image shows asymmetric fold-like structures and a series of minor faults indicating tectonic instability of this element. The proposed approach based on chronostratigraphic image and Wheeler diagram analysis in combination with tectonostratigraphic interpretation allowed for detailed recognition of sedimentary paleoenvironment as well as reconstruction of depositional and tectonic history of the analyzed segment of the Carpathian Foredeep basin.

6

Coal and dispersed organic matter in the Miocene sediments of the Upper Silesian Coal Basin (Poland) – new data

Krzeszowska Ewa, Gonera Małgorzata

Gospodarka Surowcami Mineralnymi

|

2022

|

T. 38, z. 3

121--136

EN

The paper presents new data on the Miocene development within the Upper Silesian Coal Basin. The Miocene succession of the study area is characterized by high thickness and highly variable lithology. In the Miocene sediments of the studied area, the presence of organic matter in the form of a coal layer, coal crumbs, and dispersed organic matter has been found. The research focused mainly on the analysis of organic matter in terms of its origin, degree of coalification, and depositional environment. The degree of coalification of organic matter was determined by the huminite/vitrinite reflectance. The hard brown coal layer with a thickness of about eight meters was identified within the Kłodnica Formation. Based on the textural properties and degree of coalification, brown coal was classified as dull brown coal and bright brown coal. Organic matter in the form of coal crumbs and dispersed organic matter were found within a package clastic sedimentary. On the basis of petrographic analysis, two types of allochthonous organic matter with different degrees of coalification were identified. The coal clasts are mainly of Carboniferous origin, while the Miocene redeposited brown coal grains dominate within the dispersed organic matter. Coal fragments and dispersed organic matter derived from the Miocene brown coal were also found within the black claystones. The study of organic matter of the Miocene sediments in the Upper Silesian Coal Basin showed both its autochthonous and allochthonous origins.

PL

W pracy przedstawiono nowe dane dotyczące rozwoju miocenu w obrębie Górnośląskiego Zagłębia Węglowego. Sukcesję mioceńską na obszarze badań charakteryzuje duża miąższość i bardzo zmienna litologia. W osadach miocenu badanego obszaru stwierdzono obecność materii organicznej w postaci warstwy węgla, okruchów oraz rozproszonej materii organicznej. Badania koncentrowały się głównie na analizie materii organicznej pod kątem jej pochodzenia, stopnia uwęglenia oraz środowiska depozycji. Stopień uwęglenia materii organicznej oznaczono na podstawie refleksyjności huminitu/witrynitu. W obrębie Formacji Kłodnickiej zidentyfikowano warstwę twardego węgla brunatnego o miąższości około ośmiu metrów. Na podstawie właściwości teksturalnych i stopnia uwęglenia węgiel brunatny zaklasyfikowano jako węgiel brunatny twardy matowy i węgiel brunatny twardy błyszczący. Substancja organiczna w postaci okruchów węgla i rozproszonej substancji organicznej zidentyfikowana została w obrębie pakietu klastycznych skał okruchowych. Na podstawie analizy petrograficznej zidentyfikowano dwa rodzaje allochtonicznej materii organicznej o różnym stopniu uwęglenia. Okruchy węgla są głównie pochodzenia karbońskiego, natomiast w rozproszonej materii organicznej dominują redeponowane ziarna mioceńskiego węgla brunatnego. Okruchy węgla i rozproszoną materię organiczną pochodzącą z mioceńskiego węgla brunatnego stwierdzono również w czarnych iłowcach. Badania materii organicznej osadów mioceńskich w Górnośląskim Zagłębiu Węglowym wykazały zarówno jej autochtoniczne, jak i allochtoniczne pochodzenie.

7

A silicoflagellate plexus associated with Bachmannocena diodon subsp. nodosa from the Eastern Equatorial Pacific (Ocean Drilling Program Leg 138)

Szaruga Adrianna, Mccartney Kevin, Witkowski Jakub

Acta Geologica Polonica

|

2022

|

Vol. 72, no. 2

145--158

EN

Upper Miocene (~6 Ma) sediments from a north-south transect of Ocean Drilling Program Holes 848B, 849B, 850B, 851B across the equator in the Eastern Pacific Ocean record an episode of unusual skeletal variability associated with the silicoflagellate Bachmannocena diodon subsp. nodosa (Bukry) Bukry, 1987. Skeletons in this plexus persisted for between 55,000 and 75,000 years and include an arch across a 2-sided basal ring, a highly unusual morphology for the genus. Groups of skeletal morphotypes were common within the plexus episode, and occur in a systematic sequence that is consistent between sites. As a result of this study, silicoflagellates previously placed in the genus Neonaviculopsis Locker and Martini, 1986 are now considered part of the Bachmannocena diodon subsp. nodosa plexus.

8

Nowe znaleziska polskich tektytów z obszaru niecki żytawskiej

Paszcza Karolina

Przegląd Geologiczny

|

2021

|

Vol. 69, nr 4

244--247

EN

To date, 36 moldavites have been found in 9 sites from south-western Poland. The newest ones, i.e. 2 tektites, presented herein come from the Turów Mine in the Zittau Basin. Both moldavite specimens were collected from the fluvial sandy gravels of the Gozdnica Formation, of late Miocene age. Taking into account the macroscopic features of the studied glass, it should be assumed that one of them had been reworked over a maximum distance of several kilometres, while the other one had overcome a further reworking, not exceeding50 km though. The moldavites considered herein were most probably ejected from the Ries crater into the Zittau Basin within the Badenian sediments, later transported by the Lusatian Neisse river and finally redeposited within Pannonian sediments.

9

Charakterystyka serii zlepieńcowo-olistostromowej z obszaru paleodoliny Szczurowej–Wojnicza na podstawie interpretacji obrazu sejsmicznego

Urbaniec Andrzej, Filipowska-Jeziorek Kinga, Bartoń Robert, Wilk Aleksander

Nafta-Gaz

|

2021

|

R. 77, nr 11

709--724

PL

Głównym celem artykułu jest przedstawienie charakterystyki sejsmicznej utworów o charakterze olistostromowym z obszaru paleodoliny Szczurowej–Wojnicza na podstawie interpretacji połączonych danych sejsmicznych 3D i 2D. Interpretowany rejon cechuje się skomplikowaną budową geologiczną oraz słabym stopniem rozpoznania wiertniczego, gdyż tylko nieliczne odwierty przewierciły pełen profil utworów miocenu autochtonicznego. Paleodolina Szczurowej–Wojnicza, stanowiąca jeden z najbardziej charakterystycznych elementów budowy strukturalnej obszaru badań, wyerodowana została w utworach węglanowych kredy i jury. W okresie neogenu paleodolina ta wypełniona została miąższą serią osadów klastycznych należących do formacji skawińskiej. W podłożu tej formacji zidentyfikowany został również pakiet charakterystycznych osadów gruboklastycznych o silnie zróżnicowanej miąższości, nazwany serią zlepieńcowo- -olistostromową. Punktem wyjścia interpretacji był profil otworu Basowy-1, w którym w materiale rdzeniowym pochodzącym ze spągowej partii miocenu stwierdzono obecność pakietów zlepieńców oraz utworów o charakterze olistostromowym (brekcji węglanowych). Przeprowadzona obecnie interpretacja obrazu sejsmicznego pozwoliła na możliwie szczegółowe rozpoznanie rozprzestrzenienia i układu strukturalnego utworów poszczególnych kompleksów litostratygraficznych w badanym rejonie. Analiza atrybutów sejsmicznych wskazuje na zróżnicowanie litologiczne serii zlepieńcowo-olistostromowej, wynikające najprawdopodobniej z zazębiania się pakietów zlepieńców i brekcji węglanowych z utworami drobnoklastycznymi. Można przypuszczać, że przynajmniej częściowo w strefach krawędziowych paleorynny lateralny kontakt pomiędzy utworami jury i miocenu ma charakter tektoniczny, związany z reaktywacją dyslokacji. Przypuszczalnie w wyniku pogrążania centralnej części rowu tektonicznego Wojnicza doszło do przechylenia w kierunku SW warstw skalnych budujących strefę krawędziową paleorynny, co z kolei doprowadziło do zainicjowania ruchów masowych. Ponadto zaobserwowano wpływ morfologii powierzchni stropowej serii zlepieńcowo-olistostromowej na układ strukturalny zalegających powyżej utworów formacji skawińskiej, wynikający z nierównomiernego stopnia kompakcji osadów drobnoklastycznych.

EN

The article discusses the seismic characteristics of the olistostrome deposits from the Szczurowa–Wojnicz paleovalley area based on the interpretation of combined 3D and 2D seismic data. The study area is characterized by a complex geology and poor drilling exploration, as only few wells have drilled through the full profile of the autochthonous Miocene deposits. The Szczurowa–Wojnicz paleovalley, which is one of the most characteristic elements of the geological framework of the research area, was formed by erosion of Cretaceous and Jurassic carbonate formations. In the Neogene period, the paleovalley was filled with a thick series of clastic sediments belonging to the Skawina Formation. In the basement of this formation, a set of characteristic coarse-clastic sediments of highly differentiated thickness, called the conglomerate-olistostrome series, was identified. The presence of conglomerate and olistostrome deposits (carbonate breccia) described in the core material from the Basowy-1 well was the background for undertaking the present study. The conducted research allowed for the most detailed recognition of the distribution and structural arrangement of lithostratigraphic complexes in the interpreted region. The analysis of seismic attributes indicates lithological differentiation of the conglomerate-olistostrome series, most likely resulting from overlapping conglomerates and carbonate breccias with fine clastic sedimentary rocks. It can be assumed that, at least partially in the edge zones of the paleovalley, the lateral contact between the Jurassic and Miocene sediments is tectonic, related to the reactivation of dislocations. Presumably, as a result of subsidence of the central part of the Wojnicz halfgraben, there was a tilt of the sediments forming the edge zone of the paleovalley toward SW direction, which in turn led to the initiation of mass movements. Moreover, the morphology of the top surface of the conglomerate-olistostrome series affected the structural configuration of the overlying deposits belonging to the Skawina Formation, which may be explained by the uneven compaction degree of fine-clastic sediments.

10

Burdigalian-Langhian foraminifera of the northwest High Zagros Thrust Belt, southwest Iran

Roozpeykar Asghar, Maghfouri Moghaddam Iraj, Yaazdi Mehdi, Yousefi Bijan

Geologos

|

2021

|

Vol. 27, No. 2

115--126

EN

The foraminiferal contents of the lower–middle Miocene succession exposed in three sections in north Nur Abad on the northwestern side of the High Zagros Thrust Belt were studied. Assemblages of larger foraminifera from these sections can be referred to Zone SBZ 25 (and the Miogypsina globulus and Miogypsina intermedia subzones), which correlates with the Burdigalian Stage. For the first time, planktonic foraminifera documented from the Nur Abad area document Langhian deposits in the High Zagros, the upper 20 metres of the upper Sayl Cheshmeh section being characterised by the occurrence of planktonic foraminifera such as Globigerina concinna (Reuss), Globigerina diplostoma (Reuss), Globigerinoides obliquus (Bolli), Orbulina bilobata (d’Orbigny) and O.universa (d’Orbigny). This association characterises the Orbulina suturalis Interval Zone.

11

Tectonic-climatic interactions during changes of depositional environments in the Carpathian foreland: An example from the Neogene of central Poland

Widera Marek, Zieliński Tomasz, Chomiak Lilianna, Maciaszek Piotr, Wachocki Robert, Bechtel Achim, Słodkowska Barbara, Worobiec Elżbieta, Worobiec Grzegorz

Acta Geologica Polonica

|

2021

|

Vol. 71, no. 4

519--542

EN

Many geological problems have not been convincingly explained so far and are debatable, for instance the origin and changes of the Neogene depositional environments in central Poland. Therefore, these changes have been reconstructed in terms of global to local tectonic and climatic fluctuations. The examined Neogene deposits are divided into a sub-lignite unit (Koźmin Formation), a lignite-bearing unit (Grey Clays Member), and a supra-lignite unit (Wielkopolska Member). The two lithostratigraphic members constitute the Poznań Formation. The results of facies analysis show that the Koźmin Formation was deposited by relatively high-gradient and well-drained braided rivers. Most likely, they encompassed widespread alluvial plains. In the case of the Grey Clays Member, the type of river in close proximity to which the mid-Miocene low-lying mires existed and then were transformed into the first Mid-Miocene Lignite Seam (MPLS-1), has not been resolved. The obtained results confirm the formation of the Wielkopolska Member by low-gradient, but mostly well-drained anastomosing or anastomosing-to-meandering rivers. The depositional evolution of the examined successions depended on tectonic and climatic changes that may be closely related to the mid-Miocene great tectonic remodelling of the Alpine-Carpathian orogen. This resulted in palaeogeographic changes in its foreland in the form of limiting the flow of wet air and water masses from the south and vertical tectonic movements.

12

Wpływ zailenia na wartości parametrów sprężystych w osadach miocenu

Lis-Śledziona Anita, Mroczkowska-Szerszeń Maja

Nafta-Gaz

|

2020

|

R. 76, nr 1

18--21

PL

Parametry sprężyste minerałów ilastych są słabo rozpoznane głównie z powodu niewielkich rozmiarów ziaren tych minerałów i trudności w wyizolowaniu pojedynczych kryształów tak, aby pomierzyć ich własności akustyczne. Do tej pory własności sprężyste minerałów ilastych określano za pomocą obliczeń teoretycznych lub przez połączenie wyników badań eksperymentalnych i obliczeń teoretycznych. Celem artykułu było określenie wpływu zawartości minerałów ilastych na wartości prędkości fali P oraz fali S. Jak wiadomo, wartości parametrów sprężystych ściśle zależą od porowatości. Jednak niebagatelny wpływ na te wartości ma także zawartość minerałów ilastych. W badanym ośrodku do głównych minerałów ilastych zaliczamy: illit (25–30%), minerały mieszanopakietowe illit/smektyt (5–10%) oraz kaolinit (0,5–1,3%). Występują także krzemiany warstwowe w postaci chlorytu (2–9%). Pierwszym etapem pracy było przeprowadzenie badań laboratoryjnych na dziewięciu próbkach pochodzących z osadów miocenu z profilu odwiertu R-1. Pomiary zawartości poszczególnych minerałów wykonano metodą spektroskopii w podczerwieni FTIR (Fourier-transform infrared spectroscopy) za pomocą przystawki ATR (attenuated total reflectance). Ponadto przeprowadzono pomiary prędkości fali P i fali S. Z uwagi na wysoką kruchość badanych próbek pomiary prędkości wykonano w warunkach statycznych. Na podstawie otrzymanych prędkości policzono wartości modułów sprężystości. W oparciu o pomierzone parametry zbudowano model mineralogiczny oraz wyliczono porowatość. Pomierzone statyczne wartości prędkości fal P i S przeliczono do wartości dynamicznych. Korzystając ze wzoru Castagny, obliczono wartości prędkości fali S. Finalnym etapem pracy było określenie zależności pomiędzy zawartością minerałów ilastych a wartościami prędkości fali P, prędkością fali S oraz modułami sprężystości: modułem Younga i modułem sprężystości objętościowej. Przedstawiono także zależność prędkości fali P od wartości prędkości fali S dla różnych zakresów zawartości materii ilastej przy wykorzystaniu modelu Greenberga–Castagny dla utworów piaszczysto-ilastych.

EN

The elastic parameters of clay minerals are poorly recognized mainly due to the small size of clay minerals and the difficulty in isolating individual crystals to measure their acoustic properties. So far the effective elastic properties of clays have been derived either by theoretical computation, or by a combination of theoretical and experimental investigations on clay mixtures. The aim of the article was to determine the effect of clay mineral content on the values of P-wave velocity and S-wave velocity. In the research area, the main clay minerals are: illite (25–30%), interstratified clay minerals illite/smectite (5–10%) and kaolinite (0.5–1.3%). There are also silicates present in the formation in the form of chlorite (2–9%). The first stage of the work consisted in laboratory tests on nine samples from Miocene deposits from the R-1 well. The FTIR (Fourier Transformed Infrared Spectroscopy) was used to measure the content of individual minerals using ATR (Attenuated Total Reflectace) technique. In addition, P- and S-waves velocity measurements were performed. Due to the high brittleness of the tested samples, the velocity measurements were performed under static conditions. The values of the elastic modulus were calculated based on measured velocities. The mineralogical model was built and calibrated based on the measured clay content and porosity was calculated. As is well known, the values of elastic parameters are closely related to the porosity. However, the content of clay minerals also has a considerable impact on the values of elastic parameters. Static values of P-wave and S-wave velocity were converted to dynamic values. Using the Castagna formula, the values of S-wave velocity were calculated. The final stage of the work consisted in determining the relationship between the clay mineral content and P-wave velocity values, S-wave velocity and elastic moduli: the Young modulus, the bulk modulus. The relationship between P-wave velocity and S-wave velocity for different ranges of clay content was presented using the Greenberg–Castagna model for clastic silicate rocks.

13

Metodyka określania koncentracji pierwiastków promieniotwórczych frakcji pylastej wydzielonej z przedkarpackich utworów mioceńskich

Skupio Rafał, Łykowska Grażyna

Nafta-Gaz

|

2020

|

R. 76, nr 10

679--687

PL

Badania zostały przeprowadzone na siedmiu próbkach skał mioceńskich pobranych z rdzenia wiertniczego. Wybrany materiał reprezentował piaskowce, mułowce oraz iłowce. Głównym celem pracy było wydzielenie frakcji pylastej (silt) i określenie jej wpływu na poziom radioaktywności skał miocenu zapadliska przedkarpackiego. W badaniach została wykorzystana metoda wydzielania frakcji pylastej opracowana w Zakładzie Geofizyki Wiertniczej INiG – PIB. Do określenia wielkości siltu wykorzystano klasyfikację Wentwortha, przyjmując jego zakres od 4 µm do 63 µm. Wytypowany materiał skalny przygotowywany był wieloetapowo z zastosowaniem metod zamrażania, przesiewania, wirowania i sedymentacji. W celu określenia typu skał i ich własności wykonano badania pomocnicze, w tym analizy mineralogiczne XRD, chemiczne XRF oraz pomiary gęstości właściwej. Dla określenia zawartości naturalnych pierwiastków promieniotwórczych przeprowadzono szereg badań radiometrycznych. Analizy wykonano na niewielkiej liczbie prób z powodu ich długotrwałego przygotowywania oraz ograniczonej dostępności materiału. Wiarygodne wyznaczenie parametrów poszczególnych frakcji ziarnowych wymagało weryfikacji i udoskonalenia zastosowanych metod badawczych. Pomiary radiometryczne określające naturalną zawartość potasu 40K, uranu 238U oraz toru 232Th wykonano w aparaturze RT-50, wyposażonej w trzycalowy kryształ NaI(Tl). W pierwszej kolejności przeprowadzono standardowe analizy wysuszonych i skruszonych próbek iłowców, mułowców i piaskowców mioceńskich. Kolejne pomiary wykonano na wydzielonej frakcji siltowej oraz – w przypadku jednej próbki – także na pozostałych frakcjach (ilastej i piaszczystej). W tym wypadku analizy prowadzone były wielokrotnie z zastosowaniem nowej procedury umożliwiającej wyznaczenie pierwiastków promieniotwórczych w próbkach o niskiej masie. Wyniki pracy pozwoliły na przybliżone określenie naturalnej promieniotwórczości gamma frakcji pylastej (siltu). Istotnym wnioskiem z pracy jest to, że sam silt nie jest bardziej promieniotwórczy od pozostałych składników skały. W pracy podjęto również próbę określenia wpływu zawartości minerałów ciężkich na naturalną promieniotwórczość badanych skał. W tym celu z próbek skał odseparowano minerały o gęstości powyżej 2,85 g/cm3 i ponownie przeprowadzono serię analiz. Otrzymane wyniki były minimalnie zaniżone, jednak na tyle zbliżone do uzyskanych na próbkach przed separacją, że można wyciągnąć wniosek o braku wpływu minerałów ciężkich na całkowitą radioaktywność skał w badanym rejonie.

EN

The research was performed on seven samples of Miocene rocks collected from the core. The selected material was represented by sandstones, mudstones and claystones. The main goal of the work was to separate the silt fraction and to determine its impact on the level of radioactivity of the Miocene rocks of the Carpathian Foredeep. In this study, the silt fraction separation method developed in the Well Logging Department of INiG – PIB was used. Wentworth classification was used to determine the size of the silt, assuming its range from 4 to 63 µm. The selected rock material was prepared in several stages using the methods of freezing, sieving, centrifugation and sedimentation. Additional tests, including mineralogical XRD, chemical XRF and matrix density measurements were performed to determine the rock types and their properties. A number of radiometric tests were performed to determine the content of natural radioactive elements. The analyses were carried out on a small number of tests because of their long preparation and limited material availability. Reliable determination of the parameters of individual grain fractions required verification and improvement of the applied research methods. Radiometric measurements determining the natural content of potassium 40K, uranium 238U and thorium 232Th were carried out in the RT-50 equipped with a three-inch NaI(Tl) crystal. In the first place, standard analyses were conducted for dried and crushed samples of Miocene claystones, mudstones and sandstones. Further measurements were made on the separated silt fraction and in the case of one sample, also on the remaining fractions (clay and sand). In this case, the analyses were carried out repeatedly using a new procedure enabling the determination of radioactive elements in low-mass samples. The results of the work allowed approximate determination of the natural gamma radioactivity of the silt. An important conclusion is that, silt is no more radioactive than the other components of the rock. This paper also attempted the estimation of the impact of heavy mineral content on the natural radioactivity of the Miocene rocks. For tests purpose, minerals with a density above 2.85 g/cm3 were separated from the rock samples and a series of analyses were carried out once again. The obtained results were minimally understated but close enough to the samples before separation. It can be concluded that the heavy minerals in the tested samples do not affect the total radioactivity of the rocks in the research area.

14

Charakterystyka zapiaszczeń oraz zmian facjalnych w utworach miocenu autochtonicznego centralnej części zapadliska podkarpackiego na bazie interpretacji profilowań geofizycznych

Piesik-Buś Wacława

Nafta-Gaz

|

2020

|

R. 76, nr 10

688--695

PL

Obszar badań położony jest w rejonie centralnej części zapadliska przedkarpackiego, około 12 km na południe od północnego brzegu Karpat. W podłożu miocenu autochtonicznego zalegają węglanowe utwory mezozoiku (kredy górnej i jury górnej), a w jego nadkładzie występują utwory miocenu allochtonicznego oraz utwory fliszowe jednostek karpackich. Główny element strukturalny, z którym związana jest akumulacja gazu, ograniczony jest od strony północnej regionalną płaszczyzną dyslokacji. Omawiany obszar od kilkudziesię- ciu lat stanowi przedmiot intensywnych badań geologicznych, geofizycznych i prac wiertniczych, czego efektem było odkrycie kilku złóż gazu ziemnego i ropy naftowej. W obszarze badań i jego sąsiedztwie wykonano dotychczas szereg prac sejsmicznych, które pozwoliły na lepsze rozpoznanie budowy geologicznej. Skomplikowana budowa geologiczna związana z nasunięciem Karpat nie zawsze pozwala na jednoznaczną ocenę materiału sejsmicznego, szczególnie w przykarpackiej strefie zapadliska przedkarpackiego. Duża zmienność litofacjalna utworów miocenu ma związek z molasowym typem sedymentacji. Zasadniczym celem artykułu jest wykazanie możliwości wykorzystania wyników otworowych pomiarów geofizycznych do przedstawienia ilościowej i statystycznej zmienności analizowanych wartości pomiarowych. Otrzymane wyniki posłużyły do skonstruowania map zmienności litologicznej, wykresów zapiaszczenia, przekroju geologicznego i przeprowadzenia analizy statystycznej. W trakcie realizacji tematu wykonano korelację międzyotworową dla wybranych odwiertów, co pozwoliło na rozpoznanie facjalne utworów miocenu, który rozwinięty jest w facji ilasto-mułowcowej, z większym lub mniejszym udziałem piaskowców.

EN

The research area is located in the central part of the Carpathian Foredeep, about 12 km south of the northern bank of the Carpathians. The Mesozoic (Upper Cretaceous and Upper Jurassic) carbonate complex is located in the autochthonous Miocene basement. The upper stage is composed of the allochtonic Miocene sediments and flysch deposits belonging to the Carpathian units. The main structural element, to which the gas accumulation pertains, is limited from the north by a regional dislocation zone. The area in question has been the subject of intensive geological and geophysical research as well as drilling works for several decades, which resulted in the discovery of several deposits of natural gas and crude oil. A series of seismic works have been carried out so far in the research area and its vicinity, which allowed for better recognition of the geological structure. The complexity of the geological structure associated with the Carpathian overthrust does not always provide an accurate assessment of the seismic data, especially in the part of the Carpathian Foredeep which is located below the Carpathian overthrust. The high lithofacial variability of the Miocene deposits is related to the molasse type of sedimentation. The main aim of the article is to demonstrate the possibility of using the interpretation of well geophysical measurements to illustrate the quantitative and statistical variability of analysed values. The obtained results were used to construct maps of lithological variability, sand content graphs, geological cross-sections as well as statistical analysis. In the progress of the project, a well correlation was carried out for selected boreholes, which allowed for the facial recognition of the Miocene formations, which are developed especially in clay and silt facies with a diversified proportion of sandstones.

15

Miocene Argonautidae (Octopoda) from the Persian Gulf area and their palaeogeographic distribution

Gholamalian Hossein, Hassani Mohammad-Javad, Hosseinipour Fatemeh

Acta Geologica Polonica

|

2020

|

Vol. 70, no. 1

135--145

EN

Cephalopod specimens assigned to the Argonautidae (Obinautilus pulchra Kobayashi, 1954 and an unknown taxon) from two localities of the Mishan Formation in Gohreh and Khorgu sections, Bandar Abbas, southern Iran, are reported for the first time from the Persian Gulf area. The co-existing foraminifera confirm the middle Miocene age of the strata. Based on micropalaeontological data, the previous Oligocene age of Obinautilus pulchra is extended to the middle Miocene. The palaeobiogeographic distribution of the reported Argonautidae shows that the presence of these faunas is limited to the West Pacific, Indo-Pacific and the East Pacific. The present-day distribution of the Argonautidae is similar to the ancient one and seems to be inherited from their ancestors.

16

Polskie mołdawity : obecny stan wiedzy i perspektywy nowych znalezisk

Szopa Krzysztof, Brachaniec Tomasz, Karwowski Łukasz

Przegląd Geologiczny

|

2019

|

Vol. 67, nr 8

662--667

EN

The first Polish moldavites were discovered in 2012. This paper is a summary of the distribution and inventory of these Polish tektites. Up to the present, 28 moldavites have been described from seven different sandpits. These moldavites were deposited in the upper Miocene fluvial deposits of the Gozdnica Formation, as well as in the Pleistocene river terraces. Apart from a typical bottle green colour, moldavites also have other diagnostics features for this class of tektites, such as the presence of bubbles, inclusions oflechatelierite, as well as the same, homogeneous chemical composition. Fluvial redeposition was interpreted as the main process which determined moldavite distribution. Despite the most recent find of one moldavite specimen in Bielawy, all of these specimens indicate both Lusatian as well as sub-strewn Czech fields as their supply area.

17

Badania geologii złóż węgla brunatnego w Państwowym Instytucie Geologicznym

Kasiński Jacek R.

Przegląd Geologiczny

|

2019

|

Vol. 67, nr 7

584--586

EN

The PGI research of lignite was primarily focused in the area of eastern Poland. An extensive research of the lignite deposit geology mmediately after the end of World War II led to numerous discoveries of large lignite deposits, including some of the biggest in Europe (Legnica, Bełchatów, Poznań Tectonic Trough). The data collected during exploration and prospection of lignite deposits made possible to elaborate stratigraphy (litho- and palynostratigraphy) of Paleogene/Neogene lignite-bearing association on the Polish Lowlands and prepare its detail correlation with the stratigraphic schemes of East Germany. Sedimentological studies of lignite-bearing association led to the definition of basic types of lignite-bearing facies, related to sedimentary conditions in different zones of alluvial sedimentary basins. They also allowed the establishment of relationships between lignite-bearing sedimentation and tectonic evolution of the lignite basins in tectonic depressions and cups of salt domes. Recently, the impact of climate change on the development of brown coal sediments has been subject to study and the critical thermal conditions for the most intense anthracogenesis in the Polish Lowlands, which took place in Miocene, were defined.

18

Development of the diatomite production, reserves and its processing in the Czech Republic in 1999‒2018

Zahradník Jan, Jirásek Jakub, Zahradník Jiří, Sivek Martin

Gospodarka Surowcami Mineralnymi

|

2019

|

T. 35, z. 2

31--48

EN

This paper aims to characterize and interpret the trends in reserves, resources, and mine production of diatomite in the Czech Republic in last two decades. With more than 2.4 million tonnes of total reserves, 1.6 million tonnes of exploitable (recoverable) reserves, and average annual production of 35 kt, diatomite is not one of the key industrial minerals of the Czech Republic, which ranks among the top 10 European producers. Historical diatomite deposits were situated within the Cheb Basin, where the Holocene Hájek diatomite deposit was abandoned in 1955 because of the establishment of the Soos National Natural Monument. The group of Tertiary diatomite deposits situated in the Central Bohemian Upland ceased extraction when the last deposit (Kučlín) was abandoned in 1966 after depletion of reserves. The last group of diatomite deposits is located within the Southern Bohemian basins, where the last productive deposit, Borovany-Ledenice, is situated. Miocene diatomites are extracted by open pit mining there. Production of crude diatomite varied from 0 to 83 kt, with an average of 35 kt, between 1999 and 2018 according to stockpiles. Raw diatomite is classified into two groups according to the chemical-technological properties. Better-quality diatomite (SiO2 ≥ 72%, Al2O3 ≤ 15%, Fe2O3 < 2.4%, bulk density 450 kg/m3, loss on ignition < 8%) is processed for filtration in the food industry (brewery, wine, and raw fruit juices). Material with lower quality is used in combination with bentonite to prepare cat litter products.

PL

Niniejszy artykuł ma na celu scharakteryzowanie i zinterpretowanie trendów dotyczących zasobów wydobywalnych i geologicznych oraz wydobycia ziemi okrzemkowej w Czechach w ciągu ostatnich dwóch dekad. Przy ponad 2,4 mln ton łącznych zasobów, 1,6 mln ton zasobów eksploatacyjnych (wydobywalnych) oraz średniej rocznej produkcji wynoszącej 35 tys. ton, ziemia okrzemkowa nie należy do kluczowych minerałów przemysłowych w Republice Czeskiej, która to plasuje się wśród 10 największych europejskich producentów tego surowca. Historyczne złoża ziemi okrzemkowej znajdowały się w obrębie Kotliny Chebskiej, gdzie w 1955 r. zamknięto holoceńskie złoże diatomitu Hájek, czego przyczyną było ustanowienie Narodowego rezerwatu przyrody Soos. Trzeciorzędowe złoża ziemi okrzemkowej Czeskiego Średniogórza zaprzestały wydobycia wraz z opuszczeniem ostatniego złoża (Kučlín) w roku 1966 wskutek wyczerpania zasobów. Ostatnia grupa złóż ziemi okrzemkowej znajduje się na terenie południowych kotlin czeskich, gdzie znajduje się ostatnie eksploatowane złoże Borovany-Ledenice. Mioceńskie diatomity są wydobywane w kopalni odkrywkowej. W latach 1999–2018, produkcja diatomitu wahała się, w zależności od zapasów, od 0 do 83 kt, przy średniej wynoszącej 35 kt. Surowa ziemia okrzemkowa dzieli się na dwie grupy zgodnie z właściwościami chemiczno-technologicznymi. Lepszy jakościowo diatomit (SiO2 ≥ 72%, Al2O3 ≤ 15%, Fe2O3< 2,4%, gęstość nasypowa 450 kg/m3, straty podczas prażenia <8%) jest przetwarzany i używany jako środek filtrujący w przemyśle spożywczym (browarnictwo, produkcja win i surowych soków owocowych). Surowca o niższej jakości używa się w połączeniu z bentonitem w procesie produkcji żwirku dla kotów.

19

Osady glifu krewasowego z miocenu Polski środkowej w okolicach Konina

Widera M., Chomiak L., Gradecki D., Wachocki R.

Przegląd Geologiczny

|

2017

|

Vol. 65, nr 4

251--258

EN

The paper presents results of a study of crevasse splay deposits from the Miocene of central Poland near Konin. These mineral deposits occur within the 1st Middle-Polish lignite seam of Middle Miocene age, which is exploited from the Tomislawice lignite opencast mine. They consist of fine-grained sands with an admixture of plant detritus at the top and bottom layers, where the muddy-sandy clasts are present. The investigated crevasse splay deposits are predominantly massive or horizontally stratified, and they occasionally reveal small- to large-scale (planar, trough and ripple) cross-stratification. Thus, they are interpreted as representing dense gravity flows, sheet flows, and channelized flows of variable energy. The crevasse splay was formed subaerially during sudden flood conditions on the floodplain covered by a low-lying mire with predominant herbaceous vegetation. The description of the crevasse splay deposits from the Miocene of central Poland can be helpful in better understanding the sedimentation conditions of relatively thick lignite seams.

20

The first record record of the comatulid crinoid Sievertsella Radwańska, 2003 and its implications for the Miocene of the Bragança-Viseu Basin, Brazil

De Castro Manso C. L., Souza-Lima W.

Acta Geologica Polonica

|

2017

|

Vol. 67, no. 3

425--432

EN

The first record of a comatulid crinoid Sievertsella cf. polonica (Radwańska, 1987), from the Pirabas Formation (Miocene of NE Brazil) is documented. The record points out to a shallow coastal tropical or subtropical paleoecosystem with rocks or reefs in the Miocene from Bragança-Viseu Basin on Brazilian equatorial margin.