Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Atmosfera pod presją: Jakie są zależności pomiędzy warunkami meteorologicznymi a poziomem zanieczyszczenia powietrza w Poznaniu w dekadzie 2012-2022?

Budka Anna, Lisiak-Zielińska Marta, Borowiak Klaudia

Ciepłownictwo, Ogrzewnictwo, Wentylacja

|

2024

|

T. 55, nr 2

27--33

PL

Przeanalizowano tendencje zmian w czasie oraz powiązania parametrów meteorologicznych (temperatura, opady, zachmurzenie, prędkość wiatru) oraz zanieczyszczeń powietrza (tlenki azotu, ozon troposferyczny, pył zawieszony PM10 i PM2,5) w Poznaniu w latach 2012-2022. Za pomocą modelu ARIMA podjęto również próbę predykcji poziomów zanieczyszczeń powietrza do 2025 roku. Wykazano występowanie tendencji zmian w czasie i zależności pomiędzy parametrami meteorologicznymi oraz zanieczyszczeniami powietrza w Poznaniu w latach 2012-2022. W szczególności zwrócono uwagę na występowanie sezonowości podwyższonych stężeń zanieczyszczeń powietrza oraz pewne tendencje w przedziałach czasowych. Sezonowość ma związek z występującymi porami roku oraz źródłami zanieczyszczeń w nich dominującymi (np. transport, ogrzewanie mieszkań). Z kolei tendencje w przedziałach czasowych powiązane są m.in. z ograniczeniami wynikającymi z pandemii COVID-19 oraz działaniami podjętymi przez indywidualne gospodarstwa domowe i lokalne samorządy. Wskazuje to na celowość podejmowania wysiłków przez społeczeństwo i samorządy w ograniczaniu emisji zanieczyszczeń powietrza w naszym bezpośrednim otoczeniu.

EN

The analysis of time changes and relations between meteorological parameters (temperature, precipitation, cloudy, wind speed) and air pollution (nitrogen oxides, tropospheric ozone, particulate matter PM10 and PM 2.5) in Poznań in 2012-2022. With the aid of ARIMA model the prediction of air pollution level until 2025 has also been performed. The time changes and relations between meteorological parameters and air pollution in 2012-2022 in Poznań have been found. Special attention has been paid to the seasonality of elevated air pollutants concentrations and some tendencies in time periods. The seasonality is mainly related to the seasons of the year and air pollution sources dominant for certain seasons (e.g. transportation, house heating systems). While the longer time period tendencies are in relation in such activities as limitation resulted from COVID-19 pandemic situation and activities conducted by local governments and individual household to reduce air pollution emissions. This indicates the purposefulness of efforts made by society and local governments to reduce air pollution emissions in our immediate surroundings.

2

Ecotoxicological biotests as tools for continuous monitoring of water quality in dam reservoir

Łaszczyca Piotr, Nakonieczny Mirosław, Kostecki Maciej

Archives of Environmental Protection

|

2023

|

Vol. 49, no 1

25--38

EN

Ecotoxicological biotests were applied in order to evaluate their suitability as early warning systems in the continuous monitoring of lowland shallow dam reservoirs located in Central Europe. The following biotests were used: Daphtoxkit F™magna, Algaltoxkit F™, Ostracodtoxkit F, Phytotoxkit and MARA Test. The experiment was conducted from July 2010 to December 2012 in Goczalkowice Reservoir (the Vistula River, Poland), serving as a model. For the analysis, 41 out of 52 measured water indices were used to assess its toxicity to living organisms. The results of biotests were correlated with 41 hydrochemical indices of water quality. The pattern of relationships among the result of biotest and hydrochemical indices as well as Factor Analysis (FA) and Primary Component Analysis (PCA) revealed that: i) signs of ecotoxicity detected with biotests were associated with either low flow periods or spring surface runoff of water; ii) single events of increased ecotoxicity in the depression areas behind saddle dam pump stations appeared after high flow periods; iii) elevated toxicity was accompanied by high concentrations of dissolved and suspended substances; iv) FA and PCA demonstrated correlations among the results of biotests and damming parameters, water conductivity, alkali and transitory metal metals (Ca, Fe, Cu, Zn), and several forms of nitrogen phosphorous and carbon compounds concentration. The relationships suggest that batteries of biotests may serve as a cost-eff ective tool for continuous monitoring of water quality in dam reservoirs and can detect effects of extreme hydrologic events, local toxic discharges, and signs of the trophic status of the reservoirs.

PL

Celem pracy była analiza zastosowania biotestów ekotoksykologicznych do oceny ich przydatności jako systemów wczesnego ostrzegania w ciągłym monitoringu nizinnych, płytkich zbiorników zaporowych zlokalizowanych w Europie Środkowej. Zastosowano następujące biotesty: Daphtoxkit F™magna, Algaltoxkit F™, Ostracodtoxkit F, Phytotoxkit i MARA Test. Badania prowadzono od lipca 2010 do grudnia 2012 roku na Zbiorniku Goczałkowickim (Wisła, Polska), który pełnił funkcję modelu badawczego. Do analizy wykorzystano 41 z 52 zmierzonych wskaźników wody celem oceny jej toksyczności na organizmy żywe. Wyniki biotestów skorelowano z 41 hydrochemicznymi wskaźnikami jakości wody. Schemat zależności między wynikiem biotestów i wartościami wskaźników hydrochemicznych oraz wyniki analizy czynnikowej (FA) i analizy składowych pierwszorzędowych (PCA) wykazały, że: iii) oznaki ekotoksyczności wykryte za pomocą biotestów były związane albo z okresami niskiego przepływu, albo z wiosennym spływem wód powierzchniowych; iii) po okresach wzmożonych przepływów wystąpiły pojedyncze przypadki zwiększonej ekotoksyczności w obszarze obniżenia tamy bocznej za przepompowniami zapory; iii) podwyższonej toksyczności towarzyszyły wysokie stężenia substancji rozpuszczonych i zawieszonych; iv) FA i PCA wykazały korelacje między wynikami biotestów i parametrami piętrzenia, przewodnością wody, metalami alkalicznymi i przejściowymi (Ca, Fe, Cu, Zn) oraz kilkoma grupami związków azotu, fosforu i węgla. Uzyskane wyniki analizy sugerują, że baterie biotestów mogą służyć, jako efektywne, nisko kosztowe narzędzie do ciągłego monitorowania jakości wody w zbiornikach zaporowych i mogą wykrywać negatywne skutki ekstremalnych zdarzeń hydrologicznych, lokalnych zrzutów zanieczyszczeń oraz zmian stanu troficznego zbiorników. Wyniki sugerują, że biotesty mogą pomóc w ciągłym monitorowaniu poziomu troficznego zbiorników zaporowych

3

Zmiany stanu termicznego Atlantyku Północnego a przebieg wybranych elementów klimatycznych charakteryzujących klimat Polski

Marsz Andrzej A., Styszyńska Anna

Przegląd Geofizyczny

|

2021

|

Z. 3-4

161--186

PL

W pracy rozpatruje się związki między szeregami 7 elementów klimatycznych, obliczonych jako średnie obszarowe dla Polski, a rocznymi szeregami SST na Atlantyku Północnym, obliczonymi dla gridów między 30 a 70°N, w rozdzielczości przestrzennej 10°φ × 10°λ. Okres analizy obejmuje lata 1951-2018. Dane SST pochodzą ze zbioru NOAA NCDC ERSST v.3b, a dane do utworzenia rocznych obszarowych wartości elementów klimatycznych nad Polską stanowią przetworzone dane IMGW BIP (temperatura i wilgotność powietrza, zachmurzenie ogólne, sumy opadów i usłonecznienie) oraz dane pochodzące z reanalizy (SLP i prędkość wiatru). Wyniki analizy ujawniły, że między wszystkimi roz- patrywanymi elementami klimatycznymi a SST na N Atlantyku zachodzą istotne lub (w zdecydowanej przewadze) wysoce istotne korelacje. Rozkład przestrzenny korelacji SST z poszczególnymi elementami przedstawia wyraźne zróżnicowanie geograficzne (rys. 1-7). SST na N Atlantyku w rejonie 30-40°N i 60-40°W wykazuje silne i wysoce istotne korelacje z temperaturą powietrza, sumą usłonecznienia i wilgotnością względną nad Polską. Słabsze, ale przeważnie wysoce istotne korelacje SST z rocznym zachmurzeniem, sumami opadu, SLP i prędkością wiatru obserwuje się w rejonie 50-60°N, 60-20°W. Analiza w większej rozdzielczości przestrzennej przeprowadzona na dwóch obszarach (sekcja S i sekcja N, ryc. 8) wskazała, czego należało się spodziewać, że wartości współczynników korelacji między zmianami SST są wyższe od określonych w analizie o małej rozdzielczości przestrzennej. Oprócz korelacji między SST w poszczególnych punktach i elementami klimatycznymi nad Polską, zachodzą również korelacje między południkowymi gradientami SST między 40 a 60°N. Największą siłę korelacji osiągają te na długościach B (40°W) i C (30°W) - tab. 8. Zmienność SST wykazuje silne związki ze składową długookresową zmian elementów klimatycznych, słabsze ze zmiennością międzyroczną. Analiza relacji logicznych wskazuje, że zmiany SST stanowią przyczynę zmian elementów klimatycznych nad Polską. Zmiany rocznych wartości SST na poszczególnych akwenach objaśniają około 46% wariancji rocznej temperatury powietrza i usłonecznienia w Polsce, 27-30% wariancji wilgotności względnej i prędkości wiatru oraz 12-23% wariancji rocznej zachmurzenia ogólnego, sum opadów oraz SLP. Ponieważ zmienność każdego elementu klimatycznego jest funkcją zmian SST na Atlantyku Północnym, wynika z tego, że zmiany i zmienność klimatu Polski są w znacznej części sterowane przez zmiany stanu termicznego Atlantyku Północnego.

EN

The study considers the relationships between the series of 7 climatic elements, averaged for the area of Poland, and the annual series of SST in the North Atlantic, calculated for grids between 30 and 70°N, at a spatial resolution of 10°φ × 10°λ. The period of analysis covers the years 1951-2018. The SST data comes from the NOAA NCDC ERSST v.3b data base. The data used for the creation of area-averaged annual values of climatic elements over Poland are obtained from IMWM NRI (Institute of Meteorology and Water Management – National Research Institute) – air temperature and humidity, cloud cover, precipitation sums and sunshine duration, and from reanalyzed data – SLP and wind speed. The results of the analysis showed that there are significant or (prevalent) highly significant correlations between all the considered climatic elements and the SST in the North Atlantic. The spatial distribution of the SST correlation with individual elements shows a clear geo graphic differentiation (Fig. 1-7). SST in the North Atlantic in the region of 30°N – 40°N and 60°N - 40°W produces strong and highly significant correlations with air temperature, sum of sunshine duration and relative humidity over Poland). Weaker, but predominantly highly significant correla tions of SST with annual cloudiness, sum of precipitation, SLP and wind speed are observed in the region of 50°N – 60°N, 60°W – 20°W. The analysis based on higher spatial resolution carried out in two areas (section S and section N, Fig. 8) indicated, what could be expected, that the values of the correlation coefficients between changes in SST are higher than those performed for lower spatial resolution. Next to the correlation between the SST defined for individual grids and the climatic ele ments over Poland, the correlations between the longitudinal SST gradients between 40°N and 60°N are also observed. The greatest values of these correlations are noticed for the B (40°W) and C (30°W) profiles – Table 8. SST variability shows strong relation with the long-term component of changes in climatic elements, weaker with inter-annual variability. The analysis of logical relations shows that SST is the cause of changes in climatic elements over Poland. Changes in the annual SST values in individual water bodies explain about 46% of the annual air temperature and sum of sunshine dura tion variance in Poland, 27-30% of the relative humidity and wind speed variance, and 12-23% of the annual variance of cloud cover, sum of precipitation and SLP. Since the variability of each climatic element is a function of SST changes in the North Atlantic, the changes and variability in Poland’s climate are largely driven by changes in the thermal state of the North Atlantic.

4

Wymiary przywództwa w Wojsku Polskim na przykładzie Sił Powietrznych RP

Zielińska Małgorzata

Nowoczesne Systemy Zarządzania

|

2021

|

T. 16, nr 3

13--30

PL

Niniejszy artykuł dotyczy szerokiej problematyki wymiarów przywództwa w Siłach Powietrznych RP. Składa się ze wstępu, rozdziałów przywołujących literaturę przedmiotu, opisu wyników badań naukowych z lat 2015-2021. Prezentuje badania własne przeprowadzone na grupie 213 utalentowanych żołnierzy zawodowych w jednostkach lotniczych w maj-lipiec 2015 roku. Analiza wyników badań prowadzi do konkluzji, że właściwe procesy motywacyjne i „właściwe przywództwo” wykorzystywane w strategiach wojskowych wśród utalentowanych żołnierzy zawodowych mogą wpływać na postawy i zachowania tychże w wypełnianiu swoich obowiązków służbowych i wszechstronnego rozwoju osobistego. Głównym elementem motywowania jest człowiek z jego systemem wartości, doświadczeniem i oczekiwaniami na przyszłość. Z lektury przedmiotu i badań własnych wynika, że wymiary przywództwa zależą między innymi, od wizji, zaangażowania, innowacji, kultury organizacji Sił Powietrznych. Celem artykułu jest przedstawienie wymiarów przywództwa w Wojsku Polskim.

EN

This article is about leadership dimensions in the Polish Air Forces. It consists of an introduction, chapters about literature, describing the data of own research in 2015-2021 and conclusion. It is presented own research of 213 talented soldiers in the Air Forces in May–July 2015. The conclusion of this article is all motivation processes and right leadership are used in military strategies including talented soldiers may focus on the attitude and behavior and servicing the military duties and individual development. The main motivation element is a human resource, his value system, experience and expentancies in the future. The lecture and research results concluded that leadership dimensions are depended on a vision, engagement, organizational culture in the Polish Air Forces. The goal of this article is presenting leadership dimensions in the Polish Army.

5

Linking static and dynamic mechanical properties for metamorphic rocks from Austria including their anisotropic efect

Gegenhuber Nina, Krueger Melanie

Acta Geophysica

|

2021

|

Vol. 69, no. 2

539--546

EN

The derivation of geomechanical properties from petrophysical/geophysical data is not only of great importance in the oil industry but also in mining, geothermal projects and tunnelling, for reduction of costs and to improve security. For the oil industry and geothermal sector, it is mainly important for drilling rate and the stability of the borehole and, as a result, the economic factor. A key issue is that geomechanical properties, which can support a better planning of a project, cannot be measured in the borehole or on the surface directly. In this study, the focus is put on anisotropic efects on the correlation between static and dynamic properties, which is neglected in most studies but important because values can vary extremely. Therefore, measurements in the geotechnical laboratory of compressional and shear wave velocity during uniaxial compression strength test were taken. Additionally, typical properties like bulk and grain density as well as porosity were determined too. Diferent samples (carbonate–silica schist, marble and phyllite) from the "Zentrum am Berg"-research tunnelling centre at the "Erzberg" in Austria were used. Shown are correlations between uniaxial compression strength and compressional wave velocity as well as for static and dynamic Young’s modulus including their anisotropic efect. The results are promising and provide an opportunity for further applications on log data.

6

Nowe metody geometryczne w wieloskalowej analizie topografii powierzchni: nachylenie i krzywizna

Bartkowiak T.

Mechanik

|

2018

|

R. 91, nr 11

966--969

PL

Przedmiotem artykułu jest przedstawienie nowych, geometrycznych metod wielkoskalowych w opisie topografii powierzchni. Istotnym zagadnieniem w inżynierii powierzchni jest znalezienie zależności funkcyjnych między procesem wytwarzania a uzyskaną topografią lub między topografią a zjawiskami występującymi w trakcie jej oddziaływania z otoczeniem (np. tarciem, wytrzymałością zmęczeniową czy refleksyjnością). Właściwości geometryczne chropowatych powierzchni zmieniają się wraz ze skalą obserwacji, wynikającą z pomiaru lub obliczeń. Skoncentrowano się na dwóch nowych metodach analizujących nachylenie i krzywiznę. Krzywizna jest przedstawiana jako tensor, którego komponenty opisują maksymalną i minimalną krzywiznę, w tym ich wartości i kierunki. Nachylenie jest rozumiane jako orientacja w przestrzeni wektora normalnego do powierzchni. Przedstawiono przykładowe korelacje między nachyleniem i krzywizną a parametrami opisującymi ich oddziaływanie z otoczeniem i proces wytwarzania, wskazując na ich duży potencjał w rozwoju wieloskalowego opisu topografii powierzchni.

EN

The aim of this paper is to demonstrate the use of novel geometric multiscale methods in the characterization of surface topographies with a view to establishing functional relations between formation processes and resulted topography or between topography and its performance during interaction with the environment (e.g. friction, fatigue or gloss reflectance). Geometric properties of rough surfaces change with the scale of observation, i.e., measurement or calculation. In this paper, I focus on two novel method, which analyse slope and curvature in multiple scales. The digital nature of measured surfaces is recognized and is not smoothed to fit a continuous function to the measured heights. Curvature is represented as a second order tensor, which components describe maximal and minimal curvatures and their directions. In order to describe curvature distributions for analyzed regions, statistical parameters, such as: mean and standard deviation, are used. Those measures are utilized to find correlations between them and certain formation or performance parameters. The other method described here bases on slope. In this work, two calculation techniques are presented using orientation normal vectors estimated through covariance matrix method or cross product. As a result of further processing, 3D distributions of direction cosines are obtained, based on which multivariate statistical parameters are calculated (incl. measures of dispersion and higher statistical moments). This paper also presents the sample strong correlations between slope or curvature, for actual measured textures, and manufacturing or performance parameters. This indicates a great potential of those two methods in the development of multiscale characterization of surface topographies.

7

Rozkład przestrzenny związków żelaza i manganu w osadach dennych Jeziora Goczałkowickiego

Czaplicka A., Ślusarczyk Z., Bazan S., Szarek-Gwiazda E.

Ochrona Środowiska

|

2017

|

Vol. 39, nr 3

47--54

EN

Analysis of the bottom sediment composition in the shallow, polimictic Goczalkowice dam reservoir demonstrated that the amounts of Mn and Fe compounds determined did to a small extent only exceed the level of their geochemical background. Spatial distribution of iron and manganese content in the Goczalkowice dam reservoir was developed on the basis of the bottom sediment composition studies for the reservoir. There is an evidence of both natural and anthropogenic origin of the two elements. Correlations between their presence and the content of granulometric bottom sediment fractions, organic matter amount, depth of the measuring points as well as concentration of other trace elements (Cd, Cu, Ni, Pb, Zn) in the sediments were developed. Statistical testing allowed for identification of varying statistical strength between the content of Fe and Mn and fi ne bottom sediment fractions. Three groups of measuring points identified in the dam reservoir substantially differed from each other by Fe and Mn bottom sediment content. In addition, differentiation in their concentration along longitudinal transects of the dam reservoir was demonstrated.

PL

Przeprowadzone badania składu osadów dennych w płytkim, polimiktycznym Jeziorze Goczałkowickim wykazały, że oznaczone ilości związków żelaza i manganu tylko w niewielkim stopniu przekraczały poziom ich tła geochemicznego. Na podstawie badań składu osadów dennych Jeziora Goczałkowickiego opracowano rozkład przestrzenny zawartości związków żelaza i manganu w czaszy zbiornika. Stwierdzono zarówno naturalne, jak i antropogeniczne pochodzenie obu tych pierwiastków. Opracowano współzależności między ich obecnością a zawartością frakcji granulometrycznych osadów, ilością związków organicznych, głębokością punktów pomiarowych, a także zawartością innych metali śladowych (Cd, Cu, Ni, Pb, Zn) w osadach. Za pomocą testów statystycznych wskazano na różną siłę statystyczną współzależności między zawartością żelaza i manganu a zawartością drobnych frakcji osadów dennych. Wydzielono trzy grupy punktów pomiarowych w zbiorniku zaporowym, istotnie różniących się między sobą zawartością związków żelaza i manganu w osadach dennych. Wykazano także zróżnicowanie zawartości tych metali w osadach wzdłuż podłużnych transektów zbiornika zaporowego.

8

Dependence between the content of copper and the content of major elements in sediments of Polish lakes

Bojakowska I., Bureć-Drewniak W., Wiłkomirski B.

Ecological Chemistry and Engineering. A

|

2016

|

Vol. 23, nr 1

21--31

EN

In 416 sediment samples taken from the deepest waters of 260 lakes located within the following Lake Districts: Greater Poland, Pomeranian and Masurian, the content of Cu, Ca, Mg, Fe, Mn, K, Na, P and S was determined by the ICP-OES method and the content of the Total Organic Carbon (TOC) was determined by the coulometric titration method. The analyses revealed that in the majority of tested samples, the Cu content did not exceed 50 mg/kg and that the geometric mean of the copper content is 13 mg/kg, and thus it is much higher than the geochemical background for aquatic sediments in Poland. The high dependence determined between the Cu content in sediments and the concentration of Al, K, Mg, S and TOC and a weaker correlation between the Cu concentration and the content of P and Fe indicate that copper in sediments is primarily related to the organic matter and clay minerals and, to a lesser extent, to phosphates and iron compounds. The variation in the copper content in sediments of different Lake Districts and also the variation in the present correlations were observed.

PL

W 416 próbkach osadów pobranych z głęboczków 260 jezior Pojezierzy: Wielkopolskiego, Pomorskiego i Mazurskiego oznaczano zawartość Cu, Ca, Mg, Fe, Mn, K, Na, P i S metodą ICP-OES oraz zawartość węgla organicznego (TOC) metodą kulometrycznego miareczkowania. Analizy wykazały, że w większości zbadanych próbek zawartość Cu nie przekraczała 50 mg/kg, a średnia geometryczna zawartość miedzi wynosi 13 m/kg i jest znacznie wyższa od tła geochemicznego dla osadów wodnych Polski. Stwierdzona wysoka zależność między zawartością Cu w osadach a stężeniem Al, K, Mg, S i węgla organicznego oraz słabsza korelacja między stężeniem Cu a zawartością P i Fe wskazuje, że miedź w osadach związana jest przede wszystkim z materią organiczną oraz minerałami ilastymi, a w mniejszym stopniu z fosforanami i związkami żelaza. Zaobserwowano zróżnicowanie w zawartości miedzi w osadach różnych pojezierzy, a także zróżnicowanie w występujących korelacjach.

9

Heat transfer in plate heat exchanger channels: Experimental validation of selected correlation equations

Cieśliński J. T., Fiuk A., Typiński K., Siemieńczuk B.

Archives of Thermodynamics

|

2016

|

Vol. 37, no. 3

19--29

EN

This study is focused on experimental investigation of selected type of brazed plate heat exchanger (PHEx). The Wilson plot approach was applied in order to estimate heat transfer coefficients for the PHEx passages. The main aim of the paper was to experimentally check ability of several correlations published in the literature to predict heat transfer coefficients by comparison experimentally obtained data with appropriate predictions. The results obtained revealed that Hausen and Dittus-Boelter correlations underestimated heat transfer coefficient for the tested PHEx by an order of magnitude. The Aspen Plate code overestimated heat transfer coefficient by about 50%, while Muley-Manglik correlation overestimated it from 1% to 25%, dependent on the value of Reynolds number and hot or cold liquid side.

10

Struktura zbiorowisk mikroorganizmów w osadzie czynnym oczyszczalni z podwyższonym usuwaniem biogenów

Muszyński A.

Prace Naukowe Politechniki Warszawskiej. Inżynieria Środowiska

|

2015

|

z. 71

3--113

PL

W pracy zbadano wpływ warunków oczyszczania ścieków osadem czynnym na bioróżnorodność mikroorganizmów odpowiedzialnych za usuwanie azotu i fosforu. Badania prowadzono w pełnoskalowych oczyszczalniach ścieków z podwyższonym usuwaniem biogenów, różniących się konfiguracją reaktorów, głównymi parametrami chemicznymi i technologicznymi. Strukturę populacji bakterii określano metodami biologii molekularnej - qFISH (quantitative Fluorescence In Situ Hybridization) raz PCR (Polymerase Chain Reaction). W celu oceny zależności pomiędzy składem chemicznym ścieków i parametrami technologicznymi a zawartością mikroorganizmów w osadzie czynnym zastosowano badania korelacji rho Spearmana. Różnice pomiędzy poszczególnymi oczyszczalniami weryfikowano z użyciem statystyk opisowych. Najliczniej występującym typem bakterii w osadzie czynnym badanych oczyszczalni ścieków były Proteobacteria, pośród których największy udział miała klasa Betaproteobacteria. Wysoką liczebność osiągały również mikroorganizmy z typów Acnobacteria i Chloroflexi. Ważną grupę w osadzie czynnym stanowiły mikroorganizmy nitkowate, glównie typ Chloroflexi, Haliscomenobacter hydrossis i Microchrix spp. Najliczniejszą grupą bakterii pośród mikroorganizmów akumulujących fosfor (PAO) w badanych oczyszczalniach był rodzaj Tetrasphaera. Rozwojowi PAO z rodzaju Accumulibacter sprzyjała obecność komory predenitryfikacji oraz fermentera. Niska zawartość PAO z rodzaju Halomonas może wskazywać na niewielkie znaczenie tych bakterii w procesie biologicznego usuwania fosforu w badanych układach. Liczebność mikroorganizmów akumulujących glikogen (Competibacter phosphatis oraz powiązanych z Defluviicoccus vanus) utrzymywała się na ogół na niskim poziomie. Istotną rolę w procesie nitryfikacji pełniły nitryfikatory I fazy Nitrosomonas spp. oraz II fazy Nitrospira spp. Pośród denitryfikatorów najwyższy procentowy udział w osadzie miały Thauera spp., Accumulibacter phosphatis klad IA, Azoarcus sp p. oraz część Competibacter phosphatis. Niska liczebność bakterii z rodzajów Nitrosospira i Nitrobacter oraz Curvibacter i Zoogloea wskazuje na ich niewielkie znaczenie odpowiednio w procesach nitryfikacji oraz denitryfikacji w komunalnych oczyszczalniach ścieków. Zmienną sezonową liczebności stwierdzono tylko u niektórych grup bakterii (test U Manna-Whitneya). Wykazano, że struktura populacji bakterii odpowiedzialnych za usuwanie biogenów w osadzie nie zależy wyłącznie od ogólnych wskaźników zanieczyszczeń organicznych w ściekach takich jak BZT5 i ChZT. Obecność w ściekach określonych frakcji organicznych i nieorganicznych jest jednym z decydujących czynników, kształtujących strukturę populacji bakterii w osadzie czynnym. Udowodniono występowanie istotnych różnic w bioróżnorodności mikroorganizmów pomiędzy oczyszczalniami ze znacznym udziałem ścieków przemysłowych a resztą badanych układów. Z porównania rezultatów uzyskanych w niniejszej pracy z danymi wcześniej opublikowanymi wynika, że osi populacji bakterii w osadzie czynnym układów pełnoskalowych nie należy wnioskować na podstawie wyników eksperymentów prowadzonych w warunkach laboratoryjnych.

EN

The influence of environmental and operating conditions on the biodiversity of microorganisms involved in nitrogen and phosphorus removal was studied. The research was carried out in full-scale municipal wastewater treatment plants (WWTPs) with enhanced nutrients removal that differed in configurations of reactors and main chemical and operating parameters. Methods of molecular biology (Fluorescence In Situ Hybridization - FISH, Polymerase Chain Reaction - PCR) were applied to investigate the microbial community structure. Statistical analysis, using Spearman’s correlation coefficient, was performed to find relationships between quantifled bacteria in activated sludge and chemical and operating conditions. Differences among the WWTPs were verified by descriptive statistics. Proteobacteria was the dominant bacterial phylum with the highest percentage of Betaproteobacteria class. Actinobacteria and Chloroflexi were the other highly abundant phyla. Filamentous bacteria, mainly Chloroflexi, Hal iscomenobacter hydrossis and Microthrix spp., constituted an important microbial group in activated sludge. Tetrasphaera genus were the most abundant bacteria among polyphoshate accumulating organisms (PAOs) in the investigated WWTPs. The presence of a predenitrification tank and a fermenter stimulated the growth of Accumulibacter-PAOs. Low abundance of Halomonas-PAOs implies a minor role of these bacteria in biological phosphorus removal in the investigated WWTPs. Glycogen accumulating organisms (Competibacter phosphatis and Defluviicoccus vanus related GAOs) constituted a relatively low fraction of all detected bacteria. Genera Nitrosomonas and Nitrospira were the key ammonia- and nitrite oxidizing bacteria, respectively. Most detected denitriflers bebonged to Thauera spp., clade IA of Accumulibacter phosphatis, Azoarcus spp. and to some Competibacter phosphatis. Based on the bw abundance of genera Nitrosospira, Nitrobacter and Curvibacter as well as Zoogloea we can infer that these bacteria are not important to nitrification and denitrification processes in municipal wastewater treatment plants, respectively. Seasonal variations in abundance were only confirmed for few bacterial groups, using the Mann-Whitney U test. It was shown that community structure of bacteria involved in nutrients removal does not depend solely on indicators of lumped organic matter in wastewater as BOD, or COD. The presence of diferent fractions of organic and inorganic matter is a more decisive factor in determining the relative proportions of the bacterial groups in activated sludge. Significant differences were presented in biodiversity of microorganisms between WWTPs with substantial contribution of industrial wastewater and the other plants. Comparison of the results from this study with the earlier published data implies that the knowledge on activated sludge community structure, obtained from lab-scale experiments, cannot be extended implicitly to full-scale WWTPs.

11

Ammonite biostratigraphy in the Polish Jura sections (central Poland) as a clue for recognition of the uniform base of the Kimmeridgian Stage

Wierzbowski A., Matyja B.

Volumina Jurassica

|

2014

|

Vol. 12, no. 1

45--98

EN

The ammonite succession in the stratigraphical interval from the Bifurcatus Zone, through the Hypselum Zone, up to the lower part of the Bimammatum Zone corresponding to a large part of the Submediterranean Upper Oxfordian is studied in several sections of the Polish Jura in central Poland. The sections have yielded numerous ammonites of Submediterranean–Mediterranean affinity, but also, some of Boreal and Subboreal character. The co-occurrence of ammonites of different bioprovinces makes possible the correlation between the different zonal schemes – especially between the Subboreal/Boreal zonations and the Submediterranean/Mediterranean zonation. The correlation shows that the boundary of the Pseudocordata and Baylei zones (Subboreal) and its equivalent – the boundary of the Rosenkrantzi and Bauhini zones (Boreal), currently proposed as the primary standard of the Oxfordian-Kimmeridgian boundary within its GSSP at Staffin Bay (Isle of Skye, Scotland), runs in the Submediterranean/Mediterranean Upper Oxfordian near the base of the Bimammatum Zone. This discovery removes the main obstacle against the formal recognition of the Staffin Bay section as representing the uniform base of the Kimmeridgian Stage in the World and its GSSP. The ammonite taxa recognized are commented on and/or described, and suggestions on their taxonomical and phylogenetical relations are given in the palaeontological part of the study. A new taxon is established: Microbiplices anglicus vieluniensis subsp. nov.

12

Przestrzenne zmiany stężeń cynku w osadach dennych Zbiornika Czorsztyńskiego

Haziak T, Czaplicka-Kotas A, Ślusarczyk Z, Szalińska E

Inżynieria i Ochrona Środowiska

|

2013

|

T. 16, nr 1

57--68

PL

Przeprowadzona analiza wykazała, że osady denne Zbiornika Czorsztyńskiego są zanieczyszczone cynkiem w nieznacznym stopniu. Naturalne zanieczyszczenie zbiornika cynkiem jest związane z budową geologiczną terenu zlewni i glebami. Przekroczenia naturalnej zawartości można się doszukać w działalności antropogenicznej, związanej ze spływami z pól uprawnych oraz ściekami bytowo-gospodarczymi. Wyraźne są przestrzenne zmiany w rozkładzie stężeń cynku w osadach dennych zbiornika. Największe koncentracje cynku obserwuje się wzdłuż dawnego koryta Dunajca. Występuje wysoka dodatnia korelacja między stężeniem cynku a substancją organiczną oraz między stężeniem cynku i frakcją ilastą w osadach dennych. Obserwuje się także bardzo wysoką korelację pomiędzy zawartością cynku w osadach dennych a zawartością miedzi, żelaza i niklu. Stężenie cynku w osadach nie stanowi potencjalnego zagrożenia dla organizmów bentosowych zgodnie z kryterium ekotoksykologicznym LEL i SEL.

EN

The current study shows that the Czorsztyn Reservoir sediments are contaminated with zinc only at an inconsiderable level. Concentrations comparable to the background level are associated with geology and soils of the catchment area. Values exceeding the natural content can be traced back to anthropogenic activities, related to run-off from farmland and domestic wastewater. Distinct spatial variability in the distribution of zinc concentrations has been found in the reservoir sediments. High concentrations of zinc have been observed mostly along the old bed of the Dunajec River. High positive correlations between zinc, organic matter, and clay fraction concentrations have been determined, and also between zinc and other metals (copper, iron and nickel). Zinc concentrations in the sediments do not pose a potential threat to benthic organisms as eco-toxicological criterions, LEL and SEL, are met.

13

The speed characteristics adaptation of Polish Steamship Company’s dry bulk vessels to SPOS

Wiśniewski B.

Zeszyty Naukowe / Akademia Morska w Szczecinie

|

2012

|

nr 30 (102)

143-149

EN

The cumulative impact of wave and wind on vessel speed are presented. In theory, the influence of wind on ship has been separated including appropriate speed and wind direction. Greater impact on the overall loss rate has been assigned to ship waving. Determination of separate influence of wind and wave calculation was adopted to SPOS.

PL

W artykule zaprezentowano łączne oddziaływanie falowania i wiatru na prędkość statku. Teoretycznie wydzielono wpływ wiatru na statek, uwzględniając odpowiednie prędkości i kierunki wiatru. Większy wpływ na ogólne straty prędkości statku przypisano falowaniu. Określenie oddzielnego wpływu wiatru i falowania adoptowano do programu obliczeniowego SPOS.

14

Temperatura wód atlantyckich na głębokości 200 m w Prądzie Zachodniospitsbergeńskim (76.5°N, 9-12°E), a temperatura powierzchni morza w tym rejonie (1996-2011)

Marsz A. A., Styszyńska A.

Problemy Klimatologii Polarnej

|

2012

|

nr 22

43-56

PL

Praca omawia rozkład w czasie i przestrzeni związków, jakie zachodzą między temperaturą Wód Atlantyckich w Prądzie Zachodniospitsbergeńskim i temperaturą powierzchni morza (SST) na wodach wokół-spitsbergeńskich. Wykorzystano pomiary temperatury Wód Atlantyckich prowadzone przez Instytut Oceanologii PAN na głębokości ~200 m na profilu 76,5°N, 9-12°E (oznaczenie TW200). Szereg TW200 jest krótki (1996-2011) i stanowi średnią z pomiarów wykonywanych w lipcu i sierpniu. Celem pracy jest określenie w jakiej mierze stosowane powszechnie zbiory danych SST charakteryzują na tych akwenach zasoby ciepła w głębszych warstwach wód. Stwierdzono, że zbiory te dobrze charakteryzują podpowierzchniowe zasoby ciepła Wód Atlantyckich w chłodnej porze roku – okresie zimowego wychładzania oceanu – od listopada do kwietnia-maja. Jest to związane z działaniem intensywnej konwekcji. W sezonie ciepłym (od czerwca do października) związki między TW200 i SST stają się słabe ze względu na tworzenie się w przypowierzchniowej warstwie oceanu warstwy wygrzanych wód, stabilnych hydrostatycznie. W wyniku tego kontakt wód powierzchniowych z wodami zalegającymi głębiej ustaje i zmiany SST kształtują się pod wpływem zmian bilansu cieplnego powierzchni oceanu, bez większego wpływu zasobów ciepła wód zalegających głębiej. W przekrojach miesięcznych najsilniejsze związki między TW200 i SST zachodzą w kwietniu tego samego roku (SST wyprzedza moment pomiaru TW200) i w grudniu tego samego roku (SST jest opóźnione względem TW200). W ujęciu sezonowym najsilniejsze związki TW200 zachodzą ze średnią SST z okresu styczeń-kwiecień (SST01-04). Z wartością TW200 z danego roku związki takie zachodzą dwukrotnie – w tym samym roku co pomiar TW200 i w roku następnym. Rozkład współczynników korelacji wartości TW200 z SST na obszarze północnej części Morza Norweskiego, zachodniej części Morza Barentsa i NE części Morza Grenlandzkiego wskazuje, że wartość TW200 stanowi jeden z najważniejszych wskaź-ników klimatycznych dla tej części Arktyki.

EN

The work discusses the distribution in time and space of relationships taking place between the temperature of the Atlantic Water in the West Spitsbergen Current and sea surface temperature of waters in the vicinity of Spitsbergen. Temperature of the Atlantic water is measured by the Institute of Oceanology of Polish Academy of Sciences at a depth of ~200 m along the profile 76.5°N, 9-12°E and is the average of the measurements taken in July and August along the profile (marked TW200). The measurement series TW200 is short (1996-2011; 16 years). The aim of this study is to determine the extent to which the commonly used SST data sets describe the resources of warm water in the deeper layers of the sea area. It was found that the SST data sets very well characterized subsurface warm water resources of the Atlantic in the cold season of the year – the winter cooling of the ocean – from November to April-May. It is connected with the action of intensive convection. In the period of warm season (June to October) the relationship between TW200 and SST becomes weak due to the formation of a hydrostatically stable layer of warm water in the surface layer of the ocean. As a result the contact of surface waters with deeper layers of water ceases and changes in SST are influenced by changes in ocean surface heat balance, without much impact of heat resources from deeper ocean. The strongest monthly correlations between the TW200 and SST occur in April of the same year (SST precedes time of measurement TW200) and in December of the same year (SST is delayed relatively to TW200). The strongest seasonal correlations between TW200 and mean SST occur from the period of January-April (SSTJFMA). Such correlations between the value of TW200 and SST in a given year occur twice – in the same year when TW200 was measured and the following year. The distribution of coefficients of correlation between TW200 and SST in the northern part of the Norwegian Sea, the western part of the Barents Sea and NE part of the Greenland Sea indicates that the value of the TW200 is one of the most important climatic factors for this part of the Arctic.

15

Nakłady na dój i schładzanie mleka w wybranych oborach wolnostanowiskowych

Fiedorowicz G., Wardal W. J.

Problemy Inżynierii Rolniczej

|

2012

|

R. 20, nr 1

87-98

PL

W pracy przedstawiono wyniki badań ciągu technologicznego doju i schładzania mleka w 19 oborach wolnostanowiskowych. Badania przeprowadzono w latach 2000-2008 na terenie województw: lubelskiego, mazowieckiego i podlaskiego. Porównano nakłady robocizny i koszty na zabieg doju i schładzania mleka w przeliczeniu na 1 dm3 mleka i krowę. Średnie nakłady robocizny w oborach wyposażonych w dojarnie typu tandem wynosiły 0,16 rbmin na 1 dm3 mleka i 3,22 rbmin na krowę i dobę. Średnie nakłady robocizny w oborach wyposażonych w dojarnie rybia ość wynosiły 0,21 rbmin na 1 dm3 mleka i 3,56 rbmin na krowę i dobę. Średnie koszty doju i schładzania mleka w dojarni tandem równały się 0,060 zł na 1 dm3 mleka, natomiast w dojarni typu rybia ość 0,048 zł na 1 dm3. Roczne średnie koszty tego zabiegu w przeliczeniu na jedną krowę wynosiły odpowiednio: 424,70 i 295,80 zł.

EN

Paper presents the results of investigations on technological line of milking the cows and milk cooling in 19 free-stall cow barns. The studies, carried out within 2000-2008 years on the terrain of Lubelskie, Mazowieckie and Podlaskie provinces, compared the costs and labour inputs on milking operation and milk cooling, as accounted per 1 dm3 of milk and 1 cow. Average labour inputs in the cow barns equipped with tandem milking parlour amounted to 0.16 work-min per 1 dm3 of milk and 3.22 work-min daily per 1 cow. In the cow barns equipped with herringbone milking parlours the labour inputs reached on average 0.21 work-min per 1 dm3 of milk and 3.56 work-min daily per 1 cow. The average costs of cow milking and milk cooling in tandem milking parlour reached 0.060 PLN*1 dm-3 milk, whereas in herringbone milking parlour 0.048 PLN*1 dm-3 milk. Average annual costs of tested operations, as accounted per 1 cow, were 424.70 PLN and 295.80 PLN, respectively.

16

Gry komputerowe i motywacje młodzieży gimnazjalnej

Lis R.

Postępy Nauki i Techniki

|

2012

|

Nr 13

127-134

PL

W artykule przedstawiono wyniki badań korelacji między grami komputerowymi, a motywami i wynikami w nauce uczniów gimnazjum z uwzględnieniem ich płci. Badania wykazały, że najczęstszymi motywami grania w gry komputerowe wśród uczniów gimnazjum jest rozrywka i zapobieganie nudzie. Między dziewczętami i chłopcami istnieją różnice w motywowaniu grania w gry komputerowe. Oceny szkolne uczniów również wpływają na ich motywy grania. Uczniowie ze słabszymi ocenami grają w gry komputerowe najczęściej dlatego, żeby rozładować napięcie oraz dlatego, że źle się czują jeśli nie grają. Uczniowie z lepszymi ocenami najczęściej grają w gry komputerowe z nudów oraz dlatego, że nie mogą się bez nich obejść.

EN

The results of the correlation between video games and the motives as well the results in school-ing middle school students depending of their sex are presented. Studies have shown that the most common motifs playing computer games among students is fun and prevent boredom. Between girls and boys, there are differences in the motivation of playing computer games. School students also evaluate the impact on their motives playing computer games. Students with weaker each week playing video games so often to relieve tension, and because they feel bad if you do not play. Students with better assessments usually play computer games out of boredom and because they can not do without them.

17

Analiza zależności między wskaźnikami jakości wody w Jeziorze Goczałkowickim w aspekcie zakwitów fitoplanktonu

Czaplicka-Kotas A., Ślusarczyk Z., Pięta M., Szostak A.

Ochrona Środowiska

|

2012

|

Vol. 34, nr 1

21-27

PL

Analizie statystycznej poddano zawartość azotu amonowego, azotynów, azotanów, ortofosforanów i fosforu ogólnego w wodzie Jeziora Goczałkowickiego w latach 1994-2009. Wyodrębniono grupę punktów pomiarowych usytuowanych przy powierzchni lustra wody oraz grupę punktów pomiarowych usytuowanych na głębokościach 2 m i 6 m. Za pomocą testu równości średnich sprawdzono, że wartości wskaźników jakości wody na różnej głębokości podczas zakwitu okrzemek, sinic lub zielenic różniły się od wartości tych wskaźników w czasie braku zakwitu. W przypadku wody pobranej z powierzchni istotne różnice wartości podczas zakwitu i jego braku wykazały azot amonowy, azotyny i azotany. Stwierdzono, że większość wskaźników jakości wody miała istotne sezonowe zróżnicowanie, a jedynie azot amonowy i azotyny nie wykazywały istotnych zmian ze względu na porę roku. Wykazano również, że zakwit fitoplanktonu wpływał na związki korelacyjne pomiędzy badanymi wskaźnikami jakości wody. W wielu przypadkach nieistotne wartości współczynnika korelacji Spearmena przy braku zakwitu były istotne podczas zakwitu.

EN

Statistical relations between the water quality parameters were determined based on the analysis of ammonia nitrogen, nitrite, nitrate, orthophosphate and total phosphorus concentrations observed in Lake Goczalkowickie (impounding reservoir) over the period of 1994-2009. Measuring stations were divided into two groups: those located on the surface of the lake water and those situated at the depth of 2 m and 6 m. The mean value equality test verified that at either of the two depths the values of the water quality parameters measured during blooms of diatoms, cyanobacteria and green algae were different from the values of these parameters measured over the period with-out blooms. When water samples were taken from the surface of the lake, significant differences in the values measured during blooms and the lack thereof were observed with ammonia nitrogen, nitrites and nitrates. The water quality parameters examined exhibited significant differences in their seasonal patterns, except ammonia nitrogen and nitrites, which did not show any significant seasonal variations. The study revealed that phytoplankton bloom affected the correlation between the water quality parameters tested. In many instances, Spearman correlation coefficient values that were insignificant in the absence of blooms became significant when blooms were present.

18

Selected Relationships between Process Magnitudes during Surface Grinding with and without Cooling

Rutkiewicz T, Urbaniak M., Wajszczyk P

Mechanics and Mechanical Engineering

|

2012

|

Vol. 16, nr 2

117--125

EN

The paper contains a comparison of surface grinding process run and its outcomes contingent on cooling and greasing lotion used. On this basis relationships were established between process magnitudes and a new way of predicting their values during grinding processing with cooling was proposed.

19

Zmienność parametrów ilościowych i jakościowych wód mineralnych źródeł Rymanowa-Zdroju

Lewkiewicz-Małysa A., Winid B.

AGH Drilling, Oil, Gas

|

2012

|

Vol. 29, no. 1

253-263

PL

W źródłach rejonu Rymanowa Zdroju wypływają wody o różnej mineralizacji. Są to wody słabozmineralizowane (ujęcie Żelaziste, Hubin) średniozmineralizowane i wysokozmineralizowane: Ignacy, Tytus, Klaudia, Celestyna i Basenowe. Wody słabo i średnio zmineralizowane są typu HCO3-Ca. Wody wysokozmineralizowane są typu Cl-HCO3-Na. Są to szczawy zawierające składniki swoiste takich jak jod i kwas metaborowy. Wydajność badanych źródeł wód wysoko zmineralizowanych wynosi od 1,04 do 16,18 l/min. W pracy omówiono parametry reżimu źródeł: Tytus, Klaudia, Celestyna, Basenowe. Na podstawie pomiarów przeprowadzonych w latach 2004-20011 przedstawiono korelacje między parametrami ilościowymi i jakościowymi oraz dyskusję występujących zależności. Analizowane źródła wód leczniczych Tytus, Klaudia i Celestyna oraz Basenowe są źródłami VI klasy wydajności wg Meinzera. Na podstawie pomiarów wydajności w okresie ostatnich ośmiu lat można powiedzieć, ze są źródłami mało zmiennymi z wyjątkiem źródła Celestyna, które jest źródłem zmiennym. Wahania parametrów fizykochemicznych analizowane w oparciu o średnie miesięczne mieszczą się w zakresie dopuszczalnym dla parametrów leczniczych. Zależności między wydajnościami ujęć oraz zawartościami głównego składnika - jonu chlorkowego potwierdzają więzi hydrauliczne źródeł. Źródła zasilane są z tego samego zbiornika, a zróżnicowane wartości współczynników korelacji mogą wskazywać na skomplikowane warunki przepływu.

EN

Springs of different mineralization water occur in Rymanów-Zdrój. These are lowly-mineralized water (Żelaziste, Hubin intake), medium-mineralized and highly-mineralized waters: Ignacy, Tytus, Klaudia, Celstyna and Basenowe. Lowly mineralized and medium mineralized waters are of HCO3-Ca type. Highly mineralized waters are of Cl-HCO3-Na type. There are carbonated water containing such specific components as iodine and metabromine acid. Spring discharge of highly mineralized water ranges from 1.04 to 16.18 dm3/min. The paper presents the parameters of Tytus, Klaudia, Celestyna and Basenowe spring regime. On the basis of measurements carried out during 2004-2011 shows the correlation between quantitative and qualitative parameters, and discusses existing relationships.

20

Testing the congruence of the macrofossil versus microfossil record in the Turonian-Coniacian boundary succession of the Wagon Mound-Springer composite section (NE New Mexico, USA)

Walaszczyk I., Lees J., Peryt D., Cobban W., Wood C.

Acta Geologica Polonica

|

2012

|

Vol. 62, no. 4

581-594

EN

The Turonian-Coniacian boundary succession from the Wagon Mound-Springer composite section in the US Western Interior shows a virtually identical macrofaunal record to that revealed in the proposed candidate Coniacian GSSP in the Salzgitter-Salder-Slupia Nadbrzezna composite section in central Europe, with easy identification in both regions of the base of the Coniacian Stage, as defined by the first appearance of the inoceramid bivalve species, Cremnoceramus deformis erectus (Meek). The macrofaunal boundary definition is additionally confirmed by the foraminiferal and nannofossil data, demonstrating the high potential of the inoceramid marker for the base of the Coniacian. The former claims about distinct diachroneity between macrofossil and microfossil dates in the trans-Atlantic correlations, resulted from methodological deficiencies, and have no factual basis.