Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Realizacja profilaktyki dla zapewnienia bezpiecznego funkcjonowania KS „Wieliczka" po 2009 r. w aspekcie zwalczania zagrożenia wodnego i zawałowego

Cebula Bartosz, Siekierski Mariusz

Bezpieczeństwo Pracy i Ochrona Środowiska w Górnictwie

|

2023

|

nr 5

12--21

EN

A threat to the „Wieliczka" Salt Mine is posed by extra-deposit waters in the Chodenice beds - espe cially at the northern border of the deposit, repeatedly affected by mining works (e.g. the Mina corridor). Zones of cracks and caverns can lead from them to the mine significant amounts of water undersaturated with NaCI. The uncontrolled inflow of such waters to the „Mina" corridor from 1992 indirectly contributed to the end of salt explo itation and the focus on tourist services and the liquidation of excavations. The outflow reached its maximum in the autumn of 1992, when the surface of the land in the outskirts of the corridor was also destroyed. Securing the Mina was first carried out by lowering the hydrostatic pressure in the rock mass by taking in the inflowing brine. In 2007, a decision was made to close the corridor tightly, which carried the risk of pressure increase behind the dam, migration of undersaturated brine to other mine excavations and leaching of the rock mass. Therefore, in 2008, the President of the State Mining Authority appointed a Committee for issuing opinions on the state of water and collapse hazards in KS „Wieliczka", which formulated a number of recommendations. Experiences related to the elimination of the threat in the Mina corridor were extended to other excavations at risk. The risk reduction began with the liquidation of the Gussmann and Kosocice drifts in the area of W VI-6 and W VI-32 leaks in Z-28 and Z-32 chambers. Monitoring of the water table in the area of these leaks, as well as in the area of W VII-16 leak (i.e. the three largest inflows to the mine) showed the existence of two aquifers in the Chodenice beds: upper, well-permeable (piezometers PZ-1 and PZ-2), and lower, poorly permeable (PZ-3 hole). As part of the fight against natural hazards, approx. 83% of the chambers indicated by the Commission at the northern boundary of the de posit have been backfilled to date. At the same time, observations of delamination of roof and sidewall rocks and convergence measurements are carried out. In a number of excavations, the rock mass is anchored and cribs are built. Measurement results and observations in excavations do not show significant changes. Convergence measu rements showed its low intensity in most of the excavations of the lump deposit, and its increased intensity only in the bedded deposit. No significant changes were found in the condition of the chambers which could potentially collapse. In B-3 and W-l wells, the water table in the northern outskirts of the deposit is also recovering. Thus, the actions indicated by the State Mining Authority's Commission led to the reduction of the water hazard and the related collapse hazard in the „Wieliczka" Salt Mine.

PL

W artykule omówiono działania podjęte dla zminimalizowania zagrożenia wodnego i zawałowego w Kopalni Soli „Wieliczka" w latach 1992-2021, po niekontrolowanym dopływie wód pozazłożowych do poprzeczni Mina. Szczegółowo przedstawiono realizację postanowień komisji powołanej przez prezesa WUG w 2009 r., która na podstawie zebranych doświadczeń zaproponowała kierunki likwidacji nieudostępnionych turystom wyrobisk górniczych.

2

Szkodliwe oddziaływanie wód w podziemnych kopalniach soli

Kortas Grzegorz

Przegląd Górniczy

|

2019

|

T. 75, nr 7

37--45

PL

Praca ma charakter przeglądowy, pomija problematykę określonego przepisami górniczymi zagrożenia wodnego kopalń soli, przedstawia głównie szkodliwości spowodowane obecnością wody w wyrobiskach podziemnych polskich kopań soli. Omówiono geomechaniczne oddziaływania wód w wyrobiskach, w powietrzu kopalnianym i w mieszaninach podporowych wypełniających wyrobiska. Także oddziaływanie zatopionych wyrobisk pod szybami, odcieków z podsadzki oraz określania długookresowych wpływów zaciskania wyrobisk wypełnionych solanką i podsadzką. Omówiono symptomy i szkodliwe skutki przepływu wilgotnego powietrza przez wyrobiska i spowodowane tym charakterystyczne cykliczne przyrosty odkształceń prowadzące do rozwarstwień skał w stropach komór. Wskazano na doraźne i długotrwałe skutki przepływów wód przez górotwór i wskazano na konieczność dalszej kontroli wpływów wód z zatopionych podziemnych kopalń soli na tereny górnicze.

EN

The paper presents damaging effects of the presence of water in the underground workings, mainly of the uderground Wieliczka and Bochnia Salt Mines. The authors identify the water type classification parameters. A description of water hazards in salt mines is presented briefly. The consequences of the presence of water in the underground air and backfill mixes is discussed. The damaging effects of brine basins at the levels located under shafts and of uncontrolled leaks from the floor of the zones of occurrence of the waters penetrating the salt deposit are mentioned. There is also a broader treatment of the hazardous influence of humid air flows through the protected workings of the Wieliczka and Bochnia Salt Mines, leading to several times faster deformations occurring in the chamber ceilings during the summer time. Uncontrolled salt leaching results from unplugged leaks from the rock mass. The author describe the consequences of water encroachment, causing salt mine flooding, as well as considerable damage on land surface. The author identify the need to study the relationship between the flooded workings of the salt mine and the technical condition of the shafts, a long-term influence of the convergence of the workings backfilled with sand on the surroundings of the Wieliczka Salt Mine, and the consequences of seasonal increases of deformations found in the chamber ceilings of the uderground salt mines. The authors also suggest the necessity to conduct the observations of water and ground subsidence above the flooded underground salt mines in Inowrocław and Wapno.

3

Teorie i modele stosowane w geomechanice górotworu solnego

Kortas G.

Przegląd Górniczy

|

2017

|

T. 73, nr 7

1--11

PL

Praca przedstawia przegląd najczęściej stosowanych metod obliczeń geomechanicznych stanu górotworu solnego i przemieszczeń terenu. Opisano uproszczony sposób obliczania obciążeń i wytężeń calizn w podziemnych kopalniach soli z jednopoziomową i wielopoziomową strukturą wyrobisk w powiązaniu z wynikami analogowych badań laboratoryjnych wytrzymałości soli kamiennej. Wskazano na zróżnicowanie zaciskania i ruchu górotworu spowodowanego oddziaływaniem horyzontalnych i wertykalnych struktur na ich otoczenie i tereny. Omówiono przydatność i ograniczenia, przystosowanego do warunków geologiczno-górniczych podziemnych kopalń soli, autorskiego rozwinięcia teorii Budryka-Knothego. Zasadnicza część pracy obejmuje omówienie fizycznego modelu sprężysto-lepkiego z potęgowym prawem pełzania, modelu geometrycznego z określeniem prostych i złożonych geometryzacji modelowych, zasad homogenizacji litologicznej i geometrycznej oraz modelu obliczeniowego dostosowanego do numerycznej metody elementów skończonych. Przytoczono szereg przykładów wyników własnych badań modelowych i zastosowań inżynierskich reologicznego modelu górotworu solnego z konstytutywnym potęgowym prawem pełzania Nortona – Bailey’a. Artykuł jest kontynuacją autorskich publikacji przeglądowych zamieszczonych w Przeglądzie Górniczym, które dotychczas dotyczyły sygnałów pękania skał solnych, zagrożenia wodnego oraz ochrony terenów górniczych w związku z obecnością wyrobisk w górotworze solnym.

EN

This paper presents the methods of calculating rock loads and stresses in underground salt mines, using the example of salt mine’s single-layer and multi-layered structures and comparing the methods to the actual laboratory rock-salt strength testing results. The author discusses the usability and limitations of the expanded Budryk-Knothe theory to determine the influence of salt-mine workings on the land surface, adjusting the studies to specific underground geological and mining conditions. The basic portion of the study contains the presentation of an elastic-viscous model, with the exponential creep law, determination of simple and complex geometric rendering of the model, and the principles of lithological and geometric homogenization, in compliance with the numerical calculations conducted by the Finite Element Method. The author quotes selected examples of model analysis and engineering uses of the rheologic salt-rock models, with the Norton-Bailey creep law.

4

Folding in the Middle Jurassic Todilto Formation, New Mexico-Colorado, USA

Lucas S., Krainer K., Berglof W.

Volumina Jurassica

|

2014

|

Vol. 12, no. 2

39--54

EN

The Middle Jurassic (Callovian) Todilto Formation of northwestern New Mexico–southwestern Colorado, USA, is a carbonate/evaporite lithostratigraphic unit that was deposited in a large paralic salina culminated by a gypsiferous evaporitic lake. Intraformational folds of the limestone-dominated lower part of the Todilto Formation (Luciano Mesa Member) range in scale from millimeters to meters, and many of the large folds are the loci of uranium mineralization. A diverse literature has attributed the formation of intraformational folds of the Todilto Formation to several causes, including syndepositional or postdepositional tectonics, soft-sediment deformation due to sediment loading or gravity sliding, diagenetic alteration (primarily the hydration/crystallization of gypsum/anhydrite), the growth of stromatolitic bioherms or the formation of tepee-like structures. We examine in detail two characteristic outcrops of intraformational folds in the Todilto Formation, in west-central New Mexico, to conclude that folds and domal structures present in the Todilto limestone facies at different stratigraphic levels and at different scales have resulted from varied processes that produced dome-like stromatolitic mounds, tepee-like structures, small-scale enterolithic folds and large-scale folds of likely diagenetic origin.

5

Podstawowe problemy ochrony powierzchni i górotworu w górnictwie solnym

Kortas G.

Przegląd Górniczy

|

2014

|

T. 70, nr 10

170--185

PL

Praca zawiera przegląd podstawowych problemów ochrony powierzchni nad podziemnymi i otworowymi kopalniami soli w Polsce. Wskazano, że objawy konwergencyjnego zaciskania wyrobisk i wykształcania się obniżeń na powierzchni terenu różnią się w czasie, który podzielono na trzy fazy od powstawania wyrobisk do całkowitego ich zaśnięcia. Przedstawiono wskaźniki i funkcje określające oddziaływania wyrobisk na górotwór i powierzchnię terenu. Pokazano przykłady zastosowania modeli fenomenologicznych i fizycznych do wyjaśniania i prognozowania zjawisk geomechanicznych w górotworze i na powierzchni terenu. Pokazano objawy trzech typów kształtowania się rozkładu obniżeń terenu nad kopalniami soli. Przyczyną szeregu deformacji nieciągłych były wdarcia wód do kopalń podziemnych oraz niekontrolowane ługowanie w kopalniach otworowych. Wskazano na potrzebę sformułowania nowej kategoryzacji terenu górniczego, obejmującej bardzo wolne i bardzo szybkie oddziaływania oraz dostosowanej do tego profilaktyki budowlanej. Ze względu na długotrwałe oddziaływania na środowisko nieczynnych kopalń soli, potrzebna jest prawna regulacja zapewniająca nadzór, obserwację i bezpieczną gospodarkę na terenach pogórniczych, w tym także odbieranie solanki wyciskanej z wyrobisk. W pracy zamieszczono przykłady obserwowanych oddziaływań wyrobisk kopalń soli na powierzchnię terenu ilustrowane na 25 rysunkach.

EN

This paper presents an overview of the main problems of surface protection above the underground and salt well mines in Poland. It was stated that the signs of convergent tightening of excavations and formation of surface subsidence vary over time. The time was divided into three phases, from the formation of excavation to its complete tightening. Indicators and functions determining the influence of the excavation on the surface and rock mass were presented. The analysis of examples of phenomenological and physical models for explaining and forecasting the geomechanical phenomena in the surface and rock mass was included as well. Signs of three types of subsidence pattern formation above the salt mines were presented. The cause of a series of discontinuous deformations was the inrush of water into the underground mines and uncontrolled leaching in well mines. This paper points the need to formulate new criteria for mining area which would comprise very slow and very rapid influences as well as the building prevention for this purpose. Due to the long-lasting influence on environment of the dormant salt mines it is necessary to enforce a legal provision which shall provide supervision, observation and safe management in post-mining areas, including receiving the brine extruded from excavations. This paper shows examples of the observed influences of salt mine excavations on the surface which is illustrated in 25 figures.

6

Zagrożenie wodne w polskich podziemnych kopalniach soli

Kortas G.

Przegląd Górniczy

|

2013

|

T. 69, nr 5

83--88

PL

W perspektywie wieloletniej działalności górniczej polskich kopalń soli omówiono prawną definicję zagrożenia wodnego i podano jej nowe ujęcie. Przedstawiono warunki geologiczno-górnicze i charakterystyczne objawy zagrożenia wodnego. Określono dopływy wód do podziemnych kopalń soli i wyłoniono cztery kategorie ich skutków. Dopływy zestawiono w nowym uporządkowaniu i w skali logarytmicznej. Wskazano na główne czynniki wpływające na stan zagrożenia wodnego oraz stosowane sposoby zapobiegania awariom i katastrofom wodnym. Omówiono podstawowe związki matematyczne probabilistycznego modelu zagrożenia wodnego, wiążące zagrożenie wodne podziemnych kopalń soli z zagrożeniem terenów górniczych, wskazując na potrzebę uzgadniania wartości zagrożonej z miejscowym samorządem.

EN

This article presents a new take on legal definition of water hazard on the basis of perennial mining activity of salt mines in Poland. The geological-mining conditions and typical symptoms of water hazard were described. The effects of water inflow to the underground salinas were divided into four categories. The inflows were put in a new order in logarithmic scale. Main factors affecting water hazard level as well as the applied prevention methods in case of emergency and water disasters were determined. The essential mathematic relations for the water hazard model of probability calculus, which correlate between the water hazard of the underground salinas and the hazard of mining areas were presented. This article shows the importance of reaching a mutual agreement with the local government on the endangered value.

7

Long- and short-term processes indicated by the displacement of the chamber roofs in the monumental Wieliczka salt mine

Kortas G.

Archives of Mining Sciences

|

2013

|

Vol. 58, no. 1

119--130

EN

This paper presents several processes that are characteristic for the salt rock mass, which have been found upon analysis of observations of the chamber roof displacements in the monumental Wieliczka Salt Mine. Those processes are revealed in different time frames and they range from short- to long-term ones. A regular long-term increase or decrease of creeping rate in the chamber roof is expressed by power function of time. It was found that an annual component of that process consists in the season cycle, marked by increased displacement rates in the summer and reduced ones in the winter. The seasonal changes in air humidity are the cause of those cycles. A rock slip cycle is observed in some chambers during several months. In those periods, we can identify displacements that happen when internal static and dynamic friction is overcome. In 2007-2009, single signals from large-area rock-mass movements were recorded in several chambers. They were probably associated with the change of geo-mechanical conditions in northern region of rock mass after a leak had been plugged in the cross-corridor Mina. The results of our analysis have revealed new cognitive components contributing to the description of rock behaviour in specific geological and mining conditions of Miocene salt deposits.

PL

W zabytkowej kopalni soli Wieliczka od 1995 r. prowadzone są pomiary przemieszczeń stropu w wybranych komorach, głównie w obrębie trasy turystycznej. W tej pracy przedstawia się wyniki tych pomiarów w 9 komorach. Sposób założenia czujników przemieszczeń przestawiono na rysunku 1. W pomiarach rejestruje się przyrost odległości między punktem umocowania bazy pomiarowej w odległości 10 m, a powierzchnią stropu wyrobisk. Częstotliwość pomiarów jest zróżnicowana, od kilku dni do kilku miesięcy. Długotrwałe przemieszczenia stropu w okresie wieloletnim wykazują stałą tendencję ruchu, którą opisuje funkcja potęgowa (1). Uzyskane wartości parametru m w granicach od 0,90 do 1,25 określają długotrwałą tendencję ruchu. Dla m = 1 prędkość przemieszczeń jest stała, dla m > 1 podwaja się w okresie τ, a przy m < 1 dwukrotnie maleje. Na rysunkach 2 i 3 pokazano wyniki pomiarów przemieszczeń stropu w komorach Warszawa, Pieskowa Skała, Staszic i Maria Teresa, a w tabeli 1 uzyskane z aproksymacji wzorami (1) i (2) prognozowane wartości prędkości v i przyrostu obniżeń stropu Δw po 100 latach oraz czas dwukrotnej zmiany prędkości τ. W komorze Warszawa w okresie 16 lat prędkość przemieszczeń wzrasta dwukrotnie. W okresie rocznym ujawnia się sezonowa tendencja ruchu z charakterystycznym wzrostem prędkości przemieszczeń w stropach komór w okresie letnim i spadkiem tej prędkości w okresie zimowym. Stosunek tych prędkości określa się wskaźnikiem procesów sezonowych f (3). W komorach Kaplicy Św. Kingi i Warszawa (rys. 5) f osiąga wartość odpowiednio 3,9 i 5,5, a w komorze Pompowni (rys. 4) wartość 6,1. Okresowe - sezonowe zmiany prędkości przemieszczeń spowodowane są wpływem wilgotności powietrza kopalnianego. Uwzględniając zmiany sezonowe, funkcja (1) przechodzi w funkcję (3), a jej zastosowanie przedstawiono w komorze Pompowni na rysunku 6. Przesunięcia w kruchym ośrodku sprężysto-lepkim wyjaśnić można znanym procesem przekraczania granic tarcia statycznego i dynamicznego, określane terminem stick-slip (Jaeger i in., 2007) (rys. 7). Ruch taki obserwowany jest w obrębie górnych poziomów kopalni w komorach Staszic i Pieskowa Skała (rys. 8). Wykres omawianych przemieszczeń tworzy krzywą „schodkową”. Wartość skokowego przyrostu przemieszczeń może być w przybliżeniu stała. Jeżeli prędkość przemieszczeń w fazie tarcia dynamicznego rośnie, to wskazuje, że współczynnik tarcia dynamicznego maleje (rys. 8 lewy). Długookresowym efektem cyklicznego procesu, jest regularna postać krzywej pełzania w postaci funkcji potęgowej (1). Proces stick-slip w tych warunkach jest krótkookresowym cyklicznym elementem pełzania górotworu. Zjawisko to występuje wtedy, gdy współczynnik tarcia statycznego jest większy niż tarcia dynamicznego, a okres pomiarów jest znacznie mniejszy niż okres występowania skokowych przyrostów przemieszczeń. Wyniki obserwacji pokazują także prawie jednoczesne występowanie sygnałów jednorazowych lub seryjnych, w wielu miejscach komór lub nawet w kilku komorach (rys. 9 i 10). W komorach Spalona, Haluszka i Warszawa sygnały te ujawniają się w latach 2007-2009, co wskazuje na to, że przyczyną tego mogła być wielkoobszarowa zmiana warunków geomechanicznych prawdopodobnie po zamknięciu wycieku w poprzeczni Mina w 2007 r., która spowodowała trwające do dziś wypiętrzenia terenu na północnym przedpolu kopalni w trakcie przywracania naturalnych warunków hydrogeologicznych. Ujęcie ilościowe, opisanych w tej pracy procesów, jest warunkiem rozpoznania mechanizmu procesów pełzania w specyficznych warunkach kopalni Wieliczka. Służyć także może w przyszłości sformułowaniu kryteriów bezpieczeństwa, oceny i prognozy zachowania się stropów komór.

8

Warunki geomechaniczne w caliznach chroniących kopalnię przed wodami na przykładzie kopalni soli „Kłodawa”

Kortas G., Maj A.

Przegląd Górniczy

|

2012

|

T. 68, nr 12

112--117

PL

Warunki geomechaniczne w kopalni „Kłodawa” określono poprzez badania modelowe ośrodka sprężysto-lepkiego stosując homogenizację obszarów eksploatacji komorowo-filarowej. W pracy po raz pierwszy określono ilościowo zmienne w czasie naprężenia i odkształcenia w caliznach ochronnych wysadowej kopalni soli i powiązano je z kształtowaniem się zagrożenia wodnego. Stwierdzono, że brzeg nachylonej warstwy anhydrytu głównego jest miejscem, w którym występują największe i niebezpieczne naprężenia efektywne. Powiązane z nimi odkształcenia rozciągające rozszczelnić mogą filary i otwierać drogi przepływu wód do pól górniczych. W półce stropowej nad wyrobiskami rozwijają się naprężenia i odkształcenia rozciągające, które narastają z upływem czasu i ze wzrostem szerokości pól górniczych. Mniejsze naprężenia występują w filarach brzeżnych, ale w tych warunkach ich perforacja nieszczelnie zlikwidowanymi otworami wiertniczymi, otworzyć może drogi przepływu wód.

EN

Geomechanical conditions in the ”Klodawa” mine were determined thanks to model testing of resilient viscous medium by use of homogenization of pillar-chamber exploitation areas. It is the first time when stresses and deformations, quantitively changing in time, in protective rock mass of dome salt mines have been determined and related to water hazard forming. It was stated that the bank of inclined layer of main anhydrite is the area of the largest and most dangerous effective stresses. Their related tensile deformations may unseal the pillars and open flow paths of water to mining fields. In a roof pillar above excavation, stresses and tensile deformations are being developed, intensifying with time and raise of mining fields widths. Although the stress in margin pillars is lower, in such conditions perforation of untightly closed bore-holes may open flow paths for water.

9

Wyrobiska solne jako przestrzeń urbanistyczna

Langer P.

Geology, Geophysics and Environment

|

2012

|

Vol. 38, no. 2

239-250

EN

This paper points out particular significance of salt workings in abandoned salt mines which, owing to specific features and values, can be used for stimulation of the development and the increase of the attractiveness of salt mining towns as former industrial centres. The authors emphasized the need of choice of a proper direction of remodelling and adaptation of salt workings to attain possibly a complete display and preservation of unique values, with making the salt mine available to various types of users.

PL

W artykule zwrócono uwagę na szczególne znaczenie wyrobisk solnych w nieczynnych kopalniach soli, które ze względu na specyficzne cechy i walory mogą być wykorzystywane do stymulowania rozwoju i wzmacniania atrakcyjności górniczych miast solnych jako ośrodków poprzemysłowych. Podkreślono potrzebę wyboru odpowiedniego kierunku przebudowy i adaptacji wyrobisk solnych w celu możliwie pełnego wyeksponowania i zachowania unikatowych wartości oraz udostępnienia kopalni różnym grupom użytkowników.

10

Analiza porównawcza zagrożenia wodnego w wybranych kopalniach soli

Hudak M., Szmaj Ł.

Zeszyty Naukowe. Inżynieria Środowiska / Uniwersytet Zielonogórski

|

2011

|

nr 143 (23)

86-95

PL

Przemysł górniczy jest niewątpliwie jedną z ważniejszych gałęzi przemysłu. Bez możliwości wydobywania oraz przetwarzania surowców mineralnych rozwój technologiczny nie byłby możliwy. Kopalnie soli na przełomie wieków miały wielki wpływ na rozkwit państwa polskiego. Doskonałym przykładem mogą być królewskie żupy krakowskie, które generowały znaczny przychód dochodu dawnego państwa polskiego. Wody nieustannie dopływają do górotworu infiltrując podczas opadów lub przedostając się ze zbiorników nadziemnych. W trakcie prowadzenia robót górniczych wody dopływające do wyrobisk stwarzają ogromne zagrożenie dla stateczności wyrobiska. Ruch zakładu górniczego zostaje zagrożony przez możliwość zalania chodników eksploatacyjnych. Dlatego też, do prawidłowego działania zakładu górniczego niezbędne jest ujęcie dopływających wód i odprowadzenie ich poza teren prac. Zagrożenie wodne kopalni można zaliczyć do naturalnego zagrożenia, które może wystąpić w zakładzie wydobywczym. Przez wodne zagrożenie w kontekście czynnika zagrażającego kopalni rozumiemy wdarcie się wody, solanki, ługów bądź mieszaniny wody z luźnym materiałem do eksploatowanego wyrobiska, co stwarza zagrożenie dla życia ludzi tam pracujących oraz dla działania tego zakładu. W niniejszym artykule przeanalizowano zagrożenie wodne w wybranych kopalniach soli.

EN

Mining industry is undoubtedly one of the most important industries. Without the possibility of mining and mineral processing technological developments would not be possible. Salt mines at the turn of the century had a great influence on the flowering of Polish state. An excellent example may be the royal county of Cracow, which generate significant revenue income of the former Polish state. Wastewater flows of water are constantly infiltrating into the ground during rain or splashed with aboveground tanks. In the course of mining water inflow to the workings pose a huge threat to the stability of the excavation. Motion of the mine is threatened by the possibility of flooding sidewalks supplies. Therefore, for proper operation of the mine is necessary to approach the influent water and drain them out of the work. The threat of the mine water may be classified as a natural hazard that can occur in the plant extraction. By the water hazard in the context of the mine risk factor mean intrusion of water, brine, lye water or a mixture of loose material into the excavation operated, which poses a threat to the lives of people working there and for the operation of this plant. This article examines the threat of water in certain salt mines.

11

Możliwości zabezpieczenia komór Jakubowice w Kopalni Soli "Wieliczka"

d'Obryn K.

Górnictwo i Geoinżynieria

|

2011

|

R. 35, z. 2

171-182

PL

Zespół komór Jakubowice stanowi istotną grupę wschodniej części pola centralnego Kopalni Soli "Wieliczka". Przeprowadzona analiza stanu technicznego oparta na obserwacjach stanu wyrobisk znalazła potwierdzenie w numerycznej analizie geomechanicznej. Z obu tych analiz wynika, że najistotniejsze znaczenie dla stanu zachowania komór poeksploatacyjnych ma budowa geologiczna otoczenia komór (w szczególności przewarstwienia skał płonych występujące w stropie komór i w ociosach), a także intensywność procesu konwergencji wyrobisk. Likwidacja poprzez podsadzenie najniżej leżących wyrobisk w złym stanie technicznym i zabezpieczenie cennych historycznie wyżej leżących komór uchroni ten rejon kopalni przed dalszą degradacją. Istotnym efektem przeprowadzonych analiz jest także wykazanie braku bezpośredniego zagrożenia, pochodzącego od rozpatrywanego zespołu komór, dla powierzchni terenu.

EN

The Jakubowice complex is a substantial group of chambers in the eastern part of the central field of the Wieliczka Salt Mine. Examination of the technical status, based on excavation chamber observations, was confirmed by numerical geo-mechanical analysis. Both analyses proved that the most important issue for preservation of the post-exploitation chambers is geological structure of the surrounding deposits. Especially, the existence of waste rock layers, and also intensity of the chamber convergence process. Liquidation by filling of the chambers localized at the lowest level and preservation of the upper chambers, with historical value, shall prevent further degradation of this part of the salt mine. The important outcome of the undertaken analyses is providing evidence of the lack of direct hazards created by the chamber complex for the land surface.

12

Kopalnie soli kamiennej w Rumunii - tradycja i czasy dzisiejsze

Poborska-Młynarska K.

Geologia / Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Staszica w Krakowie

|

2010

|

T. 36, z. 3

431-438

EN

The rock salt production in Romania has a long tradition since Roman Empire times. Today the salt is produced in underground mines and as salt in brine. The total production is around 2.6 mln Mg per year. Contemporary salt mining combines the rock salt exploitation with tradition by creating touristic routes, museums and sanatories in old mining openings. Three of several mines producing rock salt and brine are presented: Salina Praid, Salina Targu Ocna i Salina Cacica. The mines were visited by Polish Salt Mining Association (PSGS) during geological and mining seminar which took place in Romania from 10th to 14th July 2009.

13

The Starunia palaeontological site and idea of the Ukrainian-Polish trans-border geotourist trail "Traces of large extinct mammals, earth wax, oil and salt: from Starunia to Kraków"

Kotarba M. J.

Geoturystyka

|

2009

|

nr 3

5-20

EN

The discovery of large Pleistocene mammals at the Starunia ozokerite (named also earth wax) mine (the Ukrainian Carpathians) was a spectacular scientific event on a world scale. The initial discovery was made in I907 when relics of party preserved mammoth and woolly rhinoceros were excavated. Later, in 1929, the Polish Academy of Arts and Sciences organized a scientific expedition to that site, which resulted in discovery of unique, nearly completely preserved woolly rhinoceros carcass embedded in Pleistocene sediments. A specific combination of brine, oil and clays into which the animal had sunk, is responsible for almost perfect preservation of this animal. The specimens found in 1907 are exhibited at the Natural History Museum in Lviv, Ukraine, whereas the unique specimen excavated in 1929 is displayed at the Natural History Museum in Kraków, Poland. The three sites: Starunia, a small Ukrainian village in which the geoparkwith the museum and the tourist centre are planned to be developed and two historical towns: Lviv and Kraków, closely connected with the discoveries of extinct large mammals, will be the key sites at the planned, Ukrainian-Polish trans-border geotourist trail "Traces of large extinct mammals, earth wax, oil and salt: from Starunia to Kraków": The trail will also include the sites where occurrences of ozokerite, salt, brine and oil are known, i.e., the substances which preserved the animal carcasses. These are: the historical rock-salt mines in Wieliczka and Bochnia (Poland), Kalush and Stebnik (Ukraine), the Polish resorts-Iwonicz-Zdrój and Rymanów-Zdrój and the most famous Ukrainian resort - Truskavets; one of the oldest oilfields in the world - Bóbrka, where the Ignacy Łukasiewicz Memorial Open-Space Museum of Oil and Gas Industry is located and Boryslav oil and ozokerite field - the largest deposit in the Ukrainian Carpathians. The idea of Ukrainian-Polish trans-border tourist trail is strongly supported by geological, natural and cultural values of the Polish and the Ukrainian Carpathians.

PL

Odkrycia wielkich ssaków plejstoceńskich w kopalni ozokerytu w Staruni (region karpacki, Ukraina) były spektakularnym wydarzeniem naukowym w skali światowej. W 1907 r. znaleziono szczątki mamuta i nosorożca włochatego. Później, w roku 1929, Polska Akademia Umiejętności zorganizowała ekspedycję, podczas której w osadach plejstoceńskich znaleziono prawie całkowicie zakonserwowany okaz nosorożca włochatego. Za jego doskonałe zachowanie jest odpowiedzialna specyficzna mieszanina solanki, ropy naftowej i iłów, w której utonął olbrzymi ssak. Okazy odkryte w 1907 r. znajdują się w Muzeum Przyrodniczym we Lwowie, a unikatowy egzemplarz znaleziony w 1929 r. w Muzeum Przyrodniczym w Krakowie. Te trzy miejscowości: Starunia, niewielka wioska ukraińska, w której planuje się utworzenie geoparku i centrum muzealniczo-turystycznego oraz dwa historyczne miasta Lwów i Kraków, ściśle związane z tymi znaleziskami, będą stanowić główne, węzłowe miejsca planowanej ukraińsko polskiej trasy geoturystycznej "Śladami olbrzymich wymarłych ssaków, (wosku ziemnego ropy naftowej i soli od Staruni do Krakowa". Do trasy zostaną też włączone miejsca związane z występowaniem, ozokerytu, soli, solanki i ropy naftowej, a więc czynnikami, które spowodowały zakonserwowanie tych zwierząt: historyczne kopalnie - Wieliczka i Bochnia oraz Kałusz i Stebnik, polskie uzdrowiska - Iwonicz-Zdrój i Rymanów-Zdrój oraz znane uzdrowisko ukraińskie - Truskawiec; złoże ropy naftowej w Bóbrce - jedno z najdawniej eksploatowanych złóż na świecie, w której znajduje się Skansen - Muzeum Przemysłu Naftowego i Gazowniczego im. Ignacego Łukasiewicza oraz złoże ropy naftowej i ozokerytu Borysław- największe w Karpatach ukraińskich. Za realizacją projektu utworzenia ukraińsko polskiej trasy geoturystycznej przemawiają walory geologiczne, przyrodnicze i kulturowe Karpat polskich i ukraińskich.

14

Historic salt mines in Wieliczka and Bochnia

Wiewiórka J., Charkot J., Dudek K., Gonera M.

Geoturystyka

|

2009

|

nr 3

61-70

EN

Historic salt mines in Wieliczka and Bochnia are situated by the old trade road from Kraków to the east, in the region well known from salt-making from brines since the Neolith (ca. 3500 BC). In Bochnia the rock salt was discovered in 1248, whereas in Wieliczka production of the rock salt was confirmed in the town charter in 1290. At the end of the 13th century both mines were united into the Kraków Saltworks. In the 16th century it was the biggest production centre in Poland and one of the biggest in Europe. The rock-salt exploitation ended in Bochnia in 1990 and in Wieliczka in 1996. Both deposits are situated within the Miocene (Badenian - M4) folded strata of the salt-bearing complex, consisting of the Skawina Formation (at the bottom), the Wieliczka Formation (containing the evaporites), and the Chodenice beds (at the top). The Wieliczka deposit consists of the upper boulder deposit and the lower stratiform one. The boulder deposit was formed as a result of submarine flows in southern part of the evaporite basin. Both the boulder and the stratiform deposits were finally shaped by the overthrust movements of the Outer Carpathians. The Bochnia deposit is limited to the northern limb of the Bochnia anticline, at the northern edge of the Outer Carpathians. The Wieliczka Salt Mine is written into the first UNESCO List of the World Cultural and Natural Heritage (1978) and recognised as a National Monument of History (1994). Since 2000 the Bochnia Salt Mine is the National Monument of History as well. In 1997 the Małopolska voivode issued a decree comprising legal protection of 40 documentated sites, important for geology of the Wieliczka deposit, and in 2000 the Natural Reserve "Crystal Caves" in Wieliczka was established. In 2005, twenty seven documentated sites were established and provided with legal protection in the Bochnia Salt Mine.

PL

Zabytkowe kopalnie soli w Wieliczce i Bochni znajdują się przy starym trakcie handlowym z Krakowa na wschód, w rejonie znanym z warzenia soli jeszcze w neolicie (ok. 3500 lat p.n. e.). W Bochni sól kamienną odkryto w 1248 roku, podczas gdy w Wieliczce wydobycie soli kamiennej jest wzmiankowane w akcie lokacyjnym miasta z 1290 roku. Pod koniec XIII wieku obydwie kopalnie zostały połączone w jedno królewskie przedsiębiorstwo - Krakowskie Żupy Solne. W XVI wieku był to największy ośrodek produkcyjny w Polsce i jeden z największych w Europie. Wydobycie soli kamiennej zakończyło się w Bochni w 1990, a w Wieliczce w 1996 roku. Obydwa złoża znajdują się w utworach sfałdowanego miocenu (baden - M4) jednostki zgłobickiej Karpat zewnętrznych. Seria solonośna składa się z formacji skawińskiej, wielickiej (ewaporaty) i warstw chodenickich. Złoże solne Wieliczki zbudowane jest z górnego złoża bryłowego ż dolnego pokładowego. Złoże bryłowe zostało utworzone w wyniku podmorskich spływów w południowej części basenu ewaporacyjnego. Obydwie części złoża zostały ostatecznie uformowane w wyniku ruchów nasuwczych Karpat. Złoże soli Bochnia znajduje się w północnym skrzydle antykliny Bochni, na północ od brzegu Karpat. W 1978 roku Kopalnia Soli Wieliczka została wpisana na pierwszą listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego i Przyrodniczego UNESCO, a w 1994 roku uznana za Narodowy Pomnik Historii. Od 2000 roku Kopalnia Soli Bochnia jest również Narodowym Pomnikiem Historii. W 1997 roku dekretem wojewody małopolskiego objęto ochroną prawną, w formie stanowisk dokumentacyjnych, 40obiektów geologicznych w Kopalni Soli Wieliczka, a w 2000 roku ustanowiono rezerwat przyrody "Groty Kryształowe" w Wieliczce. W 2005 roku ochroną prawną objęto również 27 stanowisk dokumentacyjnych w Kopalni Soli Bochnia.

15

Przemieszczenia powierzchni nad historyczną kopalnią w Wieliczce

Kortas G.

Przegląd Górniczy

|

2007

|

T. 63, nr 3

4-12

PL

Praca przedstawia wpływy zaciskania wyrobisk górniczych na powierzchnię kopalni w Wieliczce. Pokazano rozkłady osiadań w kilku okresach i próbę oszacowania rozkładu obniżeń wiatach 1960-2005 przez sumowanie niecek okresowych. Przedstawiono także rozkłady osiadań, przemieszczeń poziomych i odkształceń wykorzystując pomiar i modelowanie metodą funkcji wpływów. Oszacowano, że XX w. maksymalne osiadania wystąpiły w rejonie szybu Kościuszko i w latach 1926-2005 osiągnęły 2,96 m. Największy przyrost obniżeń - 71 mm/rok wystąpił w 1962 r. Osiadania reperów ujawniają zmniejszanie się prędkości osiadań od około 1980 r. Również przyrosty objętości niecki osiadań wykazują takie same zmiany w czasie. Przeprowadzono analizę wydobycia podsadzania wyrobisk w latach od 1919 do 2005. Sporządzono wykresy zmian czynników bilansu objętości, włączając konwergencję objętościową oszacowaną na podstawie obliczeń objętości niecki osiadań. Stwierdzono, że zmianę trendu zachowania się powierzchni na początku lat 80. wiązać można ze zmniejszaniem się objętości wyrobisk oddziałujących na tereny pogórnicze w Wieliczce. Dalsze konieczne prace podsadzkowe i zabezpieczające ograniczą deformacje powierzchni i pozwolą przede wszystkim utrzymać zabytkową kopalnię Wieliczka.

EN

Effects of mining workings convergence on the surface of the mine at Wieliczka are presented. Subsidence distributions in a few time periods and an attempt to estimate the subsidence distributions in the years 1960-2006 are shown. Also distributions of subsidence, horizontal displacement and deformations are presented basing on measurements and influences function. It has been estimated that in the 20[th] century the maximal subsidence occurred in the region of Kościuszko shaft and in the years 1926-2005 amounted 2.96 m. The biggest increase of subsidence - 71 mm/year - occurred in the year 1962. Measuring points lowering shows reduction of subsidence rate from about 1980 year. Also the increases of the subsidence through volume show the same changes in the time. The analysis of the output and stowing of workings in the years 1919-2005 has been carried out. Diagrams of the volume balance components changes have been made, including volume convergence estimated on the basis of subsidence through volume calculations. It is stated that the change of the surface behaviour trend in the beginning of the years 1980[th], can be connected with reduction of the workings volume affecting the post-mining areas at Wieliczka. The further stowing and protecting operations will limit surface deformations and first of all allow to maintain the historical mine Wieliczka.

16

Podziemne magazynowanie węglowodorów płynnych - aspekt techniczny i logistyczny

Korski J., Anders M., Stoicki R.

Górnictwo i Geologia

|

2007

|

T. 2, z. 3

43-55

PL

Utrzymywanie zapasów, choć wiąże się z ponoszeniem kosztów magazynowania, stanowi z wielu przyczyn konieczność gospodarczą. Dotyczy to także magazynowania ropy naftowej i paliw płynnych. Od kilkudziesięciu lat do podziemnego magazynowania ropy naftowej i płynnych produktów naftowych wykorzystuje się na świecie wyrobiska kopalń soli. Inowrocławskie Kopalnie Soli SOLINO SA stworzyły pierwszy w Polsce Podziemny Magazyn Ropy i Paliw w Górze k. Inowrocławia. Magazyn przeznaczony jest do składowania ropy naftowej i paliw silnikowych. Uruchomienie Podziemnego Magazynu Ropy i Paliw nastąpiło w 2002 r. W magazynie zastosowane są najnowocześniejsze rozwiązania techniczne z zakresu składowania ropy i paliw, z uwzględnieniem przestrzegania norm dotyczących ochrony środowiska.

EN

Storages are, for many reasons, expensive but necessary. Crude oil and liquid fuels have to be storaged as other products. After WWII in many countries salt mines are adopted to underground oil and fuels storages. Inowrocławskie Kopalnie Soli SOLINO SA established Poland’s first Underground Oil and Fuel Store at Góra near Inowrocław. The underground store is designed for storage of such fuels as: petroleum and oil. The Underground Oil and Fuel Store is opened for use in 2002 year. State- of- the-art technical solutions with respect to storage of oil and environmental standards have been implemented at the Góra Store.

17

Działalność górnicza na złożu solnym "Góra" - produkcja solanki

Korski J., Anders M., Stoicki R.

Górnictwo i Geologia

|

2007

|

T. 2, z. 4

35-45

PL

Liczne wysadowe złoża soli na Niżu Polskim były lub są przedmiotem eksploatacji górniczej od schyłku XIX wieku. Stosowano tradycyjne dla górnictwa podziemnego metody urabiania oraz ługowanie wodą. Wystąpienie poważnych zagrożeń sprawiło, że w praktyce zaniechano ługowania w wyrobiskach podziemnych. W chwili obecnej w dwóch kopalniach ługowanie otworowe prowadzą Inowrocławskie Kopalnie Soli SOLINO SA, które są największym producentem solanki w Polsce. W artykule przedstawiono wybrane aspekty otworowego ługowania solnego na złożu solnym "Góra".

EN

Since end of XIX century salt deposits in Polish Midland were places of mining activity. Besides of traditional underground extraction methods widely were used different solution methods. After difficulties and disaster underground solution mining and mines with this technology were closed. Just now in two solution mines company Inowrocławskie Kopalnie Soli) SOLINO S.A. are continuing grane production. In article are presented aspects of hole solution mining in "Góra" salt deposit.

18

Modelowanie konwergencji w modularnej strukturze wielopoziomowej kopalni soli

Kortas G., Maj A.

Prace Instytutu Mechaniki Górotworu PAN

|

2005

|

Vol. 7, no. 3-4

237--252

PL

Praca przedstawia studium konwergencji w modularnej strukturze wielopoziomowej kopalni soli w oparciu o symulacje MES. Rozpoznano wpływ właściwości sprężystych i lepkich na wartości i rozkład przemieszczeń w komorach, wyrażonych przez konwergencje liniowe i powierzchniowe. Zbadano wpływ kształtu struktur i zmiany konwergencji w funkcji czasu. Praca stanowi podstawę do powiązania przemieszczeń w wyrobiskach z obniżeniami powierzchni.

EN

The paper is a result of FEM modelling of convergence (room closure) in multilevel salt mines. Influence of visco-elastic properties of salt on linear and areal closure values and distribution has been shown. Relation between convergence and shape of structure as well as time dependance of convergence were described.

19

Zastosowanie obudowy kotwowej w kopalni soli "Wieliczka"

Kalukiewicz A., Łapa D.

Przegląd Górniczy

|

2004

|

T. 60, nr 3

9-13

PL

Artykuł prezentuje możliwość zastosowania obudowy kotwowej w specyficznych warunkach mioceńskich złóż soli. Opisana jest również obudowa kotwowa stosowana w KS "Wieliczka", funkcje jakie spełnia w kopalni oraz zasady jej monitoringu. Szczególną uwagę poświecono pomiarom rozwarstwienia skał stropowych.

EN

The roof bolting application possibility under specific conditions of the Miocene salt deposits is presented. The roof bolting used in the Salt Mine "Wieliczka", its function in the mine as well as its monitoring principles are described. A special attention is paid to the roof rock separation.

20

Zagrożenie powierzchni terenu wywołane konwergencyjnym zaciskaniem kawern nieczynnej otworowej kopalni soli w Łężkowicach.

Kortas G.

Przegląd Górniczy

|

2003

|

T. 59, nr 3

38-43

PL

Konwergencje kawern, na głębokościach do 425 m, otworowej kopalni soli w Łężkowicach, powodować będą nadal osiadania powierzchni oraz wyciskanie solanki do wód powierzchniowych. Obserwacje geodezyjne i hydrogeologiczne pozwalają określić, że w ciągu 7, 4 lat l % obecnej objętości kawern 1,4 mln m3 będzie się zaciskał, powodując wprowadzenie do wód 0,5770,80 tys. Mg NaCI. Podano sposób prognozowania odkształceń na podstawie danych z pomiarów echosondą udokumentowanych na mapach górniczych. Proces całkowitego zaciśnięcia kawern zakończy się po kilkuset latach. Do tych warunków powinno być dostosowane planowanie przestrzenne.

EN

Convergence of caverns situated on the depth up to 425 m. of the borehole saltmine at Łężkowice will continue to cause subsidence of the surface as well as squeezing brine into surface waters. Mine surveying and hydro-geological observations enable to determine that during 7.4 years 1 % of the present volume of caverns (1.4 million m3) will be converged causing introduction of 0.57-0.80 Mg of NaCl into waters. The way of deformation forecasting basing on data from the echo sounder measurements documented on mine maps is given. The full convergence of caverns, thus the mine, will be completed after some hundreds of years. Town and country planning should take these conditions into consideration.