Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

XIV-wieczne portale główne w kościołach wrocławskich

Bernaś A.

Architectus

|

2005

|

Nr 1-2(17-18)

35--50

PL

We Wrocławiu, jednym z pierwszych biskupstw w Polsce i dużym mieście, od wieków istniały liczne kościoły, wyróżniające się wielkością i dekoracją. Powstawały one przez wieki, ale najsilniejszy rozwój w początkach państwa polskiego nastąpił w okresie średniowiecza. Celem artykułu jest zaprezentowanie zachowanych do dzisiaj we Wrocławiu portali głównych, prowadzących do największych kościołów wrocławskich z okresu XIV w., jako tych, które znacznie wyróżniają się formą i wielkością. Przedstawiono portale katedry wrocławskiej pw. św. Jana Chrzciciela, kolegiaty pw. Świętego Krzyża i kościołów: Najświętszej Marii Panny na Piasku, św. Elżbiety oraz św. Marii Magdaleny. Są to monumentalne budowle, do dziś reprezentacyjne i podziwiane, choć ich portale pozostają często niezauważane. Portale główne są elementami nie tylko dekorującymi te wspaniałe gmachy, lecz także pełnią ważną funkcję - głównego wejścia do przestrzeni sakralnych. Im też poświęcano wiele uwagi i starań podczas budowy. Niejednokrotnie także po ukończeniu całego obiektu były uzupełniane lub rozbudowywane o kruchty. Podkreślały prestiż świątyni i pozycję duchowieństwa w statusie społecznym. Nie można również zapomnieć, że portal, jako brama, miał duże znaczenie symboliczne, zwłaszcza w średniowieczu, gdy symbolika chrześcijańska przeżywała złoty okres. Portal symbolizował wejście do królestwa niebieskiego, a także samego Chrystusa. Przekroczenie bramy traktuje się jako akt przejścia do nowego życia czy na inny poziom egzystencji. Portal rozgranicza dwie przestrzenie wewnętrzną i zewnętrzną, sakralną i świecką. Przed portalem katedry św. Jana Chrzciciela odbywały się sądy biskupie, ogłaszano wyroki i klątwy. Przed głównym portalem katedry w 1261 r. komisja papieska nałożyła klątwę na księcia Bolesława Rogatkę, a w 12S4 prawdopodobnie z tegoż miejsca biskup Tomasz II rzucił klątwę na Henryka IV Probusa.

EN

Wroclaw, one of the first bishoprics in Poland and a large town, since centuries past has numerous churches distinguished by their size and decoration. They originated through the ages and their greatest development took place in the Middle Ages. The aim of this paper is to present main portals, surviving to the present, leading into the largest Wroclaw churches from the 14,h century as those which are distinguished in form and size. Portals of the following edifices have been presented - the Wroclaw Cathedral of St John the Baptist, the Collegiate Church of the Holy Cross, the Church of the Holy Virgin Mary on Piasek (on the Sand), and the Church of St Mary Magdalen. These are monumental buildings, representative and admired to the present day, although their portals remain unnoticed. The main portals are not only elements decorating these magnificent buildings but they also perform an important function - the main entrance into the sacred space. A great deal of attention and effort was devoted to them during their construction. Often, also after the con-struction of the whole building was finished they were developed or extended by a vestibule. They stressed the prestige of the sanctuary and position of the clergy in the social status. The main Gothic portals in Wroclaw churches constitute a magnificent example of diversity in the art of 14lh century stone-masonry. The artists created unique works of art, although they were based on the same architectonic and decorative elements and a similar geometric form. However, it is characteristic that in the context of the whole edifice at present they do not seem so magnificent and often remain unnoticed by passers-by notwithstanding numerous ornamentation. This may result from the narrowness of streets before the church front or the lack of renovation. Due to their scale many times exceeding the scale of man they must have seemed overwhelming. Created of light sandstone they contrasted with the red colour of bricks of which the whole elevation was constructed - in this way the main entrance was clearly visible. It is probable that the main entrances were painted in colours. Also the portals were distinguished through sculptured decoration while the windows lacked sculptures and other elements. The cathedral portal - in plans at least -had a very rich sculptural and architectonic decoration which in the other examples presented was slightly less conspicuous, however in each example it is possible to perceive a clear regard for composition and detail, even the most modest. Of course their splendour far from being as sumptuous as that of the French and German cathedral portals, but they do not lack plasticity and depth - deep mouldings cleaving into the thick walls, pinnacles, sculptures - also in the jambs, tracery blinds, canopies. All this allows them to become magnificent works of art and they may testify to the splendour of the objects which they decorate.

2

Kolorystyka elewacji barokowych kaplic katedry wrocławskiej

Małachowicz M.

Architectus

|

2000

|

Nr 1(7)

81--83

PL

W pół wieku po odbudowie katedry ze zniszczeń drugiej wojny i naprawienia uszkodzonych w 1945 r. tynków na elewacjach czterech jej barokowych kaplic: Najświętszego Sakramentu (1671-1672), św. Elżbiety (ok. 1700), Bożego Ciała, czyli Elektorskiej (1724) i Zmarłych (ok. 1750), zaszła potrzeba kolejnego ich odnowienia. Prace te zlecono Przedsiębiorstwu Rewaloryzacji Wrocławia pod nadzo-rem autora niniejszego opracowania. Kolorystyka elewacji tych barokowych kaplic katedry była dotychczas praktycznie nieznana. Po naprawie uszkodzonych w 1945 r. tynków zewnętrznych, wszystkie te kaplice pomalowano farbą wapienną w kolorze jasnożółtym. Być może, sugerowano się przy tym resztkami pozostałej farby i informacją Ludwiga Burgmeistra, dotyczącą elewacji kaplicy Elektorskiej: 1926 ist die Kapelle aussen in dem ursprünglichen Ockerton neu gestrichen. Przystępując do odnowienia pociemniałych i spękanych tynków elewacji wszystkich czterech kaplic, po uzyskaniu dostępu z ustawionych rusztowań, dokonano niezbędnych badań tynków z resztkami przed- i powojennych nawarstwień malarskich, na wszystkich detalach ich podziałów architektonicznych.

EN

During the elevation renovation of four Baroque cathedral chapels in 1996, relics of their original colouring were exposed. A characteristic feature of most chapels (St Elizabeth's, Electoral, the Deceased) was the use of plaster - terrabona coloured en masse, both smooth as well as factural, of a pink-brick-red and yellow-brick-red colour. This discovery shakes the up-to-the-present opin-ion on the domination of ochre hues in the Boroque architecture of Silesia in the Habshurg period. While reconstructing the elevations the original facture treatment of plaster was not recreated, only fragments of the original elevation plaster of St Elizabeth's chapel were preserved.

3

Badania wczesnośredniowiecznych faz budowy katedry wrocławskiej (1996-1997)

Małachowicz E., Lasota C., Małachowicz M.

Architectus

|

1999

|

Nr 1(5)

3--17

PL

Wczesne dzieje katedry wrocławskiej, tj. do połowy XIII w., od dawna budziły zainteresowanie, lecz długo pozostawały nieznane, wobec braku jakichkolwiek śladów materialnych oraz skąpych i mylących wzmianek źródłowych. Dodatkowo mąciły je hipotezy uczonych niemieckich, oparte na interpretacji tych wzmianek. Dopiero u progu drugiego tysiąclecia, z mroków przeszłości zostały odsłonięte relikty najstarszych budowli Wrocławia, sprzed ponad tysiąca lat - pierwszej i drugiej katedry oraz poprzedzającej je murowanej kaplicy - pierwszej świątyni chrześcijańskiej w tym mieście, świadectwa jego naj-wcześniejszych związków z kulturą Europy. Najszybciej niepamięć ogarnęła pierwszą katedrę, wzniesioną najprawdopodobniej przez Bolesława Chrobrego dla ówczesnego biskupa Jana, wzmiankowanego przez współczesnego mu kronikarza niemieckiego Thietmara z Marseburga w 1000 r. Ludwig Burgemeister i Giinther Grundmann przypuszczali, że romańskie budowle katedry były usytuowane w pobliżu zamku, sądząc, że dawny zamek znajdował się przy ujściu Oławy, na lewym brzegu Odry.

EN

The main objective of the present study was to investigate the architecture of the oldest structures of the cathedral and conservation of excavated relicts. It is also aimed at arranging an exhibition and opening it to the public. Apart from searching beneath the choir, an examination was made of the bishop's crypt below the south aisle at a depth of 3.30-4.70 m below the floor level, succeeded in exposure of the other four structures made of stone, following the early-medieval, prc-Romancsquc and Romanesque styles. The earliest construction dated from the last quarter of the 10th century. A stratigraphic layout of the foundations of all the structures clearly indicated the sequence in which these had been completed: 10th, 11th and 12th centuries. A reconstructed plan of the earliest cathedral showed a basilica of outer dimensions as follows: ca. 30.0 m in length and 18.5 m in width, which was about three quarters of the cathedral in Poznań. It was also smaller in dimensions compared to the first cathedral in Cracow, it represented a type of cathedral similar to the Carolignian one, with two towers to the cast and western edifice with a gallery. Relics of the former structures have not been buried again after examination; these arc carefully exposed in the cathedral, being appropriately designated.