Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Powierzchowność, lekceważenie i ignorancja w procesie ochrony i konserwacji dziedzictwa poindustrialnego w Polsce

Grabowski Mateusz, Walczak Bartosz

Wiadomości Konserwatorskie

|

2023

|

Nr 74

84--99

PL

By doszło do utraty dziedzictwa, wcale nie musi dojść do wyburzenia budynków. Presja inwestycyjna na obiekty postindustrialne często prowadzi do utraty cech decydujących o ich rzeczywistej, lecz nieoczywistej wartości kulturowej. Zawarte w opracowaniu przykłady prac adaptacyjnych pokazują nieodwracalną utratę wartości historycznych obiektów pofabrycznych wraz z otoczeniem. Ich analiza i porównanie z innymi typami zabytków wykazały zjawiska wręcz dyskryminacyjne w zakresie ochrony dziedzictwa przemysłowego. Jest ono traktowane powierzchownie, wzmacniane przez powszechną zgodę na daleko posuniętą ingerencję, co doprowadziło do uznania takich rozwiązań za dopuszczalne czy wręcz wskazane. Mimo że problematyka ochrony zabytków techniki jest od wielu lat przedmiotem badań, to rozdźwięk między teorią i praktyką w zakresie ochrony i konserwacji dziedzictwa przemysłowego w Polsce wydaje się narastać. Założeniami pracy jest dyskusja na temat możliwych kierunków naprawy obecnej sytuacji.

EN

Buildings do not have to be demolished for heritage to be lost. Development pressure on postindustrial sites often leads to the loss of features determining their real, but not obvious, cultural value. The examples of adaptive reuse projects included in this article show the irreversible loss of historical values of postindustrial buildings and their surroundings. Their analysis and comparison with other types of monuments showed even discriminatory phenomena in the field of protection of industrial heritage. Its superficial treatment is reinforced by the general consent to far-reaching interference, which has led to the recognition of such solutions as acceptable or even advisable. Although the issue of the protection of industrial monuments has been the subject of research for many years, the gap between theory and practice in the field of protection and conservation of industrial heritage in Poland seems to be growing. The purpose of this article is therefore to start a discussion on the possible ways to improve the current situation.

2

Samorządowi konserwatorzy zabytków jako wykonawcy zadań wojewódzkich konserwatorów zabytków. Krótkie podsumowanie eksperymentu

Hirsh Robert

Ochrona Dziedzictwa Kulturowego

|

2023

|

Nr 18

23--34

PL

Artykuł dotyczy kwestii realizacji jednego z zadań z zakresu ochrony zabytków przez samorządy lokalne. Przedstawiono kwestię wykonywania zadań z zakresu administracji rządowej, przez samorządowych konserwatorów zabytków na podstawie porozumień wojewodów z samorządami lokalnymi. Rozwiązanie to związane były ze znacznymi oczekiwaniami środowiska konserwatorskiego. Po ponad 20 latach funkcjonowania samorządowych konserwatorów zabytków, wykonujących powierzone zadania WKZ można już częściowo podsumować efektywność tego rozwiązania. Doświadczenia nie są jednak jednoznaczne. Obok wielu korzyści i dobrego funkcjonowania współpracy organów państwowych i samorządowych na bazie porozumień, są też przykłady braku współpracy i w efekcie rozwiązywania takich porozumień, zwłaszcza w ostatnich 10 latach. Skłania to do wniosku, że rozwiązanie to nie może być traktowane jako optymalne i konieczne są dalsze zmiany w celu jego poprawy.

EN

The article deals with the issue of the implementation of one of the tasks of historic preservation by local governments. It presents the issue of the performance of tasks of government administration, by local government conservators of monuments on the basis of agreements between governors and local governments. This solution was related to the considerable expectations of the conservation community. After more than 20 years of operation of local government conservators performing the tasks entrusted to the WKZ, the effectiveness of this solution can already be partially summarized. However, the experience is not unequivocal. In addition to the many benefits and good functioning of cooperation between state and local government bodies on the basis of agreements, there are also examples of lack of cooperation and, as a result, dissolution of such agreements, especially in the last 10 years. This leads to the conclusion that this solution cannot be considered optimal and further changes are needed to improve it.

3

Topography of the 18th-century Rzeszów and its relics in the contemporary architectural and urban space of the city

Piekarski Maciej

Architectus

|

2023

|

Nr 1 (73)

17--29

EN

One of the icons of Rzeszów is the 18th-century perspective view of the city, known as the Wiedemann plan. The view shows the buildings and topography of the city, which was then surrounded by a system of ponds and backwaters. All representative buildings have been preserved to this day, although in slightly changed forms. Ponds and backwaters do not exist. The study described in the article was aimed at finding traces of the shores of these water reservoirs in the modern topography of the city, which is very much transformed. Maps and aerial photographs from the times when traces of the 18th-century topography were more visible were used for this purpose. The content of cartographic sources was used by overlaying digital versions of maps: historical and current, calibrating the image using a pair of points belonging to two distant objects with unchanged shapes. The information contained in the photograph was verified by making analogous geometric constructions on the photograph and on the current map. The culmination of the study was an in-situ reconnaissance. Many still clear traces of the former topography were found in the area, which may be imperceptible to an outside observer. The obtained results introduce a correction to the Wiedemann’s plan, which mapped the spatial structure of the city partly incorrectly. They supplement the knowledge base about Rzeszów, which does not sufficiently cover spatial and urban issues. They draw attention to the ignored element of the urban cultural landscape, which is the topography, often insufficiently protected.

PL

Jedną z ikon Rzeszowa jest XVIII-wieczny widok perspektywiczny miasta, znany jako tzw. plan Wiedemanna. Na widoku przedstawione są budynki oraz topografia miasta, które było wówczas otoczone systemem stawów i rozlewisk. Wszystkie reprezentacyjne budynki, chociaż w nieco zmienionych formach, są zachowane do dzisiaj. Stawy i rozlewiska nie istnieją. Celem autora w badaniu opisanym w artykule było odnalezienie śladów po brzegach tych zbiorników wodnych we współczesnej topografii miasta, która jest bardzo zmieniona. Posłużono się do tego mapami i fotografiami lotniczymi z czasów, kiedy ślady XVIII-wiecznego ukształtowania terenu były bardziej widoczne. Treść źródeł kartograficznych wykorzystano poprzez nałożenie na siebie cyfrowych wersji map: historycznej oraz aktualnej, kalibrując obraz za pomocą pary punktów przynależnych do dwóch oddalonych od siebie obiektów o niezmienionych bryłach. Informację zawartą w fotografii zweryfikowano poprzez wykonanie analogicznych konstrukcji geometrycznych na fotografii oraz aktualnej mapie. Zwieńczeniem badania był rekonesans in situ. W jego trakcie znaleziono w terenie wiele wciąż wyraźnych śladów dawnej topografii, które dla postronnego obserwatora mogą być niezauważalne. Uzyskane rezultaty wprowadzają korektę do planu Wiedemanna, odwzorowującego strukturę przestrzenną miasta częściowo błędnie. Uzupełniają stan wiedzy o Rzeszowie, która w niedostatecznym stopniu obejmuje zagadnienia przestrzenno-urbanistyczne. Zwracają uwagę na ignorowany element miejskiego krajobrazu kulturowego, jakim jest ukształtowanie terenu, często niedostatecznie chronione.

4

The role of isolated farmsteads in the open landscape protection on the example of Kashubia

Górka Anna

Architectus

|

2023

|

Nr 3 (75)

49--59

EN

As a result of the social and economic transformation of rural areas, open landscapes are disappearing. Former farmsteads are being devastated or beginning to lose their landscape context due to the spread of residential building development. At the same time, in many places, the farmstead form is clearly legible and remains an element with which the view is structured and enriched. The article was aimed at drawing attention to the multidimensional importance of isolated farmsteads and the need to recognise their surviving resources. Being distinguishing features with which the attractiveness of an open landscape can be determined, they inspire the development of a multifunctional rural economy led by the local community. Isolated farmsteads can respond to the city’s problems and function in many non-agricultural areas, including education, tourism and recreation, nature protection and health protection. Protection of the building development of former farmsteads may provide a tool to effectively support the shaping of spatial order in large areas. The article presents a method for describing the preservation condition of single-manor buildings developed at the turn of the 19th and 20th centuries. It is proposed that the study analyses the architectural features of farmsteads that play an important part in the recognition of such building development in the open landscape. Observation areas were selected based on the results of remote identification of the location of historic farmsteads and buildings. The field study was conducted in the central part of Kashubia, along selected scenic routes. These routes comprised 26 solitary homesteads. In half of the cases studied, the exposure of the farmstead buildings deteriorated due to the proximity of modern residential building development. The spatial layout of the majority of farmsteads has changed, which most commonly resulted from expansion beyond the former outline of the farmyard. Numerous historic buildings have been rebuilt. Despite the above-mentioned modifications, in the study area, the farmstead has remained a distinctive feature of the landscape and retained the potential for transformation to be used in the sustainable development economy. The results encourage the study to be continued. The identified resources and architectural values of the traditional farmstead could support the management and protection of the heritage of agricultural landscapes.

PL

Na skutek społecznej i gospodarczej transformacji obszarów wiejskich zanikają krajobrazy otwarte. Stare rolnicze siedliska ulegają dewastacji lub tracą kontekst krajobrazowy w związku z rozprzestrzenianiem się zabudowy rezydencjonalnej. Zarazem w wielu miejscach forma zagrody jest czytelna i pozostaje elementem strukturalizującym i wzbogacającym widok. Celem artykułu było zwrócenie uwagi na wielowymiarowe znaczenie samotniczych zagród i konieczność rozpoznania ich ocalałych zasobów. Jako wyróżniki decydujące o atrakcyjności krajobrazu otwartego inspirują one rozwój wielofunkcyjnej gospodarki wiejskiej kierowanej przez społeczność lokalną. Mogą odpowiadać na problemy miasta i funkcjonować w wielu pozarolniczych dziedzinach: w edukacji, turystyce i rekreacji, w ochronie przyrody i zdrowia. Ochrona zabudowy dawnych gospodarstw może stanowić narzędzie skutecznie wspomagające kształtowanie ładu przestrzennego na rozległych obszarach. W artykule przedstawiono metodę opisu stanu zachowania zabudowy jednodworczej ukształtowanej na przełomie XIX i XX w. Zaproponowano analizowanie cech architektonicznych zagród o istotnym znaczeniu dla ich rozpoznawalności w krajobrazie otwartym. Obszary obserwacji wytypowano, opierając się na wynikach zdalnej identyfikacji położenia historycznych zagród i budynków. Badanie terenowe przeprowadzono w środkowej części Kaszub, wzdłuż wybranych tras widokowych. Objęto nimi 26 samotniczych zagród. W przypadku połowy z nich odnotowano pogorszenie ekspozycji na skutek sąsiedztwa współczesnej zabudowy mieszkaniowej. Układ przestrzenny większości zagród uległ zmianie najczęściej na skutek rozbudowy poza dawnym narysem podwórza. Wiele historycznych budynków przebudowano. Mimo wymienionych modyfikacji zagroda na obszarze badania pozostała wyróżnikiem krajobrazu oraz zachowała potencjał transformacji do wykorzystania w gospodarce zrównoważonego rozwoju. Wyniki zachęcają do kontynuowania badań. Rozpoznane zasoby i walory architektoniczne tradycyjnej zagrody mogłyby wspierać zarządzanie dziedzictwem krajobrazów rolniczych i ich ochronę.

5

An integrated approach to the protection of cultural heritage on the example of Kolumna – a former summer resort near Łódź

Strumiłło Krystyna

Architectus

|

2023

|

Nr 2 (74)

49--58

EN

In recent years, the growing importance of protecting cultural heritage can be noticed. An integrated approach to the protection of cultural heritage reflects both the society’s attitude to the world of values and the very process of reinterpretation of values. The aim of the article is to present the results of the research conducted by the author on the cultural heritage in Kolumna (Łask district) near Łódź. These results shed new light on a holistic view of the issue of heritage protection in terms of European Union provisions. Empirical research was carried out consisting in direct observation, analysis and self-assessment, as well as archival queries and studies of the latest literature on the subject. Field observations concerned human interference and transformation of the green landscape. As a result of the conducted research, it should be stated that cultural heritage, whose values are not only material cultural goods, but also natural heritage and our memory and identity, is subject to constant evolution. Proper welfare management and the intensification of activities aimed at protecting these values are becoming crucial.

PL

W ostatnich latach można zauważyć rosnące znaczenie ochrony dziedzictwa kulturowego. Zintegrowane podejście do ochrony dziedzictwa kulturowego odzwierciedla zarówno stosunek społeczeństwa do świata wartości, jak i sam proces reinterpretacji wartości. Celem artykułu jest przedstawienie wyników przeprowadzonych przez autorkę badań dotyczących dziedzictwa kulturowego na terenie Kolumny (dzielnicy Łasku) niedaleko Łodzi. Rzucają one nowe światło na całościowe spojrzenie na zagadnienie ochrony dziedzictwa w aspekcie zapisów unijnych. Przeprowadzono badania empiryczne polegające na bezpośredniej obserwacji, analizie i ocenie własnej oraz kwerendy archiwalne i studia najnowszej literatury przedmiotu. Obserwacje terenowe dotyczyły ingerencji człowieka i przekształceń zielonego krajobrazu. W wyniku przeprowadzonych badań należy stwierdzić, że dziedzictwo kulturowe służy współczesnym celom, którymi są nie tylko materialne dobra kultury, ale także naturalne dziedzictwo przyrodnicze oraz nasza pamięć i tożsamość. Właściwe zarządzanie dobrostanem oraz intensyfikacja działań skierowanych na ochronę tych wartości stają się kluczowe.

6

Kryteria kontekstu i tradycji miejsca w ocenie obiektów architektonicznych - analiza i formalizacja aspektów oceny dla celów inteligentnych systemów wspomagania decyzji

Rumież Agnieszka, Świt-Jankowska Barbara

Zeszyty Naukowe Politechniki Poznańskiej. Architektura, Urbanistyka, Architektura Wnętrz

|

2022

|

Z. 10

149--161

PL

Ochrona dziedzictwa kulturowego wymaga negocjacji na wielu szczeblach społecznej organizacji i angażuje osoby reprezentujące bardzo różne środowiska i tym samym - posiadające niejednokrotnie odmienne stanowiska i ideały. Znalezienie mechanizmów wspomagających procesy decyzyjne w obszarze dziedzictwa - w szczególności tego najnowszego - jest jednym z najpilniejszych zadań badawczych w dziedzinie. W artykule zaproponowano strategię i opisano I część badań, które mają prowadzić do stworzenia narzędzia opartego o adekwatny model inteligentnego systemu wspomagania decyzji. Przedstawione zostało uzasadnienie wyboru modelu decyzyjnego (DRSA). Zaproponowano takie przedefiniowanie 2 spośród 10 kryteriów oceny obiektów architektonicznych: kontekstu i tradycji miejsca, aby możliwe było rozdzielenie ich zakresów znaczeniowych i tym samym uniknięcie sytuacji redundancji.

EN

The protection of cultural heritage requires negotiations on many levels of social organization and involves representatives from very different environments and thus - often having different positions and ideals. Finding mechanisms to support decision-making in the area of heritage protection - especially contemporary objects - is one of the most urgent inquiry in the field. The article proposes a strategy and describes the first part of the research: creation of a tool based on an adequate model of an intelligent decision support system. The justification for the choice of the decision model (DRSA) was presented. It has been proposed to redefine 2 out of 10 criteria for assessing architectural objects: the context and place tradition (genis loci), so that it is possible to separate their semantic fields and thus avoid redundancy.

7

Komunikacja, samochód i miasto. Metamorfozy socjalistycznej urbanistyki polskiej a historyczna przestrzeń ośrodków miejskich

Marciniak Piotr

Zeszyty Naukowe Politechniki Poznańskiej. Architektura, Urbanistyka, Architektura Wnętrz

|

2022

|

Z. 11

17--33

PL

Przebudowa i modernizacja wielu zespołów śródmiejskich w miastach polskich - rozpoczęta na progu lat 60. XX w. - opierała się w znacznym stopniu na doświadczeniach i wzorcach zachodnich, a także doktrynie zakładającej intensywny rozwój i uprzemysłowienie. Przemieszczanie się i transport były jednymi z głównych założeń Karty Ateńskiej, dokumentu kształtującego myślenie pokoleń urbanistów i architektów. Fascynacja jej twórców motoryzacją i zaletami indywidualnego transportu doprowadziły w efekcie do stworzenia modelu miasta dla samochodów. Przyjęcie tych założeń stało się punktem wyjścia do akceptacji szeregu komunikacyjnych ingerencji w zabytkowe struktury miast. Celem niniejszego artykułu jest określenie doktrynalnych przesłanek oraz analiza zjawisk w odbudowywanych miastach historycznych z punktu widzenia rozwiązań komunikacyjnych. W artykule omówiono założenia doktrynalne, ewolucję transportu i motoryzacji. Opisano także rozwój komunikacji w polskich miastach oraz ich wpływ na przekształcenia historycznie ukształtowanych obszarów śródmiejskich.

EN

The reconstruction and modernization of many inner-city complexes in Polish cities - started at the beginning of the 1960s - was largely based on Western models and experiences, as well as the doctrine of intensive development and industrialization. Movement and transport were one of the main assumptions of the Athens Charter, a document shaping the thinking of generations of urban planners and architects. Its creators, fascinated with motorization and the advantages of individual transport, designed a model of a city for cars. The adoption of these assumptions became the starting point for the acceptance of a number of transport interventions in the historic structures of cities. The aim of this article is to define the doctrinal premises and to analyze the phenomena in the reconstructed historical cities in terms of communication solutions. The article discusses the doctrinal assumptions, the evolution of transport and motorization, and describes the development of urban transport in Polish cities, as well as their impact on the transformation of historically shaped downtown areas.

8

Protection and shaping of the fortification’s greenery of the former Kraków fortress: theory, standards, practice

Środulska-Wielgus Jadwiga, Wielgus Krzysztof

Teka Komisji Urbanistyki i Architektury Oddział PAN w Krakowie

|

2022

|

T. 50

435--457

EN

At present, fortress greenery is a significant resource of urban greenery, composed for the purposes of concealing, defending, decorating and nourishing the former Kraków Fortress, based on the knowledge and experience of engineers at the turn of the 19th and 20th centuries, as well as the aesthetic principles of that era. The aim of this paper is to present conclusions formulated as part of a research project by the local municipality and university, concerning the proper interpretation of the masking greenery systems of the Kraków Fortress, and the definition of framework guidelines for the protection and shaping of green complexes. The development of the method of recording, valorizing and defining the rules of dealing with the green areas of the Kraków Fortress was based on the experience gained from searching for holistic methods of recording and valorizing the fortified landscape of the fortresses of Przemyśl, Zamość, Pula (Croatia) and Kotor (Montenegro). The development of rules for the conservation and legibility of system plantings may contribute to the effective protection of masonry and earth structures, as well as regaining landscape values and increasing the safety of visitors. In the preparation of the guidelines, general principles and detailed principles for selected, representative examples were developed (with an indication of the processes of change, development, possible use together with low-intervention zones).

PL

Zieleń forteczna stanowi współcześnie znaczący zasób zieleni miejskiej, komponowanej niegdyś dla potrzeb maskowania, obrony, zdobienia i żywienia dawnej twierdzy Kraków w oparciu o wiedzę i doświadczenie inżynierów przełomu XIX i XX wieku, a także pryncypia estetyczne ówczesnej epoki. Celem pracy jest przedstawienie wniosków sformułowanych w ramach projektów badawczych jednostki samorządu lokalnego i wyższej uczelni, dotyczących właściwej interpretacji układów zieleni maskującej twierdzy Kraków oraz określenia ramowych wytycznych dla ochrony i kształtowania zespołów zieleni (Opracowanie optymalizacji zasad i metod ochrony i rewaloryzacji zespołów zieleni fortecznej Twierdzy Kraków oraz konsultacja procesu ich wdrażania realizowanego przez Zarząd Zieleni Miejskiej w Krakowie z 2020 roku oraz Karta identyfikacji, ochrony, utrzymania i rewaloryzacji zespołu zieleni fortecznej Twierdzy Kraków - rekomendacje użytkowania z 2021 roku). W opracowaniu metody zapisu, waloryzacji i formułowania zasad postępowania z zielenią twierdzy Kraków wykorzystano doświadczenia wyniesione z poszukiwania holistycznych metod zapisu i waloryzacji krajobrazu warownego twierdz Przemyśl, Zamość, Pula (Chorwacja) i Kotor (Czarnogóra). Opracowanie zasad konserwacji i uczytelnienia systemowych nasadzeń przyczynić się może do skutecznego zabezpieczenia struktur murowych i ziemnych obiektów, a także do odzyskania walorów krajobrazowych i zwiększenia bezpieczeństwa odwiedzających. Podczas sporządzania wytycznych wypracowane zostały zasady ogólne oraz szczegółowe dla wytypowanych, reprezentatywnych przykładów (ze wskazaniem procesów przemian, rozwoju i możliwości wykorzystania oraz wyznaczeniem stref o niskiej interwencji).

9

Material culture as a basis to strengthen local identity and re-direct development - urban intervention as a tool to protect local heritage: case study of Tarnowo Podgórne, a rural municipality in the Western Poland

Kaźmierczak Bartosz, Pazder Dominika, Zbierski-Salameh Suava

Teka Komisji Urbanistyki i Architektury Oddział PAN w Krakowie

|

2022

|

T. 50

131--145

EN

This paper tackles the questions of material culture and protecting heritage values through urban intervention. Urban intervention is understood as the identification of local heritage with a diagnosis of potential development profiles and application of the adopted solutions to underlie the formation of a new local centrality. It is underlined that the right urban intervention needs to be conducted for and with local inhabitants. Urban intervention, as proposed in this paper, is understood as a tool to properly direct the development of peripheral areas, especially rural ones. The basis for the research is the idea of spatial re-definition that aims to upgrade not only spatial but above all social attractiveness. An original two-stage methodology adopted for the purpose of the research with the use of the author’s AIA method was presented. This developed tool can harness the potential of material culture of local heritage. The shown research methodology is universal and can be applied in any urban interventions intended to transform places characterized by either partially or completely lost spatial and social identity.

PL

Prezentowany artykuł podejmuje problematykę ochrony kultury materialnej i wartości dziedzictwa poprzez interwencję urbanistyczną. Interwencja urbanistyczna rozumiana jest jako identyfikacja lokalnego dziedzictwa wraz z diagnozą potencjalnych profili rozwojowych oraz zastosowanie przyjętych rozwiązań jako podstaw kształtowania się pożądanego lokalnego krajobrazu urbanistycznego i wytworzenia centrum przestrzenno-społecznego gminy. Interwencja musi być realizowana dla lokalnej społeczności i z jej udziałem. Zaproponowana w artykule interwencja jest pojmowana jako narzędzie właściwego kierunkowania rozwoju obszarów peryferyjnych, zwłaszcza wiejskich. Podstawę badań stanowi idea redefinicji przestrzennej zmierzającej do podniesienia atrakcyjności zarówno funkcjonalnej, jak i społecznej. Opracowano dwuetapową metodologię przyjętą na potrzeby badań z wykorzystaniem autorskiej metody AIA. Sporządzone narzędzie daje możliwość wykorzystania potencjału i walorów lokalnego dziedzictwa. Przedstawiona metodologia badawcza jest uniwersalna i może być zastosowana w innych gminach wiejskich, poszukujących rozwiązań prowadzących do przekształcenia miejsc o ubogiej lub całkowicie utraconej tożsamości przestrzennej i społecznej.

10

Rekonstrukcje wystroju architektonicznego i projekty nowych fasad w praktyce projektowej pracowni architektoniczno-konserwatorskiej „proart a. rostkowska” (1994-2022)

Kilanowski Piotr

Studia do Dziejów Architektury i Urbanistyki w Polsce

|

2022

|

nr 5

157--199

PL

Opracowania obejmujące rekonstrukcję wystroju i wyposażenia stałego fasad historycznych oraz projekty nowych fasad inspirowanych architekturą historyczną stanowią zagadnienie stosunkowo niszowe w twórczości czynnych obecnie architektów i budowniczych. Wynika to zarówno z ograniczonego zapotrzebowania na opracowania tego typu, jak również ich dyskusyjnego charakteru. Na przestrzeni ostatnich trzech dekad opracowanie projektów tego typu najczęściej powierzano pracowniom architektoniczno-konserwatorskim specjalizujących się w projektach związanych z obiektami historycznymi i zabytkowymi. Z racji znaczącego dorobku, wśród firm tego typu na uwagę zasługuje m.in. warszawska pracownia architektoniczno-konserwatorską „Proart A. Rostkowska”. Podstawowy przedmiot jej działalności stanowią projekty remontów, modernizacje, a także przebudowy, nadbudowy i rozbudowy istniejących obiektów objętych ochroną konserwatorską. Wśród tematów uzupełniających wymienić należy mniej liczne projekty zupełnie nowych obiektów, a także samodzielne lub stanowiące element większych opracowań projekty rekonstrukcji wystroju i wyposażenia stałego fasad oraz projekty nowych elewacji. Obiekty stanowiące przedmiot podejmowanych w pracowni projektów rekonstrukcji fasad podzielić można na dwie grupy, mianowicie budynki z częściowo lub szczątkowo zachowanym wystrojem oraz takie których wystrój uległ uprzednio całkowitemu zniszczeniu. W przypadku tych pierwszych sporządzenie projektów rekonstrukcji zazwyczaj poprzedza inwentaryzacja i analiza zachowanych elementów in-situ, uzupełnione badaniami stratygraficznymi oraz rozpoznaniem dostępnych materiałów ikonograficznych i bibliograficznych. Obiekty z drugiej grupy wymagają szeroko zakrojonej kwerendy archiwalnej a następnie wnikliwego przestudiowania odnalezionych materiałów ikonograficznych. W większości przypadków pozwala to na określenie pierwotnych rozwiązań kompozycyjnych fasady, jak też zasad rozmieszczenia wystroju, jego układu i oblicza stylistycznego. Szczegółowe rozpoznanie zastosowanych wzorów i motywów, a w tym ich tektoniki i modelunku z reguły wymaga również pogłębionych badań i analiz rozwiązań charakterystycznych dla chwili powstania obiektu. Wśród zrealizowanych z udziałem pracowni „Proart” projektów rekonstrukcji historycznego wystroju i wyposażenia fasad wymienić należy m.in. zlokalizowane w Warszawie obiekty pod adresami: Floriańska 8, Foksal 13 i 15, Górnośląska 7A czy Jagiellońska 27. Projekty nowych fasad wymagają z kolei nie tylko przestudiowania pod kątem oblicza stylistycznego i modelunku wystroju, ale również relacji do otaczającego kontekstu. Wśród projektów tego typu zrealizowanych z udziałem pracowni „Proart” wymienić należy m.in. fasady przy ul. Hożej 50, Jagiellońskiej 22, Koszykowej 49A, czy Targowej 17. Przywołane przykłady wskazują, że przy odpowiednim zapleczu finansowym popartym rzetelną podbudową merytoryczno-warsztatową projektantów i wykonawców, projekty rekonstrukcji wystroju i wyposażenia historycznych fasad oraz projekty nowych elewacji w duchu tradycyjnym mogą zakończyć się powodzeniem.

EN

Projects encompassing the reconstruction of the permanent décor and elements of historic façades as well as designs of new façades inspired by historic architecture are a relatively niche question in the creativity of currently active architects and builders. Over the space of the most recent three decades, the development of designs of such type are most often commissioned to architectural–heritage protection studios specializing in designs involving heritage and historical structures. Among such companies, most certainly worth highlighting in terms of achievements, is the Warsaw–based Proart A. Rostkowska architectural–heritage protection studio. The prime subject of its activities involves designs for renovation and modernization as well as the remodeling, adding levels, and expansion of existing structures encompassed by heritage protection. Among supplemental topics, it is also important to mention less numerous designs for completely new facilities as well as independent and component parts of larger design projects involving the reconstruction of the décor and permanent fixtures of façades and designs for new elevations. Structures that were included in designs taken up by the studio for the reconstruction of façades may be subdivided into two groups —buildings with incompletely or partially preserved décor and those whose décor was subject to complete destruction. In the first case, developing reconstruction designs was usually preceded by survey measurements and an analysis of the elements preserved in–situ. These were supplemented by stratigraphic studies and the identification of available iconographic and bibliographic materials. Facilities in the second group necessitated wide–ranging archival research followed by in–depth studies of identified iconographic materials. In most cases this makes possible the defining of original composition solutions for the façade as well as principles of placement of decorative elements, their layout, and their stylistic face. The detailed identification of applied patterns and motifs, including their tectonics and modeling, usually also requires in–depth studies and analyses of solutions characteristic of the moment the structure was erected. Among designs for the reconstruction of historical décor and elements as developed by Proart, it is a must to name facilities found in Warsaw at the following addresses: No. 8 Floriańska, Nos. 13 and 15 Foksal, No. 7A Górnośląska, and No. 27 Jagiellońska streets. For their part, designs for new façades require not only studies in terms of the stylistic face of the décor and its modeling, but also the relationship with the surrounding context. Among such designs as developed with the participation of Proart are the façades of No. 50 Hoża, No. 22 Jagiellońska, No. 49A Koszykowa, and No. 17 Targowa streets. A look at these examples shows that with appropriate financial funding supported by solid substantive and technical foundations on the part of the designers and builders, designs for the reconstruction of the décor and elements of historical façades as well as designs for new elevations in a traditional spirit can be successful.

11

Panorama miasta zabytkowego: między nieuniknioną potrzebą rozwoju a imperatywem ochrony dziedzictwa kulturowego

Kadłuczka Andrzej, Kołodziejczyk Katarzyna, Stala Klaudia

PUA Przestrzeń Urbanistyka Architektura

|

2022

|

Vol. 2

88--110

PL

W artykule został omówiony współcześnie występujący na szeroką skalę problem ochrony dziedzictwa kulturowego w świetle dynamicznego rozwoju obszarów zurbanizowanych. Horyzontalna struktura murów obronnych i bram wielowiekowej zabudowy miejskiej jest ważnym źródłem dokumentacji. Wykorzystanie zabytkowych terenów pod wysokie budownictwo, prestiż i wartość renty gruntowej przyczyniają się do powstawania nowych akcentów przestrzennych, które często niszczą lub zniekształcają historyczne panoramy miast.

EN

This article discusses the contemporary large-scale problem of cultural heritage protection in light of the dynamic development of urbanised areas. The horizontal structure of the defensive walls and gates of centuries-old urban development is an important source of documentation. The use of historic areas for high-rise construction and the prestige and value of land rent contribute to the emergence of new spatial accents, which often destroy or distort historical city panoramas.

12

Rewitalizacja zabytkowych urządzeń dźwigowych – wyzwanie dla ochrony dziedzictwa sztuki inżynieryjnej w kontekście niespójności przepisów dozoru technicznego z prawem ochrony zabytków

Pietrzak Katarzyna

Wiadomości Konserwatorskie

|

2021

|

Nr 68

156--167

PL

Dziedzictwo inżynieryjne, zwłaszcza zabytkowe maszyny, wymaga odmiennego traktowania niż tradycyjnie postrzegane dzieła sztuki. Obiekty te są pozostałościami minionej kultury przemysłowej, a jednocześnie urządzeniami technicznymi wytworzonymi w celu wykonywania określonej pracy mechanicznej. W ich przypadku konieczne jest więc podejście do problemu ochrony dziedzictwa z dwóch perspektyw: konserwatora i inżyniera. W artykule przedstawiono najistotniejsze dla zabytkowych urządzeń dźwigowych przepisy prawa ochrony zabytków, dozoru technicznego oraz prawa budowlanego obowiązujące w Polsce. Głównym celem było sprawdzenie, czy prawo ochrony zabytków może współdziałać z technicznymi wymogami bezpieczeństwa, czy ich zapisy się nie wykluczają. Rozważania oparto na literaturze, analizie prawnej i doświadczeniach zawodowych autorki. Wykorzystano też informacje od inspektorów dozoru technicznego i konserwatorów dźwigów. Problem ten został podjęty i poddany dyskusji podczas konferencji naukowej 5ᵗʰ Joint PhD Students Conference POZ-MAR 2019 w Poznaniu.

EN

The engineering heritage, especially historical machines, requires different treatment than traditionally understood pieces of art. They are monuments, the remains of industrial culture, cultural heritage, and at the same time, technical equipment manufactured to perform specific mechanical work. It is necessary to approach the heritage protection problem from two different perspectives: that of the conservator and that of the engineer. This paper presents the primary international and Polish regulations on the protection and preservation of monuments, technical inspection, and construction law for the lifting devices. The paper’s main aim is to determine, on the Polish example, whether heritage preservation law could work in line with technical safety requirements or exclude each other. These considerations are based on the literature, law studies, and the author’s experience as an employee of the Heritage Conservator’s Office in Poznań. The article is also based on information obtained from inspectors of technical inspection and elevator conservators. This problem was partially discussed during the scientific conference 5ᵗʰ POZ-MAR 2019 Joint Ph.D. Students’ Conference in Poznań, Poland.

13

Qualitative analysis of architectural education in the protection of a historic city

Kuśnierz-Krupa Dominika, Kobylarczyk Justyna, Malczewska Joanna, Ivashko Yulia, Lisińska-Kuśnierz Małgorzata

Wiadomości Konserwatorskie

|

2021

|

Nr 65

20--25

EN

This paper presents the findings of a study in which students of architecture schools rated their need for education about the scope of conservation and respect for the historical cultural landscape, primarily including the values of historic cities and towns. This subject appears to be highly essential as historic cities and towns, particularly smaller ones, are currently under the risk of losing their values due to development pressure that is often uncontrolled. It should be noted that architects who design new buildings in historic city and town centres often have contribute to this phenomenon. Therefore, in the authors’s opinion, the education of architecture school students on the need to respect and conserve historic towns can be seen as an essential issue, as well as its quality level.

PL

W artykule przedstawiono wyniki badań dotyczących oceny przez studentów uczelni architektonicznych potrzeby edukacji w zakresie ochrony i poszanowania historycznego krajobrazu kulturowego, w tym przede wszystkim wartości zabytkowych miast. Przedmiotowa problematyka wydaje się bardzo istotna, gdyż miasta zabytkowe, szczególnie te mniejsze, są obecnie – w wyniku presji inwestycyjnej, często niekontrolowanej – narażone na utratę swoich wartości. Należy zauważyć, że niejednokrotnie w procesie tym mają swój udział architekci, projektujący nowe obiekty na terenach historycznych centrów miast. Zatem, zdaniem autorów, zarówno edukacja studentów uczelni architektonicznych w zakresie potrzeby poszanowania i ochrony miasta zabytkowego, jak i jej poziom wydają się niezwykle ważne.

14

Problematyka ochrony historycznej zabudowy przemysłowej na przykładzie zespołu portowo-stoczniowego w Gdyni

Hirsh Robert, Łozowska Celina

Ochrona Dziedzictwa Kulturowego

|

2021

|

Nr 11

27--42

PL

Na terenach portowo-stoczniowych Gdyni zachowanych jest wiele historycznych obiektów, które ze względu na zmiany w funkcjonowaniu portu oraz przekształcenia użytkowania terenów podlegają określonym zmianom. Najważniejsze z tych budynków są objęte ścisłą ochroną prawną poprzez wpisanie do rejestru zabytków. Zapewnia to ich zachowanie i często także rewaloryzację. Inne, także wartościowe, ale nieobjęte tak ścisłą ochroną – uwzględnione tylko w ewidencjach zabytków, podlegają adaptacjom i przebudowom, które powodują utratę niektórych walorów, ale umożliwiają przynajmniej częściowe zachowanie. Wiele budynków tego typu utraciło swoje funkcje, jest opuszczonych i oczekuje na powtórne zagospodarowanie. Ochrona zabytków w takich sytuacjach jest bardzo problematyczna i wymaga wypracowania kompromisów. Przekształcenia budynków historycznych są nieuniknione. W celu określenia zakresu ochrony i dopuszczalności ingerencji pożądane jest wypracowanie metody oceny wartości zabytkowych, która dałaby narzędzia do zobiektywizowania procesów przekształceń.

EN

There are many historical buildings preserved in the port and shipyard areas of Gdynia, which are subject to specific changes due to changes in the functioning of the port and land use transformations. The most important of these buildings are under strict legal protection by being entered in the register of monuments. This ensures their preservation and often also their revalorization. Others, also valuable, but not under such strict protection - included only in historic monuments registers, are subject to adaptations and reconstructions, which cause the loss of some values, but allow at least partial preservation. Many buildings of this type have lost their functions, are abandoned and await re-development. Historic preservation in such situations is very problematic and requires the development of compromises. Transformation of historic buildings is inevitable. In order to determine the scope of protection and permissibility of interference, it is desirable to develop a method of assessing historic values, which would provide tools to objectivize the transformation processes.

15

Pierre Nora’s "Sites of Memory" and the Social Aspect of Issues in Built Heritage Conservation

Krawczyk Janusz, Balcer Małgorzata

Ochrona Dziedzictwa Kulturowego

|

2021

|

Nr 12

1--12

EN

The following article addresses the usefulness of Noraʼs concept of a ʻsite of memoryʼ for the preservation and interpretation of those historic buildings and structures which already enjoy legal protection as monument. First, the denotations of Pierre Noraʼs notion of lieux de mémoire and Alois Rieglʼs concept of a Denkmal (or monument) are juxtaposed. Second, the paper presents the methodological problems involved in studying sites of memory, and offers guidelines inspired by Aleida and Jan Assmanʼs works on cultural memory. Third, these theoretical notions are then related to practical experience gathered while completing a project devoted to “Church of Peace in Jawor as a site of memory”; insights from the project lead to conclusions regarding the possibility of studying the social aspects of built heritage conservation. The conclusion of the paper identifies the characteristics and features of lieux de mémoire which may assist in the identification of places of memory from the perspective of heritage protection.

PL

Poniższy artykuł dotyczy przydatności koncepcji "miejsc pamięci" Nory w zachowaniu i interpretacji tych historycznych budynków i struktur, które już korzystają z ochrony prawnej jako zabytki. Po pierwsze, zestawiono denotacje pojęcia lieux de mémoire Pierre'a Nory i pojęcia Denkmal (lub monumentu) Aloisa Riegla. Po drugie, w artykule przedstawiono problemy metodologiczne związane z badaniem miejsc pamięci i zaproponowano wskazówki inspirowane pracami Aleidy i Jana Assmanów na temat pamięci kulturowej. Po trzecie, te teoretyczne koncepcje są następnie odnoszone do praktycznych doświadczeń zebranych podczas realizacji projektu "Kościół Pokoju w Jaworze jako miejsce pamięci"; spostrzeżenia z projektu prowadzą do wniosków dotyczących możliwości badania społecznych aspektów konserwacji dziedzictwa budowlanego. W podsumowaniu artykułu wskazano cechy i właściwości lieux de mémoire, które mogą być pomocne w identyfikacji miejsc pamięci z perspektywy ochrony dziedzictwa.

16

Zagrożenia dziedzictwa kulturowego i jego ochrona w Jordanii – analiza trzech przypadków

Bodzek Jarosław, Kopij Kamil, Miszk Łukasz

Wiadomości Konserwatorskie

|

2019

|

Nr 57

38--49

PL

Artykuł podejmuje temat ochrony dziedzictwa kulturowego na terenie Jordanii. Porównano w nim zagrożenia i sposób ochrony trzech dobrze zachowanych stanowisk archeologicznych, których rozkwit przypadał na czasy rzymskie i bizantyńskie: Umm er-Rasas, Dajaniya i Tuwaneh. Różna charakterystyka omówionych stanowisk oraz ich położenie względem współczesnego osadnictwa sprawia, że borykają się one ze zróżnicowanymi zagrożeniami, co pozwala wyciągać bardziej ogólne wnioski dotyczące ochrony dziedzictwa kulturowego w dzisiejszej Jordanii.

EN

The paper focuses on cultural heritage protection in Jordan. It analyses and compares dangers and ways of protection of three different archaeological sites dated mainly to the Roman and Byzantine periods: Umm er-Rasas, Dajaniya and Tuwaneh. Different characteristics of these sites and their location relative to modern settlements means that they are struggling with various threats. This in turn allows to draw more general conclusions regarding cultural heritage protection in modern Jordan.

17

Przeszłość dla przyszłości: tysiącletnia Wiślica i jej materialne i niematerialne dziedzictwo. Pomnik historii jako forma opieki RP

Kadłuczka Andrzej

Wiadomości Konserwatorskie

|

2019

|

Nr 60

10-16

PL

Wiślica, niewielka miejscowość położona malowniczo w dolinie Nidy, odzyskała w 2018 roku prawa miejskie, nadane jej jeszcze przez Władysława Łokietka. Niegdyś była znaczącym ośrodkiem w Polsce piastowskiej, związanym z tradycjami znanego w ówczesnej Europie państwa Wiślan, ale jej dziedzictwo zachowało się w zróżnicowanym stanie: od wspaniałej gotyckiej kolegiaty i Domu Długosza, poprzez relikty słynnej płyty orantów zachowanej w podziemiach kolegiaty i kilku romańskich i gotyckich kościołów, po zdegradowane „grodzisko na łąkach” z IX–X wieku i zapomniane palatia z rotundami na Regii. Obecnie Wiślica podjęła realizację ambitnego projektu przywrócenia dawnej jej świetności i powrotu na listę miejsc historycznych znaczących dla Polski i Europy.

EN

Wiślica, a small town located in the picturesque Nida Valley, originally received its town rights from King Władysław Łokietek (the Elbow-high) and regained them in 2018. It used to be an important centre in Poland under the Piast dynasty, continuing traditions of the Vistulan state acknowledged in Europe of the times, though its heritage has been preserved to a varying degree: from the magnificent Gothic collegiate church and the House of Długosz, through the relics of the famous Slab of Orants preserved under the collegiate church, and of a few Romanesque and Gothic churches, to the destroyed “hillfort in the meadows” from the 9ᵗʰ/10ᵗʰ century and forgotten palatia with rotundas in Regio. Currently Wiślica decided to implement an ambitious project to restore the town to its former glory and to re-enter the list of sites significant in the history of Poland and Europe.

18

Pomnik historii – podróż po mapie pamięci

Bogdanowska Monika

Wiadomości Konserwatorskie

|

2019

|

Nr 59

35--48

PL

Podróż po mapie pamięci to opowieść o historii kamiennej rzeźby Matki Boskiej z Dzieciątkiem ufundowanej przez rodzinę lokalnych mieszkańców dla dzielnicy Piasek w latach 60 XIX wieku. Pełne niespodziewanych zmian dzieje rzeźby odzwierciedlają przemiany i przekształcenia budowlane tego historycznego obszaru. Przeniesienie statuy w 2015 do innego rejonu miasta przyniosło bolesną stratę na mapie lokalnej pamięci.

EN

The travel throughout the map of memory presents history of the stone statue of Mary and the Child which was founded by the local family for the Piasek district of Krakow in the 1860’s. The turbulent history of this artefact reflects alterations and development of the historical area. Once it has been transferred to another district of the city in 2015, its lack brings about serious loss at the map of local memory.

19

On the European Cultural Heritage Route of Residence of the Radziwiłłs – Castle in Ołyka, Volhynia

Zin Barbara

Technical Transactions

|

2019

|

Vol. 116, iss. 6

107--118

EN

The European cultural heritage route of residences once belonging to the Radziwiłł family, located in the territories today belonging to Latvia, Lithuania, Belarus, Ukraine, and Poland, is demarcated by ca. fifty sites exhibiting high artistic and historical values. The ongoing research contributes to determining the value of the preserved historical sites, as well as assessing the risk they face. Development of a protection method at the level of the structure of the building, but also increasing the social and ethnic integration, will contribute to the creation of collective memory and identity of Europeans. The castle in Ołyka [Ukrainian: Olyka], one of the three centres of the Radziwiłł family fee tail, is one of the most distinguished examples of residential architecture in Volhynia. It has not been scientifically documented to date, which could constitute a foundation for the development of the building restoration project. Preserved to our time in a very bad technical condition, it awaits protection of its architectural heritage.

PL

Europejski szlak dziedzictwa kulturowego rezydencji należących do rodu Radziwiłłów na obszarach obecnej Łotwy, Litwy, Białorusi, Ukrainy i Polski wyznacza około pięćdziesięciu obiektów architektonicznych o wysokich walorach artystycznych i historycznych. Prowadzone badania przyczyniają się do określenia wartości zachowanych, jak również stanu zagrożenia cennych zabytków. Wypracowanie metod ochrony na poziomie struktury dzieła, ale też zwiększających integralność społeczną i narodowościową, posłuży tworzeniu zbiorowej pamięci i tożsamości Europejczyków. Zamek w Ołyce, jeden z trzech ośrodków ordynacji radziwiłłowskiej, zaliczany jest do najwybitniejszych dzieł architektury rezydencjonalnej na Wołyniu. Do dziś nie doczekał się dokumentacji naukowej, będącej podstawą do opracowania projektu restauracji obiektu. Zachowany do naszych czasów w bardzo złym stanie technicznym, oczekuje na ochronę architektonicznego dziedzictwa.

20

The conservator’s responsibility for the deterioration of monuments

Szmygin Bogusław

Ochrona Dziedzictwa Kulturowego

|

2019

|

Nr 8

325--333

EN

Over the last decades, built heritage and the conditions of its protection have changed a lot. There has been a significant increase in the number and diversity of monuments. The expectations of contemporary societies regarding the use of heritage have changed as well. As a consequence, the ownership, protection, financing and use of heritage has been privatized. These conditions should be reflected in conservation theory. Conservation theory should be realistic - it should indicate how to protect and use heritage in practice. Therefore, it is necessary to scientifically develop a modern conservation theory. The application of conservation theory which does not take into account contemporary conditions contributes to chaos in the protection of monuments and facilitates the destruction of their values. Therefore, the development of contemporary conservation theory can also be considered an ethical problem.