Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Selected sensory gardens in Poland as educational and therapeutic spaces

Tubielewicz-Michalczuk Malwina

Teka Komisji Urbanistyki i Architektury Oddział PAN w Krakowie

|

2023

|

T. 51

443--466

EN

This paper discusses public spaces for special purposes, increasingly often designed in Poland, including the gardens presented, which a form of land development. The aim of this study is to present various types of practical activities using sensory gardens for the education and rehabilitation of children and people with disabilities. An increasing number of such spaces is being created, and they are used by children, adolescents and adults with developmental deficits. Contact with nature has a positive effect on health and human psychophysical fitness. This is particularly important in the case of people with impaired perception and processing of sensory stimuli, who, when in a special natural environment, can improve their senses and sensory integration. The following research methods were used: analysis of the literature, observation of sensory gardens, interview, participatory observation, documentation analysis. These methods enabled the analysis of the educational and therapeutic function of classes conducted in selected sensory gardens and confirm the hypothesis that they allow for the education and therapy of people of different ages and with different levels of psychophysical fitness.

PL

Tematem niniejszego artykułu są, projektowane coraz częściej w Polsce, przestrzenie publiczne o specjalnym przeznaczeniu, a wśród nich ogrody, które stanowią jedną z form zagospodarowania terenu. Celem pracy jest przedstawienie różnego typu działań praktycznych z wykorzystaniem ogrodów sensorycznych do edukacji i rehabilitacji dzieci i osób z niepełnosprawnościami. Obecnie powstaje coraz więcej tego typu przestrzeni, z których korzystają dzieci, młodzież i dorośli z deficytami rozwojowymi. Kontakt z przyrodą wpływa pozytywnie na stan zdrowia i poziom sprawności psychofizycznej człowieka. Szczególne znaczenie ma to w przypadku osób z zaburzeniami odbioru i przetwarzania bodźców zmysłowych, które w specjalnym środowisku przyrodniczym mogą usprawnić swoje zmysły i doskonalić proces integracji sensorycznej. W pracy wykorzystano następujące metody badawcze: analiza literatury naukowej i fachowej, obserwacja ogrodów sensorycznych, wywiad, obserwacja uczestnicząca, analiza dokumentacji. Wybrane metody pozwoliły na przeanalizowanie funkcji edukacyjno-terapeutycznej zajęć prowadzonych w wybranych ogrodach sensorycznych i potwierdzenie hipotezy, że stwarzają one możliwość edukacji i terapii osób w różnym wieku i zróżnicowanym poziomie sprawności psychofizycznych.

2

Psychological preparation of soldiers for military service

Netczuk-Gwoździewicz Marzena

Scientific Journal of the Military University of Land Forces

|

2023

|

Vol. 55, No. 2(208)

104--111

EN

Many researchers emphasize the fact that the profession of a soldier is burdened with a significant stress, which requires individuals to have specific predispositions. The effectiveness of soldiers’ actions depends on many factors, which are an important research areas in terms of health, the psychology of stress and personal security. The quality of professional performance is influenced by external factors as well as and personality. An important requirement is resistance to stress-inducing stimuli and the ability to use adaptive ways of coping with stress. Increased mental resilience enables the individual to function better under pressure in a rapidly changing environment – hence the need for individuals to be aware of their ability to cope with stress. The article presents the process of selection, preparation and education of soldiers for military action.

PL

Wielu badaczy podkreśla fakt, że zawód żołnierza jest obciążony znacznym natężeniem sytuacji stresowych, co wymaga od jednostki określonych predyspozycji. Sprawność działania żołnierzy zależy od wielu czynników będących ważnym obszarem badawczym w zakresie nauk o zdrowiu, psychologii stresu czy bezpieczeństwa personalnego. Na jakość realizacji zadań służbowych wpływają czynniki zewnętrzne oraz osobowościowe. Istotnym wymogiem ich jest odporność na bodźce stresogenne i umiejętność stosowania adaptacyjnych sposobów radzenia sobie ze stresem. Zwiększona wytrzymałość psychiczna umożliwia jednostce lepsze funkcjonowanie pod presją w dynamicznie zmieniającym się środowisku. Stąd konieczność, by jednostka była świadoma swych umiejętności i kompetencji odpowiedzialnych za proces radzenia sobie ze stresem. W artykule przedstawiono proces selekcji, przygotowania i edukacji żołnierzy do działania w warunkach służby.

3

Tradycyjne i nowe kierunki wykorzystania probiotyków

Malczewska Kinga, Kopczyńska Julia, Kostiuchenko Olha, Żylińska-Urban Joanna, Kowalczyk Magdalena

Przemysł Spożywczy

|

2023

|

T. 77, nr 5

28--31

PL

Gwałtowny rozwój badań nad probiotykami w ostatnich latach wynika z rosnącej wiedzy na temat znaczenia mikrobioty jelitowej człowieka oraz konsekwencji zachwiania równowagi mikroorganizmów jelitowych – tzw. Dysbiozy jelitowej. Badania te doprowadziły do poznania wielu mechanizmów działania probiotyków zaangażowanych w modulację mikrobioty oraz systemowej odpowiedzi metabolicznej gospodarza, w kształtowanie układu odpornościowego, wzmacnianie bariery jelitowej, regulację układu nerwowego czy też posiadających aktywność przeciwnowotworową. Zarówno probiotyki tradycyjne, jak i nowej generacji, obejmujące szczepy komensalne izolowane z przewodów pokarmowych i identyfikowane na podstawie porównawczych analiz mikrobiomu, ukierunkowane są na przywracanie równowagi ekosystemu jelitowego. Selekcjonowanie nowych, często bardzo wrażliwych na tlen mikroorganizmów probiotycznych oraz rozwój probiotyków terapeutycznych przyczynia się do optymalizacji produkcji probiotyków.

EN

The rapid development of research on probiotic in recent years has resulted from the increasing knowledge about the importance of the human gut microbiota and the consequences of imbalances of intestinal microorganisms – so-called gut dysbiosis. The multitude of studies have revealed the beneficial effects of probiotics, which include modulation of the gut microbiota, the host’s systemic metabolic response, immune system, intestinal barrier, nervous system and cancer development. In order to restore intestinal homeostasis, comparative microbiome analyses identify new strains, including commensal strains isolated from the gastrointestinal tract, to be used as traditional or next-generation probiotics. The selection of new, often oxygen-sensitive probiotic microorganisms, and the development of therapeutic probiotics contribute to the optimization of probiotic production.

4

Mleczne napoje fermentowane – wartość odżywcza, prozdrowotne oddziaływanie na organizm człowieka

Kłobukowski Jan

Przemysł Spożywczy

|

2023

|

T. 77, nr 6

31--35

PL

W artykule przeanalizowano przydatność do spożycia wybranych mlecznych napojów fermentowanych (jogurt, kefir, maślanka) w dwóch wzajemnie się uzupełniających aspektach – żywieniowym, pod kątem ich wartości odżywczej oraz zdrowotnym, związanym z ich oddziaływaniem na organizm człowieka, w ramach profilaktyki lub leczenia współczesnych chorób cywilizacyjnych. Na podstawie materiałow źródłowych dotyczących składu tych napojów określono jakość (gęstość) żywieniową (INQ – Index Nutritional Quality) dla białka, witamin, składników mineralnych. Ponadto obliczono poziom białka efektywnego (BE), wartości wskaźnika białkowoenergetycznego (NDPcal% – Net Dietary Protein calories %), aminokwasu ograniczającego (CS) dla rozpatrywanych produktów mlecznych. Na podstawie profilu kwasów tłuszczowych jogurtu i kefiru przedstawiono ogólne wskaźniki jakości lipidów oraz obliczono parametry aterogenne (AI, IT). Wyniki obliczeń potwierdziły, że mleczne napoje fermentowane są dobrym źródłem białka o wysokiej wartości odżywczej, bogatym źródłem wapnia, fosforu, magnezu, potasu i cynku oraz witamin B12, B2, B1, B6 i B9 (foliany). Podkreślono korzystny wpływ spożycia jogurtu, kefiru oraz maślanki w leczeniu otyłości, cukrzycy typu 2, w profilaktyce miażdżycy i nadciśnienia, osteoporozy, wskazano także na antynowotworowe właściwości tej grupy produktów mlecznych.

EN

The article analyzes the suitability for consumption of selected fermented milk drinks (yoghurt, kefir, buttermilk) in two mutually complementary aspects – nutritional, in terms of their nutritional value, and health, related to their impact on the human body as part of the prevention or treatment of modern civilization diseases. On the basis of references concerning the composition of these products, the nutritional quality (density) (INQ) for protein, fat, vitamins and minerals was determined. In addition, for the considered dairy products, the level of effective protein (BE), the value of the protein-energy index (NDPcal%), and the limiting amino acid (CS) were calculated. Based on the fatty acid profile of yoghurt and kefir, general indicators of lipid quality were presented and atherogenic parameters (AI, IT) were calculated. The results of the calculations confirmed that fermented milk drinks are a good source of protein with high nutritional value, a rich source of calcium, phosphorus, magnesium, potassium and zinc, and vitamins B12, B2, B1, B6 and B9 (folates). The beneficial effect of yoghurt, kefir and buttermilk consumption in the treatment of obesity, type 2 diabetes, in the prevention of atherosclerosis and hypertension, osteoporosis was emphasized, and the anti-cancer properties of this group of dairy products were indicated.

5

Jogurty jako superfood

Brodziak Aneta, Wajs Joanna, Król Jolanta, Czernecki Tomasz, Zuba-Ciszewska Maria

Przemysł Spożywczy

|

2023

|

T. 77, nr 2

20--26

PL

W ostatnich latach na znaczeniu zyskały produkty określane jako „superfood”, do których zaliczane są m.in. jogurty – fermentowane produkty mleczne. Do „superfood” zalicza się nie tylko jogurty naturalne (szczególnie z udziałem szczepów probiotycznych), ale także jogurty zawierające dodatki roślinne czy pochodzenia zwierzęcego. Związki bioaktywne zawarte w tej żywności mogą bowiem poprawić ogólny stan zdrowia, wzmocnić układ odpornościowy, zwiększyć produkcję serotoniny i innych hormonów oraz promować sprawne działanie organizmu człowieka. W literaturze można znaleźć coraz więcej doniesień na ten temat. Jako dodatki „superfood” do jogurtów proponowane są obecnie m.in: owoce (np. jagody goji, granat, acerola), ziarna (np. owsa, amarantusa), nasiona (np. chia, karobu, konopi), korzenie (np. imbiru, kurkumy, łopianu), glony (np. spirulina, chlorella) czy produkty pszczele (jak pyłek kwiatowy, mleczko pszczele). Produkty te coraz częściej zaczynają się pojawiać na rynku, a w przyszłości ich oferta zapewne zwiększy się, co może być korzystne zarówno dla producentów jak i konsumentów.

EN

In the recent years, products referred to as “superfood” have gained in importance, including, among others, yoghurts – fermented milk products. The “superfood” includes not only a natural yoghurt, especially with the participation of probiotic strains, but also yoghurts containing additives of plant or animal origin. The bioactive compounds contained in this food can improve overall health, strengthen the immune system, increase the production of serotonin and other hormones, and promote the efficient functioning of the human body. More and more reports on this topic can be found in the literature. As “superfood” additives to yoghurts, the following are currently proposed, among others: fruits (for example, goji berries, pomegranate, acerola), grains (oat, amaranth), seeds (chia, carob, hemp), roots (ginger, turmeric, burdock), algae (spirulina, chlorella) or bee products (pollen, royal jelly). These products are starting to appear on the market more and more often, and in the future their offer will probably increase, which is in the interest of both producers and the consumers.

6

Wpływ β-glukanów na zdrowie człowieka

Jachimowicz-Rogowska Karolina, Winiarska-Mieczan Anna, Chmielowiec-Korzeniowska Anna, Tymczyna Leszek, Czernecki Tomasz, Banach Marcin, Potrzebski Daniel

Przemysł Chemiczny

|

2023

|

T. 102, nr 3

277--286

PL

Dokonano przeglądu dostępnej literatury dotyczącej β-glukanów pod kątem ich prozdrowotnego działania na organizm człowieka. Przedstawiono główne źródła pozyskiwania β-glukanów oraz zróżnicowano ich strukturę chemiczną w zależności od pochodzenia. Aktualne wyniki badań potwierdzają, że β-glukany wykazują działanie obniżające stężenie cholesterolu całkowitego, frakcji nie-HDL i LDL w surowicy krwi, korzystnie wpływają na metabolizm glukozy oraz mają właściwości antyoksydacyjne, przeciwzapalne, immunostymulujące, przeciwnowotworowe i prebiotyczne.

EN

A review, with 50 refs., of β-glucans used as food components. Main sources of β-glucans, their chem. structure, viscosity, rheol. properties, texture and sensory characteristics were presented. In particular, their effects on concns. of cholesterol, non-HDL and LDL fractions in blood serum and on glucose metabolism as well as their antioxidant, immunostimulant, anti-cancer and prebiotic properties were taken into consideration.

7

Artificial intelligence in the smart city — a literature review

Szpilko Danuta, Naharro Felix Jimenez, Lăzăroiu George, Nica Elvira, Gallegos Antonio de la Torre

Engineering Management in Production and Services

|

2023

|

Vol. 15, no. 4

53--75

EN

The influence of artificial intelligence (AI) in smart cities has resulted in enhanced efficiency, accessibility, and improved quality of life. However, this integration has brought forth new challenges, particularly concerning data security and privacy due to the widespread use of Internet of Things (IoT) technologies. The article aims to provide a classification of scientific research relating to artificial intelligence in smart city issues and to identify emerging directions of future research. A systematic literature review based on bibliometric analysis of Scopus and Web of Science databases was conducted for the study. Research query included TITLE-ABS-KEY (“smart city” AND “artificial intelligence”) in the case of Scopus and TS = (“smart city” AND “artificial intelligence”) in the case of the Web of Sciences database. For the purpose of the analysis, 3101 publication records were qualified. Based on bibliometric analysis, seven research areas were identified: safety, living, energy, mobility, health, pollution, and industry. Urban mobility has seen significant innovations through AI applications, such as autonomous vehicles (AVs), electric vehicles (EVs), and unmanned aerial vehicles (UAVs), yet security concerns persist, necessitating further research in this area. AI’s impact extends to energy management and sustainability practices, demanding standardised regulations to guide future research in renewable energy adoption and developing integrated local energy systems. Additionally, AI’s applications in health, environmental management, and the industrial sector require further investigation to address data handling, privacy, security, and societal implications, ensuring responsible and sustainable digitisation in smart cities.

8

Projektowanie dla przyszłych siebie

Gawlak Agata A.

Builder

|

2023

|

R.27, nr 10

12--16

PL

Artykuł powstał w oparciu o monografię naukową Mieszkanie dla zdrowia. Projektowanie dla przyszłych seniorów, która ukazała się w 2022 r. nakładem Wydawnictwa Politechniki Poznańskiej. Omówiono w nim perspektywę zmian w podejściu do projektowania dla seniorów, biorąc pod uwagę rozwój technologii, nowe cechy i umiejętności przyszłych seniorów, ich nowe potrzeby przestrzenne. Powyższe podejście przedstawiono z uwzględnieniem metod futurystycznych i spekulatywnych. W artykule wykorzystano fragmenty monografii.

EN

The article is based on the scientific monograph 'Housing for Health. Designing for future seniors', which was published by the Poznan University of Technology Publishing House in 2022. It discusses the prospect of changes in the approach to design for seniors, taking into account developments in technology, new characteristics and skills of future seniors, their new spatial needs, based on futuristic and speculative methods. Article contains selected parts of the monograph.

9

Work safety in the mill - case study

Peniak Klaudia, Nowacki Krzysztof

Agricultural Engineering

|

2023

|

Vol. 27, No. 1

135--145

EN

In many cases, old working mills, use machines that are several dozen years old, which are not adapted to the safety requirements. Their use may result in an accident at work. The article presents a case study of the work safety assessment in an old mill. The analysis was carried out with the use of a proprietary checklist, taking into account the current safety requirements. Non-conformities that were identified as the results of the analysis, had an impact on the level of security. The greatest number of non-conformities concerned the fulfillment of technical requirements. Actions aimed at improving work safety were proposed. The prepared checklist is a universal tool for assessing work safety in mills in Poland.

PL

W wielu przypadkach stare, pracujące młyny, wykorzystują kilkudziesięcioletnie maszyny, które nie są dostosowane do wymogów bezpieczeństwa. Ich użytkowanie może skutkować wypadkiem przy pracy. W artykule przedstawiono studium przypadku oceny bezpieczeństwa pracy w starym młynie. Analizę przeprowadzono z wykorzystaniem autorskiej listy kontrolnej, uwzględniającej aktualne wymagania bezpieczeństwa. Niezgodności, które zostały zidentyfikowane w wyniku analizy, miały wpływ na poziom bezpieczeństwa. Najwięcej niezgodności dotyczyło spełnienia wymagań technicznych. Zaproponowano działania mające na celu poprawę bezpieczeństwa pracy. Przygotowana lista kontrolna jest uniwersalnym narzędziem do oceny bezpieczeństwa pracy w młynach w Polsce.

10

Chemical risk assessment in a selected Romanian stainless steel processing company

Moraru Roland-Iosif, Popescu-Stelea Mihai

System Safety : Human - Technical Facility - Environment

|

2022

|

Vol. 4, nr 1

257-268

EN

The production and use of chemicals are continuously increasing worldwide. For example, the global output of chemicals increased approximately 12 times between 1970 and 2020. The burden of disease attributable to exposure to chemicals is significant. World Health Organization estimates that globally, about 5 million deaths and 90 million disability - adjusted life years are attributable to occupational, environmental exposure and management. Public authorities and employers need access to reliable information on chemicals and practical, widely-accepted risk assessment methods in order to effectively control and minimize this threat. To support the management of chemical substances in small and mediumsized enterprises, the UK Health and Safety Executive developed the Control of Substances Hazardous to Health Essentials (COSHH Essentials), a control banding technique that determines the management method by assigning the qualitative work environment characteristics of the enterprises to a hazard and exposure prediction band. Qualitative tools were used for assessing the risk of these chemicals, creating solutions, and implementing control measures in various industrial fields. The present paper synthesizes the results of an extensive research study, dedicated to the evaluation of chemical risks within a Romanian company which has as object of activity the mechanical processing of steel laminates and their treatment by methods of electrochemical deposition of hard chromium / electrochemical nickel plating. The application of the simplified health, safety and environmental risk assessment methodology developed by the French National Security Research Institute (INRS) was considered to be the most appropriate in the preliminary phase of identifying and prioritizing the risks associated with chemicals used in technological processes in selected company. Based on the obtained results, the prevention and protection plan regarding the chemical risks was elaborated, the implementation of which led to the reduction of the workers' exposure and to the minimization of the probability and severity of the potential consequences.

11

Co wiemy, a co powinniśmy wiedzieć o wentylacji

Wargocki Paweł

Rynek Instalacyjny

|

2022

|

Nr 1-2

42--50

PL

Wentylacja jest bez wątpienia uznawana za podstawowy sposób zapewnienia dobrej jakości powietrza w pomieszczeniach. Chociaż szeroko opisano ją w literaturze naukowej, wciąż istnieje kilka nie do końca rozwiązanych kwestii dotyczących wentylacji. Należą do nich m.in.: Ile wentylacji potrzeba w danym budynku?; Jakie kryteria należy zastosować do wyznaczenia wentylacji?; Ile wynosi absolutne minimum dla strumienia wentylacyjnego w danym budynku?; Czy możemy wykorzystać dane epidemiologiczne do ustalenia wymagań dotyczących wentylacji? Czy wentylację można stosować jako miarę jakości powietrza w pomieszczeniach? W artykule zawarto krótki przegląd literatury dotyczący wentylacji w budynkach, stanowiący punkt wyjścia do dyskusji nad powyższymi kwestiami. Przedstawiono również historyczny rys rozwoju wymagań dotyczących wentylacji, jak i wymagań dotyczących utrzymania instalacji wentylacyjnych. Podano także kilka sugestii, jak określać wymagania dotyczące wentylacji.

EN

Ventilation is without any doubt recognized as an essential means of providing good indoor air quality. Although described widely in the scientific literature, there are still a few incompletely resolved questions concerning ventilation. They include, among others: How much ventilation is needed in a given building?; Which criteria should be used to determine ventilation?; What is the absolute minimum ventilation rate in a given building?; Can we use epidemiological data for setting ventilation requirements?; and Can ventilation be used as an indoor air quality metric? This short article presents short review on ventilation in buildings which create reference for the subsequent discussion of the listed questions. Historical view of the development of ventilation and ventilation requirements is presented as well, and the requirements regarding maintenance of systems delivering ventilation air. Some suggestions on how to determine ventilation requirements are provided.

12

Fakty i mity o sokach

Groele Barbara

Przemysł Spożywczy

|

2022

|

T. 76, nr 6

19--22

PL

Jakość soków owocowych i warzywnych ściśle regulowana jest unijnymi oraz krajowymi przepisami. Soki nie mogą zawierać substancji konserwujących, sztucznych barwników, aromatów czy substancji słodzących, a soki owocowe również dodanych cukrów. Podczas produkcji i utrwalania można stosować tylko metody fizyczne. W.sokach znajduje się wiele cennych mikro- i makroelementów, które niezbędne są do prawidłowego funkcjonowania organizmu człowieka i wspomagają go w walce z chorobami cywilizacyjnymi. To właśnie dlatego soki mogą mieć tak pozytywny wpływ na nasze zdrowie. Zgodnie z zaleceniami ekspertów szklanka soku może stanowić jedną z pięciu zalecanych porcji warzyw i owoców.

EN

The quality of fruit and vegetable juices is strictly regulated by both European and country regulations. Juices may not contain preservatives, artificial colourings, flavours or sweeteners. In the case of fruit juices, it is also not to added sugar allowed. Only physical methods can be used during production and preservation. Juices contain many valuable micro- and macroelements necessary for the proper functioning of our body and to supporting the fight against civilization diseases. This is why juices can have such a positive effect on our health. According to expert recommendations, a glass of juice can be one of the five recommended servings of vegetables and fruits.

13

Thermal water - more than water!

Witkowska M., Śmigielski K. B.

Biotechnology and Food Science

|

2022

|

Vol. 84, nr 1

41--52

EN

The use of thermal waters both for external use and for consumption is presented. Nowadays, the use of ecological products of natural origin is promoted, allowing for a significant improvement in the psycho-physical condition of users. Research is carried out to create natural products that comprehensively improve not only the condition of the skin, but the entire body of the user. Thanks to the development of modern technologies used both in cosmetics and other industries, it is possible to effectively use the composition and properties of thermal waters.

14

Fakty oraz mity o dodatkach do żywności

Czekaj Karolina, Klaper Natalia, Kozieł Tomasz

Analit

|

2022

|

Nr 11

19--21

PL

W codziennym życiu mówi się o wielu faktach związanych z dodatkami do żywności. Czy aby na pewno wszystkie są faktami, a nie mitami? Często powtarza się, że "wszystkie środki spożywcze zawierają substancje dodatkowe". W rzeczywistości, zgodnie z prawem są grupy produktów, które nie mogą zawierać żadnych substancji dodatkowych. Tematyka konserwantów niesie za sobą również sporo niewyjaśnionych kwestii. Przede wszystkim czy konserwanty są szkodliwe dla zdrowia. Zadaniem ich jest przedłużenie trwałości żywności poprzez spowolnienie lub całkowite zahamowanie procesów rozkładu środków spożywczych przez mikroorganizmy. Ważne jest, aby wiedzieć, że konserwanty muszą spełniać bardzo wiele wymagań, aby zostały dopuszczone do masowej produkcji. Ponadto stosuje się je tylko w ilościach niezbędnych, czyli możliwie jak najmniejszych. Kolejny mit dotyczy dodatków typu "E", mówiący, że są rakotwórcze bądź toksyczne. Każda substancja oznaczona symbolem E posiadać musi ocenę bezpieczeństwa dla zdrowia. Akceptację na wykorzystanie jej w żywności poprzedzają liczne badania toksykologiczne, a ich wyniki nie budzą żadnych zastrzeżeń. Z kolei, co wiadomo na temat barwników spożywczych znajdujących się w wielu słodyczach, napojach czy przekąskach spożywanych przez dzieci. Badania wytypowały grupę substancji powodujących pewne dolegliwości, jednak nie potwierdzają ich jednoznacznie. Warto jednak czytać etykiety i wybierać żywność pochodzenia naturalnego, tym samym uczyć młode pokolenie zdrowych nawyków.

EN

There are many facts about food additives in everyday life. Are you sure that they are all facts and not myths? It is often said that "all foods contain additives". In fact, according to the law, there are product groups that may not contain any additives. The subject of preservatives also brings a lot of unclear questions. First of all, whether the preservatives are harmful to health. Their task is to extend the shelf life of food by slowing down or completely inhibiting the processes of decomposition of foodstuffs by microorganisms. It is important to know that preservatives must meet many requirements in order to be approved for mass production. Moreover, they are used only in the amounts necessary, i.e. the smallest possible. Another myth concerns "E" additives that they are either carcinogenic or toxic. Each substance marked with the E symbol must have a health safety assessment. The acceptance of its use in food is preceded by numerous toxicological tests, and their results do not raise any objections. In turn, what is known about food dyes found in many sweets, drinks and snacks consumed by children. Studies have selected a group of substances that cause certain ailments, but do not confirm them unequivocally. However, it is worth reading labels and choosing foods of natural origin, thus teaching the young generation to healthy habits.

15

Zarządzanie bezpieczeństwem zdrowotnym

Szymonik Artur

Systemy Logistyczne Wojsk

|

2021

|

Vol. 55, no. 2

159--172

PL

Artykuł ma na celu przedstawienie zagadnień dotyczących zarządzaniem bezpieczeństwem zdrowotnym. W pierwszej części zaprezentowana została problematyka związana z właściwym szacowaniem ryzyka w zarządzaniu bezpieczeństwem zdrowotnym oraz możliwości jego efektywnego wykorzystania. Druga część poświęcona jest kwestii zarządzania jakością w zarządzaniu bezpieczeństwem zdrowotnym. Następnie autor skupił się na konieczności wykorzystania kreatywnych form w procesie zarządzania. We wnioskach podkreślona została powaga odpowiedniego zarządzania bezpieczeństwem zdrowotnym dla populacji ludzkiej. Kwestia bezpieczeństwa jest coraz częściej rozważana w cywilizacji XXI w. Zdrowie natomiast jest jedną z podstawowych potrzeb człowieka oraz czynnikiem warunkującym jego egzystencję oraz prawidłowe funkcjonowanie. Korelacja pomiędzy obszarami zdrowia oraz bezpieczeństwa doprowadziła do pojawienia się nowego pojęcia – bezpieczeństwa zdrowotnego. Konieczność właściwego zarządzania bezpieczeństwem zdrowotnym determinowana jest jego decydującą rolą w zapewnieniu warunków do przetrwania i rozwoju regionów, państw, społeczności lokalnych, jednostek. Właściwe szacowanie ryzyka w obszarze bezpieczeństwa zdrowotnego oraz dążenie do implementacji modeli oceny jakości usług zdrowotnych wydaje się kluczowe w procesie zarządzania bezpieczeństwem zdrowotnym. Nowe choroby, takie jak COVID-19, pojawiają się w niespotykanym dotąd tempie, co wymusza poszukiwanie nieszablonowych rozwiązań oraz kreatywnego podejścia do pojawiających się zagrożeń. Niezwykle szybki rozwój technologiczny dostarcza badaczom oraz podmiotom odpowiedzialnym za kreowanie bezpieczeństwa zdrowotnego oraz jego utrzymanie na właściwym poziomie odpowiednich narzędzi do osiągnięcia oczekiwanych celów.

EN

This article aims to present issues related to health security management. The first section presents the issues related to proper risk assessment in health security management and the possibilities of its effective use. The second is devoted to the issue of quality management in health security management. In the third section, the author focused on the necessity of use creative forms in the management process. The conclusions highlight the importance of adequate health security management for the human population. The issue of security is increasingly considered in the civilization of the 21st century. Health, on the other hand, is one of the basic human needs and a factor that determines its existence and proper functioning. The correlation between the areas of health and security has led to the emergence of a new concept – health security. The need for proper management of health security is determined by its crucial role in ensuring the conditions for the survival and development of regions, states, local communities and individuals. Risk assessment in the area of health security and striving to implement models for assessing the quality of health services seem to be of key importance in the health security management process. New diseases such as COVID-19 appear at an unprecedented pace, which forces the search for unconventional solutions and a creative approach to emerging threats. Technological development provides researchers and those who are responsible for creating health security and maintaining it at the appropriate level with proper tools to achieve the expected goals.

16

The need of itegration of health aspects in sustainability by urban-architectural multicriteria assessment tools

Horn Paweł

Przestrzeń i Forma

|

2021

|

nr 47

45--66

EN

Current situation of worsening of the health of individuals and societies requires response in architectural design. The article discusses possibilities for integration of health aspects and well-being factors in investment process in pursue of sustainability, by utilizing the advantages of the green building rating systems and evaluation tools which are already present in international and national practice. The aim of this article is to indicate the need for an integral approach in creating a built environment that allows for a healthy life in accordance with the location and current social and other problems. The author believes that the recognition of architectural objects as an integral part of complex urban structures is a necessary approach that determines the integration of the discussed aspects in design. The process should also include raising public awareness, focusing on better planning and design tools, and systems for collecting data and measuring health impacts. Integrating health parameters with already existing sustainable design procedures and standards is crucial. The core of the study was the observation and analysis of the already built housing environment, planned and designed according to the principles of sustainable development, in order to determine the degree of taking into account environmental elements and aspects of health on the object and urban scale.

PL

Obecna sytuacja pogarszania się stanu zdrowia jednostek i społeczeństw wymaga odpowiedzi w projektowaniu architektonicznym. W artykule omówiono możliwości integracji aspektów zdrowotnych i czynników dobrostanu w procesie inwestycyjnym w dążeniu do zrównoważonego rozwoju, poprzez wykorzystanie zalet systemów oceny wielokryterialnej i narzędzi certyfikacji, które są już obecne w praktyce międzynarodowej i krajowej. Celem artykułu jest wskazanie konieczności integralnego podejścia w tworzeniu środowiska zbudowanego, pozwalającego na zdrowe życie odpowiednio do lokalizacji i bieżących problemów społecznych i innych. Autor uważa, że uznanie obiektów architektonicznych za integralną część złożonych struktur urbanistycznych jest niezbędnym podejściem warunkującym integrację omawianych aspektów w projektowaniu. Proces ten powinien również obejmować podnoszenie świadomości społecznej, koncentrowanie się na lepszych narzędziach planowania i projektowania oraz systemach gromadzenia danych i pomiaru wpływu na zdrowie. Kluczowe znaczenie ma integracja parametrów zdrowotnych z już istniejącymi procedurami i standardami zrównoważonego projektowania. Istotą badania była obserwacja i analiza zrealizowanego środowiska mieszkaniowego, planowanego i projektowanego wg zasad zrównoważonego rozwoju, w celu określenia stopnia uwzględnienia elementów środowiskowych i aspektów zdrowia w skali obiektowej i urbanistycznej.

17

Znaczenie glutenu w technologii żywności i jego wpływ na zdrowie konsumenta

Kępińska-Pacelik Jagoda, Biel Wioletta

Przemysł Spożywczy

|

2021

|

T. 75, nr 2

33--36

PL

Gluten jest mieszaniną białek roślinnych, głównie gluteniny i gliadyny. Występuje w ziarnach takich zbóż, jak: pszenica, jęczmień, żyto. Jest przydatny podczas wytwarzania wypieków. Zapewnia odpowiednią spoistość, elastyczność i lepkość ciasta, co sprawia, że jest szeroko wykorzystywany w przemyśle spożywczym. Gluten znajduje się nie tylko w wyrobach piekarniczych, ale również dodawany jest do przetworów mlecznych, mięs i wędlin, przypraw, sosów i koncentratów spożywczych. Stosowany jest także w suplementach diety. W nietolerancji glutenu upatruje się nową epidemię XXI wieku, ponieważ jego obecność w diecie może wywoływać nieprawidłową reakcję organizmu, objawiającą się celiakią, nadwrażliwością na gluten czy chorobą Duhringa. W przypadku zdiagnozowania celiakii konieczne jest stosowanie diety bezglutenowej przez całe życie. Powinna być zatem dietą zbilansowaną i dobrze akceptowaną. W diecie bezglutenowej wykorzystuje się tzw. bezpieczne produkty zawierające zboża i pseudozboża, wytworzone z mąki kukurydzianej, ryżowej, sojowej, gryczanej, prosa, amarantusa czy komosy ryżowej, ponieważ te rośliny naturalnie nie zawierają glutenu. Produkty bezpieczne dla uczulonych na gluten są oznakowane przekreślonym kłosem.

EN

Gluten is a mixture of proteins, mainly glutenin and gliadin. It occurs in the grains of cereals such as wheat, barley, and rye. It is useful when making baked goods. It provides adequate cohesiveness, flexibility and viscosity of the dough, which makes it widely used in the food industry. Gluten can be used not only in bakery products. It is also added to dairy products, meats and cold cuts, spices, sauces and food concentrates. It can also be found in dietary supplements. Gluten intolerance is seen as a new epidemic of the 21st century, because its presence in the diet may cause an abnormal reaction of the body, manifested by celiac disease, gluten sensitivity or Duhring’s disease. People diagnosed with celiac disease, must follow a gluten-free diet throughout life. Therefore, it should be a balanced and well-accepted diet. The gluten-free diet uses safe products containing grains and pseudocereals, made from corn, rice, soybean, buckwheat, millet, amaranth and quinoa flour, because these plants are naturally gluten-free. Products that are safe for people allergic to gluten are marked with a crossed ear.

18

Wpływ kawy na zdrowie człowieka

Dłużewska Elżbieta, Marciniak-Łukasiak Katarzyna

Przemysł Spożywczy

|

2021

|

T. 75, nr 12

33--37

PL

W artykule przedstawiono charakterystykę kawy jako surowca oraz przebieg procesu technologicznego otrzymywania kawy prażonej. Omówiono najważniejsze składniki bioaktywne kawy tj. polifenole, kofeinę, trygonelinę, cholinę, diterpeny, substancje drażniące. Przedyskutowano wpływ kawy na zdrowie człowieka i stwierdzono, że jest napojem bezpiecznym, wykazującym cechy prozdrowotne, gdy spożywana jest przez osoby dorosłe w umiarkowanych ilościach.

EN

The main features of coffee as a raw material and its bioactive ingredients, such as polyphenols, caffeine, trigonelline, choline, diterpenes, and irritants are presented. The pipeline of the technological process of obtaining roasted coffee and its impact on human health was presented and discussed as well. Coffee has been recognized as a safe and health-promoting drink when consumed in moderate amounts by adults.

19

Socioeconomic and Environmental Determinants of Health Outcomes: The Case of Transition Economies

Çağlayan-Akay Ebru, Oskonbaeva Zamira

Problemy Ekorozwoju

|

2021

|

Vol. 16, nr 2

94--107

EN

This study examines the effects of economic and socio-demographic factors on the health status of men and women separately. The annual data of 16 selected transition countries for the period 2000-2016 were used. Life expectancy at birth was used as an indicator of health status in the study. Economic and environmental variables such as GDP per capita, health expenditures, unemployment, carbon emissions, access to safe water, and urbanization are considered as factors affecting life expectancy at birth. In the study, the Autoregressive Distributed Lags (ARDL) model was used. The findings show that the effects of socioeconomic and environmental factors on life expectancy differ according to men and women. It has been found that above-mentioned factors are more effective on life expectancy of men than women in selected transition economies. Therefore, it can be recommended to prioritize economic and environmental targets in improving the health outcomes of countries.

PL

W artykule przeanalizowano wpływ czynników ekonomicznych i społeczno-demograficznych na stan zdrowia kobiet i mężczyzn. Wykorzystano dane z 16 wybranych krajów reprezentujących gospodarki w okresie przejściowym za lata 2000-2016. W badaniu jako wskaźnik stanu zdrowia wykorzystano oczekiwaną długość życia w chwili urodzenia. Za czynniki wpływające na oczekiwaną długość życia w chwili urodzenia są uważane zmienne gospodarcze i środowiskowe, takie jak PKB na mieszkańca, wydatki na zdrowie, bezrobocie, emisje dwutlenku węgla, dostęp do czystej wody i urbanizacja. W badaniu wykorzystano model Autoregressive Distributed Lags (ARDL). Okazuje się, że wpływ czynników społeczno-ekonomicznych i środowiskowych na oczekiwaną długość życia różni się w zależności od płci. Stwierdzono, że wyżej wymienione czynniki wpływają bardziej na długość życia mężczyzn niż kobiet w wybranych gospodarkach w okresie przejściowym. Dlatego należy zalecić priorytetowe potraktowanie celów ekonomicznych i środowiskowych w poprawie wyników zdrowotnych krajów.

20

Factors of Quality of Life in a Group of Selected European Union and OECD Countries

Drastichová Magdaléna, Filzmoser Peter

Problemy Ekorozwoju

|

2021

|

Vol. 16, nr 2

75--93

EN

This work focuses on the evaluation of the factors of quality of life in a sample of 26 countries. Quality of life is a complex, multidimensional concept, which includes various social, cultural, economic, political, demographic and environmental aspects. Regarding this, principal component analysis and regression analysis were chosen as relevant methods to analyse relationships among twenty-five variables related to quality of life, and their rela-tionships with three composite indices reflecting crucial aspects of quality of life, wellbeing and sustainability. These indices, applied as the response variables in the regression analysis, include the inequality-adjusted alter-native of the Human Development Index (IHDI), the Happy Planet Index (HPI), and Healthy Life Years (HLY). The IHDI represents an objective indicator of human development and wellbeing. HLY reflects quality of life in terms of health. The HPI combines the ecological efficiency with which human wellbeing is delivered, while it also includes a subjective measure of wellbeing. Since each of these indices represent different aspects of quality of life to a certain extent, some of the factors (represented by selected indicators) affected them in different ways. After applying a Lasso regression, nine of the 25 indicators – representing crucial factors of quality of life – were identified. Homicide rate (representing the factor of safety) affected all three indices in a negative way, whereas Years in education (representing the factor of education) and Life satisfaction – a subjective indicator of wellbeing representing the dimension of the same name, affected them positively.

PL

Niniejsza praca koncentruje się na ocenie czynników jakości życia na próbie 26 krajów. Jakość życia to złożone, wielowymiarowe pojęcie, które obejmuje różne aspekty społeczne, kulturowe, ekonomiczne, polityczne, demograficzne i środowiskowe. W związku z tym wybrano analizę głównych składowych i analizę regresji jako odpowiednie metody analizy relacji między 25 zmiennymi odnoszącymi się do jakości życia oraz ich związków z trzema złożonymi wskaźnikami odzwierciedlającymi kluczowe aspekty jakości życia, dobrostanu i zrównoważonego rozwoju. Wskaźniki te, stosowane jako zmienne odpowiedzi w analizie regresji, obejmują skorygowaną o nierówności alternatywę wskaźnika rozwoju społecznego (IHDI), wskaźnika szczęśliwej planety (HPI) i wskaźnika lat zdrowego życia (HLY). IHDI stanowi obiektywny wskaźnik rozwoju człowieka i dobrobytu. HLY odzwierciedla jakość życia w kategoriach zdrowia. HPI łączy w sobie efektywność ekologiczną, z jaką zapewnia dobrostan człowieka, a także subiektywną miarę dobrostanu. Ponieważ każdy z tych wskaźników w pewnym stopniu reprezentuje różne aspekty jakości życia, niektóre czynniki (reprezentowane przez wybrane wskaźniki) wpływały na nie w różny sposób. Po zastosowaniu regresji Lasso zidentyfikowano dziewięć z 25 wskaźników – reprezentujących kluczowe czynniki jakości życia. Wskaźnik zabójstw (będący czynnikiem bezpieczeństwa) wpłynął negatywnie na wszystkie trzy wskaźniki, natomiast lata nauki (będące czynnikiem wykształcenia) i zadowolenie z życia – subiektywny wskaźnik dobrostanu reprezentujący wymiar o tej samej nazwie – wpłynęły na nie pozytywnie.