Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

The organisation of the controlling system in an enterprise

Maj A.

Organizacja i Zarządzanie : kwartalnik naukowy

|

2018

|

nr 2

33--40

EN

This paper analyses the organisation of a controlling system in an enterprise, allowing for theoretical and practical aspects of the basic management function, i.e. planning. It presents original controlling tools supporting the organisation activity planning and controlling process in a detailed manner. The analysis pays particular attention to the fact that budgeting is the most frequently applied management accounting and controlling tool. Given the nature of the paper, it has been emphasised that budgeting, similarly to other tools if inappropriately used, may not bring about anticipated results; on the contrary, it may even generate losses. While emphasising the importance of controlling in the company management process, the paper also highlights the employee motivation system.

2

Modelling of restructuring process

Dźwigoł H.

Zeszyty Naukowe. Organizacja i Zarządzanie / Politechnika Śląska

|

2016

|

z. 99

89--106

EN

The article presents methodical requirements for the restructuring programme in the context of strategic management and shaping of strategic forms. The author described the corporate restructuring model as a basis for transformations designed to achieve a knowledge-based organisation. The author attempted to address the following question: How should the knowledge management model be perceived in modern companies? Furthermore, the importance of organisational forms in the corporate restructuring process was underlined.

PL

W niniejszym artykule przedstawiono metodyczne uwarunkowania programu restrukturyzacji w kontekście zarządzania strategicznego oraz modelowanie form organizacyjnych. Omówiono model restrukturyzacji organizacyjnej jako podstawę przemian w kierunku organizacji bazującej na wiedzy. Starano się odpowiedzieć na pytanie: Jak należy postrzegać model zarządzania wiedzą we współczesnym przedsiębiorstwie? Podkreślono znaczenie form organizacyjnych w procesie restrukturyzacji przedsiębiorstwa.

3

Planowanie wieloletnie jako podstawa gospodarki budżetowej państwa

Goryszewski R., Kotowska E.

Postępy Techniki Przetwórstwa Spożywczego

|

2015

|

nr 2

172--179

PL

W artykule autorzy omawiają problematykę dotyczącą współczesnego zarządzania finansami państwa, odwołując się do dobrych praktyk rządzenia opartych na koncepcji New Public Management (NPM – nowego publicznego zarządzania) i public governance (zarządzania publicznego). Celem artykułu jest wykazanie, że wdrażanie wymienionych koncepcji związane jest z upowszechnieniem metod zarządzania polegających na realizacji programów zaspokajających potrzeby publiczne z jednoczesną troską o poprawę efektywności wydatkowanych środków pieniężnych i jakości świadczonych usług. Jedną z istotniejszych metod jest planowanie wieloletnie traktowane jako podstawa do tworzenia planów rocznych, czyli budżetów. W prezentowanym tekście przedstawiono również polskie regulacje prawne w tym zakresie.

EN

In the article, the authors discuss issues concerning the financial management of the modern state, referring to good governance practices based on the concept of New Public Management ( NPM - New Public Management ) and public governance ( public management ). The purpose of this article is to demonstrate that the implementation of these concepts is related to the dissemination of management methods involving the implementation of programs addressing public needs with simultaneous concern for improving the efficiency of cash expenditure and quality of services. One of the most important methods of long-term planning is regarded as a basis to create annual plans or budgets. The article also presents polish regulations in this regard.

4

Budżetowanie przedsięwzięć budowlanych z uwzględnieniem buforów czasu i kosztu

Połoński M.

Budownictwo i Architektura

|

2014

|

Vol. 13, nr 4

389--397

PL

Zaproponowana w artykule metoda planowania kosztów realizacji przedsięwzięcia z uwzględnieniem kontyngencji wskazuje na możliwość zastosowania do tego celu buforów czasu. Wzbogacenie wykonywanych obliczeń na etapie planowania robót o wartość kontyngencji kosztów jest ważna z praktycznego punktu widzenia i wychodzi na przeciw oczekiwaniom inwestorów, nauczonych wieloma przykładami przekraczania planowanych kosztów inwestycji bez uwzględniania kosztów rezerwowych. Wykonanie obliczeń jest stosunkowo proste i wymaga głównie znajomości zaplanowanych kosztów poszczególnych zadań, nawet w formie deterministycznej. W artykule zaprezentowano założenia proponowanej metody oraz przedstawiono przykład obliczeniowy dotyczący realnego obiektu budowlanego. W zależności od danych, jakimi dysponuje planista, przedstawiono wyniki obliczeń wielkości kontyngencji kosztów całego przedsięwzięcia siedmioma wariantami obliczeniowymi. W zależności od zastosowanej metody wzrost kosztów całego przedsięwzięcia waha się w granicach 21 do 36% kosztów całego projektu. Najwyższe koszty kontyngencji uzyskano stosując wyniki analizy ryzyka (35-36%), pozostałe metody dały zbieżne wyniki w granicach 21 do 26% kosztów całego obiektu. Na zakończenie przedstawiono przebieg krzywej sumowej obrazującej narastanie kosztów w czasie planowanych robót.

EN

The proposed method presented in this article concerns cost estimating of projects, including contingency. It points to the possibility of application of time buffers for this purpose. From the practical point of view, the enhanced calculation at the planning stage of works, taking into account cost contingency, is important and meets the expectations of owners, who tend to exceed the planned costs of investment without considering reserve costs. The implementation of the calculation is relatively simple, and basically requires one person to be acquainted with the planned costs of particular tasks, even in a deterministic way. This article presents the assumptions of the proposed method and a calculation example involving a real construction object. Depending on the data available to the planner, the results are presented concerning the calculations of the amount of cost contingency of the entire project by way of seven variants of calculation. With reference to the provided example, depending on the applied method, the increase of the cost of the entire undertaking ranges from 21-36 % of the costs of the entire project. The highest contingency costs were obtained by using the risk analysis method (35-36 %). Other methods gave consistent results within the range of 21-26% of the costs of the entire object. In the conclusion, a continuous curve is shown depicting an increase of costs during the planned works.

5

Realizacja funkcji budżetowania i kontroli w cyklu życia pola eksploatacyjnego w kopalni węgla kamiennego

Kustra A., Sierpińska M.

Przegląd Górniczy

|

2013

|

T. 69, nr 9

94--98

PL

W artykule zaprezentowano potencjalne możliwości wspierania zarządzania kosztami w polach eksploatacyjnych w cyklu jego życia poprzez realizację budżetowania i kontroli. Szczególną uwagę zwrócono na konieczność realizacji wspomnianych funkcji zarządzania na etapach przygotowania eksploatacji, jej realizacji jak również po jej zakończeniu i zamknięciu pola eksploatacyjnego.

EN

This paper presents potential opportunities of supporting cost management in exploitation seams in their life cycles through budgeting and monitoring. Particular attention was paid to the necessity of execution of these above mentioned functions of management during the preparation of exploitation, performance of exploitation and after finishing and liquidation of the exploitation seams.

6

Budżet zadaniowy jako instrument wydatkowania środków publicznych

Kotowska E., Goryszewski R.

Postępy Techniki Przetwórstwa Spożywczego

|

2013

|

nr 2

151--158

PL

Artykuł jest kontynuacją rozważań autorów na temat istoty zmian regulacji prawnych i instytucjonalnych w zakresie gospodarowania środkami publicznymi w świetle teorii i praktyki zarządzania publicznego. W artykule podjęto próbę odpowiedzi na pytanie, czy i w jakim zakresie budżet zadaniowy jest innowacyjnym narzędziem zarządzania środkami publicznymi. Czy może on przyczynić się do poprawy efektywności wydatkowania środków publicznych oraz czy i w jakim zakresie umożliwia realizację zasady jawności i przejrzystości wykorzystania środków publicznych?

EN

The article is a continuation of deliberations of authors about the changes in institutional regulations in the scope of managing public funds in the light of practise and theory of public management. In the article an attempt to answer to a question was made, whether and what scope performance-based budgeting is an innovative tool of management of public funds. Whether it can contribute to improve the efficiency of disbursing public funds and whether and what scope enables the realization of the principle of openness and transparency of the utilization of public funds.

7

Beyond the allure of budgeting : assessing the suitability of budget for organisational performance in the 21st century

Nwagbara U.

Polish Journal of Management Studies

|

2012

|

Vol. 5

73-85

EN

Budgets are important instruments for organisational management, control and planning. Following the urgency of contemporary business challenges and radical shift in business structure owing to global financial volatility, there is a growing need to rethink budgeting. Also, factors such as increasing shareholders' expectations, impact of new technology, knowledge economy, innovation and other organisational integers have impacted on how managers think of firms in relation to budgeting. Given the limitations posed by traditional budgeting system as well as the urgency of recent global financial meltdown, there is pressure on managers and leaders to devise other ways to effectively manage organisations for productivity and competitiveness. In this paper, the Balanced Scorecard model will be used as an alternative method to traditional budgeting system. Consequently, the major concern of this paper is to articulate the limitations of (traditional) budgeting in relation to the Balanced Scorecard (BSC) method as well as in the context of what Hope and Fraser (2003) called ''Beyond Budgeting'' schema for more effective ways of managing organisations in the 21st century. The dilemma of ''annual performance trap'' is also implicated in this light. As budget restricts innovative, fluid and value-generating ways of managing organisations through its instrumentality of control and mechanistic coordination, troubled or distressed organisations are struggling to leverage on their opportunities. This adversely affects productivity levels.

PL

Budżety są ważnymi instrumentami zarządzania organizacyjnego, kontroli i planowania. Podążając za współczesnymi wyzwaniami gospodarczymi i radykalną zmianą struktury gospodarczej, spowodowanej zmiennością światowych rynków finansowych, występuje coraz większa potrzeba ponownego przemyślenia budżetu. Także, czynniki takie jak zwiększone oczekiwania akcjonariuszy, wpływ nowych technologii, gospodarka oparta na wiedzy, innowacje i inne czynniki organizacyjne, wpłynęły na to jak menadżerowie myślą o firmach w relacji do budżetowania. Ze względu na ograniczenia stawiane przez tradycyjny system budżetowania jak również ze względu na ostatnią, finansową zapaść globalną, występuje nacisk na menedżerów i liderów aby opracowali oni inne sposoby efektywnego zarządzania organizacjami w zakresie produktywności i konkurencyjności. W niniejszym artykule użyty został model Zrównoważonej Karty Wyników jako alternatywnej metody w stosunku do tradycyjnego systemu budżetowania. W związku z tym, głównym problemem tego artykułu jest wyrażenie ograniczeń (tradycyjnego) budżetowania w stosunku do Zrównoważonej Karty Wyników, jak również w kontekście tego co, jak Hope i Fraser (2003) nazwał schematem "Poza budżetowaniem" dla bardziej efektywnych sposobów zarządzania organizacjami w 21 wieku. Dylemat "pułapki rocznej wydajności" także został zamieszczony w niniejszym artykule. Jak budżet ogranicza innowacyjność, wpływa i generuje wartość sposobów zarządzania organizacjami poprzez instrumenty kontroli i mechanicznej koordynacji. To wszystko negatywnie wpływa na poziom produktywności.

8

Zarządzanie kosztami w transporcie

Barcik R., Jakubiec M.

Logistyka

|

2010

|

nr 4

CD-CD

PL

Niniejszy artykuł ma na celu ukazanie istoty i ważności kosztów transportu w przedsiębiorstwie, z podkreśleniem roli, jaką odgrywa właściwe budżetowanie kosztów transportu, dla sprawnego zarządzania tymi kosztami. W pierwszej części artykułu autorzy wyjaśniają rolę i znaczenie transportu, jak również ogólnie przyjętą i stosowaną klasyfikację transportu. Zasadnicza część artykułu koncentruje się wokół charakterystyki kosztów transportu, w tym ich klasyfikacji, składników tych kosztów i wskaźników oceny efektywności podsystemu transportowego. W końcowej części opracowania autorzy podkreślają rolę budżetowania we właściwym zarządzaniu kosztami transportu.

EN

A goal of following article is showing essence and importance of transportation in enterprise, emphasizing role, which plays proper budget of transportation costs for their efficient management. In the first part of the article authors explain role and meaning of transportation, as well as agreed and used classification of transportation. The essential part of the article concentrates around description of transportation costs, including their classification, their components and indexes of effectiveness estimation of transportation subsystem. In the last part of the article authors emphasize a role of budget in proper management of transportation costs.

9

Activity based costing and efficiency of its application in the wooden houses production

Rajnoha R., Chromjakova F.

Drewno : prace naukowe, doniesienia, komunikaty

|

2009

|

vol. 52, nr 181

105-127

EN

Calculation based on performed activities and processes - so-called Activity-Based-Costing (ABC) is becoming an important tool for the costs management. In this paper we would like to present results of comparison of economic efficiency in traditional calculation system and modern calculation oriented to processes and activities. The results were achieved by using specific methodology in a chosen Slovak wood-processing company. On the basis of our designed methodology and obtained results we can recommend implementation of an alternative calculation system based on performed processes and activities.

PL

Zaprezentowano możliwości zastosowania nowoczesnej koncepcji kosztorysowania kalkulacji kosztów na przykładzie wybranych przedsiębiorstw przerobu drewna. Skoncentrowano się na wynikach osiągniętych w trakcie porównywania efektywności ekonomicznej tradycyjnych systemów kalkulacji kosztów z nowoczesną kalkulacją kosztów opartą na procesach i działaniach poprzez wdrożenie specyficznych metodologii w wybranym przedsiębiorstwie przerobu drewna. Stwierdzono, że system księgowania kosztów oparty na procesach i działaniach przynosi firmie korzyści ekonomiczne, ale z drugiej strony wymaga zapewnienia bazy informacyjnej opartej na specjalistycznym oprogramowaniu, a to pociąga za sobą większe wydatki inwestycyjne związane z zakupem i użytkowaniem takiego oprogramowania.

10

Znaczenie zamówień publicznych w zarządzaniu finansami jednostek budżetowych

Borowiec A.

Zeszyty Naukowe Politechniki Poznańskiej. Organizacja i Zarządzanie

|

2008

|

Nr 50

5-16

PL

Wartość i liczba kontraktów publicznych zawieranych przez jednostki sektora finansów publicznych, w tym jednostki budżetowe, z roku na rok ciągle rośnie. Pojawia się więc coraz większa potrzeba zarządzania nimi w sposób jak najbardziej profesjonalny. Dużą w tym rolę odgrywają pracownicy zajmujący się sporządzaniem budżetów wymienionych podmiotów. W związku z tym w artykule uporządkowano wiedzę dotyczącą zamówień publicznych w kontekście zarządzania finansami w jednostce budżetowej. Wskazano na regulacje prawne mające wpływ na proces planowania i organizowania funduszy związanych z przeprowadzaniem przetargów przez podmioty finansów publicznych. W szerokim kontekście opisano również proces przygotowywania i planowania największych co do wartości kontraktów, wskazując na ich znaczenie w procesie zarządzania finansami podmiotów, które biorą udział w zamówieniach publicznych, w tym zwłaszcza jednostek budżetowych.

EN

Value and volume of public contracts signed by administrative units is growing year by year. So the requirement for their professional management appears. Personnel responsible for preparing budgets of that institutions play a key role in management process. According to this, the article organise the knowledge of public orders issue in context of financial management in budgetary units. It points the law regulations which affect the process of planning and organising funds related with tender offering. In wide context the article describes planning the bigest contracts, and higlights their meaning in financial managment of enterprises which take part in public-ordering process, especially the budget ones.

11

Budżetowanie jako element zarządzania przedsiębiorstwem w controllingu

Parkitna A.

Prace Naukowe Instytutu Organizacji i Zarządzania Politechniki Wrocławskiej. Studia i Materiały

|

2007

|

Vol. 82, nr 24

71-80

PL

Przedstawiono istotę budżetu i budżetowania. Pokazano funkcje budżetu w controllingu. Przedstawiono etapy budżetowania w controllingu. Opisano procedurę budżetowania w controllingu. Przedstawiono zasady opracowania budżetu w ośrodkach odpowiedzialności i określono funkcje kontrolera w procesie budżetowania. Określono cechy charakterystyczne dla budżetów przedsiębiorstw mających wyodrębnione ośrodki odpowiedzialności. Przedstawiono etapy wdrożenia procesu budżetowania w controllingu.

EN

The idea of budget and budgetary system has been presented. Functions of the budget in controlling and stages of budgetary system controlling have been shown. The procedure of budgeting in controlling has been described. The principles of working out the budget in responsibility centres and functions of a controller in the process of developing a budgetary system have been presented. Some characteristics of the budgets of firms with separate responsibility centres have been prowided. Stages of implementing the budgeting process in controlling have been presented.

12

Organizacja i zadania controllingu w przedsiębiorstwie hutniczym

Staniewska E., Budzik R..

Hutnik, Wiadomości Hutnicze

|

2007

|

Vol. 74, nr 7

382-385

PL

Controlling jako uniwersalna metoda zarządzania i mechanizm efektywnego sterowania firmą, zorientowana na realizację wytyczonych celów, stanowi obecnie istotne i skuteczne narzędzie, przyczyniające się do poprawy efektów gospodarowania i sprostania wymogom rynkowym. W referacie przedstawiono funkcjonowanie controllingu w działalności przedsiębiorstwa hutniczego ze szczególnym uwzględnieniem controllingu w sferze produkcji oraz kosztów na przykładzie wybranego zakładu. Na podstawie porównania wielkości planowanych oraz rzeczywistych można sformułować wnioski ogólne, stanowiące podstawę oceny działalności przedsiębiorstwa.

EN

Controlling as an universal method of management and mechanism of effective steering of the company which is oriented on realization the aims is present a very important and effective tool. It helps to improve management and the requirements of clients. In this paper the controlling function in an activity of metallurgical enterprise with particular consideration in production sphere and costs on the basis of chosen enterprise was introduced. On the basis of comparing the planned and actual amount we can formulate a general conclusion which present the base of the activity enterprise evaluation.

13

Systemy informatyczne wykorzystywane w budżetowaniu przedsiębiorstw

Brzeziński B.

Zeszyty Naukowe. Studia Informatica / Uniwersytet Szczeciński

|

2006

|

Nr 19

89-100

EN

The article presents a closer look on information systems that may be used by managers for the purpose of budgeting. It includes descriptions of twenty-four different products offered via the Internet along with their main features listed and budgeting: methods used for calculations. Last part of the article was devoted to the problem of availability of these products for Polish customers. The author gathered information concerning that matter from e-mails sent directly to producers of the systems. Total number of nine answers was grouped in a form of a table presenting information on the price, interface language, timeframe for implementation etc.

14

Kierunki rozwoju metod budżetowania

Brzeziński B.

Zeszyty Naukowe. Studia Informatica / Uniwersytet Szczeciński

|

2006

|

Nr 18

97-112

EN

The paper is an introduction to basic information about budgeting. It includes paragraphs about goals, functions and rules of budgeting, discusses opportunities and threats that might be a result of implementing budgeting in a company and also presents the most important budgeting methods that can be found in literature. The main goal of the article was to create a poll on budgeting methods used by Polish companies and to perform a trial poll along with presentation of its results.

15

Activity based budgeting integrated with the kaizen costing

Wierzbiński M.

Management

|

2006

|

Vol. 10, no 1

133-140

EN

In the article there is presented the way of quantifying the effect concerning improvement of processes and activities. This can be realized by two integrated costbudgeting systems. Such systems are related to activity based costing as well as to continuous improvement costing (Kaizen Costing). The way of quantifying the effect of process improvement is shown in the profile of steps that are characteristic to the budgeting process in kaizen costing.

PL

W artykule zaprezentowano sposób kwantyfikacji efektu doskonalenia procesów i działań. To zagadnienie może zostać zrealizowane za pomocą dwóch zintegrowanych ze sobą systemów budżetowania. Te systemy odnoszą się do budżetowania opartego na działaniach oraz rachunku kosztów ciągłego doskonalenia (kaizen costing). Sposób kwantyfikacji efektu doskonalenia procesów został przedstawiony w przekroju etapów budżetowania, które są charakterystyczne dla rachunku kosztów ciągłego doskonalenia.

16

Proces budżetowania w controllingu produkcyjnym

Nesterak J., Bobakova V.

Zeszyty Naukowe. Prace Instytutu Ekonomiki i Organizacji Przedsiębiorstw / Uniwersytet Szczeciński

|

2004

|

Nr 43, t. 1

631-645

PL

Controlling produkcyjnynpełni rolę gwaranta prawidłowego przebiegu procesu produkcyjnego. funkcje jego sprowadzają się z jednej strony do przygotowania planów produkcjnych, tworzenia budżetów kosztów dla części produkcyjnych firmy, z drugiej zas do kontroli ich realizacji. Celem procesu controllingu jest monitorowanie ich działalności oraz informowanie kierowników centrów o konieczności podjęcia określonych przedsięwzięć. Realizowane jest to zwykle poprzez proces przygotowania budżetu, oraz kontrolę jego wykonania. Zagadnienie to stało się głównym celem niniejszej publikacji.

EN

The productive controlling performs a role of guarantor of correct course of productive process. Functions of it come dawn to the preparation of productive plans, creation budgets of costs for the company productive part on the one hand, but on the other hand To supervision of their realization. The aim of the process of controlling is monitoring their activity and informing managers of centers of necessities to take particular ventures up. It is ordinarily realized through the process of preparation a budget and the control of it realization. This issue has become the principal aim of this publication.

17

Budżetowanie kosztów logistycznych - na przykładzie Spółdzielni Mleczrskiej w Śremie

Wartecki A.

Logistyka

|

2001

|

R. 31, nr 5

32-34

18

Budżetowanie kosztów działań (ABB) w projektowaniu sieci dystrybucji

Zieliński T.

Logistyka

|

2001

|

R. 31, nr 4

22-23

19

Budżetowanie - skuteczna metoda zarządzania Spółką Węglową

Dźwigoł H.

Górnictwo / Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Staszica w Krakowie

|

2001

|

R. 25, z. 1

35-47

PL

Na przykładzie Rudzkiej Spółki Węglowej S.A. przedstawiono problematykę wdrożenia w górnictwie węgla kamiennego w Polsce oddziałowego rachunku kosztów, budżetowania i kontroli kosztów oraz zasad controllingu. Omówiono problematykę każdego etapu zmian zachodzących w spółce ze szczególnym uwzględnieniem założeń, metody i procedury budżetowania przy wykorzystaniu modelu liniowej funkcji regresji z wieloma zmiennymi. Wskazano na korzyści płynące z zastosowanej metody szacowania parametrów strukturalnych funkcji regresji wielorakiej i jej przydatności w procesie budżetowania oraz wyznaczania jednego wskaźnika budżetowania, niosącego w sobie zadania skierowane na rynek i klienta.

EN

On the example of The Rudzka Carbon Company S.A. we have shown the problems with implementing the cost study, budgeting and control of costs and the principles of controlling in coal mining in Poland. We have discussed the problems of each stage of changes which appear in a company, especially taking into consideration the assumption, method and the procedure of budgeting using the model of the linear regression function with many variables. We have shown the advantages of applying the method of estimating the structural parameters of the regression parameters and its suitability in the process of budgeting and in assigning a single indicator for budgeting which has its task directed onto the market and the client.

20

Budgeting of the mining output costs by means of dual programming

Czopek K.

Archives of Mining Sciences

|

2001

|

Vol. 46, nr 1

67-83

EN

New conditions of market economy have caused the Polish mining to undergo comprehensive restructurization, most problems being created by financial restructurization which is expected to fering, about crqfiteble ą&MtJSg, QJ miflej,, A, ffio^ifieji ffiEP^ through budgeting of costs is introduced more frequently to achieve the positive financial result among other methods applied, especially, in black coal mines. It is the effective method of controlling of costs at separated stands, the so-called centres of the costs and helping, at the same time, to evoke initiative of the people making decisions. Budgeting requires an earlier analysis of the organization diagram and technological process to lead to the justified simplication of the operating stands of costs, assigning of budget of costs of these stands, stating precisely both of powers and responsibilities of managers as well as a possibility of motivation and control of the realization of the established budget. The paper discusses a method of the procedure of budget control by means of linear dual programming with a possibility of optimization of the realized costs. The simultaneous analysis of total costs is the essence of the solution within the framework of the budget assigned to a given stand as well as the evaluation of the internal structure of the costs of this stand. In practice, one can carry out optimization according to an arbitrary section of costs. On the other hand, an obligatory set of category costs has been used in the paper. A section calculation of costs, i.e. the exploitation section and exploitation faces that function in it, e.g. the longwalls are important in this case. In the process of budgeting such budget parameters as the required volume of the output of the section, budget of total costs and category costs of the section are determined. Within the control of budget completion the established deviations from budget volumes are analyzed stating the causes of these deviations and methods of budget realization. The utilization of linear dual programming in the process of budgeting depends on taking into account the differentiated conditions occuring in cost centres, i.e. the differentiated category structure of costs and unit costs of the output. Linear dual programming leads to the optimum distribution of the output into analyzed centres which can be longwalls in the section, sections in the mine, mines in the coal companies and companies in the whole branch of mining. In this way we achieve a possibility of realization of the established volume of the output at the lowest costs, according to the assumption, lesser costs than the assumed arbitrary budget. It will be the result of original linear programming. In dual programming, we establish the optimum structure of category costs of the analyzed stand as well as we state the way in which every category component of costs influences a change of the optimum solution. Additionally, the practical effect of dual programming is an establishment which states which components of costs ought to be changed in the first instance since their decrease causes the greatest decrease in total costs.

PL

Nowe uwarunkowania gospodarki rynkowej spowodowały, że górnictwo polskie podlega wszechstronnej restrukturyzacji przy czym najwięcej problemów stwarza restrukturyzacja finansowa, która ma doprowadzić do rentownej działalności kopalń. Spośród kilku sposobów stosowanych, zwłaszcza w kopalniach węgla kamiennego, aby uzyskać dodatni wynik finansowy coraz częściej wprowadza się zmodyfikowane zarządzanie poprzez budżetowanie kosztów. Jest to skuteczny sposób dyscyplinowania kosztów na wydzielonych stanowiskach, tak zwanych centrach kosztów, pozwalając równocześnie wyzwalać inicjatywę osób podejmujących decyzje. Budżetowanie wymaga wcześniejszego przeprowadzenia analizy schematu organizacyjnego oraz procesu technologicznego po to aby doprowadzić do uzasadnionego uproszczenia funkcjonujących stanowisk kosztów, przydzielenia tym stanowiskom budżetu kosztów, sprecyzowania uprawnień oraz odpowiedzialności kierowników a także możliwości motywacji i kontroli realizacji ustalonego budżetu. Praca omawia metodę procedury kontroli budżetu z wykorzystaniem dualnego programowania liniowego z możliwością optymalizacji realizowania kosztów. Istotą rozwiązania jest równoczesna analiza kosztów całkowitych w ramach przydzielonego na dane stanowisko budżetu jak również ocena wewnętrznej struktury kosztów tego stanowiska. W praktyce można prowadzić optymalizację według dowolnego przekroju kosztów natomiast w pracy posłużono się obowiązkowym układem kosztów rodzajowych. Podstawą jest w tym przypadku oddziałowy rachunek kosztów, czyli zasadniczym stanowiskiem kosztów jest oddział wydobywczy oraz funkcjonujące w nim przodki wydobywcze, na przykład ściany. W procesie budżetowania wyznaczane są takie parametry budżetowe jak żądana wielkość wydobycia oddziału, budżet kosztów całkowitych oraz koszty rodzajowe oddziału. W ramach kontroli wykonania budżetu analizuje się stwierdzone odchylenia od wielkości budżetowych, stwierdzając przyczyny tych odchyleń oraz sposoby zrealizowania budżetu. Wykorzystanie dualnego programowania liniowego w procesie budżetowania polega na uwzględnieniu zróżnicowanych warunków występujących w centrach kosztowych, zatem zróżnicowanej struktury rodzajowej kosztów oraz jednostkowych kosztów wydobycia. Programowanie liniowe dualne prowadzi do optymalnego rozdziału wydobycia na analizowane centra, którymi mogą być ściany w ramach oddziału, oddziały w ramach kopalni, kopalnie w ramach spółki, czy spółki w obrębie całej branży. Uzyskujemy w ten sposób możliwość zrealizowania ustalonej wielkości wydobycia przy najniższych kosztach, z założenia mniejszych niż przyjęty w sposób arbitralny budżet. Będzie to wynik programowania liniowego pierwotnego. W programowaniu dualnym ustalamy natomiast optymalną strukturę kosztów rodzajowych analizowanych stanowisk jak również stwierdzamy w jaki sposób każdy składnik rodzajowy kosztów wpływa na zmianę rozwiązania optymalnego. Praktyczny efekt programowania dualnego to także ustalenie, które składniki kosztów należy w pierwszej kolejności zmieniać bowiem na przykład ich zmniejszenie powoduje odpowiednio największe zmniejszenie kosztów całkowitych.