Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

The Racławka Valley – an example of an educational geosite related to the development of a Paleozoic carbonate platform

Szczurek S., Bąk M., Dulemba P.

Geotourism / Geoturystyka

|

2016

|

nr 1-2

45--56

EN

The location and most interesting geological features of the Upper Devonian through Lower Carboniferous limestones in the Racławka Valley were presented. The limestones outcropped almost continuously along the natural valley cutting. They comprise over 60 million years of continuous growth of the carbonate platform, which developed on the ancient terrane – the Upper Silesian Block. Geosites described herein may constitute a destination for geological trips for undergraduate students of Environmental Sciences, where they can actively discover the development of an ancient carbonate platform and accompanied post depositional structures.

PL

W dolinie Racławki znajdują się ważne geologicznie naturalne odsłonięcia wapieni (od późnego dewonu do wczesnego karbonu). Wapienie te obejmują okres ponad 60 milionów lat ciągłej sedymentacji węglanowej, która występowała na obszarze paleozoicznego kratonu – bloku górnośląskiego. Opisane stanowiska mogą być celem wycieczek geologicznych studentów pierwszego stopnia studiów przyrodniczych, w czasie których mogą oni w aktywny sposób śledzić rozwój kopalnej platformy węglanowej i struktur postdepozycyjnych.

2

Pilotażowe badania pierwiastków ziem rzadkich w strefie kontaktu bloku małopolskiego z blokiem górnośląskim

Mikulski S. Z., Markowiak M., Sadłowska K., Chmielewski A., Zieliński G.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2015

|

nr 465

77--98

PL

W artykule przedstawiono wyniki pilotażowych badań prospekcyjnych przeprowadzonych za pomocą przenośnego spektrometru XRF Delta 50 Premium firmy Olympus na rdzeniach wiertniczych ze strefy kontaktu bloku małopolskiego z blokiem górnośląskim. Wykonano kilkaset pomiarów koncentracji La, Ce i innych pierwiastków śladowych w wytypowanych archiwalnych otworach ze stref perspektywicznych dla wystąpień mineralizacji Mo–Cu–W. Maksymalne pomierzone spektrometrem terenowym zawartości dla La i Ce stwierdzono w otworze Ko-4 (interwał głęb. 450–550 m), wyniosły one odpowiednio ok. 400 i ok. 600 ppm. W innych otworach wiertniczych (Pz-36, RK-2 i Cianowice-2) w interwałach głębokości (ok. 400–1300 m) pomierzone maksymalne zawartości dla La i Ce były ok. dwukrotnie niższe niż w otworze Ko-4. W przeprowadzonych pracach analitycznych stwierdzono lokalnie współzależność w występowaniu LREE z Ba, Sr, Y, czy Th. Najciekawsze pod tym względem próbki zbadano metodą ICP-MS oraz przy użyciu mikrosondy elektronowej CAMECA SX-100. Suma REE (ICP-MS) dla czterech najbardziej wzbogaconych w te pierwiastki próbek wyniosła od ok. 0,02 do ok. 0,1%. Sumy REE dla zbadanych próbek znormalizowane do zawartości w górnej skorupie kontynentalnej są niskie (zakres 1–10). Najwyższe koncentracje REE w próbkach brekcji hydrotermalnej z otworu Ko-4 (głęb. ok. 500 m) osiągają dla Ce (305,1 ppm), Nd (266,9 ppm), La (258 ppm) oraz Sm (31,3 ppm). Pozostałe REE mają niskie koncentracje. Jest to wyraźnie widoczne na znormalizowanych wykresach logarytmicznych koncentracji REE w stosunku do zawartości w chondrycie oraz w stosunku do ich zawartości w górnej skorupie kontynentalnej. Charakterystyczny jest brak ujemnej anomalii Eu na przedstawionych w artykule wykresach. W badaniach w mikroobszarze, poza niezidentyfikowanymi minerałami z grupy bezwodnych fosforanów wzbogaconych w REE (głównie Ce, La, Nd) oraz monacyt, zidentyfikowano najprawdopodobniej calcioancylit-(Ce), synchisyt-(Ce) oraz bastnäsyt i cyrkon. Forma oraz skład przejawów mineralizacji REE wskazują wyraźnie na hydrotermalny charakter. REE uległy w procesie hydrotermalnym redepozycji i koncentracji w strefach brekcji i spękań tektonicznych oraz w skałach zmienionych metasomatycznie. Przedstawione w artykule koncentracje REE mają jedynie charakter wskaźnikowy i są znacznie niższe niż najciekawsze, występujące w innych jednostkach geologicznych w Polsce, analizowane w ramach wykonanego projektu badawczego i opisane w osobnych artykułach.

EN

The paper presents the results of a pilot prospecting study on archived drill cores from boreholes in the contact zone of the Małopolska Block with the Upper Silesia Block, with a use of a Portable XRF spectrometer Delta 50 Premium (Olympus). A few hundred measurements of concentrations of La, Ce and other trace elements were made in selected boreholes from the prospective zones for the occurrence of Mo–Cu–W ore mineralization. The maximum content for La (400 ppm) and Ce (600 ppm) measured by the Portable spectrometer has been found in the Ko-4 borehole (depth interval 450–550 m). In the depth interval of ca. 400–1300 in the other boreholes (Pz-36, RK-2 and Cianowice-2), the maximum La and Ce contents were approximately twice lower than in the Ko-4. The study also shows an interdependence of the occurrence of LREE with Sr, Y or Th. The most interesting samples were additionally analyzed by ICP-MS and electron microprobe (CAMECA SX-100). The sum of REE (ICP-MS) in four samples that reveal the highest contents of these elements varied from ca. 0.02 to 0.1%. Total REE contents for samples normalized to the upper continental crust are low (1–10). The highest REE concentrations in samples of hydrothermal breccia were found in the Ko-4 borehole (depth ca. 500 m). They reach for the Ce (305.1 ppm), Nd (266.9 ppm), La (258 ppm) and Sm (31.3 ppm). Other REE occur at low concentrations. This is clearly visible on the standard logarithmic charts of REE concentration in relation to their content in chondrite and in the upper part of the continental crust. Characteristic is the lack of negative Eu anomaly on both charts. In the microprobe study, calcioancylite-(Ce), synchysite-(Ce) as well as bastnäsite and zircon were also detected in addition to the unidentified minerals from the anhydrous phosphate group enriched with REE (mainly Ce, La, and Nd) and monazite. The form and composition of the REE mineralization indicate clearly that it is of hydrothermal nature. During hydrothermal processes, REE underwent redeposition and concentrated within breccia and tectonic zones in the metasomatic changed rocks. The data on REE concentrations, presented in this paper, are only of indicative significance. The REE contents are much lower than the most interesting results obtained within the framework of research projects carried out in other geological units in Poland and published in separate papers.

3

Nowe dane o mineralizacji tellurowo-bizmutowej z rejonu Myszkowa i Mysłowa, strefa kontaktu bloku małopolskiego z blokiem górnośląskim

Mikulski S.Z., Markowiak M., Zieliński G., Giro L.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2015

|

nr 465

99--122

PL

W wyniku przeprowadzonych prac na mikroskopie polaryzacyjnym, skaningowym mikroskopie elektronowym (SEM) oraz mikrosondzie elektronowej (EPMA) CAMECA-SX-100 rozpoznano szereg minerałów Te i Bi i występujących z nimi siarkosoli Bi, Ag, Pb, Cu i Ni w próbkach utworów prekambryjsko-paleozoicznych pobranych ze strefy granicznej pomiędzy blokiem małopolskim i górnośląskim. Minerały Te i Bi stwierdzono w trzech archiwalnych otworach z dwóch obszarów perspektywicznych: Myszków (wiercenia: Pz-40 i 82-Ż) oraz Mysłów (wiercenie 25-WB). Wśród rozpoznanych rzadkich minerałów dominują minerały Te-Bi-(Se + S) reprezentowane przez minerały z grupy tetradymitu (tetradymit, kawazulit i sulfotsumoit), tellurki Bi z szeregu hedleyit–tellurobismutyt (pilsenit, tsumoit i rucklidgeit) oraz siarczki bizmutu (bismutynit, newskit i paraguanajuatyt). W otworze Pz-40 stwierdzono również hessyt, empressyt i matildyt. Ponadto stwierdzono wystąpienia siarkosoli Bi, Te, Pb, Se, Cu, (np. paděrait, heyrovskýit, gustavit, aleksyt, pavonit i in.). Mineralizacja tellurowa w paragenezie z mineralizacją bizmutową wraz z różnymi siarkosolami (Ag-Bi-Te-Pb-Cu-Au-Se-S) występuje w asocjacji z siarczkami metali podstawowych (galena, chalkopiryt, piryt i sfaleryt) w strefach brzeżnych wokół waryscyjskiej mineralizacji porfirowej typu Mo-Cu(-W) związanej z intruzjami granitoidowymi i ich dajkami o teksturze porfirowej.

EN

A number of tellurium and bismuth minerals and Bi, Ag, Pb, Cu and Ni sulphosalts have been identified as a result of work carried out on the polarizing microscope, scanning electron microscope (SEM) and electron microprobe (EPMA) CAMECA SX-100. They are hosted by Ediacaran-Paleozoic rocks from the contact zone of the Małopolska Block with the Upper Silesia Block. These minerals havebeen found in three boreholes drilled in two prospective areas of Myszków (Pz-40 and 82-Ż boreholes) and Mysłów (25-WB borehole). The rare minerals are dominated by those with the Te-Bi-(Se + S) system. They are represented by minerals of the tetradymite Group (tetradimite, kawazulite and sulphotsumoite), Bi tellurides from the hedleyite-tellurobismuthite group (pilsenite, tsumoite and rucklidgeite) and bismuth sulphides (bismuthinite, nevskite and paraguanajuatite). In the Pz-40 borehole, Ag tellurides (hessite and empressite) and Ag, Bi sulphosalts (matildite) were also found. In addition, there are sulphosalts of Bi, Ag, Au, Pb, Se and Cu of variable compositions (e.g. paděraite,heyrovskýite, gustavite, aleksite, pavonite and others). The tellurium and bismuth mineralization occur together with the sulphosalts in close association with basic metal sulphides (galena, chalcopyrite, pyrite and sphalerite). They form a veinlet-impregnation mineralization type in the marginal zones around Variscan Mo-Cu(-W) porphyry mineralization related to the granitoid intrusions and theirdykes with porphyritic textures.

4

Strefa tektoniczna Kraków–Lubliniec na odcinku krakowskim w świetle danych uzyskanych z nowych otworów badawczych Trojanowice 2 i Cianowice 2

Habryn R., Buła Z., Nawrocki J.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2014

|

nr 459

45--59

PL

W artykule przedstawiono wyniki badań dwóch pełnordzeniowanych otworów badawczych – Trojanowice 2 i Cianowice 2 o docelowych głębokościach 600 m, wykonanych w 2007 roku na północ od Krakowa w miejscowościach Zielonki i Grębynice. Głównym celem tych wierceń było sprawdzenie koncepcji dotyczących rodzaju kontaktu bloku górnośląskiego i małopolskiego na północnych peryferiach Krakowa oraz wykartowanie na tym obszarze przebiegu strefy uskokowej Kraków–Lubliniec, stanowiącej granicę między wymienionymi regionalnymi jednostkami tektonicznymi. Otworem Trojanowice 2 osiągnięto pod dewonem dolnym fragment profilu osadów dolnokambryjskich (formacja z Borzęty (fm)), których zasięg występowania ogranicza się wyłącznie do południowo-wschodniej części bloku górnośląskiego; natomiast w otworze Cianowice 2 nawiercono pod utworami jury silikoklastyki ediakaru o charakterze fliszowym oraz podobnych cechach litologicznych i tektonicznych do równowiekowych skał rozpoznanych w zachodniej i południowej części bloku małopolskiego. W związku z powyższym przyjęto, że strefa uskokowa Kraków–Lubliniec oddzielająca blok górnośląski od małopolskiego jest usytuowana między wymienionymi otworami. Na podstawie danych z wiercenia Trojanowice 2 i innych, wykonanych w jego sąsiedztwie, wykazano, że Rów Krzeszowicki uwidaczniający się w strukturze utworów kenozoicznych (mioceńskich) i mezozoicznych w rejonie Krakowa ma waryscyjskie założenia tektoniczne, a ograniczające go uskoki zostały reaktywowane w trakcie ruchów alpejskich. Rozpoznanie otworem Cianowice 2 i udokumentowanie stratygraficznie skał ediakarskich pozwoliły przyporządkować ten sam wiek podobnym litologicznie utworom nawierconym w sąsiednich otworach: Jerzmanowice, Bębło i DB-4, zaliczanym dotychczas do sylurskiej formacji z Mrzygłodu (fm). W pracy omówiono także wyniki innych badań, które przeprowadzono w trakcie dokumentowania tych wierceń.

EN

The paper presents the results of two fully cored exploratory boreholes of Trojanowice 2 and Cianowice 2 that targeted a depth of 600 m. They were drilled north of Kraków in 2007, in the villages of Grębynice and Zielonki. The main objective of the boreholes was to test the concepts on the nature of the contact zone between the Upper Silesian Block and the Małopolska Block in the northern outskirts of Kraków, and to map the trend of the Kraków–Lubliniec fault zone in this area. The zone is a boundary between the above-mentioned regional tectonic units. The Trojanowice 2 borehole reached the Lower Devonian deposits and the underlying Lower Cambrian rocks (Borzęta Formation (Fm.)) whose range is limited to the south-eastern part of the Upper Silesian Block. The Cianowice 2 borehole drilled (under the Jurassic) Ediacaran flysch-like siliciclastics, lithologically and tectonically similar to the coeval rocks identified in the western and southern part of the Małopolska Block. Therefore, it has been assumed that the Kraków–Lubliniec fault zone, separating the Upper Silesian Block from the Małopolska Block, is located between these boreholes. Based on data from the Trojanowice 2 borehole and other wells drilled in this area, it has been proved that the Krzeszowice Graben, accentuated in the structure of the Cenozoic (Miocene) and Mesozoic succession in the Kraków region, is of Variscan age and the bounding faults were reactivated during the Alpine movements. The Cianowice 2 borehole has enabled the examination and stratigraphic documentation of the Ediacaran rocks and allowed assigning the same age to the lithologically similar deposits in the adjacent Jerzmanowice, Bębło and DB-4 boreholes. Previously, these deposits were included in the Silurian Mrzygłód Formation (Fm.). The paper also discusses the results of other studies that have been carried out during documenting of the boreholes.

5

Mikroskamieniałości organiczne terenewu (kambr dolny) i późnego ediakaru (neoproterozoik) okolic Krakowa

Jachowicz-Zdanowska M.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2014

|

nr 459

61--81

PL

W artykule przedstawiono charakterystykę najstarszych zespołow mikroskamieniałości organicznych, udokumentowanych w dwóch nowych otworach wiertniczych (Trojanowice 2 i Cianowice 2) zlokalizowanych po przeciwnych stronach strefy uskokowej Krakow–Lubliniec oddzielającej blok gornośląski i małopolski. Wiercenia te są oddalone od siebie o około 6 km. Przeprowadzone badania palinologiczne pozwoliły na oznaczenie wieku utworów klastycznych nawierconych pod utworami dewonu dolnego w otworze wiertniczym Trojanowice 2 i pod utworami jury dolnej w otworze Cianowice 2. Najstarsze asocjacje mikroskamieniałości organicznych, korelowane z poźnoediakarskimi utworami fliszowymi bloku małopolskiego, udokumentowano w ponad 330-metrowym odcinku profilu Cianowice 2. W najniższej, 44,5-metrowej części profilu Trojanowice 2 występują zespoły mikroskamieniałości organicznych podobne do opisanych z utworów najstarszego kambru, reprezentujących formację z Borzęty, w krawędziowej wschodniej cześci bloku górnośląskiego. W skład udokumentowanych asocjacji mikroskamieniałości organicznych wchodzą najstarsi przedstawiciele świata bakterii, glonów, grzybów, a także zwierząt.

EN

The paper presents the characteristics of the oldest groups of organic microfossils found in two new boreholes (Trojanowice 2 and Cianowice 2) located on the opposite sides of the Krakow–Lubliniec fault zone separating the Upper Silesian and Małopolska blocks. Detailed palynological research allowed determining the age of clastic sediments drilled under the Jurassic and Devonian. Two characteristic microfossil assemblages have been documented: the Late Ediacaran assemblage dating the age of the Małopolska Block basement, and the Terreneuvian assemblage, known from the oldest Cambrian sediments of the Upper Silesian Block. The se associations of organic microfossils include the oldest representatives of bacteria, algae, fungi and animals.

6

Dewońska seria węglanowa w otworze wiertniczym Trojanowice 2

Tomaś A.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2014

|

nr 459

167--168

PL

Dewońską serię węglanową badano w otworze wiertniczym Trojanowice 2, usytuowanym na północny zachód od Krakowa. Jest ona reprezentowana przez dolomity, z nielicznymi poziomami brekcji śródwarstwowych i warstwę wapienia mikrytowego. Dolomity zawierają ślady pierwotnych struktur, ziarn (bioklasty, peloidy, intraklasty, ooidy) oraz relikty substancji mikrytowej. Powstały one w wyniku wczesnej dolomityzacji wapieni mikrytowych, które osadzały się w płytkim, spokojnym, prawdopodobnie izolowanym środowisku morskim. Serię dolomitową z otworu Trojanowice 2 zaliczono do eiflu–żywetu dolnego na podstawie podobieństwa do dolomitów występujących w innych otworach w masywach górnośląskim i małopolskim.

EN

The Devonian carbonate succession was examined in the Trojanowice 2 borehole located northwest of Kraków. It is represented by dolomites with infrequent intrastratal breccias and a micrite limestone layer. The dolomites contain traces of primary structures, grains (bioclasts, peloids, intraclasts and ooids) and relics of micritic matter. They formed as a result of early dolomitization of micrite limestones deposited in a shallow, quiescent and probably isolated marine environment. The dolomite succession from the Trojanowice 2 borehole has been assigned to the Eifelian–Lower Givetian based on the similarity to the dolomites known from other boreholes in the Upper Silesian and Małopolska blocks.

7

Wiek molibdenitów w Polsce w świetle badań izotopowych Re-Os

Mikulski S.Z., Stein H.J.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2012

|

nr 452

199--216

PL

W artykule przedstawiono wyniki datowań metodą Re–Os wieku molibdenitów związanych z waryscyjskimi intruzjami granitoidowymi w Polsce. W masywie karkonoskim oraz w jego wschodniej osłonie metamorficznej stwierdzono dwa etapy krystalizacji molibdenitów (od 326 ±1 do 310 ±1 mln lat), które odzwierciedlają aktywność pneumatolityczną i hydrotermalną w okresie karbońskim od wizenu/ serpuchowu do moskowu. W masywie Strzegom–Sobótka zarówno molibdenity rozetkowe występujące w formie impregnacji w granitach, jak i molibdenity w przecinających je żyłkach kwarcowych wykazują zbliżony wiek (od 309 ±1 do 296 ±2 mln lat). Krystalizacja molibdenitów w tym masywie była pochodną procesów pomagmowych związanych z powolnym stygnięciem magm odpowiedzialnych za powstanie monzogranitów hornblendowo-biotytowych. Zakres wiekowy krystalizacji molibdenitów ze strefy kontaktu bloku małopolskiego z blokiem górnośląskim mieści się w czasie od 301 ±2 do 296,3 ±1,4 mln lat. Najstarszy wiek izotopowy Re–Os krystalizacji wśród zbadanych dotychczas molibdenitów uzyskano dla próbki molibdenitu pochodzącej z Tatr – 350,5 ±1,2 mln lat. Z kolei najmłodsze wieki krystalizacji molibdenitów stwierdzono w próbkach z kamieniołomu w Siedlimowicach (257 ±1 mln lat) oraz w Miedziance (213 ±1 mln lat). Wieki te wskazują na procesy kataklazy i remobilizacji roztworów hydrotermalnych w młodszych okresach, tj. w późnym permie i triasie. Wyniki badań izotopowych molibdenitów pozwoliły określić relacje czasowe pomiędzy poszczególnymi hydrotermalnymi etapami krystalizacji kruszców i procesami magmowo-tektonicznymi w czasie ok. 140 mln lat, tj. od missisipu (karbon) do noryku (późny trias) w różnych obszarach wystąpień waryscyjskich intruzji granitoidowych w Polsce.

EN

The paper presents the results of molybdenites that closely correlate with the Variscan granite intrusions in Poland. In the Karkonosze Massif and its eastern metamorphic cover, there are two separate stages of Re-Os ages of molybdenite crystallization (326 ±1 to 310 ±1 Ma), which reflect pneumatolitic and hydrothermal activity in the Carboniferous (from the Visean/Serpukhovian to the Moscovian). In the Strzegom–Sobótka Massif, both rosette-like molybdenites disseminated in granitoids and those from the quartz veinlets reveal similar Re-Os ages that range from 309 ±1 to 296 ±2 Ma. Molybdenite crystallization in the Strzegom–Sobótka Massif was related to the post-magmatic processes associated with a slow cooling of magma responsible for the formation of hornblende-biotite monzogranites. The time range of molybdenites crystallization form the contact zone between the Małopolska and Upper Silesian blocks is from 301 ±2 to 296.3 ±1.4 Ma. The oldest Re-Os isotopic age of molybdenite (350.5 ±1.2 Ma) was received for a molybdenite sample from the Polish part of the Tatra Mountains. The molybdenites from the eastern part of the Strzegom–Sobótka Massif (Siedlimowice quarry, 257 ±1 Ma) and from the Miedzianka abandoned Cu (-U) mine (213 ±1 Ma) yielded the youngest Re-Os ages. These ages indicate tectonic reactivation and remobilization of hydrothermal fluids in the Late Permian and Late Triassic. The Re-Os isotopic studies of molybdenites allowed defining the time relation between successive hydrothermal stages of ore precipitation and tectonic-magmatic processes during ca. 140 million years e.g. from the Mississippian (Carboniferous) to the Norian (Late Triassic) in different areas of the occurrence of Variscan granitoid intrusions in Poland.

8

Mineralizacja kruszcowa w obrębie zmetasomatyzowanej intruzji magmowej w rejonie Koziegłów (blok górnośląski)

Pańczyk M., Markowiak M., Zieliński G., Giro L.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2012

|

nr 448 (2)

359--370

PL

Głównym celem pracy była identyfikacja minerałów kruszcowych obserwowanych w obrębie intensywnie przeobrażonych zasobnych w krzemionkę skał subwulkanicznych występujących w rejonie Koziegłów. Badane skały występują w północno-wschodniej części bloku górnośląskiego w bezpośrednim sąsiedztwie strefy uskokowej Kraków–Lubliniec. Szczegółowe badania obejmowały zarówno analizy mikroskopowe, jak i oznaczenia składu chemicznego w mikroobszarze.

EN

The main aim of this study is to determine and identify ore minerals observed within the intensely altered silica-rich subvolcanic rocks located near Koziegłowy. The rocks occur in the northeastern part of the Upper Silesian Block, close to the Kraków–Lubliniec Fault Zone. The research work was performed in two main steps including both complete microscopic investigations and detailed electron microprobe chemical analysis.

9

Skonsolidowane podłoże regionu krakowskiego w świetle badań magnetotellurycznych – główne rysy tektoniczne

Ryłko W., Tomaś A.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2010

|

nr 443

81--94

PL

W artykule przedstawiono główne rysy tektoniczne skonsolidowanego podłoża regionu krakowskiego. Autorzy do interpretacji wykorzystali osiem profili magnetotellurycznych, na których widoczne są ciała o zróżnicowanej, zazwyczaj dużej oporności, występujące na ogół na głębokościach większych niż 5 km. Ciała te powiązano z krami skonsolidowanego podłoża bloku górnośląskiego. Wyróżniono kry: Čadcy, cieszyńską, górnośląską oraz Rzeszotar. Kry te są rozdzielone rozłamami i strefami nieciągłości różnego wieku i o różnym stopniu znaczenia. Najprawdopodobniej rozłamy swoje najstarsze założenia mają w neoproterozoiku. Były one aktywne również w kilku młodszych cyklach orogenicznych, do alpejskiego włącznie.

EN

The study deals with the main tectonic features of consolidated basement in Kraków region. The authors used eight magnetotelluric profiles for the interpretation. The rock bodies of differentiated, usually high resistance, visible in the magnetotelluric profiles and occurring deeper than 5 km, were linked to the consolidated basement blocks of the Upper Silesian Block. Starting from the southeast the following blocks were identified: the Čadca and Cieszyn blocks, the Upper Silesian Block which encloses the former ones from the north and east, and finally the easternmost Rzeszotary Block. These slabs are separated by faults and discontinuity zones differing as to their significance and age. The dislocations likely developed on pre-existing Neoproterozoic faults. They were also subsequently active during a number of youngre orogenic cycles, including the Alpine one.

10

Palinologia kambru dolnego bloku górnośląskiego w regionie krakowskim

Jachowicz-Zdanowska M.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2010

|

nr 443

1--31

PL

Artykuł stanowi przegląd przeprowadzonych dotychczas badań palinologicznych utworów kambru bloku górnośląskiego, rozpoznanych otworami wiertniczymi w regionie krakowskim, którego zasięg terytorialny został zdefiniowany w ramach projektu badawczego MNiSW NN 525 051033 „Prekambr i paleozoik regionu krakowskiego – model budowy geologicznej – jego aspekt utylitarny”. Na obszarze tym, w 13 wierceniach udokumentowano zróżnicowane zespoły mikroskamieniałości charakterystyczne dla utworów dolnokambryjskich formacji z Borzety i formacji z Goczałkowic wyróżnionych na bloku górnośląskim. Najstarsze dolnokambryjskie zespoły mikroskamieniałości, typowe dla formacji z Borzety, wystepują w analizowanym obszarze w 10 profilach wiertniczych. Charakteryzują się one stosunkowo słabym zróżnicowaniem morfologicznym. Dużą różnorodnoocią form oraz wyraźną zmiennością odznaczają się natomiast zespoły mikroskamieniałości w formacji z Goczałkowic, co pozwala na wyznaczenie zespołów typowych dla wyróżnianych w jej profilu ogniw – piaskowców bioturbacyjnych z Głogoczowa i mułowców z trylobitami z Pszczyny, w trzech otworach wiertniczych. Asocjacje mikroflory udokumentowane w osadach ogniwa piaskowców bioturbacyjnych z Głogoczowa charakteryzują sie dominacją delikatnie urzeźbionych akritach, z nowym przewodnim dla tego ogniwa rodzajem Ichnosphaera. Zespoły akritach ogniwa mułowców z trylobitami z Pszczyny odznaczają sie pojawieniem taksonów o zróżnicowanej morfologii i dominacją dolnokambryjskiego rodzaju Skiagia.

EN

The paper reviews the palynological studies carried out to date on Cambrian deposits of the Upper Silesian Block explored by boreholes drilled in the Kraków region. Differentiated assemblages of organic microfossils characteristic of the lower Cambrian deposits of the Borzęta and Goczałkowice formations from the Upper Silesian Block were documented in 13 boreholes. The oldest Lower Cambrian microfossil assemblages, which are typical of the Borzęta Formation, occur in the Kraków region in 10 boreholes, but their morphological differentiation is rather poor. On the other hand, the assemblages from the Goczałkowice Formation are characterized by a significant diver-sity and variability of forms. Thus, in three boreholes, it helped to find assemblages which were typical of particular members distinguished in the formation, namely: the Głogoczów Bioturbated Sandstones Member and the Pszczyna Siltstones with Trilobites Member. Microflora associations, documented in the Głogoczów Bioturbated Sandstones Member, are characterized by finely ornamented acritarchs with Ichnosphaera – a new index genus. The acritarcha assemblages of the Pszczyna Siltstones with Trilobites Member are characterized by the presence of morphologically differentiated specimens and predominance of the Lower Cambrian Skiagia species.

11

Ichnological record of the activity of Anthozoa in the early Cambrian succession of the Upper Silesian Block (southern Poland)

Pacześna J.

Acta Geologica Polonica

|

2010

|

Vol. 60, no. 1

93-103

EN

A new occurrence of inferred Anthozoa trace fossils from the Lower Cambrian subsurface succession of the Upper Silesian Block is discussed with respect to their ichnotaxonomical variation and some aspects of the palaeoecology. The three ichnogenera Bergaueria Prantl, 1945, Conichnus Mannil, 1966 and Conostichus Lesquereux, 1876 have been identified. A relatively diverse assemblage of actinian or cerianthid trace fossils allows recognition of habitats, feeding modes and life strategies of the tracemakers. An example of probable anthozoanpolychaete mutualism is suggested on the basis of the interrelationships of the trace fossils.

12

Geneza i chemizm składu gazowego wód podziemnych w bloku górnośląskim

Różkowski A., Zawadzka E.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2009

|

nr 436, z. 9/2

411-427

PL

W artykule rozpatrzona została geneza i skład chemiczny gazów rozpuszczonych w wodach podziemnych zapadliska górnośląskiego, położonego w SE części bloku górnośląskiego. W profilu geologicznym zapadliska górnośląskiego stwierdzono kilka poziomów potencjalnego generowania bituminów. Gazy rozpuszczone w wodach powstały w różnych epokach geologicznych, zarówno na skutek termogenicznych procesów uwęglenia, jak i na skutek mikrobialnych procesów redukcji dwutlenku węgla. Dla nasycenia wód metanem podstawowe znaczenie miały termogeniczne procesy uwęglenia substancji organicznej występującej w utworach karbonu produktywnego. W pracy przyjęto, że nośnikiem gazu są wody podziemne, co nie wyklucza migracji gazu wolnego. Nasycenie wód gazami ma charakter regionalny. Wody podziemne znajdują się w basenie sedymentacyjnym w więzi hydraulicznej, przy czym w układ krążenia włączony jest proces migracji gazu. Śledząc rozwój paleohydrogeologiczny zapadliska górnośląskiego można wnioskować, że działalność orogeniczna i wynikające z niej etapy infiltracyjnego rozwoju basenu doprowadzały nie tylko do wymiany wód, lecz również do zmian ich składu gazowego. W zapadlisku górnośląskim zaznacza się wyraźna strefowość gazowa wód, charakterystyczna dla basenów sedymentacyjnych. Są to strefy: azotowa, azotowo-metanowa, metanowa i metanowo-azotowa. Geneza i skład chemiczny gazów rozpuszczonych w wodach poszczególnych stref są wzajemnie odmienne, w zasięgu określonej strefy bywają zróżnicowane. Autorzy pracy skłonni są wiązać występowanie strefowości gazowej wód ze środowiskiem hydrogeochemicznym basenu sedymentacji oraz z położeniem wód w systemie przepływu.

EN

The origin and chemistry of gases dissolved in groundwater of a regional flow system in the Upper Silesian Variscan sedimentary basin are investigated in this paper. In the geological profile of the Upper Silesian sedimentary basin, a few potential sources of gas generation occur. Gases were generated in various geological periods as a result of thermogenic coalification as well as microbial reduction of carbon dioxide. Thermogenic processes of coalification of organic matter occurring in the productive Carboniferous deposits were of the prime importance in water saturation with methane. Water saturation with gases is of a regional character. Individual groundwaters in the sedimentary basin have a hydraulic connection. Migration of gases is included in the groundwater flow system. Taking into account the paleohydrogeological development of the Upper Silesian depression, it could be concluded that the infiltrational stages of the basin development resulted not only in waters exchange but also in a change in their gaseous composition. Within the Upper Silesian depression, a distinct gaseous zonation of waters can be observed, characteristic of sedimentary basins. There are the following zones: nitrogen, nitrogen-methane, methane and methane-nitrogen. The origin and chemical composition of gases dissolved in waters of the individual zones are different, but they may also be different within the range of a particular zone. The authors assumed that the gaseous zonation of waters may be related to their location in the groundwater flow system and is correlated with the hydrogeochemical zonation.

13

Regionalizacja tektoniczna Polski-Polska południowa (blok górnośląski i blok małopolski)

Buła Z., Żaba J., Habryn R.

Przegląd Geologiczny

|

2008

|

Vol. 56, nr 10

912-920

EN

The attempt to divide the Upper Silesian Block and the Małopolska Block into tectonic units has been based on a general map at scale of 1:1000000, without Permian-Mesozoic and Cenozoic strata. Cartographic, general and monographic works regarding formation of Precambrian basement of both of the blocks have been discussed and presented, and data concerning development of sedimentation, tectonics, and structure of the Paleozoic cover of the blocks were the background for the suggested division. The Upper Silesian Block is a part of a larger unit determined as the Brunovistulicum, which together with the Brno Block are entirely located within the borders of the Czech Republic. The Brunovistulicum and the Małopolska Block vary in formation of Precambrian basement and covering Paleozoic formations, what proves different paleogeographical-facial and paleotectonic development. Current data do not allow determining their southern range, where both units are within the range of the orogeny of the Outer Carpathians and quite possibly in the range of the Inner Carpathians. The boundary of the Brunovistulicum and the Małopolska Block along the part between Lubliniec and Cracow and farther to the vicinity of Bochnia and Nowy Sącz is relatively well defined and documented. It is a narrow Cracow-Lubliniec fault zone, approximately 500 m wide, cutting and moving all rock series of the Precambrian and the Paleozoic. The fault zone of the Odra River probably forms its NW continuation. The following tectonic units have been distinguished in the Upper Silesian Block: 1) Moravian-Silesian Fold-and-Thrust Belt, 2) Upper Silesian Fold Zone, 3) Upper Silesian Trough, 4) Bielsko-Biała Dome, 5) Rzeszotary Horst, 6) Liplas Graben. There is only one tectonic unit distinguished in the Małopolska Block-Kielce Fold Belt, dipping towards NW-SE, along the NE boundary of the block. Paleozoic formations building the unit represent thrust fault structure. In this case, the Kielce Fold Belt significantly varies from the other parts of the Małopolska Block, where Paleozoic formations build numerous small block structures.

14

Seria węglanowa dewonu i karbonu w południowej części bloku górnośląskiego

Narkiewicz M.

Prace Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2005

|

T. 182

1--46

PL

Badaniami objęto profile głębokich otworów wykonanych w podłożu Karpat zewnętrznych i zapadliska przedkarpackiego, między Cieszynem a Rajbrotem. W niższej części serii węglanowej (dewon środkowy i fran) formalnie ustanowiono trzy formacje, w obrębie których wyróżniono cztery ogniwa. Natomiast wyżej, w słabiej rozpoznanej części profilu, wyróżniono osiem jednostek nieformalnych różnej rangi. Opisane wydzielenia zostały zdefiniowane głównie na podstawie badań reperowego profilu otworu Goczałkowice IG 1 oraz otworów z rejonów Lachowic i Tarnawy. Korelacja litostratygraficzna między otworami Goczałkowice IG 1 i Krasna 1 koło Cieszyna dowodzi przekraczającego ułożenia serii węglanowej na podłożu staropaleozoicznym i prekambryjskim. Na podstawie obserwacji sedymentologicznych i interpretacji facjalnych wyróżniono szereg systemów depozycyjnych, wśród których największy udział ma platforma i rampa węglanowa, natomiast mniejszy — szelf węglanowy, wapienno-ilasty, ilasto-węglanowy i klastyczno-węglanowy, a także klastyki przybrzeżne. Wyniki badań potwierdzają tendencję do spłycania się środowisk depozycji ku południowi, w kierunku wewnętrznych części podkarpackiego wyniesienia bloku Brunovistulicum. Okresowo, zwłaszcza w środkowym dewonie i franie, mogły panować warunki lądowe, udokumentowane przez obecność, odpowiednio, poziomów paleogleb i erozji subaeralnej. W dewonie i najniższym karbonie dolnym profilu Goczałkowice IG 1 wyróżniono 12 cykli transgresywno-regresywnych (T-R). Partie transgresywne cykli T-R są z reguły bardziej czytelne od ich części regresywnych. Do rzadkich przejawów regresji wymuszonej należy obniżenie się poziomu morza we franie (późnym?) zapisane w postaci poziomów emersji i erozji subaeralnej. Na podstawie wyników wcześniejszych badań biostratygraficznych oraz porównań regionalnych wyznaczono przypuszczalny przebieg granic pięter dewońskich, a także granicy dewonu z karbonem. Strop serii węglanowej jest silnie diachroniczny w zakresie dewon górny–wizen środkowy. Koniec rozwoju wczesnokarbońskiej platformy węglanowej wiązał się najprawdopodobniej z reżimem ogólnie regresywnym, w warunkach zróżnicowanych pionowych ruchów blokowych przed wypiętrzeniem późnowizeńskim. Seria węglanowa uległa wówczas obocznie zróżnicowanej erozji, miejscami obejmującej do 500–700 m osadów. Proces ten zachodził przy udziale zjawisk krasu powierzchniowego i podziemnego. Po etapie erozji nastąpiła sedymentacja fliszowych utworów „kulmu” warstw malinowickich i zalaskich w późnym wizenie (zachód) lub wczesnym namurze (wschód). Tektoniczny mechanizm wypiętrzenia mógł być związany z utworzeniem się wyniesienia frontalnego na przedpolu morawsko-śląskiego segmentu orogenu waryscyjskiego. Omawiana seria węglanowa przedłuża się ku SW w rejonie Moraw. Stosunek do głębszego podłoża, charakter i następstwo systemów depozycyjnych, a nawet szczegóły rozwoju sedymentacji wykazują daleko idące analogie z odpowiednikami rozpoznanymi z obszaru Polski.

EN

The present study is based on the deep wells reaching the basement of the western part of the Outer Carpathians and Carpathian Foredeep between the town of Cieszyn on the Polish-Czech border (west) and Rajbrot village south-east of Cracow (east). In the Lower Devonian to Frasnian three formations and four members have been formally established. In the less studied part comprising the Famennian to middle Viséan eight informal units have been distinguished. The lithostratigraphy has been defined basing mainly on the key Goczałkowice IG 1 well section supplemented by the wells from the Lachowice and Tarnawa areas. Lithostratigraphic correlation between the sections Goczałkowice IG 1 and Krasna 1 near Cieszyn demonstrates onlapping geometry of the carbonate complex upon the Lower Palaeozoic and Proterozoic basement of the Brunovistulicum Terrane. Sedimentological observations of cores and facies interpretations allowed to distinguish several depositional systems. The predominant are carbonate platform and ramp systems, whereas less important are marine shelf systems including carbonate, muddy-carbonate and coarser clastic-carbonate facies as well as nearshore clastics. The present results confirm the tendency of a general shallowing of depositional environments southwards, i.e. towards the inner areas of Brunovistulicum elevation. Intermittently, mostly in the Middle Devonian and Frasnian, continental conditions prevailed, as documented by palaeosoil and subaerial erosion levels, respectively. In the Devonian and lowermost Carboniferous of the Goczałkowice IG 1 section twelve transgressive-regressive cycles have been distinguished. Transgressive levels of the cycles are as a rule more clearly expressed than the regressive ones. The rare example of a forced regression is the ?late Frasnian sea-level fall recorded by levels of emersion and subaerial erosion. The tentative position of the Devonian stages boundaries, including the base of the Carboniferous, has been established basing on the results of earlier biostratigraphic studies and regional comparisons. The top of the carbonate complex is strongly diachronous in the range Late Devonian - middle Viséan. Termination of the Early Carboniferous carbonate platform development was most probably related to an overall extensional regime. This led to differential vertical block movements during a general late Viséan uplift. Following this, the carbonate complex underwent laterally variable erosion which in places removed up to 500-700 meters of sediments. This process involved surface and subsurface karst phenomena. The erosion was followed by flysch sedimentation of the "Culm" deposits of the Malinowice and Zalas Beds in the late Viséan (west) or early Namurian (east). The tectonic mechanism of the uplift could have been related to a development of the peripheral forebulge in front of the Moravian-Silesian segment of the Variscan Orogen. The described carbonate complex extends to the south-west into the Moravian area of the Czech Republic. Relationship to the basement, characteristics and a succession of depositional systems, and even some details of depositional development show many similarities to the counterparts from the Polish area.

15

Biostratygrafia utworów dewonu węglanowego krawędziowej, wschodniej części bloku górnośląskiego

Woźniak P.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2001

|

nr 398

85-105

PL

W artykule przedstawiono wyniki badań konodontowych przeprowadzonych w 17 otworach wiertniczych zlokalizowanych w krawędziowej, wschodniej części bloku górnośląskiego. Otwory wiertnicze, w których uzyskano pozytywne wyniki, przebiły jedynie cząstkowe profile dewonu środkowego i górnego, a w jednym przypadku karbonu dolnego (26-BN). Głębokości zalegania skał z wyznaczonymi poziomami konodontowymi są różne. W udokumentowanych w otworach wiertniczych BK-293 i BK-343 piętrach fran i famen, nie obserwuje się ciągłego przejścia sedymentacyjnego (kontakt tektoniczny). Uzyskane wyniki badań konodontowych mogą być wykorzystane do konstrukcji szczegółowych modeli budowy geologicznej paleozoiku we wschodniej części bloku górnośląskiego.

EN

This paper contains the results of the biostratigraphy analysis of conodonts obtained from seventeen boreholes from eastern, margin part of the Upper Silesian Block. Boreholes with positive results, reached only partial profiles of the Middle and Upper Devonian series. In one case Carboniferous ages have been documented (26-BN). The depth of the sediments determined by conodont zonation vary in different boreholes. The Frasnian/Famennian boundary was observed in two boreholes (BK-293 and BK-343), but this is discontinuous cased by geological displacement (fault). The results of this work might be used during the preparation of the detailed regional models of the selected section of the eastern and northern parts of the Upper Silesian Block.

16

Dolny paleozoik Górnego Śląska i zachodniej Małopolski

Buła Z.

Prace Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2000

|

T. 171

1--89

PL

Na obszarze Górnego Śląska i zachodniej Małopolski utwory prekambryjskie i dolnopaleozoiczne rozpoznano w około 450 nierównomiernie rozmieszczonych otworach wiertniczych. W wyniku dotychczas przeprowadzonych badań, przynależność stratygraficzną skał dolnopaleozoicznych do kambru, ordowiku i syluru określono w 61 otworach. Stratygrafię oparto na oznaczeniach trybolitów (tylko w otworze Goczałkowice IG1), graptolitów oraz konodontów i akritarch. W profilu rozpoznanych utworów dolnopaleozoicznych wyróżniono i zdefiniowano 7 jednostek litostratygraficznych w randze formacji, są to: formacja z Borzęt (fm) (kambr dolny subholmiowy), formacja z Goczałkowic (fm) (kambr dolny poziom Holmia), formacja z Sosnowca (fm) (kambr środkowy), formacja z Bibieli (fm) (ordowik), formacja z Zawiercia (fm) (ordowik-sylur dolny), formacja z Mrzy- głodu(fm) (sylur-wenlok górny, ludlow) i formacja z Łapczycy (fm) (sylur-přidoli). W niektórych jednostkach litostratygraficznych wydzielono i zdefiniowano jednostki niższego rzędu - ogniwa. Do wendu-kambru dolnego zaliczono kompleksy silnie sfałdowanych skał klastycznych o słabych przejawach metamorfizmu regionalnego (facja zlepieńcowa), wykazujących znamiona fyllityzacji, które rozpoznano w ponad 260 otworach usytuowanych między Żarkami, Zawierciem, Krakowem i Bochnią. Pierwsze cztery wymienione wyżej jednostki litostratygraficzne (formacje) tworzą kambryjsko-ordowickie pokrywowe piętro strukturalne bloku górnośląskiego. Kolejne trzy jednostki reprezentują ordowicko-sylurskie pokrywowe piętro stru k- turalne bloku małopolskiego. Utwory tego piętra leżą tektonicznie niezgodnie na silnie sfałdowanych skałach wendyjsko-dolnokambryjskiego piętra strukturalnego w zachodniej części bloku małopolskiego. Bliskie sąsiedztwo utworów prekambryjskich (wendyjskich) i dolnopaleozoicznych o różnym rozwoju sedymentacyjno-diastroficznym, tworzących wspomniane piętra strukturalne bloków górnośląskiego i małopolskiego wskazuje, że bloki te kontaktują wzdłuż wąskiej, około 0,5 km szerokości, strefy tektonicznej Kraków-Lubliniec. Ewolucja tektoniczna tej strefy zachodziła wieloetapowo od prekambru po perm. Znaczącą rolę w jej rozwoju odegrały ruchy przesuwcze. Z ewolucją tektoniczną strefy Kraków-Lubliniec wiąże się rozwój magmatyzmu w krawędziowych częściach bloków górnośląskiego i mało- polskiego. Zalegające po przeciwnych stronach strefy tektonicznej utwory górnopaleozoiczne (dewońsko-karbońskie po namur A dolny włącznie) o podobnym rozwoju litologiczno-facjalnym, różnią się stylem budowy strukturalnej. Po stronie bloku górnośląskiego dominują struktury fałdowo-blokowe, a po stronie bloku małopolskiego - struktury blokowe.

17

Identyfikacja modelu petrofizycznego klastycznych skał zbiornikowych kambru i dewonu południowej części bloku górnośląskiego

Glazor A., Twardowski K.

Prace Instytutu Górnictwa Naftowego i Gazownictwa

|

2000

|

nr 110 wyd. konferencyjne

417--422

EN

A quantitative characteristic of the basic reservoir-filtration properties of clastic rocks of the Cambrian and Devonian starta deposited under the carbonaceous Devonian complex has been presented in the paper. It is based on the results of laboratory tests of cores coming from the wells owned by the Polish Institute of Geology and GEONAFTA Company in the south part of the Upper Silesian block - extending from the region of Bielsko Biała through Andrychów and Myślenice towards Bochnia. The basic elements of the work are regression prediction models enabling a quantitative evaluation of absolute permeability of rocks based on their selected petrophysical parameters, especially capillary parameters obtained through the mercury porosimetry methods.