Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Polskie złoża gazu ziemnego z łupków na tle wybranych niekonwencjonalnych złóż Europy Środkowo-Wschodniej

Karcz P., Janas M., Dyrka I.

Przegląd Geologiczny

|

2013

|

Vol. 61, nr 7

411--423

EN

This paper describes a regional overview of selected Central and Eastern European sedimentary basins which hold the unconventional potential for shale gas and shale oil exploration that have attracted interest in the last few years. Organic-rich fine-grained rocks like black and dark-grey shales, mudstones and claystones with varying ages from Cambrian to Miocene are distributed very irregularly across Europe. A long- -lasting, dynamic geological evolution and continuous reconstruction of the European continent resulted in the formation of many sedimentary basins. In some basins, biogeochemical conditions favoured preservation of accumulated organic-rich deposits and led to the generation of hydrocarbons after burial and reaching appropriate maturity levels. Even though shale gas and shale oil exploration in Europe is still in its infancy, shale formations were analyzed before as the source rocks in conventional petroleum systems. Parameters that were used to describe source rocks e.g.: total organic carbon, maturity, thickness, depth of occurrence and areal extent, can indicate preliminary potential for shale gas exploration and allow estimating first resource values. Currently the most intense shale gas exploration takes place in Poland where over 42 wells have been drilled and over 100 concessions for unconventional hydrocarbon exploration have been granted. Upper Ordovician and Lower Silurian shales at the East European Craton (Baltic and Lublin-Podlasie Basins) are the major targets for unconventional exploration in Poland. In Central and Eastern Europe, evaluation of the unconventional potential of gas-bearing shale formations is carried out also in Ukraine, Lithuania, Austria, Czech Republic, Hungary, Romania, Bulgaria, Moldavia and the European sector of Turkey. Despite the fact that each shale rock differs from another by geochemical, petrographical, petrophysical, mechanical and other parameters, some similarities can be seen such as marine type of depositional environment with the predominance of type II kerogen or specific organic matter content. Recoverable resources of shale gas throughout Europe are believed to be as large as 17.6 bln m3 and Poland, Ukraine, France with United Kingdom are thought to have the greatest resources.

2

Polish shale gas deposits in relation to selected shale gas prospective areas of Central and Eastern Europe

Karcz P., Janas M., Dyrka I.

Przegląd Geologiczny

|

2013

|

Vol. 61, nr 11-1

608--620

EN

This paper describes a regional overview of selected Central and Eastern European sedimentary basins which hold the unconventional potential for shale gas and shale oil exploration that have attracted interest in the last few years. Organic-rich fine-grained rocks like black and dark-grey shales, mudstones and claystones with varying ages from Cambrian to Miocene are distributed very irregularly across Europe. A long- -lasting, dynamic geological evolution and continuous reconstruction of the European continent resulted in the formation of many sedimentary basins. In some basins, biogeochemical conditions favoured preservation of accumulated organic-rich deposits and led to the generation of hydrocarbons after burial and reaching appropriate maturity levels. Even though shale gas and shale oil exploration in Europe is still in its infancy, shale formations were analyzed before as the source rocks in conventional petroleum systems. Parameters that were used to describe source rocks e.g.: total organic carbon, maturity, thickness, depth of occurrence and areal extent, can indicate preliminary potential for shale gas exploration and allow estimating first resource values. Currently the most intense shale gas exploration takes place in Poland where over 42 wells have been drilled and over 100 concessions for unconventional hydrocarbon exploration have been granted. Upper Ordovician and lower Silurian shales at the East European Craton (Baltic, Lublin and Podlasie basins) are the major targets for unconventional exploration in Poland. In Central and Eastern Europe, evaluation of the unconventional potential of gas-bearing shale formations is carried out also in Ukraine, Lithuania, Austria, Czech Republic, Hungary, Romania, Bulgaria, Moldova and the European sector of Turkey. Despite the fact that each shale rock differs from another by geochemical, petrographical, petrophysical, mechanical and other parameters, some similarities can be seen such as marine type of depositional environment with the predominance of type II kerogen or specific organic matter content. Recoverable resources of shale gas throughout Europe are believed to be as large as 17.67 trillion m3 (624 Tcf) and Poland, Ukraine, France with United Kingdom are thought to have the greatest resources.

3

Sedimentary environments of the Neogene basins associated with the Cao Bang - Tien Yen Fault, NE Vietnam

Wysocka A.

Acta Geologica Polonica

|

2009

|

Vol. 59, no. 1

45-69

EN

The Na Duong, That Khe and Cao Bang sedimentary basins associated with the Cao Bang - TienYen Fault (northern Vietnam) developed in the zone subparallel (distance ca. 150 km NW) to the major strike-slip Red River Fault Zone that separates the South China and the Indochina terranes. These fault-controlled basins are filled with thick series of Neogene terrestrial deposits. Thirteen sedimentary lithofacies were distinguished and grouped into facies associations to represent seven depositional environments, as follows: alluvial fans, gravel-dominated fluvial channels, sand-dominated fluvial channels, flood plains, lake margins and/or river mouths, lakes, and swamps. The facies association pattern, different in each of the investigated basins, is interpreted as a coal-bearing fluvial to lacustrine environment for the Na Duong Basin, and a fluvial environment for the That Khe Basin. The most complex pattern is displayed by the Cao Bang Basin and interpreted as an alluvial-fan to lacustrine environment. The origin of theses basins may be correlated with a sinistral transtensional regime which occurred in the Early to Middle Miocene. Besides tectonic activity, the evolution of particular basinswas also controlled by the climate,which caused a change in the rate of sediment supply and weathering conditions. The present-day shape of these basins does not correspond to their original plan, having resulted from the post-sedimentary uplift and erosion.

4

Program SEDPAK jako narzędzie do dynamicznego modelowania wypełnienia basenów sedymentacyjnych

Poszytek A.

Prace Instytutu Nafty i Gazu

|

2008

|

nr 150 wydanie konferencyjne

527--529

PL

Program SEDPAK umożliwia wygenerowanie dynamicznego modelu sedymentacyjnego w oparciu o stratygrafię sekwencji dla utworów węglanowych i klastycznych. Modelowanie przeprowadza się na podstawie danych z rdzeni wiertniczych, geofizyki otworowej i sekcji sejsmicznych. Na podstawie dostępnego materiału faktograficznego interpretuje się warunki sedymentacji poszczególnych wydzieleń stratygraficznych. Wygenerowany obraz jest porównywany z informacjami z otworów wiertniczych oraz sekcji sejsmicznych, aż do osiągnięcia wystarczającej zgodności.

EN

Program SEDPAK makes possible to create dynamic model of sedimentation. Model is based on sequence stratigraphy of carbonate and clastic sedimentation. Data is taken from cores, well logs and seismic. Program interprets sedimentary conditions for each stratigraphy unit. Model is rearranged as far as results will be comparable with wells' data and seismic.

5

Możliwości analizy basenów sedymentacyjnych z wykorzystaniem modelowania programem SEDPAK

Poszytek A.

Prace Instytutu Nafty i Gazu

|

2008

|

nr 150 wydanie konferencyjne

221--225

PL

Program SEDPAK umożliwia, stosując exxonowski model stratygrafii sekwencji; analizę warunków sedymentacji w basenie na podstawie opracowanych wcześniej profili depozycyjnych. Program posiada algorytmy zmienności warunków i tempa sedymentacji dla różnych typów osadów klastycznych, węglanowych oraz mieszanych. Na podstawie własnych diagnoz można narzucić warunki sedymentacji zmienne w czasie, z możliwością manipulowania tempem subsydencji, w tym tektonicznej, eustatyką oraz intensywnością dostawy materiału klastycznego do danej strefy basenu sedymentacyjnego. Wygenerowany model geologiczny stanowi podstawę do analizy historii termicznej basenu. W pracy przedstawiono wstępne wyniki modelowania basenów sedymentacyjnych z wykorzystaniem programu SEDPAK Badania zlokalizowano na obszarze zapadliska przedkarpackiego, a modelowanie oparto o utwory jury, kredy i miocenu autochtonicznego. Na podstawie wygenerowanego modelu geologicznego podjęto także próbę odtworzenia historii termicznej.

EN

Program SEDPAK is based on Exxon stratigraphy model. Program makes possible to analyze basin fill by different sediments. Sedimentary profiles are necessary to define some sedimentary conditions as: subsidence, eustatic, sediment supply Program create depositional architecture for clastic, carbonate and mix sediments. Based on geological models program can calculate thermal history. This paper presents initial results of SEDPAK modeling. Researches were carried out at the part of Carpathian Foredeep. Jurassic, Cretaceous and Miocene sediments were used to modeling. Based on geological models program calculate initial thermal history for the Carpathian Foredeep and its basement.

6

Litostratygrafia osadów górnej jury i dolnej kredy zachodniej części Karpat zewnętrznych : (propozycja do dyskusji)

Golonka J., Vasicek Z., Skupien P., Waśkowska-Oliwa A., Krobicki M., Cieszkowski M., Ślączka A., Słomka T.

Geologia / Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Staszica w Krakowie

|

2008

|

T. 34, z. 3/1

9-31

PL

Górnojurajsko-dolnokredowe utwory wchodzą obecnie w skład płaszczowin zewnętrzno-karpackich: magurskiej, śląskiej i podśląsko-żdanicko-waschbergskiej oraz znane są z olistolitów występujących w osadach różnych jednostek Karpat zewnętrznych. Autorzy podjęli próbę usystematyzowania jednostek litostratygraficznych według ich występowania w pierwotnych basenach i innych obszarach sedymentacyjnych. Basen magurski uformował się w jurze środkowej, a seweryńsko-mołdawidzki (protośląski) w późnej jurze i wczesnej kredzie z osadami synryftowymi i postryftowymi. Podśląsko-żdanicki obszar sedymentacyjny uformował się w późnej kredzie, w jurze i wczesnej kredzie wchodził w skład basenu protośląskiego, jako jego część północna. Obszarem źródłowym dla olistolitów były osady północnego skłonu i strefy szelfowej basenu protośląskiego oraz wypiętrzeń śródbasenowych.

EN

Upper Jurassic-Lower Cretaceous deposits are part of the Outer Carpathians nappes: Magura, Silesian and Sub-Silesian-Żdanice-Waschberg, and are known in olistholites, which occur within different units of the Outer Carpathians. Authors systematized lithostratigraphical units according to their primary position in sedimentary basins and other sedimentary areas. Magura Basin originated in Middle Jurassic and proto-Silesian Basin in Late Jurassic-Early Cretaceous times together with syn- and post-rift deposits. Sub-Silesian-Żdanice sedimentary area originated in Late Cretaceous, and during Jurassic and Early Cretaceous times was northern part of the proto-Silesian Basin. The source areas for olistholites have been northern slope and shelf of the proto-Silesian Basin and submerged intra-oceanic ridges (cordilleras).

7

Górnojurajsko-dolnokredowe skały macierzyste w zachodniej części Karpat fliszowych

Golonka J., Matyasik I., Skupien P., Więcław D., Waśkowska-Oliwa A., Krobicki M., Strzeboński P., Vasicek Z.

Geologia / Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Staszica w Krakowie

|

2008

|

T. 34, z. 3/1

73-81

PL

Przedmiotem rozważań przedstawionego artykułu jest analiza możliwości odnalezienia górnojurajsko-dolnokredowych skał macierzystych w zachodniej części Karpat fliszowych, na terenie Polski i Republiki Czeskiej. Górnojurajskie margle mikułowskie stanowią skały macierzyste światowej klasy. Te bogate w substancję organiczną skały z TOC 0.2-10% zasilały ropy naftowe w basenie wiedeńskim i pod nasunięciem karpackim w Czechach i Austrii. Podobne skały macierzyste prawdopodobnie występują w głębokich strefach pod nasunięciem w Polsce. Utwory formacji wędryńskiej i grodziskiej nie zawierają większych ilości węgla organicznego. Większą zawartość TOC stwierdzono natomiast w formacji wierzowskiej i najwyższej części formacji grodziskiej. Utwory te reprezentują globalne anoksyczne wydarzenie oceaniczne OAE 1b. Utwory formacji wierzowskiej mogą stanowić potencjalne skały macierzyste dla systemów obejmujących różnego wieku skały zbiornikowe Karpat zewnętrznych.

EN

The analysis of possibility to find Upper Jurassic--Lower Cretaceous source rocks in the western part of Flysch Carpathians in Poland and Czech Republic was the subject of present paper. The Upper Jurassic organic-rich Mikulov marls represent world-class source rocks. These 1400 m thick organic-rich rocks with TOC value 0.2-10% sourced oils in the Vienna Basin and Carpathian subthrust in Czech Republic and Austria. The similar source rocks perhaps exist in the deeper subthrust areas in Poland. The Vendryne Formation rocks do not contain significant amount of organic carbon. The increased TOC was encountered within the Verovice Formation and uppermost part of Hradiste Formatio. These rocks represent global anoxic event OAE 1b. Verovice Formation contains potential source rocks for the Outer Carpathians systems with reservoirs various in age.

8

Perspektywy poszukiwań złóż gazu ziemnego w skałach ilastych (shale gas) oraz gazu ziemnego zamkniętego (tight gas) w Polsce

Poprawa P., Kiersnowski H.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2008

|

nr 429

145-152

PL

Głównym obiektem, spełniającym kryteria decydujące o możliwości występowania gazu ziemnego w skałach ilastych, są utwory górnego ordowiku i syluru w basenie bałtyckim i basenie lubelsko-podlaskim. Kryteria takie częściowo spełniają również ilaste kompleksy w obrębie utworów dolnego karbonu w strefie wielkopolskiej (rejon monokliny przedsudeckiej). Niekonwencjonalne akumulacje gazu ziemnego w skałach ilasto-mułowcowych, aczkolwiek o bakteryjnej genezie, mogą występować również w mioceńskim zapadlisku przedkarpackim. Największe perspektywy dla poszukiwania złóż gazu ziemnego zamkniętego związane są z eolicznymi i fluwialnymi piaskowcami czerwonego spągowca, głównie w strefie NE monokliny przedsudeckiej. Akumulacje gazu ziemnego zamkniętego mogą występować również w piaskowcach kambryjskich na obszarze kratonu wschodnioeuropejskiego, środkowo- i górnodewońskich utworach węglanowych w basenie lubelskim, jak również w piaskowcach kredowych i paleogeńskich w głębiej pogrążonych partiach orogenu Karpat zewnętrznych. Utwory dolnego karbonu w strefie wielkopolskiej lokalnie spełniają warunki dla współwystępowania w profilu kompleksów drobnoklastycznych zawierających gaz w łupkach oraz kompleksów piaskowcowych zawierających gaz zamknięty.

EN

The main target for shale gas exploration in Poland is the Upper Ordovician to Silurian black graptolitic shale at the East European Craton (Baltic Basin, Lublin-Podlasie Basin; Eastern and Northern Poland). Existence of such petroleum system is in this case confirmed by presence of gas shows. Locally criteria for shale gas exploration are meet by shales within the Lower Carboniferous section in Wielkopolska zone (region of Fore-Sudetic Monocline; Western and SW Poland). Unconventional accumulation of biogenic gas might exist within shales and mudstones of the Outer Carpathian Miocene Foredeep (SE Poland). The high potential for tight gas exploration is suggested for the Rotliegend eolian and fluvial sandstones, mainly in the region of NE Fore-Sudetic Monocline. Accumulations of tight gas might exist also in the Cambrian sandstones of the East European Craton, the Middle to Upper Devonian carbonates of the Lublin Basin, and also in the Cretaceous to Paleogene sandstones in the deep parts of the Outer Carpathian thrust belt (SE Poland). The Lower Carboniferous in Wielkopolska zone, composed of deep marine shales, mudstone and sandstone, might contain both shale and tight gas.

9

Stratygrafia polskich Karpat fliszowych pomiędzy Bielskiem-Białą a Nowym Targiem

Golonka J., Waśkowska-Oliwa A.

Geologia / Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Staszica w Krakowie

|

2007

|

T. 33, z. 4/1

5-27

PL

W budowie geologicznej terenu pomiędzy Bielskiem-Białą a Nowym Targiem biorą udział jurajskie, kredowe, paleogeńskie i neogeńskie utwory allochtoniczne Karpat zewnętrznych budujące obecnie płaszczowiny: magurską, przedmagurską, śląską, podśląską i skolską. Autorzy usystematyzowali jednostki litostratygraficzne według ich występowania w oryginalnych basenach i innych obszarach sedymentacyjnych. Basen magurski uformował się w jurze środkowej. Początkowo dominowała w nim sedymentacja głębokomorska radiolarytowa i węglanowa, od późnej kredy przeważała sedymentacja fliszowa. Basen protośląski rozwinął się w późnej jurze i wczesnej kredzie z osadami synryftowymi i postryftowymi. W późnej kredzie uformowały się baseny przedmagurski, śląski i skolski. W basenie śląskim przeważały osady fliszowe. Podśląski obszar sedymentacyjny obejmował w badanym rejonie zachodni kraniec grzbietu podśląskiego, a także skłon basenu śląskiego i skłon basenu skolskiego na jego zachodnim krańcu. Zachodnie zakończenie basenu skolskiego znajduje się na rozpatrywanym obszarze. W związku z tym występują tu głównie facje skłonowe a także odrębne facje fliszowe basenowe. W okresie od późnego eocenu po wczesny miocen istniały dwa baseny. Resztkowy basen magurski ma charakter basenu niesionego. W północnej części pryzmy akrecyjnej rozwinął się basen krośnieński.

EN

Jurassic, Cretaceous, Paleogene, and Neogene allochtonous rocks of the Outer Carpathians build up the complex area between Bielsko-Biała and Nowy Targ. These deposits belong recently to the Magura, Fore-Magura, Silesian, Sub-Silesian and Skole Nappes. The present authors provided the systematic arrangement of the lithostratigraphic units according to their occurrence within the original basins and other sedimentary areas. The Magura Basin was formed in the Middle Jurassic. The deep--water sedimentation of radiolarites and carbonates dominated at the beginning, since the Late Cretaceous the flysch sedimentation prevailed. The proto-Silesian Basin developed during Late Jurassic and Early Cretaceous times with the syn-rift and post-rift formations. The Silesian, Fore-Magura, Skole Basins formed during Late Cretaceous. Fore-Silesian sedimentary area included the western end of the Sub-Silesian Ridge and slopes of the Silesian and Skole Basins. The western end of the Skole Basin is located within the investigated area. The slope deposits of the Sub-Silesian type and separated basinal flysch facies occurred there. The basins existed during Late Eocene to Early Miocene times: the remnant piggy-back Magura Basin and, in the northern part of the accretionary prism the Krosno Basin with Menilite and Krosno Formations.

10

Dojrzałość termiczna do celów modelowań generacji i ekspulsji węglowodorów w ukształtowanych basenach sedymentacyjnych

Dudek L., Steczko A.

Nafta-Gaz

|

2005

|

R. 61, nr 10

411-421

PL

W artykule, w części pierwszej, przedstawiono poglądy dotyczące basenów sedymentacyjnych jako zjawiska geologicznego, metod ich tworzenia się, ich rozwój oraz rodzaje. W części drugiej przedstawiono modelowania, które zachodzą w ukształtowanych basenach sedymentacyjnych. W części drugiej przedstawiono modelowania, które zachodzą w ukształtowanych basenach sedymentacyjnych. Do tego typu modelowań bardzo ważne jest poprawne pomierzenie lub obliczenie wielu parametrów, które niezbędne są do wykonania prawidłowej symulacji. Jednym z takich parametrów jest dojrzałość termiczna, którą opisuje się przy pomocy wskaźnika refleksyjności witrynitu Ro. W wielu przypadkach nie jest on możliwy do pomierzenia, wówczas z pomocą mogą przyjść metody pośrednie, takie jak obliczenie teoretycznej wartości Rc. Celem pracy była próba wykonania symulacji komputerowej z obliczoną teoretycznie wartością Rc i wykazanie jej wpływu na wyniki modelowania w porównaniu z pomierzoną pod mikroskopem wartością Ro. Wyniki modelowań przedstawiono na przykładzie dwóch otworów Hermanowa-1 i Strzelce Wielkie 1.

EN

This paper consists of two parts. First part describes the view referring to the sediment basins as the geological feature, method of their creation, development and types. The second part shows modelling occurring in developed sediment basins, i.e. modelling of hydrocarbon generation and expulsion. In these types of models it is important to measure and calculate properly many parameters, which are an integral part of proper simulation. One of these parameters is thermal maturity, which is represented by ratio Ro. In many cases it is impossible to measure it and therefore the intermediate methods can be used such as theoretical calculation of Rc. The purpose of this work is an attempt to perform computer simulation with theoretically calculated value of Rc and to compare its influence on the modelling results with obtained under a microscope value of Ro. The results are shown basing on two examples Hermanowa-1 and Strzelce Wielkie 1 wells.

11

Ewolucja tektoniczna basenów sedymentacyjnych polskiej części Karpat zewnętrznych w świetle analizy subsydencji

Poprawa P., Malata T., Oszczypko N.

Przegląd Geologiczny

|

2002

|

Vol. 50, nr 11

1092-1108

PL

Celem przeprowadzonych badań było określenie tektonicznych uwarunkowań rozwoju basenów sedymentacyjnych Karpat zewnętrznych. Zastosowano jednowymiarowy backstripping, przeprowadzony dla zrekonstruowanych, syntetycznych profili osadowego wypełnienia basenów. W przypadku analizy subsydencji głębokomorskich basenów Karpat zewnętrznych poprawka paleobatymetryczna ma bardzo duże znaczenie, co przy trudnościach z jej określeniem skutkuje szerokim zakresem możliwego błędu otrzymanych wyników. Odtworzony rozwój subsydencji basenów Karpat zewnętrznych jest jednorodny. Dla basenów śląskiego, a częściowo również skolskiego, stwierdzono trend wygasającej subsydencji, obejmujący tyton, wczesną kredę oraz cenoman, równoczesny z generalnym spowolnianiem tempa dostawy materiału detrytycznego do basenów, co uznano za przejaw postryftowej fazy rozwoju basenów. Pozwala to sugerować, że potencjalne, synryftowe wypełnienie osadowe basenów nie jest rozpoznane w Karpatach zewnętrznych z uwagi na lokowanie się powierzchni odkłuć przede wszystkim w obrębie dolnokredowych, postryftowych osadów drobnoklastycznych. Na podstawie analizy porównawczej z rozwojem tektonicznym obszarów otaczających badane baseny, tj. południowej domeny pery-tetydzkiej (basen polskim) oraz północnej części Karpat wewnętrznych, zasugerowano że powstanie basenów Karpat zewnętrznych mogło rozpocząć się od oksfordzkiego i/lub kimerydzkiego ryftowania. W późnej kredzie (turon-mastrycht), a ewentualnie również we wczesnym paleocenie, basen śląski i skolski uległy wynoszeniu tektonicznemu oraz strukturalnej inwersji. W okresie tym nastąpiło wyraźne zwiększenie tempa depozycji, co sugeruje, że wynoszeniu uległy również obszary źródłowe. Jako przyczynę regionalnej kompresji, prowadzącej do wynoszenia i inwersji wskazać można fazę orogeniczną w obrębie Karpat wewnętrznych. Omawiane zjawiska bezpośrednio poprzedzają, bądź częściowo współwystępują z tektoniczną inwersją basenów domeny pery-tetydzkiej, co pozwala sugerować genetyczne związki między omawianymi procesami. Pod koniec późnej kredy bądź w paleocenie w basenach Karpat nastąpił nawrót subsydencji. Kontynuowała się ona w eocenie, przy równoczesnym generalnym spadku tempa depozycji za wyjątkiem basenu magurskiego. Na przełomie eocenu i oligocenu baseny Karpat zewnętrznych uległy intensywnemu wynoszeniu, które koreluje się z impulsem gwałtownej subsydencji w paleogeńskim basenie centralnych Karpat. Procesy te zachodziły równocześnie z jedną z zasadniczych faz orogenicznych w systemie łuku alpejskiego. Początkowo wynoszenie doprowadziło do izolacji basenów, ograniczenia cyrkulacji prądów i rozwoju euksenicznego środowiska depozycji, po czym tempo depozycji materiału detrytycznego gwałtownie wzrosło. Po ustaniu tektonicznego wynoszenia na przełomie eocenu i oligocenu, w basenach Karpat zewnętrznych nastąpiła ostatni faza umiarkowanej subsydencji (oligocen – wczesny miocen), która częściowo może być wiązana z obciążaniem płyty przedpola przez rozwijającą się pryzmę akrecyjną, ewentualnie również z basenotwórczym efektem transportu tektonicznego (piggy-back; np. basen magurski). Cechą charakteryzującą rozwój basenów Karpat zewnętrznych w eocenie, oligocenie i miocenie jest gwałtowny wzrost tempa dostawy materiału detrytycznego do basenów, cechujący sedymentację syn-orogeniczną. Proces ten wykazuje wyraźny diachronizm: w wewnętrznej strefie basenu magurskiego początek depozycji o takim charakterze miał miejsce już we wczesnym eocenie, podczas gdy w basenie skolskim w późnym oligocenie. Konsekwencją przyjętego dla basenów Karpat zewnętrznych modelu ryftowego, jest założenie kontroli geometrii syn-ryftowych basenów przez struktury ekstensyjne, co z kolei oznacza, iż struktury te w początkowej fazie kolizji prawdopodobnie ulegały tektonicznej inwersji. W efekcie prowadzi to do hipotezy o ewolucji od zakorzenionego do naskórkowego stylu kolizji orogenu Karpat zewnętrznych.

EN

Tectonic process governing development of the Outer Carpathians sedimentary basins were examined by means of subsidence analysis (backstripping) of reconstructed, synthetic sections. The Outer Carpathians sedimentary basins are regarded as the deep marine ones. This leads to uncertainties in paleobathymetric estimation, and thus widens error margins of subsidence analysis. The results of backstripping for the Outer Carpathians sedimentary basins show similarities in the general pattern of their subsidence history. Decreasing subsidence rates and decreasing deposition rates for the late Jurassic (Tithonian), Early Cretaceous and Cenomanian are suggestive for post-rift thermal sag stage of the basins development. Possible syn-rift basin-fill is not recognised in the Outer Carpathians orogen due to preferential emplacement of detachment surfaces at a level of the post-rift (Early Cretaceous) sediments. Tectonic evolution of the surrounding basins, i.e., the Southern peri-Tethyan realm (Polish Basin) and the Northern Inner Carpathians, suggests that the rifting in the Outer Carpathians basins could have taken place during Oxfordian-Kimmeridgian. During the Late Cretaceous (Turonian-Maastrichtian), and possibly the early Paleocene, the Silesian and Skole basins were subject to a minor uplift (several hundreds meters at most) and structural inversion. Contemporaneous increase in deposition rates indicates that their source areas were uplifted as well. The uplift was coeval with an orogenic phase in the Inner Carpathians and directly predated tectonic inversion/uplift of the peri-Tethyan basins, indicating genetic relations between these processes. During the late Cretacous and/or Paleocene, subsidence was re-established in the Outer Carpathians sedimentary basins. This continued during the Eocene, accompanied by decrease in deposition rates, except of the Magura Basin. Since the Late Eocene a rapid uplift begun, which prolonged until the Early Oligocene, contemporaneous with subsidence event in the Central Carpathian Paleogene Basin. This is coeval with one of the main collision phases in the Alpine belt. The Eocene/Oligocene uplift was followed by the last, minor subsidence event (Oligocene-Early Miocene) in the Outer Carpathians basins, which partially could be related to loading of the plate by the developing accretionary wedge, and possibly to piggy-back mechanism (e.g., Magura Basin). Generally for the Eocene-Miocene stage of the Outer Carpathians basins, a characteristic feature of a prominent increase in deposition rates is observed. The onset of rapid, syn-orogenic deposition migrated systematically in time from the inner zone (southern part of Magura basin - Early Eocene) towards the outer zone of the belt (northern part of Skole and Silesian Basins - Late Oligocene. Supposed presence of extensional structures controlling syn-rift subsidence at the early stage of the basins evolution favors their inversion during the first stages of the collision. This might lead to speculation on possible evolution from basement-involved thick-skinned style into thin-skined style of collision.

12

Eoceńsko-kredowe baseny sedymentacyjne jednostki śląskiej Karpat krośnieńsko-jasielskich

Kruczek J.

Prace Instytutu Górnictwa Naftowego i Gazownictwa

|

2000

|

nr 110 wyd. konferencyjne

29--33

EN

Geological analysis of Krosno - Jasło Carpathian flysch, based on the geophysical migrated sections and petrography-facial investigations allowes to describe two basins in which existed a various conditions of sedimentation and generation of hydrocarbons. Facies and stratigraphic sketches of these two basins were done. Obtained results show new opportunities of gas and oil researches in this part of Carpathian, particularly in sealed Subsilesian nappe.