Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Gastropods [Trochoidea: Trochidae Rafinesque, 1815 and Calliostomatidae Thiele, 1924 (1847)] from the middle Miocene of Ukraine, Central Paratethys

Nosowska Ewa

Acta Geologica Polonica

|

2020

|

Vol. 70, no. 4

453--528

EN

Over three thousand specimens representing the superfamily Trochoidea Rafinesque, 1815 [Trochidae Rafinesque, 1815 and Calliostomatidae Thiele, 1924 (1847)] from the upper Upper Badenian = Kosovian = lower Serra vallian (middle Miocene) marine deposits of Ukraine, housed in the collections of the Polish Academy of Sciences Museum of the Earth in Warsaw (MZ), are studied herein. The abundant material has allowed for investigations of the intraspecific variation and revision of earlier determinations. As a result, 21 species belonging to 5 genera have been identified, described and illustrated, of which one is new [Clanculus (Clanculopsis) krachi sp. nov.] and one is left in open nomenclature. Granulifera O. Anistratenko, 2000 is considered a junior subjective synonym of Clanculopsis Monterosato, 1879; Granulifera pulla O. Anistratenko, 2000 is considered a junior subjective synonym of Monodonta tuberculata Eichwald, 1830; Gibbula sytovae Amitrov, 1961 is considered a junior subjective synonym of Trochus miocaenicus Mayer, 1853; Gibbula volhynica Friedberg, 1928 is considered a junior subjective synonym of Trochus novemcinctus von Buch, 1830; and Trochus buchii du Bois de Montpéreux, 1831 is suppressed in favour of the senior subjective synonym Trochus puschii Andrzejowski, 1830. The geographic distribution and stratigraphic ranges of the taxa are given. Six species are known only from the Polish-Ukrainian part of the Fore-Carpathian Basin. The protoconch features are systematically studied in the Trochidae and Calliostomatidae from this area for the first time.

2

Badania złóż soli kamiennej i potasowo-magnezowej prowadzone w Państwowym Instytucie Geologicznym

Czapowski Grzegorz, Peryt Tadeusz, Marek

Przegląd Geologiczny

|

2019

|

Vol. 67, nr 7

594--598

EN

Middle Miocene Badenian salt, occurring in the frontal zone of the Carpathian Overthrust (southern Poland), and the Upper Permian (Zechstein) bedded and diapir salt deposits, have been the subject of the research by PGI scientists. Many salt deposits were discovered by the PGI, but in particular, the greatest achievement related to the origin of salt deposits is the reconstruction of sedimentary environments and conditions based on detailed sedimentological and geochemical analyses.

3

Badenian (middle Miocene) decapod crustaceans from western Ukraine, with remarks on eco-taphonomy, palaeoecology and biogeography

Górka M.

Acta Geologica Polonica

|

2018

|

Vol. 68, no. 4

511–-535

EN

The decapod fauna from the Badenian (middle Miocene) deposits of western Ukraine comprises in total 31 taxa: 20 species, 9 taxa left in open nomenclature, and 2 determined at family level. Thirteen of these taxa are reported for the first time from the territory of Ukraine. Among them are the first records of Trapezia glaessneri Müller, 1976 in the Fore-Carpathian Basin and Pachycheles sp. in Paratethys. One taxon (Petrolisthes sp. A) probably represents a new species. The occurrence of this significant decapod fauna is restricted almost exclusively to the Upper Badenian (i.e., early Serravallian) coralgal reefs of the Ternopil Beds. The taxonomic composition of the decapods indicates that the Late Badenian depositional environment was a shallow marine basin dominated by reefs that developed in warm-to-tropical waters of oceanic salinity. The decapod assemblage from the Ternopil Beds is similar in its taxonomic composition to numerous decapod faunules from fossil reefs of Eocene to Miocene age from the Mediterranean realm and of Miocene age from Paratethys. In contrast, decapod remains are very scarce in Badenian siliciclastic deposits (Mikolaiv Beds) and are represented by the most resistant skeletal elements, i.e., dactyli and fixed fingers. This scarcity was caused by the high-energy environment, with frequent episodes of redeposition, which disintegrated and abraded the decapod remains. The decapod fauna from the Badenian (middle Miocene) deposits of western Ukraine comprises in total 31 taxa: 20 species, 9 taxa left in open nomenclature, and 2 determined at family level. Thirteen of these taxa are reported for the first time from the territory of Ukraine. Among them are the first records of Trapezia glaessneri Müller, 1976 in the Fore-Carpathian Basin and Pachycheles sp. in Paratethys. One taxon (Petrolisthes sp. A) probably represents a new species. The occurrence of this significant decapod fauna is restricted almost exclusively to the Upper Badenian (i.e., early Serravallian) coralgal reefs of the Ternopil Beds. The taxonomic composition of the decapods indicates that the Late Badenian depositional environment was a shallow marine basin dominated by reefs that developed in warm-to-tropical waters of oceanic salinity. The decapod assemblage from the Ternopil Beds is similar in its taxonomic composition to numerous decapod faunules from fossil reefs of Eocene to Miocene age from the Mediterranean realm and of Miocene age from Paratethys. In contrast, decapod remains are very scarce in Badenian siliciclastic deposits (Mikolaiv Beds) and are represented by the most resistant skeletal elements, i.e., dactyli and fixed fingers. This scarcity was caused by the high-energy environment, with frequent episodes of redeposition, which disintegrated and abraded the decapod remains.

4

A new look at the bivalve Anomia ephippium Linnæus, 1758 from the Miocene of the Central Paratethys: anexample from the Nowy Sącz Basin in Poland

Studencka B.

Acta Geologica Polonica

|

2018

|

Vol. 68, no. 4

635--650

EN

For the first time, articulated shells of Anomia ephippium Linnæus, 1758, the bivalve species widely distributed in the Egerian–Late Badenian (latest early Oligocene to late middle Miocene) in the Central Paratethys, are described and illustrated. The most astonishing fact is the presence of a heavily calcified byssus that anchored the animal to hard substrates, which is still preserved inside the byssal notch. The investigated material derives from the Badenian (middle Miocene) Niskowa Formation in the Nowy Sącz Basin, a small intramontane basin situated in the Polish Outer Carpathians. Apart from articulated shells and left valves, the collected material contains some dozen of calcified byssi fixed to rigid substrate, SEM images of which are presented. Examination of the A. ephippium specimens stored in the Polish Academy of Sciences, Museum of the Earth in Warsaw revealed other Paratethyan records of anomiid calcified byssi attached to other specimens of A. ephippium. Finally, the paper provides an overview of the previous studies on the representatives of the genus Anomia Linnæus, 1758 from the Central Paratethys and its specific assignment.

5

Trójwymiarowa mapa geologiczna okolic Szczerca koło Lwowa

Jarzyna A.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2016

|

nr 466

103--113

PL

Występujące w basenie przedkarpackim badeńskie (środkowomioceńskie) gipsy odsłaniają się w licznych punktach na terenie Ukrainy. Jednym z nich są okolice miejscowości Szczerzec (ukr. Щирець), 25 km na SSW od Lwowa. Jest to potencjalny obszar stratotypowy badeńskiej formacji gipsowej, na Ukrainie znanej jako suita tiraska, a także wyjątkowy teren ze względu na znajdujące się tu odsłonięcie anhydrytów w kamieniołomie Pisky (ukr. Піски), gdzie w strefie wietrzenia powstają unikatowe formy jaskiń zwane jaskiniami z hydratacji lub jaskiniami z pęcznienia. Na obszarze Ukrainy dane kartograficzne zarówno te dotyczące geologii, jak i morfologii są niekompletne, a obecnie dostępne materiały archiwalne wymagają uaktualnienia. W pracy opisano sposób w jaki opracowano nową, uaktualnioną wersję mapy geologicznej okolic Szczerca w przestrzeni trójwymiarowej (3D). W tym celu wykorzystano istniejące mapy topograficzne oraz archiwalne mapy geologiczne, które poddano procesowi wektoryzacji. Większość prac wykonano w programie ArcGIS 10.1. Na przykładach zademonstrowano użyteczność mapy 3D do ilościowej analizy wybranych elementów rzeźby oraz budowy geologicznej.

EN

The Badenian (Middle Miocene) gypsum occurring in the Carpathian Foredeep basin is exposed in a great number of locations in Ukraine, including the environs of Shchyrets, 25 km SSW of Lviv. In this area the potential stratotype of the Badenian gypsum is exposed, known as the Tyras Suite in Ukraine. The area is also of great scientific value because of the anhydrite rocks exposed at the Pisky quarry (near Shchyrets). Recently, unique forms of caves known as hydration caves or swelling caves have been formed in the weathering zone of this anhydrite. In the territory of Ukraine, both morfological and geological cartographic data are incomplete. Nowadays, available archival documents need updating. This paper describes the way of preparation of a new, updated version of the geological map of Shchyrets environs in three-dimensional space (3D). The topographic and archival geological maps were used, which were subjected to process of vectorization. The main part of the work was done in ArcGIS 10.1. Usefulness of the constructred 3D map for quantitative geomorphological and geological analysis is shown on selected examples.

6

Zmiany środowiskowe poprzedzające sedymentację gipsów badeńskich i na początku ich depozycji w rejonie Rzeki Wschodniej (północna część zbiornika przedkarpackiego)

Peryt D., Peryt T. M.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2015

|

nr 461

133--151

PL

Skład i zmiany zespołów otwornic pochodzących z najwyższej części utworów podewaporatowych w otworze wiertniczym Busko (Młyny) PIG-1 (głęb. 188–192 m), zlokalizowanym w północnej części zbiornika przedkarpackiego (Paratetyda Środkowa), wskazują, że zbiornik, w którym powstawały osady margliste, był słabo wentylowany, z dużym deficytem tlenowym w wodach przydennych oraz ze środowiskiem eutroficznym w wodach powierzchniowych. Zbiornik ten, o głębokości 50–70 m, wypełniały wody chłodne o zasoleniu typowym dla zbiornika morskiego. Obserwowane w najwyższej części profilu prawie całkowite wyeliminowanie otwornic Uvigerina i zajęcie na krótko zwolnionej niszy przez Fursenkoina acuta (zespół D4c) oraz zdominowanie składu najmłodszego zespołu (D4d) przez tolerującą podwyższone zasolenie Bulimina elongata może jednak wskazywać na znaczne podwyższenie zasolenia w trakcie depozycji najwyższej części utworów poprzedzających depozycję gipsów. Profil gipsów badeńskich w badanym otworze wiertniczym w porównaniu z bardziej brzeżną strefą platformy gipsowej cechuje się redukcją dolnej, autochtonicznej części gipsów oraz specyficznym wykształceniem najniższej jednostki gipsów. W matriksie ilastym występują tam gruzły gipsu bardzo przypominające małe, chaotycznie ułożone blokowe zrosty krystaliczne, określane jako facja szkieletowa gipsów szklicowych, związana w niecce Nidy oraz na Morawach z obniżeniami dna. Wykształcenie profilu gipsów wskazuje na głębsze środowisko sedymentacji niż to stwierdzono w rejonie niecki Nidy.

EN

Composition and changes in foraminiferal assemblages recorded in the uppermost part of the sub-evaporite deposits of the Busko (Młyny) PIG-1 borehole (depth 188–192 m) in the northernmost part of the Fore-Carpathian Basin (Central Paratethys) indicate that the basin, in which marly deposits have originated, was poorly ventilated with a great oxygen deficit in the bottom waters, and was characterised by mainly eutrophic conditions in surface waters. The basin was 50–70 m deep. The waters were cool and of normal seawater salinity, although the recorded (in the uppermost part of the section) almost complete disappearance of Uvigerina foraminifers, occupation (for a short time) of the vacant niche by Fursenkoina acuta (assemblage D4c), and the dominance of Bulimina elongata (tolerant to increased salinity) in the youngest assemblage (D4d) may indicate a considerable increase of seawater salinity during the deposition of the uppermost part of the sub-evaporite strata. The gypsum section is characterised, when compared to the more marginal gypsum sections of the Nida Trough, by a reduction of the lower, autochthonous part of the gypsum section and a specific development of the lowermost gypsum unit. It contains gypsum nodules resembling small, chaotically arranged gypsum intergrowths in the clayey matrix. Such facies is regarded as the skeletal facies of the giant gypsum intergrowth facies of the Nida Trough and Moravia, and is related to depositional lows at the beginning of the gypsum deposition. The gypsum sequence in this borehole indicates a deeper sedimentary environment than inferred for the Nida Trough.

7

Biostratygrafia osadów miocenu z otworów wiertniczych Busko (Młyny) PIG-1 i Kazimierza Wielka (Donosy) PIG-1 na podstawie otwornic (północna część zapadliska przedkarpackiego)

Paruch-Kulczycka J.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2015

|

nr 461

115--131

PL

Badania mikropaleontologiczne przeprowadzono na próbkach pobranych z kompleksu osadów mioceńskich przewierconych otworami wiertniczymi Busko (Młyny) PIG-1 i Kazimierza Wielka (Donosy) PIG-1. Oba otwory są zlokalizowane w północno-zachodniej części zapadliska przedkarpackiego. Materiał do badań pobrano z ilastych i ilasto-marglistych przewarstwień występujących w osadach pod- ścielających serię ewaporatów, z serii ewaporatów oraz z jej nadkładu. W artykule przedstawiono wyniki taksonomicznej i biostratygraficznej analizy wyróżnionych zespołów otwornicowych. Obecność w tych zespołach taksonów wskaźnikowych dla określonych poziomów otwornicowych umożliwiła ich korelację z regionalnymi jednostkami biostratygraficznymi ustanowionymi dla różnych obszarów zapadliska przedkarpackiego. W profilu otworu wiertniczego Busko (Młyny) PIG-1 wyodrębniono pięć zespołów mikrofaunistycznych (Z.b.I– Z.s.V). Cztery z nich skorelowano z badeńskimi poziomami otwornicowymi: z poziomem Orbulina suturalis/ Praeorbulina (Z.b.I) datowanym na wczesny baden (moraw) oraz z poziomami Neobulimina longa (Z.b.II), Velapertina indigena (Z.b.III) i Hanzawaia crassiseptata (Z.b.IV) datowanymi na poźny baden (kosow). Ostatni zespół przyporządkowano poziomowi Anomalinoides dividens (Z.s.V) z wczesnego sarmatu (wołyn). W profilu otworu wiertniczego Kazimierza Wielka (Donosy) PIG-1 wydzielono trzy zespoły otwornicowe (Z.b.I–Z.s.III). Najstarszy zespół odpowiada poziomowi otwornicowemu Velapertina indigena (Z.b.I) datowanemu na późny baden (kosow), a następny poziomowi Varidentella sarmatica (Z.s.II) z wczesnego sarmatu (wołyn). Trzeci zespół (Z.s.III), ze względu na zły stan zachowania mikrofauny, zaliczono ogólnie do sarmatu. Zastępujące się obocznie planktoniczne i bentoniczne zespoły otwornicowe potwierdzają duże zróżnicowanie facjalne osadów, które powstały w późnym badenie i we wczesnym sarmacie w brzeżnej części zapadliska przedkarpackiego.

EN

Micropaleontological study of Miocene deposits from the Busko (Młyny) PIG-1 and Kazimierza Wielka (Donosy) PIG-1 boreholes, located in the northern part of the Carpathian Foredeep, has allowed taxonomic and biostratigraphic characteristics of foraminiferal assemblages. The samples were taken from clay and clay-marly interbeds in sub-evaporitic, evaporitic and supra-evaporitc complexes. In the Busko (Młyny) PIG-1 borehole, five foraminiferal assemblages have been defined (Z.b.I–Z.s.V), corresponding with the following foraminiferal zones: Orbulina suturalis/ Praeorbulina – Z.b.I (Moravian substage of the Early Badenian), Neobulimina longa – Z.b.II; Velapertina indigena – Z.b.III, Hanzawaia crassiseptata – Z.b.IV (Kosovian substage of the Late Badenian) and Anomalinoides dividens – Z.b.V (Volhynian substage of the Early Sarmatian). In the Kazimierza Wielka (Donosy) PIG-1 borehole, two foraminiferal assemblages have been identified (Z.b.I and Z.s.II), correlated with following foraminiferal zones Velapertina indigena – Z.b.I (Kosovian substage of the Late Badenian) and Varidentella sarmatica – Z.s.II (Volhynian substage of the Early Sarmatian). The third assemblage (Z.s.III), because of poor preservation of foraminifers has been attributed to the Sarmatian stage in general. Lateral replacement of planktonic and benthonic foraminiferal assemblages confirms a significant facies variability of the Late Badenian deposits that accumulated in the northern margin of marine basin in the Carpathian Foredeep.

8

Biostratygrafia utworów miocenu środkowego w otworze badawczym Trojanowice 2 na podstawie nanoplanktonu wapiennego

Garecka M.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2014

|

nr 459

33--43

PL

Celem opracowania jest rozpoziomowanie utworów miocenu środkowego w profilu Trojanowice 2 na podstawie zespołów nanoplanktonu wapiennego. W zespołach nanoplanktonu dominują gatunki długowieczne należące do Coccolithaceae i Prinsiaceae. Mniej licznie występują: Helicosphaeraceae, Sphenolithaceae i Discoasteraceae. Na podstawie oznaczonych w próbkach gatunków: Sphenolithus heteromorphus, S. abies, Helicosphaera walbersdorfensis, Discoaster exilis, Calcidiscus macintyrei, Cyclicargolithus floridanus, Reticulofenestra pseudoumbilica, Umbilicosphaera rotula oraz niewielkich rozmiarów form należących do rodzajów Reticulofenestra i Helicosphaera badane utwory odniesiono do poziomów kokolitowych NN5 i NN6 w standardowej zonacji Martiniego.

EN

The aim of the study was to establish the zonation of Middle Miocene sediments in the Trojanowice 2 borehole, based on calcareous nannoplankton investigations. Long-ranging families are dominant, representing Coccolithaceae (Coccolithus pelagicus) and Prinsiaceae (small reticulofenestrids, R. pseudoumbilica). Helicosphaeraceae (small helicosphaerids, H. kamptneri), Sphenolithaceae and Discoasteraceae, which are important for stratigraphic conclusions, occur less frequently. Based on the co-occurrence of Sphenolithus heteromorphus, S. abies, Helicosphaera walbersdorfensis, Discoaster exilis, Calcidiscus macintyrei, Cyclicargolithus floridanus, Reticulofenestra pseudoumbilica, Umbilicosphaera rotula and small forms belonging to the Reticulofenestra and Helicosphaera species, the sediments are included into NN5 and NN6 calcareous nannoplankton zones sensu Martini.

9

Badenian (Middle Miocene) echinoids and starfish from western Ukraine, and their biogeographic and stratigraphic significance

Radwański A., Górka M., Wysocka A.

Acta Geologica Polonica

|

2014

|

Vol. 64, no. 2

207--247

EN

Echinoderms from the Badenian (Middle Miocene) of the Fore-Carpathian Basin of western Ukraine are facies restricted. The Mykolaiv Beds, stratigraphically older, yielded the starfish Astropecten forbesi (complete skeletons), two genera of sand dollars (Parascutella, Parmulechinus), and numerous other echinoids of the genera Psammechinus , Echinocyamus, Spatangus, Hemipatagus, Echinocardium, Clypeaster, Echinolampas, and Conolampas. The stratigraphically younger, calcareous Ternopil Beds yielded Eucidaris (complete coronae, isolated spines), Arbacina , Brissus, and Rhabdobrissus. Sixteen species of echinoids are distinguished and/or commented. A new brissid, Rhabdobrissus tarnopolensis sp. nov., is established. A mass occurrence of some species (Psammechinus dubius and Hemipatagus ocellatus) contrasts with that of mass aggregations (sand dollars and Echinocardium leopolitanum) by dynamic events in selected layers of proximal tempestites. Of special note is the occurrence of very small specimens, interpreted as juveniles (‘babies’) having been swept out of their restricted biotopes (‘nurseries’). Some species hitherto regarded as of Early Miocene age, and the problem of their persistence beyond the Fore-Carpathian Basin and/or migration into that basin during the Middle Miocene transgression are discussed.

10

Brzeżne facje badenu i sarmatu dolnego zbiornika przedkarpackiego w SE Polsce i zachodniej Ukrainie – wyniki badań ostatniego dwudziestolecia

Jasionowski M., Peryt T. M., Wysocka A., Poberezhskyy A. V.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2012

|

nr 449

71--86

PL

Przedstawiono charakterystykę litologiczną utworów mioceńskich występujących na Roztoczu i terenach sąsiednich (zachodnia Ukraina). Utwory dolnobadeńskie rozpoczynają się transgresywnymi piaskami i piaskowcami kwarcowymi; w wyższej części obocznie przechodzą w margle i wapienie litotamniowe. Powstały w płytkowodnym, wysokoenergetycznym morskim środowisku sedymentacji, o zmieniającym się w czasie chemizmie wód. Środkowobadeński gips pierwotny tworzy szeroką brzeżną platformę siarczanową; w trakcie jego depozycji następowały znaczne wahania składu chemicznego solanek. W płytszych częściach zbiornika na gipsach występują utwory wapienia ratyńskiego, związane genetycznie z transgresją morską. W późnym badenie obszar Roztocza był strefą tranzytową dla materiału bioklastycznego i terygenicznego, w jej obrębie odbywało się przemieszczanie materiału ziarnowego związane z falowaniem i prądami wywołanymi przez falowanie oraz z ruchami masowymi. Węglany dolnosarmackie Roztocza cechują się nietypowym wykształceniem facjalnym oraz ubogim składem taksonomicznym organizmów, wskazującym na anomalne warunki środowiskowe – obniżone zasolenie wody i silne jej przesycenie względem węglanu wapnia.

EN

Lithological characteristics of Middle Miocene strata of the Roztocze region (SE Poland and western Ukraine) is summarized. The Lower Badenian sequence begins with transgressive quartz sands and sandstones that subsequently are passing laterally into marls and coralline algal limestones. They originated in shallow-water, high-energy marine environment. The chemistry of waters at that time as well as during subsequent gypsum sedimentation fluctuated quite considerably. Middle Badenian gypsum deposits build a wide marginal sulphate platform. In shallower parts of the basin the Ratyn Limestone deposits cover gypsum; they are related genetically to new marine transgression. During the Late Badenian the Roztocze region was a transit zone for bioclastic and terrigenous material, and the grainy material was transported owing to waves and wave-generated currents as well as mass movements. The Lower Sarmatian carbonates of Roztocze show a typical facies and poor taxonomic composition of fossil assemblages that indicate abnormal environmental conditions – decreased water salinity and its oversaturation in respect to calcium carbonate.

11

Miocene burrows of the Ghost Crab Ocypode and their environmental significance (Mykolaiv Sands, Fore-Carpathian Basin, Ukraine)

Radwański A., Wysocka A., Górka M.

Acta Geologica Polonica

|

2012

|

Vol. 62, no. 2

217-229

EN

The huge lithosome of the Middle Miocene (Early Badenian) Mykolaiv Sands, developed at the external margin of the Fore-Carpathian Basin in western Ukraine, is recognized to represent a shallowing-up sequence. Special attention is paid to burrows of the Ghost Crab Ocypode which are pantropical in present-day littoral habitats. In the Stratyn section, burrows of this type become a crucial tool in the interpretation of basin bathymetry, which starts from distal offshore depths, through the foreshore, to the backshore where the Ocypode burrows record a temporary break in sedimentation. Lithification of the sand layers and the Ocypode burrows subsequently progressed in beachrock mode. The Stratyn section demonstrates that the development of submerged shoals and/or emergent parts, throughout the huge mass of the Mykolaiv Sands, is probably responsible for their great variation in thickness in western Ukraine, which has long proved difficult to explain.

12

Skład chemiczny badeńskich solanek z pierwotnych ciekłych inkluzji w halicie, basen zakarpacki (Ukraina)

Galamay A. R., Bukowski K.

Geologia / Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Staszica w Krakowie

|

2011

|

T. 37, z. 2

245-267

PL

W strukturach wzrostowych halitu typu szewron w basenie zakarpackim (Ukraina) stwierdzono występowanie pierwotnych inkluzji, które mogą być pomocne przy określeniu składu chemicznego solanek badeńskiego basenu ewaporatowego. Ciekłe inkluzje występujące w sedymentacyjnym halicie badane były metodą analizy ultramikrochemicznej. Koncentracja solanek zakarpackiego basenu była wysoka - zbliżona do średniego etapu sedymentacji halitu. Zawartość jonów: K+ zawierała się w przedziale 10.6-17.6 g/l, Mg2+ w zakresie 31.4-58.3 g/l, a SO4 2- w przedziale 22.4-39.0 g/l. Na podstawie badań składu chemicznego głównych jonów stwierdzono, że solanki basenu zakarpackiego były nasycone względem halitu i podobne do solanek z innych badeńskich basenów.

EN

The primary fluid inclusions, which may be helpful in detemining the chemical composition of brines in the Badenian evaporite basin, were found in the chevron halite crystals from the Transcarpathian Basin (Ukraine). Fluid inclusions in sedimentary halite were examined with the use of ultra-microchemical analysis. Concentration of brines was high - close to the middle stage of halite sedimentation. The content of ions: K+ ranged from 10.6 g/l to 17.6 g/l, Mg2+ from 31.4 g/l to 58.3 g/l, and SO4 2- from 22.4 g/l to 39.0 g/l. Based on the chemical composition of major ions it was concluded that the brine from the Transcarpathian basin was saturated (to the stage of halite crystallization) and was similar to the Badenian brines from other basins.

13

Bivalves from the Middle Miocene reefs of Poland and Ukraine : A new approach to Badenian/Sarmatian boundary in the Paratethys

Studencka B., Jasionowski M.

Acta Geologica Polonica

|

2011

|

Vol. 61, no. 1

79-114

EN

The Late Badenian coralline algae-vermetid reefs and the Early Sarmatian serpulid-microbialite reefs distributed widely in the northeastern and eastern borders of the Carpathian Foredeep Basin contain an excellent bivalve record and show how the bivalve faunas reflected the temporary closure of seaways between the Paratethys and the Mediterranean around 13.3 Ma. within the Late Badenian reefs, 116 bivalve species and three bivalve associations are recognized. After a dramatic change of environmental factors, the Early Sarmatian reefs hosted 12 bivalve species, grouped in four associations. These are thought to have been controlled largely by salinity and to represent decreased and/or fluctuating salinity regimes. An integrated approach, using benthic fauna, sedimentological and isotope data, enabled interpretation of the origin of the serpulid-microbialite reefs. The changes in the palaeogeography of the Paratethys and sea-level oscillations around the Badenian/Sarmatian boundary played an important role in the distribution, extinction and radiation of the bivalves. The definitive closure of the extensive seaway connecting the Paratethys with the Mediterranean caused not only severe extinction of the bivalves inhabiting the sandy facies during the Late Badenian but also the sudden evolution and dispersal of a few opportunistic species that were ancestral forms to Sarmatian taxa. The composition of the bivalve assemblages and the ecological requirements of particular species prove the mixo-mesohaline character of the Sarmatian Sea (30-18[per-mille]) and indicate an eastward decrease in salinity.

14

Chitons (Mollusca: Polyplacophora) from the Middle Miocene sandy facies of Ukraine, Central Paratethys

Studencka B., Dulai A.

Acta Geologica Polonica

|

2010

|

Vol. 60, no. 2

257-274

EN

The Late Badenian (=early Serravallian of the Mediterranean) chitons of Ukraine, housed in the Museum of the Earth PAS, Warsaw, are described systematically. Eight species are identified: Leptochiton cancellatus (Sowerby, 1840), Lepidopleurus cajetanus (Poli, 1791), Ischnochiton rissoi (Payraudeau, 1826), Chiton corallinus (Risso, 1826), Chiton olivaceus Spengler, 1797, Lepidochitona lepida (Reuss, 1860), Acanthochitona faluniensis (Rochebrune, 1883) and Craspedochiton profascicularis (Boettger, 1906). Most of the material comes from Varovtsi, in the Khmelnytskyi region. The predominant faunal element is Acanthochitona faluniensis, comprising 55% of all investigated valves.

15

Pochodzenie i wiek wody mineralnej w Dobrowodzie k. Buska Zdroju

Chowaniec J., Najman J., Olszewska B., Zuber A.

Przegląd Geologiczny

|

2009

|

Vol. 57, nr 4

286-286, 293

EN

In Dobrowoda village which is situated within the central area of the Polish Carpathian Foredeep, saline sulphur water has been found in a deep depression filled with Badenian sands. Environmental tracer data indicate similar interglacial age as that of shallow mineral waters occuring in Cretaceous marls in the nearby Busko Spa. Primary sulphates and secondary sulphides in all mineral waters of this region originated mainly from the dissolution of Badenian gypsum strata whereas the salinity is supposed to be the remnant of chloride salts of the same age which were completely washed out by meteoric waters during the long infiltration period after the regression of the Miocene sea. The hypothetical recharge area(s) are to the west of the study area, which means that chemical Badenian sediments occupied much larger area than the present extent of the sulphate series.

16

Środowisko hydrogeologiczne utworów badenu zachodniej części zapadliska przedkarpackiego

Różkowski A.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2009

|

nr 436, z. 9/2

403-410

PL

W artykule przedstawiono wyniki badań środowiska hydrogeologicznego utworów badenu występujących w zapadlisku przedkarpackim w SW części Górnośląskiego Zagłębia Węglowego. Podsumowano wyniki badań w odniesieniu do budowy geologiczno-strukturalnej, właściwości hydrogeologicznych skał, układu pola hydrodynamicznego oraz środowiska hydrogeochemicznego badenu. Stwierdzono występowanie typowej dla basenów sedymentacyjnych strefowości hydrodynamicznej i hydrochemicznej. Pionowa strefowość hydrochemiczna zaznacza się wzrostem mineralizacji wód od 0,9 do 57 g/dm3 oraz zmianą typów chemicznych wód: HCO3-Cl-Na - Cl-Na - CI-Na-Ca. Zaobserwowano występowanie grawitacyjnego systemu przepływu w strukturach zrębowych oraz w głębokich rowach tektonicznych izolowanych systemów hydraulicznych wód synsedymentacyjnych. Geneza wód potwierdzona została wynikami badań izotopowych.

EN

Hydrogeological environment of the Badenian molasse formation in the south-western part of the Upper Silesian Coal Basin is described in this paper. Groundwater environment was analysed taking into account the geological structure of the sedimentary basin, hydraulic properties of rocks, development of hydrodynamic field and the results of hydrochemical, isotopic and dissolved gases investigations. Hydrodynamic and hydrochemical zonation is typical of sedimentary basins. Hydrochemical zonation of the study area is characterized by the increase of water mineralization with depth from 0.9 to 57 g/dm3, and the water chemical type change: HCO3-Cl-Na - Cl-Na - Cl-Na-Ca. Within the horst structures where thickness of the Badenian formation is reduced, a gravitational flow system takes place. In the tectonic grabens, at the depth below 500 m, buried synsedimentary waters were discovered.

17

A new rissoid gastropod with lecithotrophic development from the Miocene of Paratethys

Anistratenko V.

Acta Geologica Polonica

|

2009

|

Vol. 59, no. 2

261-267

EN

The results of detailed morphological studies on Rissoa sobieskii from the Badenian of the eastern Central Paratethys are presented. Its paucispiral protoconch with a bulbous embryonic shell indicates it to have had a lecithotrophic (non-planktotrophic) larval development, apparently lacking even a short free-swimming larval stage. This contrasts with all other known Miocene Rissoa species, which have shell features indicating a planktotrophic larval stage. The peculiarity of R. sobieskii is also supported by its characteristic narrowing of the aperture and almost complete lack of teleoconch sculpture. The time coincidence of the appearance of the non-planktotrophic species with distinct changes in salinity of the badenian basin suggests that the alteration (.switching.) of the type of early ontogeny from planktotrophic to non-planktotrophic development could have been an environmentally induced phenomenon.

18

Wskaźniki środowiskowe badeńskich skał siarczanowych w zapadlisku przedkarpackim

Kasprzyk A.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2008

|

nr 432

71-97

PL

Skały siarczanowe (gipsy i anhydryty) mogą tworzyć się w bardzo zróżnicowanych środowiskach depozycyjnych i diagenetycznych od subaeralnych do subakwalnyh (płytko- i głębokowodnych), w warunkach powierzchniowych lub pogrzebania. Rozpoznanie tych środowisk w starszych osadach siarczanowych jest możliwe na podstawie wskaźników środowiskowych, tj. ich cech sedymentacyjnych (np. laminacja, struktury prądowe, struktury mikrobialne, powierzchnie rozpuszczania i erozji, struktury krystaliczne, gruzły siarczanowe), mineralogiczno-petrograficznych (skład mineralogiczny, paragenezy mineralne, mikrostruktura) i geochemicznych (np. pierwiastki główne i śladowe, izotopy siarki, tlenu i strontu). Wyniki badań sedymentologicznych, petrograficznych i geochemicznych badeńskich skał siarczanowych z rdzeni otworów wiertniczych, zlokalizowanych w różnych obszarach zapadliska przedkarpackiego, wskazują na zróżnicowane warunki sedymentacji w zbiorniku ewaporacyjnym przedpola Karpat. Warunki te, zrekonstruowane na podstawie wskaźników środowiskowych osadów i analogii facjalnych do dobrze rozpoznanych współczesnych i kopalnych środowisk ewaporacyjnych, reprezentują główne systemy depozycyjne (subaeralne, płytko- i głębokowodne) basenu saliny. Osady powstałe w tych środowiskach uległy po depozycji przeobrażeniom i przeszły różną ewolucję diagenetyczną w warunkach zarówno płytkiego, jak i głębokiego pogrzebania. W peryferyjnej części basenu tworzyły się głównie litofacje selenitowe i mikrobialne, następnie poddane przemianie diagenetycznej (anhydrytyzacji) w warunkach syndepozycyjnych i wczesnodiagenetycznych. Anhydryty laminowane i brekcje to głębokowodne, redeponowane osady klastyczne, pierwotnie gipsowe, poddane anhydrytyzacji w warunkach wgłębnych w różnych stadiach diagenezy. Charakter osadów w spągowej części sukcesji basenowych, ich cechy sedymentacyjno-petrograficzne i skład izotopowy wskazują na euksyniczne warunki depozycji w środkowej części basenu. Wskaźniki środowiskowe skał siarczanowych świadczą o wyraźnym zróżnicowaniu warunków depozycji w strefie peryferyjnej i środkowej basenu oraz sugerują duży udział wód niemorskiego pochodzenia w tworzeniu się tych utworów.

EN

Ca-sulphate rocks (gypsum and anhydrite) form in a wide-range of environmental settings from marginal (subaerial and very shallow subaqueous) through shallow to deep subaqueous, at the subsurface and in burial. Based on modern analogues, environmental markers: (i) sedimentary (e.g., lamination, current marks, mikrobial structures, dissolution and erosion surfaces, crystalline structures, sulphate nodules), (ii) petrographic and mineralogical (mineral composition and paragenesis, fabrics), and (iii) geochemical (e.g, major and minor elemental composition, isotopic composition of sulphur, oxygen and strontium) provide useful information an the depositional and diagenetic environment for the ancient sulphate deposits. The results of the complex sedimentological, pettrographic and geochemical studies of Badenian sulphate deposits from different parts of the Capathian Foredeep basin indicate distinct sedimentary conditions, which represent the main depositional systems (subaerial, shallow and deep subaqueous) of the salina basin. Gypsum deposits formed in these settings underwent a particular pathways of diagenetic evolution and an alteration into anhydrite. In the marginal settings selenite and microbial faciesi formed, that underwent synsedimentary and early-diagenetic anhydritization (via nodule formation) at the surface. In deeper, central parts of the basin mainly clastic gypsum deposits formed. Laminated anhydrite and breccias are deep-water, redeposited clastic deposits (originally gypsum), that were transformed into anhydrite under burial in different stages of diagenesius. In the basin centre anhydrite shows features characteristic of basinal facies formed in euxynic conditions. The results suggest the different depositional and diagenetic regimes between the basin margin and central part, and large non-marine (riverine, groundwater) inputs to the basin during sulphate formation.

19

Miocen Roztocza

Wysocka A., Jasionowski M., Peryt T. M.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2007

|

nr 422

79-96

PL

Przedstawiono charakterystykę litologiczną utworów mioceńskich występujących na obszarze Roztocza. Utwory dolnobadeńskie, podewaporatowe występują jedynie we wschodniej części Roztocza i wykształcone są jako piaski i piaskowce kwarcowe, kwarcowo-glaukonitowe i kwarcowo-rodoidowe, rzadziej jako wapienie i margle litotamniowe. Ponad nimi leżą gipsy i wapienie ratyńskie zaliczane do utworów ewaporatowych. Powyżej nich występują górnobadeńskie, nadewaporatowe silnie zróżnicowane litologicznie utwory, m.in. wapienie organodetrytyczne i rodoidowe, wapienie glonowo-ślimakowe, podrzędnie piaski kwarcowe i iły. Przykryte są one przez dolnosarmackie skały węglanowe, m.in. wapienie organodterytyczne, organodetrytyczno-terygeniczne, wapienie serpulowo-mikrobialitowe. Analiza mikrofacji oraz struktur sedymentacyjnych badanych utworów wskazuje na płytkowodne wysokoenergetyczne morskie środowisko sedymentacji, o zmieniającym się jednak w czasie chemizmie wód.

EN

The lithological characteristic of the clastic Badenian deposits of the Roztocze Hills is presented, in the territories of Poland and Ukraine. Generally, the Miocene succession of the Roztocze Hills begins with transgressive quartz, quartz-glaukonite and quartz-rhodolithe sands and sandstones of Early Badenian age, possessing their greatest thickness and limits in Ukraine. Towards the top, the sands pass laterally into marls and coralline algal limestones. Those deposits are overlain by a continuous level of gypsum and/or Ratyń Limestones, included into the Evaporitic-Chemical Beds. Various shallow-water carbonate and terrigenous deposits of Late Badenian age overlie the Evaporitic-Chemical Beds. The terrigenous rocks are represented mainly by quartz sands and sandstones with an admixture of glauconite, siltstone and clay. The biogenic rocks are represented by various shell coquinas and reefal-type deposits. The Miocene succession of the Roztocze Hills is terminated by deposits of Sarmatian age. These are represented by serpulid-microbialite reefs, exposed in the westernmost part of the Roztocze Hills. The microfacies and sedimentary structures of studied rocks point to a high-energy, shallow-water, marine environment with changeable chemical conditions during sedimentation.

20

Modele genetyczne badeńskich anhydrytów w zapadlisku przedkarpackim na obszarze Polski

Kasprzyk A.

Przegląd Geologiczny

|

2005

|

Vol. 53, nr 1

47--54

EN

The Badenian (Middle Miocene) sulphate deposits in the Polish Carpathian Foredeep basin have undergone varying degrees of diagenetic changes. They are preserved mainly as primary gypsum in the peripheral part of the basin, whereas toward the basin centre gypsum has been partly or totally transformed into anhydrite. The facies variation and fabrics succession reflect different genetic patterns of anhydrite, depending on both palaeogeographic and burial controls. The sedimentary and petrographic observations indicate that anhydritization of gypsum deposits was a complex process starting under synsedimentary conditions and continued in burial (during early to late diagenesis). Different genetic patterns of anhydrite involve both synsedimentary anhydritization of gypsum at the surface and successive phases (syndepositional de novo growth, early to late diagenetic replacement of gypsum) of anhydrite formation with progressive burial.