Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Susze hydrologiczne w zlewni przekształconej antropogenicznie na przykładzie Szotkówki w profilu Gołkowice

Krasowski Wojciech

Gospodarka Wodna

|

2023

|

Nr 4

17--25

PL

Obecność człowieka w środowisku geograficznym wiąże się nierozłącznie z jego wpływem na przebieg zjawisk przyrodniczych. W odniesieniu do zlewni antropopresja sprowadza się zwykle do różnych form korzystania z wód, zarówno powierzchniowych, jak i podziemnych. Presja na ich ilość oraz jakość zmienia się w przestrzeni i czasie. W artykule scharakteryzowano susze hydrologiczne w zlewni przekształconej antropogenicznie na przykładzie Szotkówki w Gołkowicach w latach 1963-2021. W rejonie zlewni znajdują się kopalnie węgla kamiennego Rybnickiego Okręgu Węglowego. Wody dołowe odprowadzane są do wód powierzchniowych. Jako przepływ graniczny niżówki hydrologicznej, będącej wskaźnikiem suszy hydrologicznej, przyjęto przepływ Q70, z krzywej sum czasów trwania przepływów wraz z wyższymi, obliczony dla lat 2009-2021, tj. dla okresu o potencjalnie najmniejszym antropogenicznym obciążeniu wód powierzchniowych. Do wydzielania zdarzeń niezależnych wybrano algorytm SPA (ang. Sequent Peak Algorithm). Przeanalizowano zmiany wybranych parametrów niżówek, w tym: czasu trwania, początku i końca niżówek, czasu wystąpienia i wielkości przepływu minimalnego oraz średniego niżówek, a także głębokości niedoboru niżówkowego. Porównano przebieg dwóch wskaźników: suszy meteorologicznej reprezentowanej przez standaryzowany wskaźnik opadów (SPI) oraz hydrologicznej reprezentowanej przez standaryzowany wskaźnik odpływu (SRI). SPI wyznaczono dla miesięcznych wartości sum opadów atmosferycznych na stacji Jablunkov, zlokalizowanej po czeskiej stronie zlewni Olzy, oraz stacji Warszowice, zlokalizowanej w sąsiedztwie zlewni Szotkówki. SRI obliczono na podstawie miesięcznych wartości odpływów ze stacji hydrologicznych Cieszyn na Olzie i Gołkowice na Szotkówce.

EN

Presence of humans in the geographical environment is intrinsically related to their impact on the course of natural phenomena. With regard to the catchment basin, the anthropopressure usually consists in different forms of use of both underground and surface waters. The pressure on their quantity and quality varies in time and space. The article contains a characteristic of hydrological droughts in the anthropologically transformed catchment area, using the example of the Szotkówka River in Gołkowice in the years 1963-2021. The catchment basin includes hard coal mines of the Rybnik Mining District. Underground water from the shafts is discharged to surface waters. As a limit low-water flow being an indicator of hydrological drought the authors adopted the Q70, flow from the flow duration sum curve with higher, calculated for the years 2009-2021, i.e. the period of the potentially lowest anthropogenic pressure on surface waters. The SPA (Sequent Peak Algorithm) was selected to separate independent events. Changes in selected low-water period parameters were analysed, including: duration, beginning and end of the low-water period, time of occurrence and the minimum and medium flow volume in the low-water period as well as the depth of low-water shortage. The course of two indicators was compared: meteorological drought represented by the standardized precipitation index (SPI) and hydrological drought represented by the standardized runoff index (SRI); SPI was determined for the monthly value of precipitation sums in the Jablunkov station, located on the Czech side of the Olza River catchment area and the Warszowice station located near the Szotkówka River basin. SRI was calculated based on the monthly values of runoffs from the hydrological stations Cieszyn on the Olza River and Gołkowice on the Szotkówka River.

2

The landslide in the slope and side of the Warta River valley in the village of Wronki - process analysis, exploratory research, preventive measures, monitoring

Flieger-Szymańska Michalina, Sobkowiak Jerzy, Machowiak Katarzyna, Krawczyk Anna

Archives of Civil Engineering

|

2023

|

Vol. 69, nr 3

285--300

EN

The landslide is located in Wronki. It covers the southern side on the bank of the Warta River and occupy an area of 500 m in length. The landslide was once again activated on August 22-23, 2018, causing numerous failures. The Warta River slope in the area of mass movements is built by non-construction embankments, under which the Poznan Miocene-Pliocene of quasi-layered structure lie. There are horizontal interlayers of sandy silts in these clays. The Warta drains water from a large area, and the runoff takes place mainly on the roof of clays. The slide surface of the landslide was precisely the roof of the Poznan clays. Bearing in mind the properties of the Poznan clays, such as relaxation, block disintegration, expansiveness features, the following were considered the direct causes of the failure: heavy rainfall that occurred after a drought, loading of the slope with indiscriminate cubature buildings, construction of a linear sewage system and periodically repeated vibrations caused by the implementation of neighboring investments. In order to identify the area, test boreholes were made, samples were taken for laboratory tests, and geodetic measurements were taken. Based on the obtained results, slope stability calculations were made and a measurement network was developed for systematic monitoring of geodetic displacements of control points. It was recommended to perform drainage to drain the slope and side of the Warta River, plant bushes, and make changes to the land development plan in order to prohibit further development of the area in the endangered zone.

PL

Opisywane osuwisko znajduje się w miejscowości Wronki, powiecie szamotulskim, województwie wielkopolskim. Obejmuje ono zbocze południowe, po lewej stronie rzeki Warty i zajmuje teren o rozciągłości ok. 500 m. Osuwisko po raz kolejny uaktywniło się w dniach 22-23 sierpnia 2018 r. powodując liczne awarie i zniszczenia. Skarpę Warty w obszarze występujących ruchów masowych budują nasypy niekontrolowane (o zróżnicowanym składzie), pod którymi zalegają mioceńsko-plioceńskie iły serii poznańskiej o quasi-warstwowej budowie - w iłach występują horyzontalne wkładki pyłów piaszczystych. Rzeka Warta drenuje wody z dużego obszaru, a spływ wód odbywa się głównie po stropie iłów. Strefę poślizgu stanowił właśnie strop iłów serii poznańskiej. Mając na uwadze właściwości iłów serii poznańskiej takie jak odprężenie (powstanie powierzchni zlustrzeń), dezintegracja blokowa, cechy ekspansywności (pęcznienie i skurcz), za bezpośrednią przyczynę awarii uznano: obfite opady, które wystąpiły po długotrwałej suszy, wieloletnie dociążanie skarpy nieprzemyślaną zabudową kubaturową, budowę liniowej instalacji kanalizacyjnej w obrębie skarpy oraz okresowo powtarzające się drgania spowodowane realizacją sąsiednich inwestycji (m.in. wbijanie pali czy mikrowybuchy). W celu rozpoznania terenu wykonano liczne otwory badawcze, pobrano próbki do badań laboratoryjnych, wykonano pomiary geodezyjne. Na podstawie uzyskanych wyników, dokonano obliczeń stateczności skarpy i opracowano sieć pomiarową do systematycznego monitoringu przemieszczeń geodezyjnych punków kontrolnych. Zalecono wykonanie drenażu w celu odwodnienia skarpy i zbocza Warty, posadzenie krzewów, dokonanie zmian w planie zagospodarowania przestrzennego w celu wprowadzenia zakazu dalszej zabudowy terenu w strefie zagrożonej.

3

Exploitation of construction objects in the aspect of the anthropopressure on the example of the Natural Education Centre "Młynarzówka" in the Narew National Park

Obolewicz Jerzy, Baryłka Adam, Matos da Costa Joao

Inżynieria Bezpieczeństwa Obiektów Antropogenicznych

|

2022

|

Nr 2

1--10

EN

Since the beginning of its existence mankind is using natural resources and applying them in construction techniques. The anthropogenic pressure induced by humans its clearly influencing the natural environment and so affecting its functional balance. Buildings are anthropogenic objects that enable mankind to inhabit its natural habitat according to their needs. This article discloses the use issues of buildings according to their anthropogenic pressure taken in consideration the example of a selected building.

4

Sensitive species in a bad habitat – species richness of ichthyofauna in the strongly anthropogenically transformed Uszwica River (southern Poland)

Klich Mariusz, Klich Sabina

Science, Technology and Innovation

|

2020

|

Vol. 9, no. 2

46--55

EN

The Uszwica River is a 67 km long right-bank submountain tributary of the Vistula. From the beginning of the 20th century the Uszwica was subjected to strong anthropopressure. The water course was disrupted at km 37+300 with a 5.3-meter-high dam in the town of Brzesko. Strong pollution of water in this town and numerous hydrotechnical alterations along almost the entire course of the river have negative influence on the river habitats. Despite this, the Uszwica is characterized by relatively rich ichthyofauna composed of 26 species, including 6 species which are legally protected in Poland and 7 species regarded threatened according to the Polish Red List of fish and lampreys[1]. The composition of ichthyofauna was determined on the basis of electrofishing along the entire river in 2004 and 2015, and on selected reaches in 2014 and 2018. The results show that even heavily anthropogenically transformed rivers may provide habitats for threatened fish species and should not be excluded from nature protection plans and projects.

PL

Rzeka Uszwica to prawobrzeżny podgórski dopływ Wisły o długości 67 km. Od początków XX. wieku Uszwica podlega silnej antropopresji: przegrodzeniu w połowie jej biegu w km 37+300 zaporą o wysokości 5,3 metra w miejscowości Brzesko oraz silnym zanieczyszczeniu wody w tej miejscowości, a także licznym regulacjom na niemal całym biegu rzeki. Pomimo tego rzeka charakteryzuje się bogatą ichtiofauną reprezentowaną przez 26 gatunków, w tym 6 gatunków prawnie chronionych w Polsce oraz 10 gatunków wrażliwych i zagrożonych wg kategorii czerwonej listy ryb i minogów Polsce. Stan ichtiofauny określono na podstawie elektropołowów ryb przeprowadzonych na całej długości rzeki w latach 2004 i 2015 oraz na wybranych odcinkach w roku 2014 i 2018. Wyniki badań wskazują na to, że nawet rzeki uznane za silnie przekształcone antropogenicznie mogą stanowić siedlisko dla cennych przyrodniczo gatunków ryb i nie powinny być pomijane w planach i projektach dotyczących ochrony przyrody.

5

Trudności w wyznaczaniu osuwisk na obszarach historycznych i zurbanizowanych na przykładzie Twierdzy Przemyśl

Rycio Edyta

Przegląd Geologiczny

|

2020

|

Vol. 68, nr 12

902--914

EN

The Przemyśl Fortress is a huge complex of defensive objects from the turn of the 19th and 20th centuries. Various types of objects, ruins and remains of the fortress and signs of fights have been preserved to different extents in the area to this day. They constitute a huge problem when determining landslides. The greatest difficulties are caused by vegetation-covered ruins of forts, trenches, remnants of ramparts and defense ditches, and signs of fights preserved in places. Such residues can be interpreted as a landslide or a part of it, especially if they occur in a neighbourhood or inside a landslide. The problem then arises of clearly identifying the boundaries of the landslide and the correct identification of its internal forms, e.g. a devastated trench around the fort can be marked as a landslide. Similar difficulties are provided by numerous inactive quarries, excavations, clay pits, e.g. a closed limestone open-pit mine from the 19th century, located in Kruhel Wielki. Elements of the old mine are deceptively reminiscent of intra-fieldforms and they are difficult to separate from the real colluvial forms of the neighbouring landslide. Difficulties in determining landslides arise not only from the history of this region and its geological structure, but also from the degree of urbanization of the area. Strong anthropopression blurs the natural morphology of the slopes, and the limited availability of the area makes cartographic work difficult. It is difficult to distinguish between natural and artificial forms in such areas. Good examples are landslides on the ski slope, on the municipal cemetery, in the castle park and in the area of military areas, housing estates and allotments.

6

Magnetyzm środowiskowy : wykorzystanie zintegrowanych metod geofizycznych i geochemicznych do oceny stopnia antropopresji na obszarach historycznej działalności górniczej (konurbacja górnośląska, południowa Polska)

Szuszkiewicz Maria Magdalena, Łukasik Adam, Szuszkiewicz Marcin

Przegląd Geofizyczny

|

2020

|

Z. 3-4

155--166

PL

Głównym celem badań była ocena stopnia antropopresji na obszarach historycznej działalności górniczej w oparciu o uzyskany szczegółowy rozkład przestrzenny (pionowy i powierzchniowy) anomalii (i.e. podatności magnetycznej i gradientu składowej pionowej pola magnetycznego) oraz geochemicznych występujących w glebie (zawartości wybranych potencjalnie toksycznych pierwiastków (Ag, Cd, Co, Cr, Cu, Ni, Pb i Zn), Fe i Mn). Uzyskane wyniki badań pokazują, iż wieloletnia, historyczna działalność górnicza prowadzona w rejonie badań skutkuje obecnością w glebie rozmaitych artefaktów (np. śruby, gwoździe, nakrętki, pręty, żużel, cegły oraz węgiel drzewny), przede wszystkim związanych bezpośrednio bądź pośrednio z wydobywanymi rudami metali (Ag, Fe, Zn czy Pb). Anomalie, zarówno podatności magnetycznej, jak i gradientu składowej pionowej pola magnetycznego, występujące w glebach badanych obszarów są efektem współwystępowania artefaktów i technogenicznych cząstek magnetycznych. Przy czym, w oparciu o wyliczone wartości współczynnika przekształcenia, należy podkreślić, że dominującym źródłem tych anomalii są artefakty i przekształcenia terenu związane z historyczną eksploatacją występujących na badanych obszarach rud metali. Ponadto, z punktu widzenia badań podstawowych, interesujące są wyniki pomiarów częstotliwościowej zależności podatności magnetycznej (powyżej 5%), które związane były z próbkami gleby, gdzie stwierdzono obecność węgli drzewnych, co wymaga dogłębnego przeanalizowania i dodatkowych specjalistycznych pomiarów magnetycznych, przed wyciągnięciem dalszych wniosków.

EN

The main project objective was to assess the anthropopressure degree in the areas located in the historical mining activity regions, on the basis of the results obtained in detailed spatial distribution (vertical and surface) of the magnetic (i.e. magnetic susceptibility and gradient of the vertical magnetic ﬁeld component) as well as geochemical (concentration of characteristic Potentially Toxic Elements (Ag, Cd, Co, Cr, Cu, Ni, Pb and Zn), Fe and Mn) anomalies in soil.The results show that the long-term historical mining activity has had a significant influence on the presence of various magnetic artefacts (e.g. metal scraps: screws, nails, twigs; slags; bricks; and charcoal particles) related to the metal bearing ore mining (Ag, Fe, Pb or Zn). The studied magnetometeric and gradiometric anomalies occur in the soil are effect of co-occurrence artefacts and technogenic magnetic particles. However, values of the Topsoil Transformation Factor, indicating artefacts as the predominant source of the studied anomalies and the post-exploitation land transformations of the soil. Moreover, in terms of basic research, unexpected were results of the frequency-dependent magnetic susceptibility measurements (above 5%) related to soil samples characterised by the presence of charcoal particles, but this needs to be veriﬁed.

7

Zmienność hydromorfologiczna dużej rzeki nizinnej określona w oparciu o Hydromorfologiczny Indeks Rzeczny (HIR) na przykładzie rzeki Warty

Pietruczuk Karol, Dajewski Krzysztof, Garbarczyk Anna, Szoszkiewicz Krzysztof

Inżynieria Ekologiczna

|

2020

|

Vol. 21, nr 2

15--25

PL

Artykuł przedstawia wyniki badań hydromorfologicznych rzeki Warty uzyskanych w oparciu o Hydromorfologiczny Indeks Rzeczny (HIR). Oprócz indeksu HIR analizowano składowe tego mutimetriksu: wskaźnik różnorodności hydromorfologicznej (WRH) i wskaźnik przekształcenia hydromorfologicznego (WPH). Badania terenowe wykonano w latach 2017–2018 na 49 odcinkach rzeki Warty. Badania wykazały zróżnicowanie stanu hydromorfologicznego rzeki. Stwierdzono stan hydromorfologiczny badanych odcinków od bardzo dobrego do złego. Największą liczbę odcinków zaklasyfikowano do dobrego stanu hydromorfologicznego (26 odcinków), następnie mniejszy udział miały odcinki rzeki w stanie bardzo dobrym (10) oraz umiarkowanym (7). Stan słaby stwierdzono dla 5 odcinków natomiast zły dla jednego odcinka. Wykazano istotne statystycznie zależności, pomiędzy strukturą użytkowania strefy nadbrzeżnej badanych odcinków, a wskaźnikami hydromorfologicznymi – HIR, WRH i WPH. Najlepsze warunki hydromorfologiczne stwierdzono w obszarach gdzie w strefie przybrzeżnej dominowało seminaturalne i rolnicze użytkowanie terenu. Natomiast czynnikami istotnie pogarszającymi warunki hydromorfologiczne były różne formy antropopresji, ze szczególnym uwzględnieniem urbanizacji. Wykazano także wyższy stopień degradacji hydromorfologicznej Warty na odcinkach położonych w dolnym biegu rzeki niż w górnym.

EN

The article presents the results of hydromorphological research of the Warta river basing of the Hydromorphological Index for Rivers (HIR). The HIR index considered as well as two components of this mutimetrix: hydromorphological diversity index (WRH) and modification transformation index (WPH). Field surveys were carried out in 2017-2018 on 49 survey sites of the Warta River. Studies have shown the diversification of the hydromorphological state of the river. Hydromorphological state of the surveyed sites from very good to bad was found. Good hydromorphological status (26 sites), for the most frequent category, followed by very good (10) and moderate (7). Poor conditions were detected for 5 sites and bad for one only. Statistically significant relationships were also found between the land use of the bank zone, and hydromorphological indices – HIR, WRH and WPH. The best hydromorphological conditions were found in semi-natural and agricultural areas. However, various forms of anthropopressure, with particular emphasis on urbanization, were factors significantly worsening the hydromorphological conditions. A higher degree of hydromorphological degradation was revealed in the lower course of the river comparing with the higher course of the Warta.

8

Spatial distribution, ecological risk and sources of polycyclic aromatic hydrocarbons (PAHs) in water and bottom sediments of the anthropogenic lymnic ecosystems under conditions of diversified anthropopressure

Pohl Alina, Kostecki Maciej

Archives of Environmental Protection

|

2020

|

Vol. 46, no. 4

104--120

EN

The research determined the concentrations of selected polycyclic aromatic hydrocarbons (PAHs) in water and sediments of Kłodnica River reservoirs and distribution depending on number of rings, ecotoxicological impact on studied ecosystems and possible sources of origin. Samples were subjected to qualitative and quantitative analysis by gas chromatography coupled with a GC-MS mass detector, using a ZB-5MS column and electron ionization. The sum of 16 PAHs in water ranged 0.111–0.301 μg/L (mean 0.200 μg/L) in Dzierżno Duże, 0.0410–0.784 μg/L (mean 0.303 μg/L) in Dzierżno Małe and 0.0920–1.52 μg/L (mean 0.596 μg/L) in Pławniowice. While in sediments respectively: 17.5–37.2 μg/g (mean 26.8 μg/g), 4.33–8.81 μg/g (6.43 μg/g) and 2.27–9.50 μg/g (5.30 μg/g). The concentration of PAHs in sediments of reservoirs, which spatial management of the catchment area accounts for over 90% of agricultural and forest land, was up to eight times lower than in sediments of the reservoir which is 69%, while built-up and transport areas are 24%. In sediments of Dzierżno Małe and Pławniowice PAHs with 5 and 6 rings dominate, while in Dzierżno Duże – 2 and 3 rings. Higher concentrations of PAHs with higher molecular weight, found in the bottom water layers, confirm the role of the sedimentation process in the transport of these compounds in reservoirs. Assessment of sediment quality, based on ecotoxicological criteria, showed that PAHs may cause toxic effects in Dzierżno Duże, while in Dzierżno Małe and Pławniowice can cause sporadic adverse effects. The likely source of PAHs in reservoirs is low emissions.

PL

W badaniach określono stężenia wybranych wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych (WWA) w wodach i osadach dennych zbiorników Hydrowęzła rzeki Kłodnicy oraz określono ich rozkład w zależności od ilości pierścieni, wpływ ekotoksykologiczny na badane ekosystemy wodne oraz możliwe źródła ich pochodzenia. Próbki poddano analizie jakościowej i ilościowej metodą chromatografii gazowej sprzężonej z detektorem masowym GC-MS, wykorzystując kolumnę typu ZB-5MS i jonizację elektronową. Suma 16 WWA w wodzie wahała się w granicach 0.111–0.301 μg/L (średnio 0.200 μg/L) w Dzierżnie Dużym, 0.0410–0.784 μg/L (średnio 0.303 μg/L) w Dzierżnie Małym i 0.0920–1.52 μg/L (średnia 0.596 μg/L) w Pławniowicach. Podczas gdy w osadach wynosiła odpowiednio: 17.3–37.2 μg/g (średnio 26.8 μg/g), 4.33–8.81 μg/g (6.43 μg/g) i 2.27–9.50 μg/g (5.30 μg/g). Stężenie WWA w osadach dennych zbiorników wodnych, których zagospodarowanie przestrzenne zlewni stanowi w ponad 90% grunty rolne i leśne, było do ośmiu razy niższe niż w osadach zbiornika, którego powierzchnia ta wynosi 69%, podczas gdy tereny zabudowane i transportowe 24%. W osadach dennych zbiorników Dzierżno Małe i Pławniowice dominują WWA o 5 i 6 pierścieniach, natomiast w zbiorniku Dzierżno Duże WWA o 2 i 3 pierścieniach. Wyższe stężenia WWA o większej masie cząsteczkowej stwierdzone w przydennych warstwach wody potwierdzają rolę procesu sedymentacji w transporcie tych związków w zbiornikach. Ocena jakości osadów w oparciu o kryteria ekotoksykologiczne wykazała, że WWA mogą powodować toksyczne działanie w Dzierżnie Dużym, natomiast w Dzierżnie Małym i Pławniowicach mogą powodować sporadyczne działania niepożądane. Prawdopodobnym źródłem WWA w zbiornikach jest niska emisja.

9

Zróżnicowanie warunków hydromorfologicznych wybranych rzek Wielkopolski z uwzględnieniem typologii abiotycznej i użytkowania doliny rzecznej

Pietruczuk Karol, Dajewski Krzysztof, Garbarczyk Anna, Wyrzykowska Danuta

Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie

|

2019

|

T. 19, z. 2

79--95

PL

W niniejszym artykule przedstawiono wyniki badań hydromorfologicznych rzek Wielkopolski uzyskanych na podstawie hydromorfologicznego indeksu rzecznego (HIR). Łącznie przebadano 93 odcinki, należące do 47 cieków. Do obliczenia metriksu HIR wykorzystane zostały wyniki z badań terenowych. Podczas analiz statystycznych porównano zarówno indeks, jak i jego składowe – wskaźnik przekształcenia hydromorfologii (WPH) i wskaźnik różnorodności hydromorfologicznej (WRH). Wyniki analizowano pod względem typologii abiotycznej rzek, jak i użytkowania doliny rzecznej (bufora). Badania wykazały zróżnicowanie warunków hydromorfologicznych cieków na obszarze województwa wielkopolskiego. Stwierdzono stan hydromorfologiczny badanych odcinków od bardzo dobrego do złego. Stan hydromorfologiczny największej liczby odcinków (43) był dobry, następnych 25 umiarkowany, 15 bardzo dobry, 7 słaby i 3 zły. Stwierdzono również istotne statystycznie zależności między strukturą użytkowania strefy przybrzeżnej badanych odcinków a wartością HIR. Najlepsze warunki hydromorfologiczne występowały na odcinkach położonych w terenach seminaturalnych, a najgorsze na obszarach zurbanizowanych.

EN

The article presents the results of hydromorphological studies of the Wielkopolska rivers obtained on the basis of the Hydromorphological Index for Rivers (HIR). In total research 93 sections, belonging to 47 watercourses were examined. Hydromorphological index of the river survey was based on the results from field studies. During the statistical analyzes, both the index and its components of WPH and WRH were compared. The results were analyzed in terms of the abiotic typology of rivers as well as the use of the river valley (buffer). The research showed differentiation of hydromorphological conditions in the area of the Wielkopolskia voivodship. The hydromorphological state was found from very good to bad. The most sections (43), had a good hydromorphological status, followed by a moderate level of 25, a very good 15, a poor 7 and 3 bad. There were also found dependencies between uses structure the riparian zone and the HIR index. The best hydromorphological conditions were found in watercourses located in semi natural areas and the worst in urbanized areas.

10

Wstępna ocena chemizmu wód jeziora Bartąg pod Olsztynem i zarys koncepcji jego ochrony

Grochowska Jolanta, Karpienia Marzena, Tandyrak Renata, Płachta Anna, Dziczek Joanna, Gołębiewska Anna E., Jędrzejewski Paweł, Tomczak Michał, Turek Mateusz, Zaręba Filip

Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie

|

2019

|

T. 19, z. 1

5--18

PL

Badania prowadzono na jeziorze Bartąg (powierzchnia 72,3 ha, max. głębokość 15,2 m) pod Olsztynem. Zlewnia jeziora ma powierzchnię 400,3 ha, w której największy udział mają grunty orne – 68,9%, lasy zajmują 19,7%, a teren zabudowany – 11,4%. W wodach jeziora stwierdzono jednostkowe i duże ilości biogenów, sięgające 1,24 mg Pog∙dm–3 i 2,35 mg Nog∙dm–3 oraz wapnia – 61,0 mg Ca∙dm–3. Przyczyną dużej trofii tego zbiornika jest nadmierne jego obciążenie biogenami spływającymi ze zlewni. Rzeczywiste ładunki biogenów spływające do jeziora przekraczają wartości krytyczne obliczone wg Vollenweidera. Niska jakość wód tego jeziora, z jednoczesnym dużym obciążeniem ładunkiem zanieczyszczeń, ze zlewni wskazuje na konieczność podjęcia działań ochronnych, polegających na zmniejszeniu obciążenia zewnętrznego.

EN

The study was carried out on Lake Bartąg (area 72.3 ha, maximum depth 15.2 m) near Olsztyn. The catchment area of the lake is 400.3 ha, in which arable land cover the largest share – 68.9%, forests occupy 19.7%, and built-up area – 11.4%. In the lake's waters, unitary and large amounts of nutrients were found, reaching 1.24 mg TP∙dm–3 and 2.35 mg TN∙dm–3 and calcium – 61.0 mg Ca∙dm–3. The reason for the high trophic status of this reservoir is its excessive load on biogenes flowing from the drainage basin. The actual loads of nutrients flowing into the lake exceed the critical values calculated according to Vollenweider. The low quality of the lake's waters, with a heavy load of pollutants, from the catchment points to the need to take protective measures, which consist in reducing the external load.

11

Formy eoliczne oraz ich przekształcenia antropogeniczne na Polesiu Wołyńskim w świetle analizy źródeł kartograficznych i zdjęć satelitarnych

Subczyńska P., Petera-Zganiacz J.

Teledetekcja Środowiska

|

2018

|

T. 58

23--36

PL

Formy eoliczne doczekały się wielu opracowań, bazujących między innymi na wykorzystaniu technik teledetekcyjnych, które poszerzają możliwości badania dynamiki procesów eolicznych i przekształceń form eolicznych pod wpływem antropopresji. Artykuł prezentuje wyniki badań form eolicznych pod kątem cech morfometrycznych i przekształceń indukowanych działalnością człowieka na obszarze części Polesia Wołyńskiego ograniczonego rzekami Stochod na zachodzie i Horyń na wschodzie. Badania prowadzono przy zastosowaniu analizy mapy topograficznej Wojskowego Instytutu Geograficznego w skali 1:100 000 oraz zdjęć satelitarnych. Na obszarze badań zarejestrowano 187 form eolicznych, z czego 92 noszą ślady współczesnej antropopresji i właśnie ta grupa form podlegała szczegółowej analizie. Wśród nich zidentyfikowano przede wszystkim wydmy paraboliczne, wydmy wałowe i pola piasków eolicznych. Przekształcenia antropogeniczne i uruchamianie deflacji wynikało głównie z rozwoju szlaków drożnych w obrębie form, tworzenia podcięć drogowych, włączenia części form do pól uprawnych, chaotycznej eksploatacji piasku, wykorzystania do celów rekreacyjnych oraz zmiany zalegania poziomu wód gruntowych na skutek melioracji obszarów bagiennych znajdujących się w sąsiedztwie form eolicznych.

EN

There are a lot of results of studies concern on aeolian forms, including analysis based on remote sensing technics, which broaden possibilities of studying the aeolian processes dynamics and transformations of aeolian forms under the influence of anthropopressure. The paper presents results of research focused on morphometry of aeolian forms and recognition of zones transformed by human activity on the part of Volhynia Polesie between Stochod River on the west and Horyń River on the east. Topographic map in scale 1:100 000 published by WIG was used, as well as satellite photographs. On the study area 187 aeolian forms were recognized, including 92, which bear the marks of nowadays transformation. That forms were included into analysis. Among them there were found parabolic dunes, ridge dunes and aeolian sand covers. Anthropogenic transformation and activation of deflation were caused mainly by changing of road trails and roads undercuts, use the aeolian forms for agriculture, chaotic sand exploitation, use for recreational purposes and changing of the ground water level as the result of drainage of boggy areas in vicinity of aeolian forms.

12

Ryjkowce (Coleoptera: Curculionoidea) jako wskaźniki waloryzacji przyrodniczej środowisk antropogenicznych w polskiej części Karpat Zachodnich

Wiorek M., Knutelski S.

Polish Journal for Sustainable Development

|

2018

|

T. 22, cz. 1

107--116

PL

Praca przedstawia bogactwo i liczebność gatunków oraz strukturę dominacyjną, a także wartości wskaźników bioróżnorodności Shannona-Wienera (H’), Bergera-Parkera (d) i wartości faunistycznej (FV) 10 różnych zgrupowań ryjkowców występujących w środowiskach antropogenicznych pięciu regionów polskiej części Karpat Zachodnich w aspekcie zastosowania tych roślinożernych chrząszczy do waloryzacji przyrodniczej. Badania w 2016 roku zostały przeprowadzone metodą czerpakowania ilościowego. Wyniki wskazują na zróżnicowany stopień degradacji badanych biotopów. Środowiska silniej przekształcone charakteryzują się niższymi wartościami analizowanych indeksów w porównaniu z biotopami mniej zmienionymi. Zastosowanie wskaźnika FV pozwala na dostrzeżenie także walorów faunistycznych gatunków, a wraz z indeksami bioróżnorodności na lepsze oszacowanie wartości przyrodniczej danego biotopu. Wyniki badań potwierdzają użyteczność ryjkowców jako wskaźników oceny przemian środowiskowych.

EN

The paper presents species richness and abundance, domination structure, values of Shannon-Wiener (H ') and Berger-Parker biodiversity indices (d), as well as fauna value index (FV) of 10 different weevil assemblages occurring in anthropogenic environments of five regions in Polish part of the Western Carpathian Mts., in aspect of the use of these herbivorous beetles for environmental assessment. The study in 2016 was carried out using the quantitative sweep net method. The results show a diversified extent of degradation of the studied biotopes. Environments more changed have lower values of the analyzed indices in comparison with less modified biotopes. The application of the FV index allows also to know the fauna values of species, and together with biodiversity indices, for a better assessment of the nature value of a given biotope. The results of the study support the usefulness of weevils as indicators for assessment of environmental changes.

13

Zarys przyrodniczych i antropogenicznych uwarunkowań rozwoju systemów dolinnych i korytowych w Polsce

Andrzejewski Leon, Krzemień Kazimierz, Zwoliński Zbigniew

Landform Analysis

|

2018

|

Vol. 37

17--51

PL

Artykuł stanowi próbę przeglądu stanu aktualnej wiedzy i dyskusji dotyczącej ewolucji i typologii systemów dolinnych i korytowych na obszarze Polski. Współczesne krajobrazy systemów dolinnych oraz systemy korytowe odzwierciedlają nakładanie się wielorakich czynników zarówno naturalnych jak i antropogenicznych. Wśród nich decydujące znaczenie mają zmiany klimatyczne oraz regionalne uwarunkowania morfotektoniczne i morfogenetyczne. W ciągu ostatnich kilkudziesięciu lat krajobrazy te uległy dużym przeobrażeniom m.in. na skutek zmian klimatu i w konsekwencji zmieniających się uwarunkowań hydrologicznych, użytkowania ziemi, jak również na skutek narastającej ingerencji człowieka w systemy korytowe i dolinne. W efekcie podejmowanie są próby klasyfikacji zróżnicowanych typów i podtypów ewolucyjnych dolin rzecznych oraz odmiennych typów współczesnych układów koryt rzecznych i teras zalewowych, które odzwierciedlają złożone i często nakładające się uwarunkowania przyrodnicze i antropogeniczne.

EN

The paper is an attempt to review the state of current knowledge and discussion on the evolution and typology of valley and river channel systems in Poland. Contemporary landscapes of valley systems and river channel systems reflect the overlap of multiple natural and anthropogenic factors. Among them, climate changes and regional morphotectonic and morphogenetic determinants are of crucial importance. Over the last decades, these landscapes have undergone substantial transformations, among others as a result of climate change and as a consequence of changing hydrological conditions, land use, as well as a result of increasing human interference in river channel and valley systems. It thus follows from the circumstances that attempts are made to classify different evolutionary types and subtypes of river valleys and different types of contemporary river channel patterns and floodplains that reflect complex and often overlapping natural and anthropogenic conditions.

14

Porównanie wybranych metod wyznaczania współczynnika spływu powierzchniowego stosowanych w Polsce i Europie na przykładzie urozmaiconej struktury Poznania

Jawgiel K.

Gospodarka Wodna

|

2018

|

Nr 3

76--80

PL

W artykule opisano problematykę mnogości stosowanych w Polsce i Europie metod wyznaczania współczynnika spływu powierzchniowego. Ten - z pozoru prosty wskaźnik - doczekał się tak wielu interpretacji i metod jego wyznaczania, że w polskiej społeczności hydrologicznej powstał swego rodzaju chaos informacyjny. Niemal w każdym ośrodku naukowym w Polsce testowane są metody, które w najlepszym możliwym stopniu odpowiadają warunkom lokalnym, natomiast wypracowane na szczeblu europejskim normy nie są w pełni przestrzegane. W celu sprawdzenia efektywności metod porównano te najpopularniejsze w Polsce i Europie na przykładzie trzech zróżnicowanych pod kątem hydrologicznym poletek. Poletka zostały wyselekcjonowane w taki sposób, aby za sprawą szybkiego spływu wody opadowej dochodziło do gwałtownych zjawisk o charakterze powodziowym, wezbrań i podtopień. Prawidłowe określenie współczynnika spływu powierzchniowego i sumienne wskazanie czynnika, który go determinuje, pozwoli modyfikować jego kształtowanie, zapobiegając tym zjawiskom w przyszłości.

EN

The article describes the issue of a multitude of methods determining the runoff coefficient used in Poland and in Europe. This apparently simple indicator has so many interpretations and methods of its designation that it led to an informational chaos in the Polish hydrological environment. Almost every Polish scientific centre tests methods that are best adapted to local conditions, whereas the standards worked out at the European level are not fully observed. In order to verify the effectiveness of these methods, the most popular ones in Poland and in Europe were compared based on the example of three hydrologically varied areas. The areas selected are characterised by quick runoff of the precipitation water leading to violent phenomena such as floods, surges and floodings. The correct designation of the runoff coefficient and exact identification of the indicator determining it will allow for modification of its formation, preventing the occurrence of such events in the future.

15

Mikroplastik w wodach powierzchniowych - problemy i wyzwania

Nocoń W., Moraczewska-Majkut K., Wiśniowska E.

Gaz, Woda i Technika Sanitarna

|

2018

|

Nr 8

304--308

PL

Problem mikroplastiku w środowisku wodnym po raz pierwszy został zaobserwowany w latach siedemdziesiątych XX wieku. Stale wzrastająca produkcja tworzyw sztucznych spowodowała również znaczny wzrost ich ilości w środowisku. Jednak mimo ponad czterdziestu lat badań, zagadnienia związane z występowaniem mikroplastiku w wodach śródlądowych nie są wystarczająco dobrze opisane w literaturze naukowej. Mimo wielu lat badań samo określenie „mikroplastik” jest w różny sposób definiowane. Ponadto zauważalna jest również znaczna dowolność w sposobie pobierania próbek, wyizolowania materiału badawczego oraz podawania i interpretacji wyników. Niniejsza praca ma na celu przybliżenie zagadnień z tym związanych, zwrócenie uwagi na rozbieżności wynikające z różnych realiów, w których pracują zespoły badawcze, a przede wszystkim zasygnalizowanie problemów, z jakimi w najbliższych latach będą musiały się zmierzyć zespoły naukowców i inżynierów zajmujących się szeroko pojętą inżynierią i ochroną środowiska.

EN

The problem of microplastics in the aquatic environment was first observed in the 1970s. The constantly increasing production of plastics also caused a significant increase in their quantity in the environment. However, despite more than forty years of research, issues related to the occurrence of microplastics in inland waters are not well described in the scientific literature. Despite many years of research, the term "micro-plastic” is defined in various ways. In addition, there is also considerable latitide in the method of sampling, the isolation of the research material, providing and interpretation of results. This work aims to familiarize with related issues, draw attention to discrepancies resulting from various realities in which research teams work, and above all to signal problems that will be faced in the coming years by teams of scientists and engineers involved in broadly understood engineering and environmental protection.

16

Analysis of snow pollutants in an industrial urban zone near the city of Ostrowiec Swietokrzyski

Kozłowski Rafał, Szwed Mirosław, Jarzyna Krzysztof

Ecological Chemistry and Engineering. A

|

2018

|

Vol. 25, nr 1

7--18

EN

In melted snow samples collected in the vicinity of the ironworks in Ostrowiec Swietokrzyski, physicochemical properties and chemical composition were determined for heavy metals (Pb, Cd, Co, Cr, Cu, Mn, Ni, Zn, Al, Fe) as well as major cations and anions. The industrial plant was the centre of the field studies, and the remaining snow sampling sites were located along the north-south and east-west axis. In total, 18 snow samples were collected on 31st Jan. 2017 (Fig. 1). At that time, a snow cover had been remaining in the vicinity of the plant for over four weeks, which allowed for deposition of pollutants, including metallurgical dust containing, among others, heavy metals. Concentrations of dissolved metal forms were analysed using an ICP-MS-TOF spectrometer. The highest concentrations were reported for iron (mean value: 62.50 •g • dm–3), zinc (57.14 •g • dm–3), manganese (15.51 •g • dm–3), aluminium (8.10 •g • dm–3) and copper (1.72 •g • dm–3). Concentrations of lead, cadmium, chromium, cobalt and nickel did not exceed 1 •g • dm–3. The results of analyses as well as spatial distribution of concentrations of some heavy metals in the collected snow samples indicated a clear impact of the emission of air pollutants by the ironworks in Ostrowiec Swietokrzyski on its immediate surroundings.

PL

W stopionych próbkach śniegu, pobranych w rejonie huty żelaza w Ostrowcu Świętokrzyskim oznaczono właściwości fizyczno-chemiczne i skład chemiczny za zawartość metali ciężkich (Pb, Cd, Co, Cr, Cu, Mn, Ni, Zn, Al, Fe) oraz głównych kationów i anionów. Zakład przemysłowy stanowił centralny punkt badań terenowych, pozostałe punkty poboru prób śniegu zlokalizowano wzdłuż osi północ–południe i wschód–zachód. Łącznie w dniu 31.01.2017 r. pobrano 18 próbek. W tym czasie pokrywa śnieżna zalegała w otoczeniu zakładu już ponad cztery tygodnie, co pozwoliło na depozycję zanieczyszczeń, w tym pyłów hutniczych zawierających m.in. metale ciężkie. Stężenia rozpuszczonych form metali analizowano za pomocą spektrometru ICP-MS-TOF. Najwyższą zawartość odnotowano dla żelaza (średnia 62,50 •g • dm–3), cynku (57,14 •g • dm–3), manganu (15,51 •g • dm–3), glinu (8,10 •g • dm–3) oraz miedzi (1,72 •g • dm–3). Stężenia ołowiu, kadmu, chromu, kobaltu i niklu nie przekroczyły 1 •g • dm–3. Wyniki analiz, jak i przestrzenny rozkład stężeń niektórych metali w pobranych próbkach śniegu, wskazują na wyraźne oddziaływanie emisji zanieczyszczeń powietrza przez hutę żelaza w Ostrowcu Świętokrzyskim na otoczenie.

17

Analiza numeryczna wpływu antropopresji na bilans wód podziemnych w rejonie rezerwatu torfowiskowego Żurawiniec w Poznaniu

Hermanowski P., Popiel D., Kukulski W.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2018

|

nr 471, Hydrogeologia, z. 15

41--50

PL

Postępujący przez dziesiątki lat rozwój przestrzeni miejskich, połączony z intensywną zabudową powierzchni terenu, systematycznie przyczynia się do redukcji infiltracji wód opadowych. Zjawisko to powoduje zmiany zasobów wód podziemnych w danej jednostce hydrostrukturalnej, często pociągając za sobą negatywne skutki przyrodnicze, których odwrócenie jest bardzo trudne lub niemożliwe do osiągnięcia. W ramach tego opracowania wykonano analizy wpływu rozwoju urbanistycznego na bilans wodny i w konsekwencji na ekosystem zależny od wód. W roku 1959 ustanowiono w północnej części Poznania rezerwat torfowiskowy Żurawiniec, którego powierzchnia wynosi ok. 1,5 ha. Przez dziesięciolecia obszar ten tracił swój pierwotny charakter, aż doszło do jego osuszenia i całkowitego zaniku roślinności, dla której ustanowiono obszar ochronny. Analizę zmian zachodzących na terenie rezerwatu dokonano przez zintegrowanie modeli odnoszących się do powierzchniowego oraz podziemnego bilansu wód. Dla tych modeli przeprowadzono symulacje numeryczne na podstawie danych zgromadzonych dla lat: 1952, 2001 i 2014. Wyniki przeprowadzonych symulacji uwidaczniają znaczący wpływ antropopresji na bilans wód podziemnych, skutkujący ciągłym obniżaniem się zwierciadła tych wód, które w 2001 r. znajdowało się ponad 2 m niżej niż w 1952 r. Główną przyczyną zmniejszenia się zasobów wód podziemnych była postępująca przez lata redukcja infiltracji wód opadowych w wyniku urbanizacji obszaru.

EN

Growth of a city, which is linked with intensive urban development, systematically affects groundwater recharge by diminishing its rate. Thus, the phenomenon influences groundwater resources in a hydrogeological unit and, in turn, it causes negative environmental consequences which are difficult or even impossible to reverse. This study analyses the effect of urban development on water budget and its impact on the water-dependent ecosystem. In 1959, a peat bog nature reserve – the Żurawiniec Nature Reserve - was established in the north of Poznań, covering an area of ca. 1.5 ha. During many years the area was losing its original character, which resulted in desiccation and complete deterioration of peatland plants. The analysis of water budget reduction was done through the integration of a spatially distributed water balance model and a numerical hydrogeological model. The simulations were based on data collected for the years 1952, 2001 and 2014. The results of simulations emphasize the significant human impact on groundwater budget leading to a continuous groundwater level dropdown, resulting in over 2 m lower groundwater level in year 2001 in relation to year 1952. The main reason for negative repercussion was a constant decrease of groundwater recharge due to urbanization.

18

Impact of antropopression on landscape of Phi Phi Islands

Świtalska A.

Przestrzeń i Forma

|

2017

|

nr 31

255--272

EN

This article presents impact of antropopression to landscape of Phi Phi Islands. Also natural values of the landscape are presented. There are pointed unique places in the area. There is shown that not always rising popularity of the place is positive. Too many tourists may cause problems, and these problems are presented. A serious threat to the uniqueness and naturalness of the place is the irresponsible treatment of nature by humans.

PL

Artykuł przedstawia wpływ antropopresji na krajobraz wysp Phi Phi. Zaprezentowano również walory krajobrazowe. Ukazane zostały unikalne miejsca, które znajdują się w omawianej okolicy. Pokazano, że nie zawsze rosnąca popularność danego miejsca jest pozytywna. Zbyt wielu turystów może powodować problemy, które zostały opisane. Poważnym zagrożeniem dla unikalności i naturalności miejsca jest nieodpowiedzialne traktowanie przyrody przez ludzi.

19

Geneza i działalność Polskiego Towarzystwa Inżynierii Ekologicznej – PTIE (cz. II)

Siuta J.

Przegląd Techniczny : Gazeta Inżynierska

|

2017

|

nr 16-17

26--27

PL

Polskie Towarzystwo Inżynierii Ekologicznej zostało zarejestrowane w 1990 r. jako kontynuacja Komitetu Naukowo-Technicznego Kształtowania i Ochrony Środowiska w Naczelnej Organizacji Technicznej. Z każdą dziedziną techniki i przemysłu związana jest antropopresja – oddziaływanie na środowisko naturalne. Dlatego wskazane jest, by w korzystaniu z zasobów przyrodniczych kierować się postulatami racjonalności, oszczędności i bezpieczeństwa. Pomaga w tym wiedza z wielu dziedzin nauki i techniki. PTiE opiera się na tej wiedzy w swoim działaniu.

EN

Polish Society of Ecological Engineering PTIE was registered in 1990 as a continuation of the Scientific-Technical Committee for Environmental Development and Protection of the Polish Federation of Engineering Associations. Anthropopression, the influence on environment is connected with every field of technology and industry. Therefore it is advisable to be guided by demands of rationality, economy and safety when using natural sources. The knowledge of many fields of science and technology is helpful in it. PTIE bases on this knowledge in its activity.

20

Geneza i działalność Polskiego Towarzystwa Inżynierii Ekologicznej PTIE (cz. I)

Siuta J.

Przegląd Techniczny : Gazeta Inżynierska

|

2017

|

nr 14-15

29--30

PL

Polskie Towarzystwo Inżynierii Ekologicznej zostało zarejestrowane w 1990 r., jako kontynuacja Komitetu Naukowo- -Technicznego Kształtowania i Ochrony Środowiska w Naczelnej Organizacji Technicznej. Z każdą dziedziną techniki i przemysłu związana jest antropopresja – oddziaływanie na środowisko naturalne. Dlatego wskazane jest, by w korzystaniu z zasobów przyrodniczych kierować się postulatami racjonalności, oszczędności i bezpieczeństwa. Pomaga w tym wiedza z wielu dziedzin nauki i techniki. PTiE w swoim działaniu opiera się na tej wiedzy.

EN

Polish Society of Ecological Engineering PTIE was registered in 1990 as a continuation of the Scientific-Technical Committee for Environmental Development and Protection of the Polish Federation of Engineering Associations. Anthropopression, the influence on environment is connected with every field of technology and industry. Therefore it is advisable to be guided by demands of rationality, economy and safety when using natural sources. The knowledge of many fields of science and technology is helpful in it. PTIE bases on this knowledge in its activity.