Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Zróżnicowanie bazy zasobowej węgla brunatnego w Polsce dla produkcji gazu metodą naziemnego i podziemnego zgazowania

Matl K., Kasztelewicz Z., Kasiński J., Bielowicz B., Galiniak G.

Przegląd Górniczy

|

2014

|

T. 70, nr 11

38--46

PL

Przedstawiono analizę charakterystyki utworów węglonośnych trzeciorzędu (paleogen i neogen) tworzących formację węglonośną miękkiego węgla brunatnego na Niżu Polsko-Niemieckim. Analiza obejmuje ocenę litologiczną skał w profilu, jakości węgla (budowa petrograficzna, parametry technologiczne, złoża i zasoby), zmienności jakości węgla, która polepsza się ku zachodowi w rejonach na zachód od Poznania aż do granicy polsko-niemieckiej. Złoża koncentrują się w niektórych rejonach, co uwarunkowane jest wpływem: budowy tektonicznej podłoża i tendencją do ruchów subsydencyjnych, morfologii podłoża, często wywołanej tektoniką, niekiedy obecności struktur salinarnych w podłożu, przebiegu paleodolin rzecznych, obecności tektoniki glacjalnej. Wpływa to na ekstremalny nieraz wzrost wielkości zasobów w złożach i rozmieszczenie złóż o charakterze przemysłowym.Węgiel brunatny miękki (ortolignit C) jest przydatny dla energetyki, ale stanowi także znakomity surowiec chemiczny do przetwórstwa w zakładach chemicznych, m.in. do otrzymywania gazu syntezowego i wielu produktów ubocznych. Przewiduje się także możliwość jego zgazowania podziemnego (otworowego) po usunięciu nadmiernej wilgotności złoża. Węgiel musi wtedy spełniać szereg kryteriów decydujących o jego przydatności do przetwórstwa.

EN

This paper presents the characteristics of Paleogene and Neogene coal-bearing formations and focuses on their economic importance, quality, technological and petrographic properties. A particular attention has been paid to both the possibility and conditions of gasification of coal in fluidized bed reactor and underground coal gasification. The individual deposits were evaluated on the basis of the adopted criteria. It has been shown that Polish lignite is suitable for surface gasification, while the possibility of underground gasification process is limited and requires the development of appropriate technology to remove the excess moisture.

2

Rola halokinezy w powstawaniu trzeciorzędowych złóż węgla brunatnego na Niżu Polskim

Kasiński J. R., Czapowski G., Piwocki M.

Przegląd Geologiczny

|

2009

|

Vol. 57, nr 11

964-964

EN

Large concentrations of lignite, creating economic lignite deposits, occur frequently in a close vicinity or directly above salt domes. Those lignite accumulations, common in the northern and central parts of Szczecin-Łódź-Miechów Synclinorium (Polish Lowlands), were partially produced by halotectonic processes active during Tertiary. Generally, differentiated activity of halotectonics did not secure proper conditions controlling extensive accumulation of phytogenic matter and even destroyed the uplifted lignite seams. However, conditions convenient for phytogenic matter accumulation were rather common locally. The following processes: 1) salt subrosion of a dome upper part, 2) halokinetic salt outflow along opened fault surfaces, 3) formation of secondary peripherial sinks nearby the domes and 4) development of extensional depressions on the top of disrupted antyclines formed within a salt-dome overburden during the uplift, all were responsible for generating of salt-related sinks. In a regional scale, development of the primary peripherial sinks between salt structures (mostly salt crests, walls and pillows) could be also related to the halokinetics. Detailed analysis of geological setting in vicinities of some major salt domes on the Polish Lowlands evidenced that more than 80% of lignite resources are directly or indirectly related to these structures. Those lignite resources are most profitable due to an advantagenous overburden ratio. Application of complex research methods (including high-resolution seismic profilling) enables a model construction of those areas and precise defining the relations between stages of salt structure development and a rate of phytogenic accumulation, offering/bringing significant data for lignite prospection.

3

Palinologiczny zapis trzeciorzędu w dolinie środkowej Wisły

Słodkowska B.

Przegląd Geologiczny

|

2004

|

Vol. 52, nr 1

84-86

EN

Ter tiary depos its in the Mid dle Vistula River val ley have been paly no logi cal ly stud ied. Sed i ments were inves ti gated dur - ing research for sev eral sheets (Dęblin, Kozienice, and Puławy) of the Detailed Geo log i cal Map of Poland in 1: 50,000 scale —. Seven palynological assem blages were rec og nized, con tain ing Upper Paleocene, Mid dle and Upper Eocene, Lower Oligocene, and Mid dle Mio cene palymomorphs. In the Paleogene marine depos its, a rich dinocysts assem blages becomes palynological marker, sporomorphs are less numer ous. In the Neo gene, sporomorphs are abun dant. Phytoplankton assem blage from the Paleocene depos its show pre dom i - na tion of marine coastal facies. Palynomorphs from Eocene sed i ments were depos ited far ther from the shore. The lower Oligocene assemblage was characteristic for brackish deposits with substantial admixture of sporoporphs and phytoclasts of continental origin . Middle Miocene sporomorphs characterize two types of vegetation assemblages. Lower parts of the Middle Miocene (VI Tricolporopollenites megaexactus zone) contain pollen grains from shrubby peatbogs and mixed mesophilous forest, indicating warm and dry climate. Upper part of the Middle Miocene (IX Tricolporopollenites pseudocingulum zone), dominating plant communities were swamp and riparian forest, thus indicating warm and wet climate.

4

Próba wyznaczenia współczynnika konsolidacji torfów dla pokładów węgla brunatnego

Widera M.

Przegląd Geologiczny

|

2002

|

Vol. 50, nr 1

42-48

PL

Zastosowanie tradycyjnych metod dla opisu konsolidacji torfu, nie licząc częściowo metody Hagera i in., dostarcza całkiem różnych wyników. Dlatego w celu określenia współczynnika konsolidacji torfu dla pokładu węgla brunatnego opracowano nową, autorską metodę. Metoda ta może być zastosowana jeśli wykluczone zostaną postsedymentacyjna erozja, glacitektonika i tektonika, a proces konsolidacji przebiegał równomiernie w każdym punkcie torfowiska/pokładu węglowego. Natomiast jeśli w obrębie pokładu węglowego występują przewarstwienia piaszczyste, to otrzymane wyniki są zaniżone. Analizom poddano dwa pokłady węgla: I środkowopolski w złożu Pątnów IV i II łużycki w złożu Lubstów (wschodnia Wielkopolska, centralna Polska). Wyniki współczynnika konsolidacji torfu wynoszą 1,96 dla pokładu węgla brunatnego z Pątnowa IV i 2,34 dla pokładu z Lubstowa. W metodzie tej znana jest wyjściowa miąższość torfu (głębokość torfowiska) przed przykryciem go osadami mineralnymi. Ponadto możliwe jest oszacowanie rozmiarów postsedymentacyjnych deformacji tektonicznych. Przedstawiona metoda jest bardzo prosta matematycznie, ale jej zastosowanie wymaga przygotowania wielu przekrojów geologicznych, co jest pracochłonne.

EN

The use of traditional methods for describing peat consolidation, partly excluding Hager and others'method, provide quite different results. That is why the new method of determination of consolidation coefficient of peat for lignite seams, was worked out by the present author. This method can be applied in case postsedimentional erosion, glacitectonics or tectonics are excluded, and consolidation was uniform in every point of a peat-bog/lignite seam. However, if a lignite seam contains sand layers, the obtained results are too low. Two lignite seams were studied: (1) Middle Polish Seam in deposit Pątnów IV and (2) Lusatian Seam in deposit Lubstów (eastern Wielkopolska, central Poland). The consolidation coefficients of peat are 1,96 for lignite seam from Pątnów IV, and 2,34 for lignite one from Lubstów. In this method the initial thickness of peat (peat-bog depth) prior to covering by mineral sediments is known. Moreover, it is possible to estimate the postsedimentional displacements. The performed method is mathematically very simple, but its application needs preparing a great number of geological cross-sections, which is pretty laboriousconsolidation coefficient, peat, lignite, Tertiary.

5

Kenozoik południowego Bałtyku - wybrane zagadnienia

Kramarska R., Uścinowicz Sz., Zachowicz J.

Przegląd Geologiczny

|

2002

|

Vol. 50, nr 8

709-716

PL

Utwory trzeciorzędowe w obszarze południowego Bałtyku obejmują wycinkowe fragmenty profilu stratygraficznego reprezentowane przez paleocen dolny, eocen górny, oligocen dolny oraz miocen dolny i środkowy. Młodsze ogniwa trzeciorzędu – oligocen dolny oraz miocen dolny i środkowy rozpoznane są dotychczas tylko w bliższym sąsiedztwie brzegu oraz w klifach. Plejstocen jest reprezentowany głównie przez osady zlodowacenia warty i wisły. Pełny profil holocenu występuje jedynie w głębokowodnych basenach sedymentacyjnych. W obszarze płytkowodnym osady młodszego holocenu występują tylko lokalnie. Osady środkowego i późnego holocenu, reprezentowane przez piaski i żwiry morskie, na dużych obszarach leżą bezpośrednio na glinach zwałowych. Długotrwałe okresy denudacji przypadające na koniec trzeciorzędu i początek czwartorzędu, na które nałożyły się procesy plejstoceńskiej egzaracji glacjalnej i erozji subglacjalnej są głównymi czynnikami odpowiedzialnymi za styl budowy geologicznej obszaru i rozwoju rzeźby. Główne elementy współczesnej rzeźby są wynikiem procesów erozyjnych zachodzących podczas holoceńskich transgresji południowego Bałtyku.

EN

Tertiary deposits in the area of the Southern Baltic represent only some parts of the stratigraphic column: Lower Palaeocene, Upper Eocene, Lower Oligocene, and Lower and Middle Miocene. Younger members of the Tertiary are known only from coastal zone area. Pleistocene is represented mainly by deposits of Wartanian and Vistulian glaciations. Full sequence of the Holocene occurs only in deep water basins. In the shallow water area the Early Holocene deposits occur only locally. On large areas Middle and Late Holocene marine deposits are laying directly on top of till. Long-lasting denudation processes at the end of Tertiary and beginning of Pleistocene as well as glacial erosion during the Pleistocene are responsible for the origin of Baltic depression. The main features of present day morphology of the sea floor is a result of marine erosion during the Holocene transgressions.

6

Low-rank coals in Poland: prospection - mining - progress

Kasiński J. R.

Polish Geological Institute Special Papers

|

2002

|

Vol. 7

17-30

EN

Low-rank coal resources occur in Poland commonly within Tertiary deposits. Miocene coal-bearing deposits are most substantial; resources related to them are located in the eight lignite-bearing regions with total quantity above 40 bill. Mg. Origin of major lignite deposits are tectonic and subrosional. Coal of the 4 economic seams belongs to the hypolignite group and is of rather good quality. Lignite in Poland is exploited from more than two hundred years. Recently, four large mines operate in central Poland (Adamów, Bełchatów and Konin) and south-eastern Poland (Turów). They produce about 60 mil. Mg of lignite per year. Almost whole coal is used as energy resource for five mouth-mine power plants, producing ca. 52 mil. MWh annually, and covering ca. 40% of Poland recent requirements. This energy is the cheapest one in Poland. Small amounts of lignite cover local requirements, and are used for production of valuable fertilisers. Also by-products: ceramic and kaolin clays, bentonite, quartz sand and aggregate, and bog-lime are selectively exploited. The Legnica region is regarded as the most probable new operating mining area in the future. Complex technologies applied recently allow to substantially decrease environmental impact of mining, and the reclaimed areas are returned to agriculture and forestry. Final excavations are used as waste storage areas, and part of them is transformed into scenic lakes. Proper environmental protection and reclamation procedures are extremely important, because future of lignite mining development depends on its social acceptance.

7

Sedimentary Features of a Tertiary Lahar on King George Island, South Shetland Islands, West Antarctica

Birkenmajer K., Gradziński R., Porębski Sz.

Bulletin of the Polish Academy of Sciences. Earth Sciences

|

2002

|

Vol. 50, nr 1

81-97

EN

A coarse diamictite (agglomerate) up to 34 m thick consisting mainly of angular basaltic lava clasts occurs within Tertiary terrestrial stratiform volcanic succession at Admiralty Bay, King George Island (South Shetland Islands, West Antarctica). At some sites, it interfingers with coeval basaltic lava flows. The coarse diamictite is interpreted as a lahar developed from low-maturity debris flows triggered either by volcanic eruptions or by less of stability by water-saturated weathering covers. Diamictites with predominantly rounded clasts, and sandstone -the products of short-lived short-distance reworking and sorting by running water, are subordinate.

8

Radiometric Dating of the Tertiary Volcanics in Lower Silesia, Poland. I. Alkali Basaltic Rocks of the Opole Region

Birkenmajer K., Pecskay Z.

Bulletin of the Polish Academy of Sciences. Earth Sciences

|

2002

|

Vol. 50, nr 1

31-50

EN

K-Ar dating was carried out on the Tertiary alkali basaltic rocks represented by melanephelinite and melabasanite lavas and plugs in the Opole region, Lower Silesia (Poland). The most probable geological age of the volcanic activity in this area is given by the mean K-Ar age of the melabasanites, calculated at 26.5 Ma: Late Oligocene (Chattian, middle part). Some melabasanite plugs yielded K-Ar dates significantly older than those from the lavas which - by good geological evidence - pre-dated them. This might be explained by the presence of excess argon in the plugs.

9

Pozycja węgli brunatnych na tle geosynoptyki utworów trzeciorzędowych województwa łódzkiego

Trzepierczyński J.

Technika Poszukiwań Geologicznych

|

2001

|

R. 40, nr 2

3-12

PL

Utwory trzeciorzędowe tworzą pokrywę miąższości kilkudziesięciu metrów w częściach południowo-zachodniej i północno-wschodniej województwa łódzkiego. Miąższość ta wzrasta w rowach tektonicznych i ponad wysadami solnymi czyli w obszarach występowania złóż węgla brunatnego. Rozpoznanie budowy geologicznej ze względu na złoża węgla brunatnego jest tak szczegółowe, że wyklucza możliwość odkrycia nowych złóż. W związku z tym w artykule podnosi się potrzebę bardziej racjonalnego wykorzystania węgla brunatnego nie tylko dla potrzeb przemysłu energetycznego, ale również poprzez wysoko zaawansowane technologie przemysłu chemicznego. Zadanie to jest możliwe do zrealizowania ponieważ w województwie łódzkim energię cieplną uzyskaną ze spalania węgla brunatnego można częściowo zastąpić energią z wód geotermalnych.

EN

Tertiary deposits form the cover of several dozen meters thickness in south-western and north-eastern parts of Łódż voivodeship. Thickness increases in tectonic troughs and over salt diapir, that means in the brown coal deposits. Geological setting in the territory of brown coal deposits occurence is satistied enough to recognize any new ones. In this article attantion is paid to more sensibly utilization of brown-coal for power industry as well as for high advanced technology of chemical industry. The task is possible to realize because there is high potential of energy of geothermal waters in Łódź voivodeship.

10

Behaviour of garnets in diagenesis of cenozoic sedimentary rocks: examples from Poland

Zawidzka K.

Archiwum Mineralogiczne

|

2001

|

T. 54

99-112

EN

The opposite trend between the contents of garnets and quantity of sulphides and organic matter was stated within Quaternary proglacial deposits in the Łomża region and Kurpie plain of NE Poland, as well as in certain Tertiary sediments. Diagenesis of the discussed deposits yielded new mineral assemblages, which changed chemical and physical characteristics of primary sediments. Such transformations, if not recognized properly, may lead to erroneous conclusions on the type of facies, in stratigraphy based on mineral assemblages, paleomagnetic considerations and paleogeographic interpretations.

11

Geneza i główne etapy rozwoju rowu Lubstowa w alpejskiej epoce tektonicznej

Widera M.

Przegląd Geologiczny

|

2000

|

Vol. 48, nr 10

935-941

PL

Rów Lubstowa jest położony w NE części większej jednostki tektoniczno-strukturalnej, tzw. elewacji konińskiej. Deniwelacje paleopowierzchni mezozoicznej w okolicach Lubstowa mieszczą się w przedziale wysokości od 40-50 m n.p.m. do poniżej 180 mp. p.m. Jest to najgłębszy rów tektoniczny w Wielkopolsce, wypełniony osadami od górnego eocenu do najniższego pliocenu(?). Geneza rowu Lubstowa jest wiązana głównie z halotektoniką. Potwierdza tę opinię lokalizacja badanego obszaru nad SE skłonem struktury Gopła, należącej do strefy Gopło-Ponętów-Pabianice z wysoko wyniesionymi solami cechsztyńskimi. Metodami kartograficznymi i geofizycznymi w rzeźbie powierzchni podkenozoicznej rowu stwierdzono zręby i drugorzędne rowy tektoniczne. W odkrywce węgla brunatnego Lubstów udokumentowano także liczne uskoki wśród osadów trzeciorzędowych. Subsydencja kompensowana była w trzeciorzędzie przez akumulację mineralną i organiczną z maksymalną miąższością ciągłego pokładu węglowego wynoszącą 86,2 m, a maksymalną miąższością sumaryczną węgla w otworze sięgającą 91,6 m. Główne zdarzenia w alpejskiej epoce tektonicznej w rejonie rowu Lubstowa są jednowiekowe z fazami diastroficznymi na innych obszarach Polski i Europy. W fazie laramijskiej (mezozoik/kenozoik) badany obszar podlegał ruchom wznoszącym. W jazie pirenejskiej (górny eocen/oligocen)zostaly zainicjowane zręby rowu. W fazie sawskiej (oligocen/miocen) rów i tereny otaczające ulegały obniżaniu. W fazie styryjskiej (środkowy miocen) rozwój rowu był najintesywniejszy, co znalazło zapis w niespotykanej w Wielkopolsce miąższości węgli. W późniejszym czasie obszar rowu Lubstowa podlegał ruchom tektonicznym o zmiennym zwrocie, rejestrowanym w skali regionalnej.

EN

The Lubstów graben occupies the NEpart of greater geological structure, so called the Konin Elevation. There is a Meso-zoic palaeorelief which lies at the height of 40-50 m asl. to more than 180 m bsl. in the Lubstów area. This is the deepest tectonic graben in the Wielkopolska Lowland with Tertiary deposits which were accumulated from the Upper Eocene to the lowermost Lower Pliocene(?). The genesis of the Lubstów graben is usually connected with halotectonics. This interpretation is supported by the location of studied area above the SE slope of the Goplo structure, which belongs to the Goplo-Ponętów-Pabianice zone with a high position of the Zechstein salts. The Mezozoic palaeorelief is marked by tectonic grabens and horsts. A lot of faults, dislocations and other tectonic structures were documented in the Lubstów lignite mines among Tertiary deposits. The subsidence of the Mesozoic substratum in the graben was compensated by the accumulation of mineral and organic matter with the thickness of continuous lignite seam equil to 86.2 m and with the thickness in the borehole reaching 91.6 m. The main tectonic events in the studied area are comparable to the major diastrophic phases in Poland and Europe during the Alpine cycle. The Lubstów region was elevated in the Laramiephase (Meso-zoic/Cainozoic). The Lubstów graben came to existence in the Pyrenean phase (Upper Eocene/Oligocene). In the Savian phase (Oligocene/Miocene), the graben and surrounded area were decreased. The development of the block-faulting graben was the most intensive in the Styrian phase (Middle Miocene). The thickest lignite seam in the Wielkopolska Lowland was formed at the same time. Later the Lubstów graben and its neighbouhood were increased and decreased in the regional scale.

12

Palaeo- and rock magnetism of mesozoic carbonate rocks in the sub-tatric series (Central West Carpathians) - palaeotectonic implications

Grabowski J.

Polish Geological Institute Special Papers

|

2000

|

Vol. 5

1-88

EN

The paper presents new palaeomagnetic and rock magnetic data from the Mesozoic carbonates of the Fatric (Kriżna) and Hronic (Choć) units from the Polish part of the Tatra Mts. 55 independently oriented hand samples were col-lected in the Western Tatra Mts. from the Kriżna nappe (8 localities; Middle Triassic-Lower Cretaceous) and Choć nappe (1 lo-cality; Middle Triassic). The results are interpreted together with data already published from the High Tatric units and com-pared to the palaeomagnetic database of Mesozoic and Tertiary results from the Eastern Alpine-Carpathian-Pannonian area. The rock magnetic investigations include IRM experiments, hysteresis measurements, thermomagnetic analysis and Iow temperaturę susceptibility measurements. Ali palaeomagnetically investigated sedimentary rocks in the Tatra Mts. were remagnetized. The age of remagnetization was interpreted as 113-88 Ma during Cretaceous Quiet Zone of normal polarity, synchronously with the Late Cretaceous thrusting in the Central West Carpathians (CWC). Fold test in some Kriżna (Bobrowiec and Suchy Wierch) units revealed that the remagnetization took place before the internal deformations of these units took place. Remagnetization is related mostly to pseudo-single domain (PSD) magnetite. In one locality ("Biancone" limestones of Tithonian/Berriasian age) the mixed polarity component was noted. The component passed the reversal test and was preliminarily interpreted as primary. However, different hysteresis parameters and maximum unblocking temperatures in the normally and reversely magnetized samples indicate complex rock magnetic properties and further investigations should be performed to prove its primary naturę. Identification of syntectonic Late Cretaceous remagnetization let to determine the dip of strata in investigated tectonic units during thrusting. The most numerous and reliable data were obtained in this and earlier studies from the High Tatric parautochthon and Bobrowiec, Hawrań and Suchy Wierch units belonging to the Kriżna nappe. Parautochthon was remagnetized in roughly horizontal position (š5°) while the mentioned Kriżna units were dipping at least 10-20° to the S to S W during magnetization. This implies that horizontal compression might be an important factor of their emplacement. However in the two localities from some other Kriżna units palaeomagnetic directions indicate that rocks were magnetized dipping 20-60° to the north thus the attitude of strata during overthrusting was complex. Palaeolatitude of the Tatra Mts. in the Late Cretaceous amounts to 30-36° N. Possibly primary component isolated in the Tithonian/Berriasian limestones indicate palaeolatitude 21-23° N which is closer to the African/Adriatic than European plate. Palaeodeclinations of Mesozoic compo-nents reveal 20-50° clockwise rotation of parautochthonous unit and Kriżna nappe in relation to the European platform. These are most likely resultant values of ca. 60° counter-clockwise rotation after Oligocene and 80-110° clockwise rotation between Cenomanian-Turonian and Eocene. After subtracting the effect of Tertiary rotation, the Mesozoic palaeopoles from the Tatra Mts. are matched with pre-Gosau palaeopoles from the Northern Calcareous Alps (NCA). These two rotational events are most probably characteristic also for the CWC in Slovakia, howeyer their magnitude is variable due to local tectonic effects. Existing palaeomagnetic data point to palaeotectonic affinity of the CWC and NCA in the Mesozoic. On the other hand, the CWC reveal different rotation pattern than the areas belonging to the Adriatic plate (Southern Alps, Inner West Carpathians (IWC) and Northern Pannonia). It seems that different azimuth of the Cretaceous palaeodeclinations between the CWC (predominantly clockwise rotations) and IWC, and Outer West Carpathians (exclusively counter-clockwise rotations) point to Cretaceous rotational movements along the Pieniny Klippen Belt and Meliata suture zones.

PL

W pracy przedstawiono nowe i częściowo opublikowane dane paleo- i petromagnetyczne z mezozoicznych skał węglanowych płaszczowin reglowych dolnej (kriżniańska - Fatricum) i górnej (choczańska - Hronicum) w polskiej części Tatr. Próbki do badań paleomagnetycznych pobrano z 8 stanowisk (środkowy trias-dolna kreda) w płaszczowinie reglowej dolnej i 1 stanowiska (środkowy trias) w płaszczowinie reglowej górnej. Ogółem pobrano 55 niezależnie zorientowanych próbek ręcznych. Wyniki badań zinterpretowano razem z opublikowanymi już danymi z tatrzańskich serii wierchowych i odniesiono do paleomagnetycznej bazy danych z obszaru wschodnich Alp, Karpat i rejonu pannońskiego. Przeprowadzone eksperymenty petromagnetyczne obejmowały badania izotermicznej pozostałości magnetycznej (IRM), parametrów pętli histerezy, analizy termomagnetyczne i pomiary podatności magnetycznej w niskich temperaturach. Wszystkie badane skały uległy przemagnesowaniu. Wiek przemagnesowania zinterpretowano na przedział 113-88 mln lat temu, najprawdopodobniej podczas ruchów płaszczowinowych na obszarze Centralnych Karpat Zachodnich, w czasie trwania długiej zony o normalnej polarności ("Cretaceous Quiet Zone"). W jednym stanowisku (wapienie "biancone" wieku tyton-berias) stwierdzono obecność składowych namagnesowania o mieszanej polarności, które dają pozytywny wynik testu inwersji i zostały wstępnie zinterpretowane jako składowe pierwotne. Jednak zróżnicowane właściwości petromagnetyczne normalnie i odwrotnie namagnesowanych próbek (maksymalne temperatury odblokowujące i parametry pętli histerezy) sprawiają, że kwestia pierwotności namagnesowania pozostaje otwarta. Wyróżnienie syntektonicznego przemagnesowania późnokredowego pozwoliło na określenie położenia warstw w poszczególnych jednostkach tektonicznych podczas ruchów płaszczowinowych. Najliczniejsze i najbardziej wiarygodne dane uzyskano z jednostki wierchowej parautochtonicznej oraz z jednostek kriżniańskich Bobrowca, Suchego Wierchu i Hawrania. Parautochton uległ przemagnesowaniu w pozycji subhoryzontalnej (ą5°), podczas gdy wymienione jednostki reglowe uzyskały namagnesowanie zapadając 10-20° w kierunku S do SW. Wniosek ten może mieć znaczenie przy określaniu mechanizmu transportu płaszczowin reglowych: w tym wypadku wydaje się, że główną rolę odgrywała pozioma kompresja. Jednak w dwóch stanowiskach z innych jednostek kriźniańskich wtórne kierunki przemagnesowania wskazują, że skały zostały przemagnesowane zapadając 20-60° na N. Paleoszerokość Tatr w późnej kredzie wynosiła 30-36°, natomiast na przełomie jury i kredy 21-23°. Paleodeklinacje kierunków mezozoicznych z Tatr wykazują 20-50° prawoskrętnej rotacji w stosunku do platformy europejskiej. Jest to najprawdopodobniej wypadkowa wartość dwóch rotacji o różnym wieku: lewoskrętnej o kąt 60° po oligocenie i prawoskrętnej o kąt 80-110° między cenomanem/turonem a eocenem. Po odjęciu efektów rotacji trzeciorzędowych paleobieguny z Tatr stają się bliskie przedsenońskim paleobiegunom z północnych Alp Wapiennych. Wymienione dwie rotacje najprawdopodobniej objęły również cały blok Centralnych Karpat Zachodnich na Słowacji, jednak ich amplituda mogła być zróżnicowana wskutek efektów lokalnych. Dane paleomagnetyczne wskazują na bliskość Centralnych Karpat Zachodnich i północnych Alp Wapiennych w mezozoiku, natomiast wykazują różnice w stosunku do obszarów zaliczanych do płyty adriatyckiej (Alpy Południowe, Wewnętrzne Karpaty Zachodnie, Północna Pannonia). Zróżnicowane zwroty pokredowych rotacji tektonicznych w Centralnych Karpatach Zachodnich i obszarach położonych bezpośrednio na N i S od nich (tzn. w Wewnętrznych Karpatach Zachodnich i Karpatach Zewnętrznych) wskazują na możliwość rotacji tektonicznych wzdłuż linii pienińskiego pasa skałkowego i szwu oceanu Meliata.

13

Magnetostratigraphy and unconformities in cave sediments: case study from the Classical Karst, SW Slovenia

Bosak Pavel, Pruner Peter, Mihevc Andrej, Hajna Nadja

Geologos

|

2000

|

Vol. 5

13--30

EN

Palaeomagnetic method (magnetostratigraphy) was applied to date four profiles of cave fill in the Classical Karst of Slovenia - Divaška jama, Trhlovca Cave, Divača profile at highway near village of Divača and Černotiče profile in a quarry near village of Črni Kal. The dynamic character of cave filling, and exhumation and fossilisation processes is expressed by numerous unconformities within profiles belonging to inner-cave facies. Brunhes/Matuyama boundary and Jaramillo subchron were interpreted in Trhlovca Cave and Divaška jama. Obtained magnetozones in Divača profile and Černotiče Quarry can be correlated with events within Matuyama up to Gilbert chrons. Therefore, the correlation of obtained arrangements of normal and reverse polarised magnetozones with standard palaeomagnetic scales can be finish only with difficulties and with a high degree of uncertainty as breaks in deposition can hidden a substantial part of the geological time. Without the help of other dating methods, especially biostratigraphy, and correlation of magnetostratigraphic results cannot be explicit.

14

Chemical and mineralogical alteration in the Rutki-Ligota basalts : Tertiary Volcanic Formation, Lower Silesia

Adamczyk Z., Komraus J., Mączyński T.

Geological Quarterly

|

2000

|

Vol. 44, Nr 4

405-413

EN

The paper shows chemical alterations of the Rutki-Ligota basalt deposit of the Tertiary Volcanic Formation of Lower Silesia. The investigations indicate that the chemical alterations of basalts result from their textures and variations in mineral composition. The results of mineralogic studies of basalts suggest varied alteration processes: serpentinization, iddingsitization, uralitization and carbonatization. Some of products of these alterations (largely amphiboles and iron hydroxides) were identified using Mössbauer spectroscopy. The results of the studies indicate the usefulness of the Rutki-Ligota basalts not only in breakstone but also in mineral wool production.

15

Tertiary tectonic troughs in the Polish Lowlands

Kasiński J. R., Piwocki M.

Technika Poszukiwań Geologicznych

|

1999

|

R. 38, nr 1

57-57

EN

A system of Tertiary tectonic troughs is one of the substantial structural elements of the Polish Lowlands basin architecture. These troughs, originated in form of grabens, half-grabens and also isometric depressions are imprinted on the top structural surface of the Mesozoic sedimentary complex and are known from some artificial exposures, mostly in the opencast lignite mines (Kleszczów Trough, Lubstów Trough, Zittau Depression). They are also distinctly recorded in the gravity field picture, particularly on the Bouguer anomaly maps (Fig. 1). The results of the former and recent studies show than these structures developed conformable to ancient tectonic foundations since Late Keuper and their evolution has been active to present time. Young-Alpine tectonic movements, particularly Miocene ones, were an important factor controlling Coenozoic sedimentation. The tectonic activity has been recorded both in the Tertiary and Quaternary sedimentary series. The major tectonic subsidence events took a place during Miocene; the subsidence covered almost all the tectonic depressions that time. Substatial lowering of depositional surface was compensed with reaction of thick sedimentary series, consisting of clastic, pelitic and coaly members. The coarse-grained clastic members was primary related to rapid tectonic subsidence events, being a sedimentary response to these facts. The pelitic and coaly members were related to decreasing of subsidence rate during the basin infilling. Coal seams origineted in conditions of very slow lowering of depo surface due to a dynamic equilibrium between subsidence and peat accumulation, affected probably mostly by compaction of underlying coal-forming plant material without tectonic impact that time. It recorded lowstand stage within sedimentary basins. Tectonic events affecting sudden subsidence paroxisms have been recorded in sedimentary series with the end of coal-forming accumulation and they indicates highstand stages of sedimentation. In some troughs, extremely thick coal seams (e.g. up to 252.3 m in the Kleszczów Trough - borehole 60/19 of the Bełchatów Deposit) have been originated. Quaternary tectonic activity in tectonic troughs has been recorded with thickening sedimentary series, orientation of recent river network and occurence of mires in graben axial parts. After the result of biostratigraphic studies, the main stage of coal-forming accumulation was during Early Miocene and at the beginning of Middle Miocene. This stage preceeded the Badenian transgression in the Carpathian Foredeep.

PL

System rowów trzeciorzędowych stanowi charakterystyczne rysy tektoniki basenów Niżu. Rowy, półrowy i izometryczne depresje zaznaczają się stropowej powierzchni strukturalnej kompleksów mezozoicznych. Widoczne są ze sztucznych odsłonięć głównie w kopalniach odkrywkowych węgla brunatnego (rów Kleszczowa, rów Lubstowa, depresja Zittau). Są także wyraźnie czytelne na mapach grawimetrycznych, szczególnie w obrazie anomalii Bouguera (Fig. 1). Z dotychczasowych badań wynika, że struktury te powstały na starszych założeniach - z późnego kajpru i podlegały ewolucji do czasów współczesnych. lch aktywność tektoniczna jest zarejestrowana w seriach osadowych trzeciorzędu i czwartorzędu. Główny okres subsydencji przypadł w miocenie; subsydencji podlegały wszystkie (znane dziś) rowy. Znaczące obniżanie powierzchni było kompensowane przez powstające grube serie osadów klastycznych, pelitycznych i węglistych. Grubo-okruchowe serie klastyczne były związane z szybkimi ruchami obniżającymi. Serie pelityczne i węgliste powstawały w czasie spowalniania subsydencji w miarę wypełniania rowów osadami. Pokłady węgla tworzyły się w czasie bardzo powolnego obniżania się powierzchni depozycji. Równowaga dynamiczna między subsydencją, a tworzeniem się torfowisk, była utrzymana na skutek kompakcji niżej ległych warstw substancji roślinnej, dających początek pokładom węgla; jest to więc geologiczny zapis zaniku ruchów tektonicznych. Aktywność tektoniczna przejawiająca się gwałtownymi obniżeniami powierzchni depozycji jest zarejestrowana w seriach klastycznych kończących akumulację substancji roślinnej. W niektórych rowach występują niezwykle miąższe pokłady węglowe (np. w otworze 60/19 w rowie Kleszczowa 252,3 m). Czwartorzędowa aktywność tektoniczna w rowach zaznaczona jest w zwiększonej miąższości osadów, lokalnej reorientacji sieci rzecznej oraz w postaci zabagnień w osiowych partiach rowów. Ze studiów biostratygraficznych wynika, że serie węglowe tworzyły się głównie podczas dolnego miocenu i na początku miocenu środkowego, przed transgresją badeńskiego morza na obszarze zapadliska przedkarpackiego.

16

Position and age of conglomerates in caves near Kraków (Polish Jura)

Gradziński M.

Annales Societatis Geologorum Poloniae

|

1999

|

Vol. 69, No. 3-4

113-124

EN

Fine-grained conglomerates have been found in five caves in the southern part of Polish Jura: Wierzchowska Górna, Nad Zródlem V, Bez Nazwy, Jama Ani, Schronisko ze Zwirem. The conglomerates are matrix-supported and are composed of dark grains, quartz grains, clasts of Upper Jurassic limestones, ferruginous clay matrix and carbonate cement. The dark grains, characteristic of the conglomerates, formed in Oxisols in tropical or subtropical climate. The soils formed in Palaeogene, probably in Eocene time. They were eroded in Oligocene or Miocene time and their physically resistant components were redeposited into caves, forming the conglomerates. Pliocene erosion removed the conglomerates nearly completely, so that only small fragments of them are preserved until now.

PL

W pięciu jaskiniach południowej części Jury Polskiej (Jaskinia Wierzchowska Górna, Jaskinia nad Źródłem V, Jaskinia bez Nazwy, Jama Ani, Schronisko ze Żwirem) stwierdzono występowanie żwirowców. Żwirowce o rozproszonym szkielecie ziarnowym składają się z: ciemnych ziarn, ziarn kwarcu, fragmentów wapieni górnej jury i ilasto-żelazistego matriks. Żwirowce spojone są węglanowym cementem. Charakterystyczne dla żwirowców ciemne ziarna są pochodzenia pedogenicznego i powstały w glebach typu Oxisol w warunkach klimatu tropikalnego lub subtropikalnego. Gleby te rozwijały się w paleogenie, zapewne w eocenie. W oligocenie lub miocenie były one rozmywane, a ich mechanicznie odporne komponenty były redeponowane w jaskiniach tworząc żwirowce. Większa część tych żwirowców uległa następnie erozji w pliocenie tak, że do dzisiaj zachowały się jedynie ich niewielkie fragmenty.

17

Geology of Volcanic Rocks (?Upper Cretaceous-Lower Tertiary) at Potter Peninsula, King George Island (South Shetland Islands, West Antarctica.

Birkenmajer K.

Bulletin of the Polish Academy of Sciences. Earth Sciences

|

1998

|

Vol. 46, nr 2

147-155

EN

Stratiform basaltic/basaltic-andesite lavas (a minimum 50m thick), with red agglomerate and tuff interlayers (up to 10m thick), are the oldest rocks recognized at Potter Peninsula, King George Island (South Shetland Islands, West Antarctica). They resemble volcanic-volcaniclastic rocks of the Paradise Cove Group (King George Island Supergroup) from Admiralty Bay, King George Island, K-Ar-dated at Upper Cretaceous. Hypabyssal intrusions of basalt and andesite at Potter Peninsula represent two hases: (1) plugs and stills at Stranger Point are closely interrelated with the stratiform volcanic complex, and could be of Cretaceous age; (2) a large basalt (resp. hypersthene-augite andesite) plug of Three Brothers Hill, K-Ar-dated at Lower Tertiary, and two systems of vertical basaltic/andesitic dykes (Admiralty Bay Gp), cut the stratiform volcanic complex. The older dykes strike NW-SE. The younger dykes, striking NNE-SSW to N-S, often follow vertical Tertiary faults transversal to the island axis. These transversal faults cut also the Three Brothers Hill plug.

18

Geological structure of Barton Peninsula and Weaver Peninsula, Maxwell bay King George Island (south Shetland Islands, west Antarctica)

Birkenmajer K.

Bulletin of the Polish Academy of Sciences. Earth Sciences

|

1998

|

Vol. 46, nr 3-4

191-209

EN

The rock-units of group rank occur at Barton and Weaver penisulas, King George Island (South Shetland Islands, West Antarctica): the Cardozo Cove GRoup (the oldest), the Wegger Peak Group, and the Admiralty Bay Group. The Cardozo Cove Group (CCG) represents a stratiform volcanic-volcaniclastic complex, predominantly andesite and basaltic-andesite lavas, alernating with tuffs and volcanic agglomerates. The rocks are strongly altered due to widespread propylitic and argillic alterations. Hovever, Plant-imprints are locally preservatived in terrestrial-type sediment interlayers. The CCG rocks were strongly folded, locally also low-angle thrust, before the WPG plutonic intrusion wich reset their radiametric ages. The Wegger Peak Group (WPG) is represented by two moderate-scale, and one small-scale, calc-alkaline plutonic intrusions of granodiorite to diorite to quartz-gabbro composition. The Noel Hill pluton (vertical dyke or sill) and the North Spit pluton (vertical sill) probably represent the same intrusive body, displaced by a left-lateral strike-slip fault running along Marian Cove. Radiometric dates plot in two groups: the older one, 63.4-60.6 Ma (Paleocene), probably represents true geological age of the pluton; the younger group, 53-42.1 Ma (Eocene), could be an effect of resetting of older radiometric ages by successive thermal events, mainly at 44 Ma (Middle Eocene). The admiralty Bay Group (ABG) is represented by uncommon hypabyssal intrusions (basalt and andesite): a moderate-size plug, several small dykes and sills. They all post-ddate the CCG and the WPG rocks,thus they are late Middle Eocene or younger in age.