Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Kultura strategiczna Węgier w aspekcie bezpieczeństwa po zmianach ustrojowych

Balogh Olivér

Studia Bezpieczeństwa Narodowego

|

2021

|

R. 11, Nr 20

33--45

PL

Celem poniższego artykułu jest przeprowadzenie analizy na temat kultury strategicznej Węgier po zmianach ustrojowych. Poznanie węgierskiej kultury strategicznej jest niezbędne do zrozumienia decyzji strategicznych i politycznych dotyczących bezpieczeństwo dla sojuszników oraz partnerów politycznych. Węgierska strategia opiera się między innymi na położeniu geopolitycznym, doświadczeniach historycznych o sytuacji wewnętrznej i zewnętrznej. Węgry są małym krajem, co uwarunkuje jego kulturę strategiczną. Kraj podobnie jak inne państwa w regionie po upadku Układu Warszawskiego jednoznacznie określił cel strategiczny - dołączenie się do struktury euroatlantyckiej. Najważniejszymi momentami okresu badanego jest zaproszenie do Organizacji Traktatu Północnoatlantyckiego w 1999 roku oraz dołączenie do Unii Europejskiej w 2004 roku. W badanym okresie 1990-2020 zostało wydanych 5 strategii bezpieczeństwa narodowego. Dokumenty te są podstawą do analizy kierunku rozwoju, jak i współpracy w aspekcie bezpieczeństwa kraju. Węgry od zmian ustrojowych prowadzili pokojową politykę w regionie. Mimo zgrzytów historycznych ciągnących się od dwóch wojen światowych, traktaty pokojowe nie zostały głównym elementem kultury nienawiści i wrogości. Najnowsza strategia z 2020 roku wydana na początku pandemii Sars-CoV-2 jest jedną z najbardziej rozbudowaną od 1990 roku. Mimo 30 lat od zmianach ustrojowych nie można mówić o własnej kulturze strategicznej Węgier. Kraj o małej potencjale społeczno-gospodarczym w dobie globalizacji nie ma możliwości tworzenia własnej kultury strategicznej bez uwzględnienia otoczenia a także sojuszników i organizacji międzynarodowych działających w regionie. Wynika to między innymi z charakteru uchwalenia i pracy nad strategią. Analiza opiera się na analizach dokumentów strategicznych w okresie 1990-2020, a także literatury węgierskiej. Ze względu na analizy dokumentów i literatury można wywnioskować charakterystyczne cechy kultury strategicznej regionu Środkowej Europy, a także doświadczenia historyczne z czasów zimnej wojny i strefy wschodniej do której Węgry należą.

EN

The aim of the article is to analyze the strategic culture of Hungary after the political changes in 1990. Getting to know the Hungarian strategic culture it is inevitable to understand the strategic political decisions regarding security for political allies and partners. The Hungarian strategy is based, inter alia, on the geopolitical situation, historical experience, internal and external situation. Hungary’s culture is conducted by small countries situation. The country, similarly, to others in the region after the collapse of the Warsaw Pact, clearly defined its strategic goals, which included the joining the Euro-Atlantic structures. The most important moments of the analyzed period are the invitation to the North Atlantic Treaty Organization in 1999 and joining to the European Union in 2004. In the period from 1990 to 2020, five national strategies were issued. These documents are the basis for the analysis of development directions and cooperation in the aspect of security. Since the political changes, Hungary has pursued a peaceful policy in the region. Even the historical experiences of the two lost world wars and peace treaties, did not remain the main element of the Hungarian culture of hatred and hostility. The latest strategy from 20202, released at the beginning of the Sars-CoV-2 pandemic, is one of the most extensive strategy since 1990. Despite 30 years after the political changes, it is impossible to speak of Hungary’s own strategic culture. A country with a small socio-economic potential in the era of globalization cannot create its own strategic culture without considering its location, allies and international organizations operating in the region. This is due, inter alia, to the nature of the adoption and work on the strategy. The analysis is based on analyzes of strategic documents in the period 1990-2020, as well as Hungarian literature. Due to the analysis of documents and literature it is possible to deduce the characteristic features of the strategic culture of the Central European region as well as historical experiences from the Cold War and the Eastern zone to which Hungary belongs.

2

Assistance of an expert in the participatory planning model in the area included in the revitalisation programme in view of the desired changes. Based on the example of the district of Śródka in Poznań

Kaźmierczak Bartosz

Architectus

|

2021

|

Nr 1 (65)

59--66

EN

This article presents the method of resolving conflicts arising around projects implemented in the area included in the revitalisation programme. The author presents the subject of social participation in the Central European context, in which the low level of social trust and the difficulty in making joint decisions in the spirit of consensus are characteristic. The aim of this article is to try to define the role of experts in the participatory planning model. The described case study allows for the assumption that in the search for the desired changes in the area covered by the revitalization program, the participation of not only stakeholders but also experts should be taken into account. Thanks to this approach, it becomes possible to articulate – often contradictory needs, which in turn increases the chances for the implementation of postulates submitted by stakeholders. Real social participation in the decision-making process regarding changes related to revitalization is possible thanks to the involvement of experts who are, in a way, “shop stewards” who guarantee not only an appropriate level of debate but also help to objectify the developed postulates.

PL

W artykule omówiono sposób rozwiązywania konfliktów pojawiających się wokół projektów realizowanych na obszarze objętym programem rewitalizacji. Autor przedstawia w nim problematykę partycypacji społecznej w kontekście środkowoeuropejskim, dla którego charakterystycznym elementem jest niski poziom zaufania społecznego oraz trudność w podejmowaniu wspólnych decyzji w duchu konsensusu. Celem artykułu jest próba określenia roli ekspertów w partycypacyjnym modelu planowania. Opisane studium przypadku pozwala przyjąć założenie, że w poszukiwaniu pożądanych zmian w obszarze objętym programem rewitalizacji należy uwzględnić udział nie tylko interesariuszy, ale także ekspertów. Dzięki takiemu podejściu możliwe staje się wyartykułowanie – często sprzecznych ze sobą – potrzeb, co w konsekwencji zwiększa szanse na urzeczywistnianie i realizację zgłoszonych przez interesariuszy postulatów. Realny udział społeczny w procesie decyzyjnym dotyczącym przemian związanych z rewitalizacją jest możliwy dzięki zaangażowaniu ekspertów, którzy są niejako „mężami zaufania”, gwarantującymi nie tylko odpowiedni poziom debaty, ale również pomoc w obiektywizacji wypracowanych postulatów.

3

Ocena przestrzennego rozmieszczenia parków narodowych i obszarów chronionego krajobrazu w państwach Europy Środkowej na tle prowincji fizycznogeograficznych

Badora Krzysztof, Nita Jerzy

Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego

|

2020

|

nr 44 (2)

73--99

PL

Na podstawie analizy przestrzennego rozmieszczenia parków narodowych i obszarów chronionego krajobrazu Polski (parki krajobrazowe), Czech, Słowacji i Węgier oceniono czy tworzone w poszczególnych krajach systemy ochrony przyrody i krajobrazu są reprezentatywne również dla prowincji fizycznogeograficznych w granicach państw. Stwierdzono znaczną reprezentatywność w prowincjach głównie górskich i wskazano na dalsze możliwości ochrony. Na podstawie oceny stopnia integracji systemów ochrony przyrody i krajobrazu w rejonach przygranicznych określono obszary, które powinny uzupełnić system. Między poszczególnymi krajami występują różnice w przestrzennej organizacji parków narodowych i obszarów ochrony krajobrazu. Współpraca transgraniczna w ostatnich 30 latach znacznie się poprawiła. Większość przygranicznych parków narodowych i obszarów ochrony krajobrazu ma swoje kontinuum w kraju sąsiednim w formach podobnej rangi. Najsłabsze powiązania przestrzenne występują na granicy Węgier i Słowacji.

EN

Based on the analysis of the spatial distribution of national parks and protected landscape areas in Poland (landscape parks), the Czech Republic, Slovakia and Hungary, it was assessed whether the systems of nature and landscape protection created in individual countries are representative also for physico-geographical provinces within state borders. High representativeness was found in predominantly mountain provinces and further conservation options were indicated. Based on the assessment of the degree of integration of nature and landscape protection systems in border regions, areas that should complement the system have been identified. There are differences between individual countries in the spatial organization of national parks and landscape protection areas. Cross-border cooperation has improved significantly in the last 30 years. Most of the border national parks and landscape protection areas have their continuum in the neighboring country in forms of a similar rank. The weakest spatial connections are found on the border between Hungary and Slovakia.

4

Partnerstwo publiczno-prywatne szansą na rewitalizację obiektów zabytkowych Europy Środkowej

Kołomański Tomasz

Wiadomości Konserwatorskie

|

2019

|

Nr 59

90--96

PL

Ratunkiem dla niszczejącego dziedzictwa kulturowego Europy Środkowej jest kompleksowo i skutecznie przeprowadzana rewitalizacja. Jest ona jednym z najważniejszych sposobów zapewnienia ładu przestrzennego i wysokiej jakości przestrzeni publicznej. Pomimo transformacji politycznej, jaką przeszła Europa Środkowa, a później w następstwie wstąpienia do Unii Europejskiej absorbcji funduszy pomocowych, problem rewitalizacji jej bezcennego dziedzictwa kulturowego wciąż nie został rozwiązany. Brak środków finansowych jest dla większości władz publicznych cały czas jednym z najbardziej palących problemów w odniesieniu do ochrony oraz utrzymania zarządzanych przez siebie obiektów zabytkowych. Przy ograniczonych środkach publicznych jedyną możliwością realizacji zadań rewitalizacyjnych jest sięgnięcie do doświadczeń i kapitału finansowego sektora prywatnego. Z pomocą przychodzi tutaj formuła partnerstwa publiczno-prywatnego (PPP). Niestety, do dzisiaj jest tylko kilka przykładów PPP w projektach rewitalizacyjnych. Jedną z przyczyn niewielkiego wykorzystania tej formuły jest brak wystarczającej wiedzy i dobrych praktyk. Najlepszym sposobem na zmianę tej sytuacji jest zwiększenie kompetencji i wiedzy zarówno władz publicznych, jak i podmiotów prywatnych w zakresie wykorzystania mechanizmów PPP, również przy okazji rewitalizacji obiektów dziedzictwa kulturowego. Przykładem takiego działania jest projekt Restaura realizowany wspólnie przez 10 instytucji z 4 środkowoeuropejskich państw: Polski, Słowacji, Chorwacji oraz Słowenii. Ma on na celu współpracę instytucji partnerskich w zakresie stworzenia skutecznych strategii dla odnowienia dziedzictwa kulturowego z wykorzystaniem PPP. W ramach projektu miasta partnerskie wskażą obiekt/obszar przeznaczony do rewitalizacji. Następnie przygotowana zostanie kompleksowa dokumentacja techniczna, prawna i finansowa. Zniszczony zabytek będzie przygotowany do prac restauratorskich w formule PPP. Stworzona baza dokumentów i dobrych praktyk będzie ogólnodostępna i stanie się wzorem dla innych samorządów i prywatnych inwestorów w Europie Środkowej.

EN

The last hope for the deteriorating cultural heritage in Central Europe is a complex and efficiently carried out revitalisation. It is one of the most important ways to ensure spatial order and high quality public spaces. Despite the political transformations that Central Europe underwent, and then acquiring aid funds as a result of accession to the EU, the problem of revitalising the priceless cultural heritage has still not been resolved. The lack of sufficient funds has been one of the most urgent issues for the majority of authorities in reference to the protection and maintenance of historic objects they are in charge of. With limited public funds, the only possibility to implement revitalisation tasks is to use the experience and the financial capital of the private sector. The formula of the public-private partnership (PPP) might be of help here. Unfortunately, revitalisation projects have only included a few examples of PPP so far. One of the reasons for the rare use of the formula is insufficient knowledge and lack of good practice. The best way to change the situation is increasing the competence and knowledge of both the authorities and private subjects concerning the application of the PPP mechanisms, also for the revitalisation of the cultural heritage. An example of such an activity is the Restaura project realised by 10 cooperating institutions from 4 Central-European states: Poland, Slovakia, Croatia and Slovenia. Its goal is the cooperation of partner institutions in order to create effective strategies for restoring the cultural heritage using the PPP. Within the project partner cities indicate the object/ area intended for revitalisation. Then a complex technical, legal and financial documentation is prepared. The damaged historic object will be prepared for the restoration treatment within the PPP formula. The created document and good practice base will be generally available and will set an example for other local authorities and private investors in Central Europe.

5

Groundwater circulation in the Miechów Trough and the central part of the Carpathian Foredeep (Poland): a hydrogeological conceptual model

Dendys M., Szczepański A., Tomaszewska B.

Geologos

|

2018

|

Vol. 24, No. 3

177--187

EN

The Miechów Trough and the central part of the Carpathian Foredeep in southern Poland have a highly complex geological structure and numerous fault zones. These features play a significant role in hydrogeological conditions of the area. In this area drinking water, medicinal groundwater or thermal groundwater occur, so recognition of their circulations is basic for reasonable groundwater management. In this note, a hydrogeological conceptual model, created for the purpose of regional scale mathematical modelling, is presented. This conceptual model illustrates the geology of the hydrogeological system modelled, as well as hydrogeological conditions and characteristics of groundwater circulation, as determined by tectonics. Typical of the research area is the wide diversity of geological and hydrogeological conditions. The Busko-Zdrój area, a region with a long history of exploitation of medicinal groundwater, presents the best example.

6

New lobsters (Decapoda, Nephropoidea) from the Cretaceous-Paleogene section of the Middle Vistula valley, east-central Poland

Fraaije R. H. B., Jagt J. W. M., Van Bakel B. W. M., Tshudy D. M.

Acta Geologica Polonica

|

2018

|

Vol. 68, no. 4

503--509

EN

During fieldwork in the early 1990s at the then still active quarry near Nasiłów, on the left bank of the River Vistula (Wisła), accompanied by Professor Andrzej Radwański, some lobster remains were collected. A fragmentary anterior portion of a decapod crustacean carapace, recovered from a level about 2 m below the Cretaceous–Paleogene (K/Pg) boundary, in a siliceous chalk unit locally referred to as ‘opoka’, constitutes the oldest record of the thaumastocheliform genus Dinochelus Ahyong, Chan and Bouchet, 2010, D. radwanskii sp. nov. The other, more complete, individual is from c. 3 m above the K/Pg boundary, coming from marly gaizes or ‘siwak’; this is ascribed to a new species of Hoploparia M’Coy, 1849, H. nasilowensis sp. nov., the first to be recorded from Danian (lower Paleocene) strata. Although both ‘opoka’ and ‘siwak’ facies in the Nasiłów area are very rich in diverse biota, including some brachyurans, no macruran remains had so far been recorded from the region.

7

A new Danian echinoid assemblage from the Greensand in the Kazimierz Dolny area, central Poland: taxonomy, taphonomy and sedimentological implications

Machalski M., Jagt J. W. M.

Acta Geologica Polonica

|

2018

|

Vol. 68, no. 4

571--596

EN

We describe a new echinoid assemblage, composed of specimens of Bolbaster sp., Cyclaster danicus (Schlüter, 1897), Diplodetus vistulensis (Kongiel, 1950) and Linthia? sp. in a distinctive phosphatic preservation, from the so-called Greensand, a marly glauconitic sandstone horizon at the base of the Danian succession in the Kazimierz Dolny area (central Poland). This assemblage presumably is of early Danian age, with Cyclaster danicus occurring in the lower Danian of Denmark and southern Sweden. The specimens are preserved as internal moulds, composed of phosphatised glauconitic sandstone, occasionally with some test material adhering. The genesis of these moulds involved the following steps: (1) infilling of tests of dead echinoids with glauconitic sand; (2) penetration of the infills by coelobiotic deposit-feeding organisms that produced burrows along the inner test surface; (3) early-diagenetic cementation of infills by calcium phosphate; and (4) exhumation and intraformational reworking of specimens, leading to abrasion, fragmentation and loss of test material in some individuals. Co-occurring are unphosphatised moulds of Echinocorys ex gr. depressa (von Eichwald, 1866) and Pseudogibbaster cf. depressus (Kongiel in Kongiel and Matwiejewówna, 1937), which may represent a younger (middle to late Danian) assemblage. Additionally, the presence of derived late Maastrichtian echinoids, e.g., Temnocidaris (Stereocidaris) ex gr. herthae (Schlüter, 1892), Pleurosalenia bonissenti (Cotteau, 1866) and Hemicara pomeranum Schlüter, 1902, is confirmed for the Greensand, based on new material and re- examination of previously recorded specimens. In summary, members of three echinoid assemblages of different age and preservation occur together in the Greensand. Our results are compatible with former interpretations of this unit as a condensed, transgressive lag with mixed faunas of different age and provenance. However, they are incompatible with the hypothesis that phosphatised Danian fossils preserved in the Greensand are derived from a facies equivalent, now gone, of the lower Danian Cerithium Limestone in eastern Denmark, because all moulds are composed of phosphatised glauconitic sandstone that is utterly different from the calcareous dinocyst-dominated, fine crystalline matrix of the Cerithium Limestone.

8

Can Naturalness Indicator Values Reveal Habitat Degradation? A Test of Four Methodological Approaches

Erdős L., Bátori Z., Penksza K., Dénes A., Kevey B., Kevey D., Magnes M., Sengl P., Tölgyesi C.

Polish Journal of Ecology

|

2017

|

Vol. 65, nr 1

1--13

EN

Assessing habitat naturalness belongs to the most current issues in conservation biology. It has been recognized that plants are able to indicate the naturalness of their habitat. Thus, species may be given relative naturalness indicator values (i.e. scores on an ordinal scale), reflecting their different tolerances against habitat degradation. In the present study, our first goal was to test whether relative naturalness indicator values are able to reveal known differences in naturalness levels. Our second purpose was to compare four different methodological approaches in order to identify which is the most reliable when analyzing habitat naturalness. We compared near-natural and degraded plots on the bases of (1) unweighted plot means, (2) plot medians, (3) unweighted naturalness indicator value populations, and (4) frequency-weighted naturalness indicator value populations. We found that relative naturalness indicator values performed well in differentiating among near-natural and degraded vegetation. Unweighted mean indicator values were the most reliable, but frequency-weighted indicator value populations were nearly as efficient as unweighted means. We conclude that relative naturalness indicator values provide a simple but reliable tool for estimating habitat deterioration.

9

Invasive Solidago Species: How Large Area Do They Occupy and What Would be the Cost of Their Removal?

Szymura M., Szymura T. H., Wolski K.

Polish Journal of Ecology

|

2016

|

Vol. 64, nr 1

25--34

EN

The impact of biological invasions should be considered from ecological and economic perspective. To understand the influence of the invader, both its range and abundance should be known. Even if the range of invaders is well-known, the problem of assessing their abundance still occurs very often. In this study we report the results of an assessment of the area covered by stands of alien Solidago species in Silesia (Central Europe, south-western Poland, area ca. 30 000 km2), and estimated costs of the invaded areas recultivation. The results of field survey show that the stands of invasive Solidago species cover an area of about 130 000 hectares in S-W Poland, which is ca. 4.5% of the total area of the studied region. It was also found that the cadastral data and Corine land cover maps underestimate the area of fallowed agricultural lands. The cost of removing stands of invasive Solidago species in S-W Poland ranges from 123.24 to 266.17 million PLN, depending on the method. The method that balances reasonable costs, low environmental impact and efficiency of grassland establishment costs 180.7 million PLN for S-W Poland.

10

Europa Środkowa nadal pozostanie w centrum zainteresowania firm prowadzących działalność logistyczną

Nowak I.

Logistyka

|

2016

|

nr 6

29--30

PL

Wywiad z Kamilem Szymańskim, nowym Associate Director w Dziale Powierzchni Magazynowych i Przemysłowych Savills.

11

Representatives of the family Actinostromatidae (Stromatoporoidea) in the Devonian of southern Poland and their ecological significance

Wolniewicz P.

Geologos

|

2016

|

Vol. 22, No. 3

227--249

EN

Stromatoporoids of the family Actinostromatidae are common constituents of Givetian to Frasnian (Devonian) organic buildups. The species-level structure of actinostromatid assemblages from the Devonian of southern Poland is described in the present paper, with special emphasis on ecological factors that influenced species composition of the communities. Nine species of the genera Actinostroma and Bifariostroma are distinguished. Members of the family Actinostromatidae predominated in stromatoporoid assemblages within lower Frasnian carbonate buildup margins. The most diverse actinostromatid faunas were found within the middle Givetian Stringocephalus Bank, in the upper Givetian–lower Frasnian biostromal complex and in the lower Frasnian organic buildups. Species-level biodiversity was lowest within detrital facies which surrounded the Frasnian carbonate buildups. Species of Actinostroma with well-developed colliculi are commonest within the middle Givetian to early Frasnian coral-stromatoporoid biostromal complexes, whereas species with strongly reduced colliculi predominate early-middle Frasnian organic buildups. The skeletal structure of actinostromatids reflects environmental changes, documenting a transition from species with thin, close-set pillars and widely spaced laminae (common in the middle Givetian) to those with long, thick pillars and megapillars (in Bifariostroma), which were predominant during the early and middle Frasnian. The distribution of growth forms among species reveals a significant intraspecific variation. Species of Actinostroma can be either tabular or low domical, depending on the palaeoenvironmental setting. Thus, the present study confirms that stromatoporoid morphology was influenced by environmental conditions.

12

Analyses of permeability and porosity of sedimentary rocks in terms of unconventional geothermal resource explorations in Poland

Sowiżdżał A., Semyrka R.

Geologos

|

2016

|

Vol. 22, No. 2

149--163

EN

Petrophysical investigations are fundamental to natural resource exploration. In order to recognise the geothermal potential of sedimentary rocks in central Poland, 259 samples were collected from prospective deep-lying geothermal reservoirs. Parameters measured include bulk density, skeletal density, effective porosity, permeability, average pore diameter and specific surface. Results indicate that at great depths (mostly > 3,000 m below surface) sedimentary rocks show low values of porosity (mainly less than 5%) and permeability (only sporadically in excess of 1 md). These values call for a petrothermal use of reservoirs, for which an Enhanced Geothermal System (EGS) was developed. Reservoirs suited for the EGS are Carboniferous and Lower Triassic sandstones in the central part of Poland (Mogilno-Łódź Trough region and a small part of the Kujawy Swell and Fore-Sudetic regions). In addition, Carboniferous limestones in this area are potentially prospective.

13

Ewolucja map geologicznych Dolnego Śląska na przykładzie bloku karkonosko-izerskiego

Wołkowicz S.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2016

|

nr 466

361--375

PL

W artykule przedstawiono rozwój kartografii geologicznej Sudetów i Dolnego Śląska począwszy od wydanej w 1791 r. pierwszej mapy geologicznej Karkonoszy, opracowanej przez J. Jiraska, poprzez mapy L. von Bucha, C. von Raumera i A. Kalužy z początku XIX w., przez liczne wydania atlasowe ukazujące się w całym XIX w., kończąc na szczegółowych mapach w skali 1 : 25 000, opracowywanych już w XX w. Były one później bazą do opracowania map reambulowanych, powstających po 1945 r.

EN

The paper presents the development of the geological mapping of in the Sudetes and Lower Silesia, starting from issuing in 1791 the first geological map of the Karkonosze Mountains, developed by J. Jirasek and issued in 1791, through maps of L. von Buch, C. von Raumer and A. Kaluža from the beginning of the 19th century, through and numerous editions of atlases published throughout the 19th century, ending with the detailed maps produced at the scale of 1 : 25,000 in at the beginning of the 20th century. The latter maps were the basis for the geological maps prepared after 1945.

14

System oceny stanu bezpieczeństwa ruchu drogowego dla obszaru Europy Środkowej

Jankowska-Karpa D., Wacowska-Ślęzak J.

TTS Technika Transportu Szynowego

|

2015

|

R. 22, nr 12

697--701, CD

PL

W artykule opisano system oceny stanu bezpieczeństwa ruchu drogowego, który został stworzony w ramach realizacji projektu europejskiego SOL – Save Our Lives – Kompleksowa Strategia Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego dla Europy Środkowej. System oceny obejmuje cztery najważniejsze elementy: ocenę stanu brd w regionie, analizę interesariuszy, ocenę kompetencji instytucji oraz badanie opinii społecznej przeprowadzone wśród uczestników ruchu drogowego. Ten ostatni element został szerzej przedstawiony w artykule.

EN

The paper describes road safety assessment system, developed within European project SOL – Save Our Lives – A Comprehensive Road Safety Strategy for Central Europe. System is composed of four crucial elements: road safety assessment, stakeholders analysis, institutions competence analysis and public opinion poll. This last element is presented in the article more extensively.

15

Wybrane ośrodki edukacji górniczej i nauk o Ziemi w Europie Środkowej i ich związki z Polską

Graniczny M., Kacprzak J., Urban H., Zdanowski A.

Przegląd Górniczy

|

2015

|

T. 71, nr 6

64--71

PL

Pierwsze szkoły kształcące dla potrzeb górnictwa i nauk o Ziemi zaczęły powstawać na terenie Europy w XVIII wieku. Za najstarszą wyższą szkołę uznawana jest Akademia Górnicza we Freibergu, a następnie Akademia Górnicza i Leśna w Bańskiej Szczawnicy, Instytut Górniczy w Sankt-Petersburgu, Ecoles de Mines w Paryżu, Wyższa Szkoła Górnicza w Clausthal oraz Najwyższa Szkoła Górnicza w Kielcach. Zachowane dokumenty wskazują jednak, że nauczanie w Bańskiej Szczawnicy rozpoczęto co najmniej kilkanaście lat wcześniej. Na terenie Cesarstwa Austro–Węgierskiego za przełomowy dla edukacji górniczej należy uznać rok 1735, kiedy zapoczątkowano szkolenie ekspertów górniczych w wielu ośrodkach. Zasadniczym przełomem w tym zakresie był dekret cesarzowej Marii Teresy, w następstwie którego rok później utworzono Wyższą Szkołę Górniczą w Bańskiej Szczawnicy, przekształconą w 1770 r. w Cesarsko-Królewską Akademię Górniczą. Innym niezwykle ważnym europejskim ośrodkiem edukacji górniczej była Szkoła Górnicza w Petersburgu powołana w listopadzie 1773 r. przez carycę Katarzynę II. Od początku działalności szkoła ta była również ośrodkiem badań naukowych z zakresu górnictwa i geologii. Wielu polskich absolwentów – geologów wielce zasłużyło się później w rozwój nauki oddając swoje usługi zarówno na rzecz państwa rosyjskiego jak i Polski. Jeden z absolwentów Instytutu Górniczego w Petersburgu, Stanisław Kontkiewicz rozpoczął intensywne zabiegi mające na celu otwarcie szkoły górniczej w Królestwie Polskim na terenie Zagłębia Dąbrowskiego. Ostatecznie zabiegi grupy inicjatywnej powiodły się i w lutym 1889 nastąpiło oficjalne otwarcie Szkoły Górniczej „Sztygarka” w Dąbrowie Górniczej. Szkoła ta funkcjonuje do dnia dzisiejszego. Niewiele osób jednak wie, że na terenie ówczesnych Prus, a obecnie na terytorium naszego kraju — w Wałbrzychu (Waldenburg) — działała szkoła o podobnym profilu. Na podstawie wniosku Naczelnego Urzędu Górniczego w dniu 1 lipca 1838 r. utworzono Dolnośląską Szkołę Górniczą w Wałbrzychu oraz jej filię w Tarnowskich Górach. Działalność szkoły przerwał wybuch II Wojny Światowej.

EN

The first schools for miners, dealing with education of miners and earth scientist, began to appear in Europe in the 18th century. This was due to the growing demand for professionals dealing with acquisition of various types of mineral resources. In general, the oldest institution of higher education is recognized in Freiberg Mining Academy, founded in 1765, and then the Academy of Mining and Forestry in Banská Štiavnica – 1770 (in Slovak, Schemnitz – German, Szelmeczbánya – in Hungarian), and Institute of Mining in St. Petersburg – 1773. The studies of preserved documents indicate, however, that teaching in Banská Štiavnica started at least a dozen years earlier. The breakthrough for mining education in Austro-Hungarian Empire took place in 1735. The next stage of this development was the transformation of the school in Banská Štiavnica in 1770 into the Imperial-Royal Academy of Mining. The other very important centre of mining and geological education was organized in St. Petersburg. The first mention of the creation of the mining school in Russia is attributed to the reformist Tsar Peter I and the scientist Michael Lomonosow in the early 18th century. These ideas have been realized by the Empress Catherine II, who signed the relevant edict in November 1773, establishing St. Petersburg School of Mining (Gornoje Ucziliszcze) for the engineering personnel. Many graduates of this institution were Polish, later distinguished professionals miners and geologists, who later gave great merits to the Russian and Polish states. Stanisław Kontkiewicz, the geologist graduated from the St. Petersburg Institute of Mining was one of the initiators of the Mining School “Sztygarka” in Dąbrowa Górnicza. It was founded in 1889 and still operates. Only a few people know that then in Prussia (now on the territory of Poland), in Wałbrzych (Waldenburg) acted a school with a similar profile. July 1st 1838 is recognized as a day of the creation of the Lower Silesian School of Mines in Waldenburg. Since 1860, the School accepted also miners from ore and lignite mining in Glogau (Głogów) and Hirschberg (Jelenia Góra) and later also from lignite mining district in Grünberg (Zielona Góra).

16

Wintering Farmland Bird Assemblages in West Hungary

Báldi A., Somay L., Kovács-Hostyánszki A.

Polish Journal of Ecology

|

2015

|

Vol. 63, nr 4

608--615

EN

Farmland bird populations declining rapidly all over Europe. Most of the knowledge is, however, from the breeding season, and much less is known about the winter period, especially from Central and Eastern Europe. We censused wintering farmland bird assemblages in West Hungary, in 2011/2012. The censuses covered semi-natural and seeded grasslands, plough fields and wheat fields. The available winter seed food was estimated for each field from the top soil and from the vegetation. We recorded 25 species with 844 individuals on the fields. Semi-natural grasslands were the most important habitats for species richness of all, granivorous, and resident species, with seeded grasslands as the second best habitat. Abundance showed similar pattern, although with no significant effect for granivorous species and for short-range migrants. Seed mass was significantly different among the habitat types, higher on seeded grasslands and seminatural grasslands than on ploughed sites and winter wheat fields. Date had a significant effect on species richness and abundance with highest values in December. There was a positive significant correlation between bird species richness and seed mass only in December. Our results strengthen former findings that changes and drivers of wintering farmland bird populations may differ between Central and West Europe, and highlight the need for further, large scale studies to provide evidence base to guide agrienvironmental programs.

17

Christoph Traugott Delius – twórca nowoczesnego górnictwa w Europie Środkowej

Battek M. J.

Hereditas Minariorum

|

2015

|

Vol. 2

67--77

PL

W artykule przedstawiono postać Christopha Traugotta Deliusa, XVIII-wiecznego uczonego, twórcy pierwszego podręcznika akademickiego w dziedzinie górnictwa, a także wybitnego praktyka, zajmującego się unowocześnieniem górnictwa austro-węgierskiego, uhonorowanego wysokimi stanowiskami. Omówione zostały jego dzieła, zwłaszcza najważniejsze Wprowadzenie do sztuki górniczej.

EN

The article presents the person of Christoph Traugott Delius, 18th century scientist, author of the first university mining handbook, eminent expert in modernizing the austrian-hungarian mining, honoured with a high government post. Delius’ books are discussed in the all-important Anleitung zu der Bergbaukunst. It is the first academic handbook of mining science covering a range of topics from geology, through exploitation technology, construction of mining machinery, economics and managing in mining, to the importance of mining for the State. The extensive report on opal noble mining in Hungary is especially worth mentioning here.

18

Integration of numerical models and geoinformatic techniques in the delimitation of a protection zone for the MGB 319 complex multi-aquifer system in southwest Poland

Gurwin J.

Geologos

|

2015

|

Vol. 21, No. 3

169--177

EN

The study area, situated near the city of Wrocław in southwest Poland, is part of the hydrogeological system of the Quaternary/Neogene MGB 319, inclusive of a buried valley of high water potential, named the Bogdaszowice structure. This structure is an alternative source of water supply for the Wrocław city area. Numerical modelling is the most effective tool in establishing a groundwater protection strategy for Major Groundwater Basins (MGBs) in complex aquifer systems. In the present study, the first step was to assess the hydrodynamic conditions of the Radakowice groundwater intake by analyses of head contours, pathlines, average flow times and capture zones of particular wells. Subsequently, these results were used in combination with other data and compiled as GIS layers. The spatial distribution of hydraulic conductivity was based on the lithology of surface sediments. Other data sets such as the thickness of the unsaturated zone, average soil moisture and infiltration rate were taken either directly from the model or were calculated. Based on the input data obtained, vertical flow time calculations for every model cell were made. The final outcome is a map of the protection zone for the aquifer system of the MGB 319.

19

Habitat preferences of some neophytes with a reference to habitat disturbances

Myśliwy M.

Polish Journal of Ecology

|

2014

|

Vol. 62, nr 3

509--526

EN

The spread of species far from their native range is an important component of global changes. Investigating the ability of alien plants to invade different habitats is one of the most important approaches in the analysis of biological invasion mechanisms. The study was based on floristic research carried out in 1998–2002 in the north-western part of Poland. The habitats sampled were classified according to the EUNIS classification. A dataset of 2638 naturalized neophyte records was compiled based on a total of 2132 floristic lists. Species entries were supplemented with data on taxonomic position (family), origin, frequency, life form and number of habitats a particular species colonises. Ordination analyses showed the level of disturbance in individual habitats to be important in species-habitats relationships. Some of the species (e.g. Chamomilla suaveolens, Galinsoga parviflora, Veronica persica) occurred mainly in man-made, heavily disturbed habitats, while others (e.g. Impatiens parviflora, Padus serotina, Quercus rubra) were present primarily in natural habitats, less affected by humans. The species with the broadest habitat ranges identified included, i.a. Conyza canadensis, Impatiens parviflora, Epilobium ciliatum, and Oxalis fontana. Most of them, however, had different “core” habitats. Some species, e.g. Juncus tenuis, Elodea canadensis, Veronica persica were associated with one or a few habitats. The ability of species to invade numerous habitat types did not depend on their invasive status. The most successful aliens are those which spread dynamically along forest paths as well as those penetrating forest communities. The phytocoenotic role of each naturalized neophyte in plant communities requires a detailed study.Each individual habitat supports well-established alien species whose traits fit its characteristics and the disturbance intensity. Analysis of alien species traits, local distribution, habitat preferences and range makes it possible to reliably assess potentially successful invaders.

20

Niezwykle chłodne sezony letnie w Europie Środkowej i Wschodniej (1951-2010)

Kossowska-Cezak U., Twardosz R.

Przegląd Geofizyczny

|

2013

|

Z. 1-2

25--39

PL

W pracy podjęto zagadnienie występowania niezwykle chłodnych sezonów letnich (NZL) – zjawiska rzadkiego, ale wywołującego wiele negatywnych skutków, m.in. w rolnictwie, gospodarce i turystyce. Określono zasięg przestrzenny i dokonano charakterystyki termicznej tych sezonów na obszarze Europy Środkowej i Wschodniej. Badania oparto na wartościach średnich miesięcznych temperatury powietrza (od czerwca do sierpnia) oraz liczby dni z temperaturą maksymalną >25, >30 i >35⁰C i minimalną >20⁰C z 59 stacji meteorologicznych z lat 1951-2010. Za NZL przyjęto te, w których średnia temperatura powietrza była niższa od średniej z 60-lecia na danej stacji przynajmniej o 2 odchylenia standardowe (t≤tśr.-2σ). NZL nie występują na całym obszarze; wystąpiły na 34 spośród 59 stacji (58% stacji), po jednym lub dwa w ciągu 60 lat, głównie w północnej połowie obszaru. Wyłoniono 6 NZL: w roku 1962, 1969, 1976, 1978, 1984 i 1994, które swym zasięgiem objęły przynajmniej 5% stacji. Średnia temperatura powietrza w NZL była zwykle niższa od średniej wieloletniej o 2-3⁰C. W NZL jeden z miesięcy mógł być również niezwykle chłodny, ale w większości przypadków (58%) o niezwykle niskiej średniej temperaturze w sezonie decydowało długotrwałe utrzymywanie się względnie niskiej temperatury we wszystkich miesiącach lata.

EN

The authors analysed the occurrence of exceptionally cold summer seasons (ECS). The phenomenon is rare, but can cause several adverse effects on agriculture, industry and tourism. The study involves the spatial extent and thermal profiling of such seasons in Central and Eastern Europe. Input data included average monthly temperature (June-August) and the number of days with a maximum temperature >25, >30 and >35⁰C and a minimum temperature >20⁰C, recorded at 59 weather stations during the period 1951-2010. An ECS was defined as having an average temperature lower than the 60-year average at a given station by at least 2 standard deviations (t≤tśr.-2σ). The study showed that ECS only occurred in some parts, mostly northern, of the study area, at 34 of the 59 stations (58%), and never more than twice at a given station. Six such seasons were identified that covered at least 5% of all stations at a time, including 1962, 1969, 1976, 1978, 1984 and 1994. The average air temperature of an ECS was normally 2-3⁰C lower than the long-term average. Some ECS also had an exceptionally cold month, but in most cases (58%) the seasonal criterion of exceptional coldness was met due to the persistence of relatively low temperatures during all of the summer season.