Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Basement structure of the Paleozoic Platform in Poland

Narkiewicz M., Petecki Z.

Geological Quarterly

|

2017

|

Vol. 61, No. 2

502--520

EN

The Paleozoic Platform comprises the southwestern half of the Polish territory, separated from the Precambrian East European Platform (EEP) by a NW–SE trending subvertical lithospheric-scale discontinuity – the Teisseyre-Tornquist Zone. In the present study, the Paleozoic Platform basement is subdivided based on geological and geophysical evidence acquired during the last decades, including deep seismic refraction and reflection results, as well as gravity, magnetic and magnetotelluric data. The units adjacent to the EEP, the Mid-Polish Domain (comprising the Łysogóry Block) and the Pomeranian Block, are characterized by a thinned three-layer EEP-type crystalline crust (age 1.7–3.7 Gy). Their oldest platform cover is probably composed of thick Ediacaran syn-rift sedimentary and volcanic rocks. Their western extension in the contiguous German and Baltic area can be traced as far as the East Elbian Massif and Thor Suture based mainly on magnetic anomaly patterns. The Upper Silesian and Małopolska blocks located in SE Poland are characterized by Cadomian (660–600 My) basement overlain by the thick deformed Ediacaran foredeep deposits. Whereas the units with the EEP-type basement are interpreted as proximal terranes displaced along the EEP margin during the late Early Paleozoic, the blocks with a Cadomian basement are conceived as exotic terranes of a possible Gondwanan provenance. All these terranes were accreted ultimately during the final, latest Silurian stages of the Caledonian deformation although the exact scenario of the amalgamation remains hypothetical. The Sudetic Domain in SW Poland is a collage of different crustal units juxtaposed ultimately in the Pennsylvanian (ca. 310 Ma) during the final episodes of the Variscan Orogeny. Their northern boundary corresponds to the Rheic Suture traceable in magnetic and gravity anomalies pattern along the northern margin of the Wolsztyn–Leszno High, and continuing westwards along the Mid-German Crystalline High. The arcuate trace of the suture in the NE is dextrally displaced along the Odra Fault, and continues southwards where it is mapped as the Moravian–Silesian Suture.

2

Pressure-temperature estimates on the Tjeliken eclogite from northern Jamtland, Swedish Caledonides

Andersson B., Majka J., Klonowska I., Rosen A.

Geology, Geophysics and Environment

|

2012

|

Vol. 38, no. 4

453

EN

Eclogites are important in order to understand orogenic processes, since their presence indicates high-pressure metamorphism. In northern Jamtland, Swedish Caledonides, eclogites have been found at several places in the Seve Nappe Complex (SNC). The mountain Tjeliken in the Lower Seve Nappe is one of them. Dating relates the high-pressure metamorphism to the Late Ordovican subduction of the Baltoscandian margin during the closure of the Iapetus Ocean. In this study new P-T conditions are presented for the Tjeliken eclogite. These are based on petrological studies of an eclogite sampled on the top of the Tjeliken Mt. in summer 2010. Mineral peak assemblage consists of garnet + omphacite + phengite + quartz. Peak conditions are calculated to ca. 2.7 GPa and 700°C. These P-T conditions fall into the upper part of the quartz stability field, close to the quartz-coesite transition line. The new P-T estimates indicate a deep subduction of the Baltoscandian margin already in the Late Ordovician.

3

Does the East European branch of the Caledonides exist?

Mizerski W., Stupka O., Olczak-Dusseldorp I.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2012

|

nr 449

109--117

EN

Since the beginning of the introduction of the concept of the East European branch of the Caledonides by Limanowski (1922), there has been much discussion on the trend of this branch towards the southwest of the East European craton. The extreme interpretations were given by Stille (1950), and later by Dadlez (1994). According to those authors, the East European branch of the Caledonides could trend along the entire course of the south-eastern boundary of the East European craton, from the western Baltic Sea to Ukraine. Analysis of existing geological data, in relation to the current geotectonic theories, puts in doubt the existence of this branch. The proved Caledonian structures, which could be considered as orogenic, are located exclusively in the West Pomeranian segment of the East European craton foreland. The other parts of the foreland should be considered either a lowered marginal edge of the craton or blocks of Avalonian origin.

PL

Od początku wprowadzenia pojęcia wschodnioeuropejskiej gałęzi kaledonidów przez Limanowskiego (1922) trwa dyskusja dotycząca przebiegu tej gałęzi na południowy zachód od kratonu wschodnioeuropejskiego. W skrajny sposób przedstawiał go Stille (1950), a później Dadlez (1994). Według nich wschodnioeuropejska gałąź kaledonidów przebiegałaby wzdłuż całej południowo-wschodniej granicy kratonu wschodnioeuropejskiego, od zachodniego Bałtyku po Ukrainę. Analiza istniejących danych geologicznych, w nawiązaniu do obowiązujących dzisiaj teorii geotektonicznych, stawia w wątpliwość istnienie tej gałęzi. Udokumentowane struktury kaledońskie, które można by uznać za orogeniczne, znajdują się wyłącznie w zachodniopomorskim segmencie przedpola kratonu wschodnioeuropejskiego. Pozostałe fragmenty tego przedpola trzeba uznać bądź za obniżoną, brzeżną krawędź kratonu, bądź za bloki pochodzenia awalońskiego.

4

The Cambrian of the western part of the Pomeranian Caledonides foreland, Peribaltic Syneclise : microfloral evidence

Szczepanik Z.

Geological Quarterly

|

2000

|

Vol. 44, Nr 3

261-273

EN

This paper describes the microfloral succession in Cambrian deposits in the Kościerzyna IG 1 and Gdańsk IG 1 boreholes drilled in the western part of the Peribaltic Syneclise, immediately adjoining the T-T Zone in the Pomeranian Caledonides foreland. Both these boreholes have yielded abundant acritarch assemblages that allow the partial zonation of the Lower and Middle Cambrian deposits. The Cambrian deposits of the Kościerzyna IG 1 borehole comprise the following microfloral zones: Asteridium tornatum-Comasphaeridium velvetum, Skiagia ornata-Fimbriaglomerella membranacea and Heliosphaeridium dissimilare-Skiagia ciliosa. The Volkovia dentifera-Liepaina plana Zone may also be present. The Acadoparadoxides pinus Zone (upper part of the A. oelandicus Superzone), well documented by trilobites, might correlate with the Cristallinium cambriense-Eliasum Superzone. This conflicts with the findings of Jankauskas and Lendzion (1992), who restricted the range of the commonly occurring C. cambriense (Slavikova) only to the Paradoxides paradoxissimus Superzone and younger deposits. The Lower Cambrian Skiagia-Fimbriaglomerella and (or) Heliosphaeridium-Skiagia Zones have been documented in the Gdańsk IG 1 borehole. As in the Kościerzyna IG 1 borehole, abundant Middle Cambrian acritarchs of the C. cambriense-Eliasum Superzone define the presence of rocks not older than equivalents of the A. pinus Zone. Palynomorphs from the Kościerzyna IG 1 borehole correspond to stage 6 of the AMOCO thermal alteration scale, i.e. to palaeotemperatures considerably exceeding 100°C. The maximum palaeotemperature of the Cambrian rocks at Gdańsk has not exceeded 100°C.

5

Pomeranian Caledonides (NW Poland), fifty years of controversies: a review and a new concept

Dadlez R.

Geological Quarterly

|

2000

|

Vol. 44, Nr 3

221-236

EN

The results of a half-century investigations of the Pomerania-Rügen Caledonides are reviewed. Fifty years ago there were two rival hypotheses based exclusively on analyses of gravity and magnetic data. One of them assumed the presence of the so-called Circum-Fennosarmatian Caledonides, the second one claimed that the Precambrian craton of the eastern Europe extends far to the west reaching northern Germany and Pomerania. As time passed, more new facts from boreholes and seismic refraction and reflection studies accumulated. New hypotheses appeared, namely the concepts of an aulacogen and a major strike-slip fault, now merely of a historical importance. In spite of the new data the principal dilemma remains the same until present. Some investigators believe that the East European Craton (Baltica) extends far to the south-west reaching the Elbe-Odra Line, others assume the presence of the Caledonian deformations in Rügen and Pomerania which are regarded - according to modern concepts - as a manifestation of terrane tectonics. The latter group of hypotheses is supplemented by the author with the model of proximal terranes detached from the craton margin farther to the south-east and then re-accreted. The hypothesis is based on an analysis of differences in crustal structure in northern Germany and western Poland, and on the concept of a counter-clockwise rotation of Baltica during the Ordovician, proved by palaeomagnetic data.

6

The Góry Sowie Terrane : a key to understanding the palaeozoic evolution of the Sudetes area and beyond

Cymerman Z.

Kwartalnik Geologiczny

|

1998

|

Vol. 42, nr 4

379-400

EN

In the light various data, the Góry Sowie metamorphic complex (GSMC) area should be considered to represent a thrust-nappe fragment of the Góry Sowie Terrane (GST) preserved within the Sudetic mosaic-like structure. Distinct structural-metamorphic history of the GSMC in comparison to the adjacent Saxothuringian and Moldanubian metamorphic areas (terranes) suggest that described complex is a detached fragment of the GST. The GSMC is the only area in the Sudetes with Caledonian deformations which are documented radiometrically. The oldest detrital zircons that have been recognized so far from the Sudetic metamorphic complexes, are documented by isotopic dating of the GSMC. They ara of the Early Proterozoic or even Archean ages. The zircons may have come from a part of Baltica. The GSMC is herein considered to be a detached thrust-nappe relict of a Caledonian magmatic arc (GSA) thrusted into the northeastern periphery of the Bohemian massif. This arc developed on the southwestern margin of Baltica (recent geographical reference). During the Caledonian orogeny (Late Ordovician/Early Silurian), the GST was amalgamated with the East Avalonia Terrane, and the closure of the Tornquist Ocean took place. Later on, during the Variscan orogeny (Late Devonian), a fragment of the GST i.e. GSMC, was thrusted towards SSW over an obducted, also towards SSW, ophiolitic dismembered fragments derived from the Tornquist Ocean. Almost a 20 years old suggestion expressed by Prof. J.Znosko that the GSMC is underlain by ophiolitic rocks is still valid. The GSMC itself conceived as a SW fragment of a Caledonian terrane (GST) may point out that the Caledonian orogenic belt does occur in central and southern Poland.

PL

Już w 1981 r. J.Znosko doszedł do wniosku, że metamorfik sowiogórski (MS) jest podścielony w znacznej części przez skorupę oceaniczną. Było to jedno z najważniejszych spostrzeżeń dotyczących budowy geologicznej Sudetów. Od tego czasu pojawiły się różne modele ewolucji całych Sudetów lub ich części. Powstawały ona na podstawie napływu nowych danych. Celem artykułu jest krytyczna analiza wszystkich nowych danych z MS, często bardzo specjalistycznych. Ich analiza prowadzi do wniosku, że MS jest obszarem o kluczowym znaczeniu we wszystkich rozważaniach dotyczących paleozoicznej ewolucji Sudetów i nie tylko. Badania mikropaleontologiczne T.Guni (1981, 1984, 1997) dokumentują w MS osady górnego protezoiku i kambru. W MS brakuje dowodów na neoproterozoiczną (kadomską) skorupe kontynentalną. Oznaczenia izotopowe detrytycznych cyrkonów z MS wskazują na ich staroproterozoicznem a nawet archaiczne pochodzenie. Cyrkony te mogą pochodzic z Baltiki. Wiek magmowego protolitu gnejsów sowiogórskich ustalono na około 473-488 mln lat. Nowe datowania radiometryczne podważają schemat waryscyjskiej, pięciofazowej ewolucji srukturalnej. Obecnie MS jest jedynym obszarem w Sudetach i na terenie całego Masywu Czeskiego, z udokumentowanymi radiometrycznie na cyrkonach deformacjami kaledońskimi. Obecnie zaznacza się tendencja do interpretacji metabazytów z MS jako efektu ryftogenezy skorupy kontynentalnej w dolnym paleozoiku. Jednak większość metabazytów występuje głównie w polu MORB-u diagnostycznych diagramów geochemicznych. Zróżnicowanie geochemiczne metabazytów z MS najprawdopodobniej związane jest z kontaminacją tych skał podczas ich ewolucji tektonometamorficznej i współdziałania procesów heterogenicznej migmatytyzacji i anateksis. Jeszcze większe kontrowersje budzi zagadnienie genezy i środowiska geotektonicznego protolitu dolnoordowickich gnejsów sowiogórskich. Część badaczy uważa, że gnejsy te są produktem magmatyzmu typu łuku magmowego powstałego nad strefą subdukcji. (...) W artykule wskazano także na trudności ustalenia jednoznacznego schematu rozwoju strukturalnego MS. Między innymi przejścia od metateksytu do diateksytu oznaczają fundamentalna zmianę właściwości reologicznych deformowanej skorupy litosfery. Jest to jeden z najważniejszych czynników heterogenicznego rozwoju struktur tektonicznych, które mogą być zinterpretowane jako wynik odrębnych faz deformacji także na obszarze MS. Dane kinematyczne z MS są najbardziej czytelne tylko S części Gór Sowich, gdzie występują pasma oczkowych ortognejsów. Badania kinematyczne wskazują tam na przemieszczanie typu nasunięciowo-przesuwczego z przemieszczaniem wyżejległych domen strukturalnych ku SW i S. Część danych kinematycznych wskazuje także na lewoskrętne przemieszcanie typu przesuwczego. Na całym pozostałym obszarze MS trudno jest rozpoznać wskaźniki kinematyczne. Wynika to z silnej migmatytyzacji i homofanizacji skał MS.(...) Po analizie różnych danych wydaje się zasadne przyjęcie, że ś powinien być uznany za terran, którego mały fragment zachował się jedynie w waryscyjskiej mozaice sudeckiej. W odtworzeniu historii akrecji terranu sowiogórskiego kluczowe znaczenie ma jego przedakrecyjna pozycja. Prawdopodobnie znaczna jgo część znajduje się pod grubą pokrywą skał osadowych Polski centralnej i południowej. Za uznaniem MS za terran przemawia głownie jego historia tektoniczna i metamorficzna, odrębna od historii innych kompleksów metamorficznych Sudetów. Terran sowiogórski (sensu stricte) można wstępnie uznać za relikt większego kaledońskiego łuku magmowego (łuku perybałtyckiego). Łuk ten rozwijał się na SW obrzeżeniu Baltiki. Dlatego też SW część Baltiki podczas dolnego paleozoiku mogła być aktywnym brzegiem, zbliżonym do typu zachodniopacyficznego. Podczas orogenezy kaledońskiej (takońskiej) w okresie górny ordowik/dolny sylur doszło do akrecji terranu sowiogórskiego (sensu lato) z terranem wschodniej Avalonii i zamknięcia oceanu Tornquista. Prawdopodobnym wynikiem tej akrecji były wielkoskalowe procesy nasunięciowe, z rozległym transportem tektonicznym różnych pod względem kształtu i wielkości płyt (łusek) głębszego podłoża w obrębie stref nasunięciowych. Następnie podczas orogenezy akadyjskiej (starowaryscyjskiej) w środkowej i górnej części skorupy litosfery doszło do nasunięcia ku SSW fragmentu terranu sowiogórskiego (sensu stricte) na obdukowany również ku S fragment sekwencji ofiolitowej będącej reliktem po oceanie Tornquista. Do obdukcji skorupy oceanicznej (terran środkowosudecki) z nasuniętym fragmentem terranu sowiogórskiego doszło w czasie orogenezy starowaryscyjskiej w Sudetach (fazy bretońskie). Być może w przypadku terranu sowiogórskiego orogeneza takońska i akadyjska nie reprezentują oddzielnych zjawisk tektonicznych, ale progresywną, ciągłą historię deformacji migracji i skośnej konwergencji. Regionalna, postkolizyjna, głównie wizeńska ekstensja w Sudetach spowodowała szybką ekshumację terranu sowiogórskiego z synchronicznym rozwojem lokalnych rowów tektonicznych wypełnionych osadami kulmowymi.