Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Silesian landscape with a castle in the background. A Wrocław donjon of the prince-crusader

Chorowska Małgorzata, Mruczek Roland

Architectus

|

2023

|

Nr 1 (73)

3--16

EN

The article is an attempt at outlining the cultural landscape of Silesia in times of breakthrough, in the 2nd and 3rd thirds of the 12th century, which was seen through the prism of studies on the early patronage of the Silesian Piasts. The symbol of deep transformations – apart from colonization and rental economy – became the then brick architecture of Lombard genesis, which north of the Alps was connected with Italian aspirations and the imperial power of the Hohenstaufen’s dynasty (1154–1186). The purpose of this work is to present the genesis of the innovative brick eighteen-sided donjon of the princely castle in Ostrów Tumski in Wrocław against the background of the journey of Bolesław I the Tall (exile years: 1146–1163) as well as political, economic, and legal transformations which he initiated in Silesia in the first decades of melioratio terrae (rule years: 1163–1201). That time, which was initially dominated by the Piast conflict with magnates and then by the first successful economic and settlement experiments, preceded widely known in source literature huge architectural and urban investments of European momentum undertaken by his son Henry the Bearded (1201–1238). This work is based on archaeological and architectural research results and analyses of the selected existing tower objects, mainly European, as well as on historical sources. The brick Wrocław donjon is a manifesto of power of Prince Bolesław I the Tall returning from the exile who regained the main gords of the province with difficulty (1163/1166). Similarly to numerous early French and English towers, it was an innovative experimental building but it did not have any direct formal imitations. In the search for its genesis, it is appropriate to refer to Lombard brick models, among which Milan’s defensive walls, which were destroyed after a long siege in the years 1161–1162, can be of great importance. In 1163 Bolesław I the Tall returned to the country from a long exile and initiated a “brick breakthrough” in fragmented Poland. It constituted one of the stages of the great “brick revolution” north of the Alps, which was initiated by the Hohenstaufen’s Italian policy.

PL

Artykuł jest próbą nakreślenia krajobrazu kulturowego Śląska w czasach przełomu, w 2. i 3. tercji XII w., widzianego przez pryzmat studiów nad wczesnym mecenatem Piastów śląskich. Symbolem głębokich przemian – oprócz kolonizacji i gospodarki czynszowej – stała się wówczas ceglana architektura o genezie lombardzkiej, łączona na północ od Alp z włoskimi aspiracjami i mocarstwową polityką Hohenstaufów (1154–1186). Celem pracy jest ukazanie genezy nowatorskiego, ceglanego, osiemnastobocznego donżonu książęcego zamku na Ostrowie Tumskim we Wrocławiu na tle podróży Bolesława I Wysokiego (lata wygnania: 1146–1163) oraz przemian politycznych i ekonomiczno-prawnych, jakie zainicjował na Śląsku w pierwszych dekadach melioratio terrae (lata panowania: 1163–1201). Czas ten, zdominowany początkowo przez konflikt Piastów z możnowładztwem, potem przez pierwsze udane eksperymenty gospodarcze i osadnicze, poprzedził szeroko znane w literaturze przedmiotu ogromne inwestycje architektoniczne i urbanistyczne o europejskim rozmachu podjęte przez jego syna Henryka Brodatego (1201–1238). Praca opiera się na wynikach badań archeologiczno-architektonicznych oraz analizach wybranych istniejących obiektów wieżowych, głównie europejskich, a także źródeł historycznych. Ceglany donżon wrocławski to manifest władzy powracającego z wygnania księcia Bolesława I Wysokiego, z trudem odzyskującego główne grody prowincji (1163/1166). Podobnie jak liczne wczesne wieże francuskie i angielskie był budowlą nowatorską, eksperymentalną i nie znalazł bezpośrednich naśladownictw formalnych. W poszukiwaniach jego genezy wypada sięgnąć do lombardzkich wzorców ceglanych, wśród których istotne znaczenie mogą mieć mury obronne Mediolanu zburzone po długim oblężeniu w latach 1161–1162. Powracając w 1163 r. do kraju z długiego wygnania, Bolesław I Wysoki zainicjował „ceglany przełom” w Polsce dzielnicowej, który stanowił jeden z etapów wielkiej „ceglanej rewolucji” na północ od Alp, zapoczątkowanej przez politykę włoską Hohenstaufów.

2

Więźba dachowa na ul. Szewskiej 49 we Wrocławiu. Jej charakterystyka i znaczenie w kontekście historycznej sztuki ciesielskiej

Schaaf Ulrich, Prarat Maciej

Wiadomości Konserwatorskie

|

2022

|

Nr 69

126--140

PL

Przedmiotem opracowania jest więźba dachowa znajdująca się nad budynkiem na ul. Szewskiej 49 we Wrocławiu. Celem podjętych badań architektonicznych była analiza obecnego zadaszenia, pochodzącego z połowy XIX wieku. Specyficzne rozwiązania konstrukcyjne zostały porównane z wiedzą zawartą w historycznych podręcznikach budowlanych. Znaczna część tej konstrukcji ma jednak widoczne ślady wtórnego użycia. Dzięki szczegółowej analizie wielkości budulca i sposobu jego obróbki, a także systemu ciesielskich znaków montażowych czy złącz ciesielskich wyodrębniono dwa wcześniejsze układy konstrukcyjne. Liczba zachowanych elementów pozwoliła na hipotetyczną rekonstrukcję obydwu więźb. Były to ustroje storczykowe o bardzo dużej rozpiętości wiązarów. Wykonane badania dendrochronologiczne dowiodły, że pochodzą one z lat siedemdziesiątych XIV wieku. Są to zatem jedne z nielicznych zachowanych elementów będących przykładami konstrukcji ciesielskich średniowiecznej architektury świeckiej Wrocławia.

EN

The subject of this study is the roof structure located over the building at 49 Szewska Street in Wrocław. The aim of the architectural research undertaken was an analysis of the present roof from the mid-nineteenth century. The specific structural solutions were compared with the knowledge contained in historical construction textbooks. However, a significant part of this structure bears visible traces of reuse. Thanks to the detailed analysis of the volume of the building material and the method of its trimming, and further the system of carpentry assembly marks or carpentry joints, two earlier structural systems were distinguished. The number of preserved elements made the hypothetical reconstruction of both roof structures possible. They were king strut systems with a very large span of trusses. The performed dendrochronological studies proved that they come from the 1470s. Therefore, they are one of the few preserved elements that are examples of the carpentry structures of medieval secular architecture in Wrocław.

3

Przestrzeń późnośredniowiecznego Czchowa. Analiza układu urbanistycznego

Żurek Dorota

Wiadomości Konserwatorskie

|

2022

|

Nr 70

50--63

PL

Artykuł poświęcony jest analizie rozwoju układu urbanistycznego małego miasta małopolskiego Czchowa w późnym średniowieczu i we wczesnej nowożytności. Ośrodek ten był własnością królewską. Podstawę źródłową badań stanowił rękopis najstarszej księgi miejskiej, będącej wytworem tamtejszej kancelarii, w której odnaleziono liczne zapiski przynoszące informacje o wyglądzie miasta. Połączenie ich z ustaleniami historyków urbanistyki oraz planem miasta z XIX wieku pozwoliło na dokładniejsze rozpoznanie przestrzeni miejskiej w badanym okresie. W księdze znajduje się także najstarszy, nieznany dotąd opis granic miasta lokacyjnego. W artykule analizie poddano takie elementy przestrzeni jak rynek i znajdujące się na nim obiekty, działka miejska wraz z zabudową, kształtowanie się sieci ulic, rozwój przedmieść. Zapiski źródłowe pozwoliły także na doprecyzowanie dotychczasowych ustaleń badaczy w kwestii istnienia, przebiegu oraz wyglądu umocnień obronnych.

EN

This paper presents an analysis of the development of the urban layout of Czchów, a Lesser Poland town, in the late Middle Ages and the early modern period. The town was not a royal estate. This study was based on the manuscript of the oldest city records book, the work of its chancellery, where numerous records containing information on the town’s appearance were found. The combination of these records with the findings of urban planning historians and a plan of the town from the nineteenth century allowed for a more precise identification of the town’s urban space in the period investigated. The book also featured the oldest, previously unknown description of the location town’s borders. This paper analyzes spatial elements like the market square and nearby buildings, the town plot and its development, the shaping of the street network and the suburbs. Written sources also allowed for supplementing previous findings on the matter of the existence, course and appearance of fortifications.

4

Średniowieczna technologia witrażowa we współczesnym rzemiośle artystycznym, na podstawie pracy mnicha Teofila

Włodarczyk Adam

Szkło i Ceramika

|

2022

|

R. 73, nr 2

45--49

PL

Witraż jest techniką o średniowiecznym rodowodzie. Jej tajniki opisał w XII w. benedyktyński mnich zwany Teofilem, zdradzając tajniki sztuki witrażowej tamtych czasów. Traktat jego autorstwa szczegółowo opisuje zasady produkcji barwnych przeszkleń, które w dużym stopniu pozostają aktualne także dziś. Pomimo współczesnych udogodnień technologicznych podstawowe składniki witrażu, czyli szkło barwione w masie, farby witrażowe, ołów i światło, pozostają takie same.

EN

Stained glass is an old technique with medieval origins. These secrets were described in the 12th century by a Benedictine monk named Theophilus and revealed the secrets of stained glass at that time. His treatise describes in detail the production rules for coloured glazing, which have remained largely unchanged to this day. Despite the technological conveniences of the modern world, the essential components of stained glass – tinted glass, stained glass paints, lead and light – remain a bridge between the centuries.

5

The ruins of the castle in Koło in the light of the latest architectural and archaeological research, and their conservation issues

Piaskowska Beata, Prarat Maciej, Różański Artur, Olszacki Tomasz, Schaaf Ulrich

Architectus

|

2022

|

Nr 4 (72)

47--58

EN

The ruins of the castle in Koło are one of the better-preserved examples of a stronghold from the times of Kazimierz Wielki in the lowlands. The building has been in a state of ruin since the 17th century. A prominent corner tower with a fragment of three curtains has survived to this day. The purpose of this text is to discuss the results of architectural and archaeological research carried out in the years 2019–2020 and the project of the castle’s partial protection. The analysis of the aforementioned research made it possible to state that the construction of the stronghold began with the residential tower in the northern part. Subsequently, a tower was built in the south-west corner. In the next few stages, curtain walls were erected, closing the courtyard. In the southern part there was a gatehouse. A different construction technique enables us to conclude that there were several workshops working on it, which used single-rack and overhang scaffolding. The condition of the ruins was so bad that it was necessary to arrange a project to protect parts of one of the walls, which was completed in 2020.

PL

Przedmiotem artykułu są ruiny zamku w Kole. To jeden z najlepiej zachowanych przykładów warowni z czasów Kazimierza Wielkiego na terenach nizinnych w Polsce. Budowla ta już od XVII w. znajdowała się w stanie ruiny. Do dziś zachowała się wydatna wieża narożna z fragmentem trzech kurtyn. Celem autorów niniejszego artykułu było omówienie wyników przeprowadzonych w latach 2019–2020 badań architektonicznych i archeologicznych ruin zamkowych oraz projektu częściowego zabezpieczenia tych pozostałości. Wykonane analizy pozwoliły na konstatację, że budowę warowni rozpoczęto od wieży mieszkalnej w części północnej. W dalszej kolejności powstała wieża w narożniku południowo-zachodnim. W kolejnych kilku etapach wzniesiono mury kurtynowe, zamykając dziedziniec. W części południowej funkcjonował budynek przybramia. Zastosowane różne techniki budowlane prawdopodobnie świadczą o tym, że pracowało przy niej kilka warsztatów, które wykorzystywały rusztowania jednosztandarowe i przewieszone. Stan zachowania ruin był na tyle zły, że konieczne było wykonanie projektu zabezpieczenia fragmentu jednej ze ścian, co też wykonano w 2020 r.

6

The mediaeval roof structure over the nave of the cathedral in Kamień Pomorski in the light of architectural and dendrochronological research

Schaaf Ulrich, Prarat Maciej, Ważny Tomasz

Architectus

|

2022

|

Nr 4 (72)

3--15

EN

The subject of the article is the roof structure over the central nave of the cathedral in Kamień Pomorski. Although there are numerous studies relating to the history of the construction of this cathedral or to the development of historic roof structures in general, none of them has yet included the roof structures discussed in this work. This situation and the need to repair the construction have justified the carrying out of the architectural research to learn its construction history and carpentry technique. The research on the existing material substance in the eastern trusses, taking into account the following aspects: load-bearing structure, sides of timber framing, carpentry joints, a system of carpentry assembly marks, building material, and its processing. The results of these analyses were supplemented and compared with the results of dendrochronological research and that presented in the literature on the subject. As a result of this research, it has been possible to establish that the chancel of the Kamień Pomorski cathedral is crowned with a cross-braced collar beam roof structure, which dates back to the early 1360s. It was strengthened in the late 1860s by additional entablature above the vault rise, and an inclined queen post structure and a king post structure. The next strengthening took place fragmentarily as part of the repair that has been underway since the end of the late 2010s. Despite its age and repairs, the original structure has survived to a great extent. The type of the roof structure used above the nave in Kamień Pomorski – a cross-braced collar beam roof structure – served a specific construction function in the Middle Ages – the construction of a roof over a vault within the boundaries of the roof. A preliminary literature review has shown that examples of such solutions have survived in various parts of Europe to the present day, but only in a small number. In the territory of Poland, so far it is the only known example of this kind from the 14th century. Currently, the remaining cross-braced collar beam roof structures over both arms of the transept and chancel of the cathedral in Kamień Pomorski are included in the architectural research. A wider study on this type of mediaeval roof structures, and attempts to compare the roof structures of the Kamień Pomorski cathedral against a broader background are desirable in the future.

PL

Tematem artykułu jest konstrukcja dachowa nad nawą środkową katedry w Kamieniu Pomorskim. Istnieją wprawdzie liczne opracowania odnoszące się do dziejów budowy tej świątyni lub do rozwoju historycznych więźb dachowych ogólnie, ale w żadnym z nich nie uwzględniono omawianych w tej pracy więźb dachowych. Sytuacja ta oraz konieczność naprawy konstrukcji uzasadniły wykonanie badań architektonicznych celem rozpoznania jej historii budowlanej oraz techniki ciesielskiej. Badania zastanej substancji materialnej przeprowadzono we wschodnich wiązarach, uwzględniając następujące aspekty: strukturę nośną, strony odwiązywania, złącza ciesielskie, system ciesielskich znaków montażowych, budulec i jego obróbkę. Rezultaty tych analiz uzupełniono i skonfrontowano z wynikami badań dendrochronologicznych oraz przedstawionymi w literaturze przedmiotu. W wyniku tych badań udało się ustalić, że nawę środkową katedry kamieńskiej zwieńczyła pierwotnie więźba wolna ze ściągami, która pochodzi z początku lat 60. XIV w. Została ona wzmocniona w końcu lat 60. XIX w. przez dodatkowe belkowanie powyżej strzałki sklepienia, konstrukcję stolca leżącego oraz konstrukcję wieszarową. Kolejne wzmocnienia nastąpiły fragmentarycznie już w ramach trwającej od końca drugiego dziesięciolecia XXI w. naprawy. Mimo wiekowości i napraw pierwotna konstrukcja przetrwała w dużym stopniu.Zastosowany w Kamieniu Pomorskim typ konstrukcji dachowej – więźba wolna ze ściągami – służył w okresie średniowiecznym do konkretnego zadania budowlanego – wykonania dachu nad sklepieniem wchodzącym w jego obręb. Wstępny przegląd literatury przedmiotu wykazał, że przykłady takich rozwiązań przetrwały w różnych częściach Europy do dziś, ale tylko w małej liczbie. Z terenu Polski jest to póki co jedyny znany taki przykład z XIV w. Badaniami architektonicznymi objęto obecnie pozostałe więźby wolne ze ściągami katedry, nad oboma ramionami transeptu i prezbiterium. Warto pokusić się o przygotowanie szerszego studium na temat tego typu więźb średniowiecznych oraz próbę zestawienia więźb katedry kamieńskiej z więźbami z innych miejsc.

7

Medieval architecture of the Dominican church in Opole (the so-called "na Górce") and its transformations from the end of the 13th century to the beginning of the 18th century

Lasota Czesław, Legendziewicz Andrzej

Architectus

|

2022

|

Nr 4 (72)

37--46

EN

The article concerns the transformations of the architecture of the Dominican church of Our Lady of Sorrows and St. Wojciech (the so-called "na Górce") in Opole. The paper presents the results of original architectural research conducted from 2008 to 2017. Previous analyses regarding the construction and transformation of the church "na Górce" are based on the findings of pre-war researchers, which relied on a general inspection of the plastered building. The discussed architectural research enabled the scope of the original monastic church, and its expansion from around 1361, to be distinguished. This also applies to the enlargement of the chancel and its adaptation, as well as to the construction of a two-nave, four-bay nave. The chancel of this church was enlarged in around 1399 by adding a polygonal eastern closure, and the church itself was probably renovated and enlarged in around 1430 by the construction of an outbuilding adjacent to the nave. The presented research results significantly change the previously published description concerning the construction and transformation of the architecture of the Dominican church in Opole.

PL

Tematem artykułu są przekształcenia architektury kościoła dominikańskiego pw. Matki Boskiej Bolesnej i św. Wojciecha (tzw. na Górce) w Opolu. W pracy przedstawiono rezultaty autorskich badań architektonicznych prowadzonych między 2009 a 2017 r. Dotychczasowe analizy powstania i przekształceń kościoła na Górce opierają się na ustaleniach badaczy przedwojennych bazujących na ogólnym oglądzie otynkowanej budowli. Omówione badania architektoniczne umożliwiły wydzielenie zasięgu pierwotnego kościoła zakonnego oraz jego rozbudowy około 1361 r. obejmującej powiększenie prezbiterium i dostosowanie go do funkcji chóru zakonnego, a także wzniesienie dwunawowego, czteroprzęsłowego korpusu. Prezbiterium tej świątyni powiększono o wieloboczne wschodnie zamknięcie około 1399 r., a kościół odnowiono i powiększono o przybudówkę przy korpusie zapewne około 1430 r. Nowożytne przekształcenia bryły kościoła związane są ze wzniesieniem nawy południowej oraz przebudową korpusu i szczytu zachodniego po dwóch pożarach w 1682 i 1739 r. Zaprezentowane wyniki badań znacząco zmieniają dotychczas publikowany obraz powstania i przekształceń architektury kościoła dominikańskiego w Opolu.

8

The functional analysis of the 15th century fortification of the Grodno Castle

Biel Radosław

Architectus

|

2021

|

Nr 4 (68)

29--37

EN

The aim of the article is to discuss the potential purpose, and then a functional analysis of the structure, the stone relics of which were discovered during the archaeological research conducted in 2018 and 2019, on the zwinger of the Grodno Castle, located in Zagórze Śląskie. The chronology of the structure, based on the analysis of the accompanying artefacts, was established in the first half of the 15th century, linking its destruction with the Hussite wars that were going on at that time. The analysis of the iconographic material and the results of research carried out on similar sites in Silesia, the Czech Republic and Moravia allowed for a hypothesis that the structure in question was a relic of a so called parkan – the oldest, previously unknown line of additional fortifications. Such wooden or stone-and-wooden objects would be the first response to the firearms spreading at that time. The theoretical model of the effectiveness of this type of fortification is considered, taking into account a number of basic factors, such as the terrain, the possibilities of armaments at that time, and the location of attackers and defenders. Various scenarios are discussed, taking into consideration the results of practical and theoretical experiments related to the use of early modern firearms and artillery published in the literature on the subject. The results of the conducted analyses seem to confirm both the proposed function of the structure and a number of benefits of its construction.

PL

Celem artykułu jest omówienie potencjalnego przeznaczenia, a następnie analiza funkcjonalna konstrukcji, której kamienne relikty odkryto w trakcie badań archeologicznych prowadzonych w 2018 i 2019 r. na międzymurzu zamku Grodno, położonym w Zagórzu Śląskim. Chronologię konstrukcji, w oparciu o analizę towarzyszącego mu zabytkowego materiału ruchomego, ustalono na 1. połowę XV w., wiążąc jej zniszczenie z trwającymi wówczas wojnami husyckimi. Analiza materiału ikonograficznego i wyników badań prowadzonych na analogicznych obiektach na Śląsku, w Czechach i na Morawach pozwoliła na wysunięcie hipotezy, wedle której omawiana konstrukcja stanowiła relikt parkanu – najstarszej, nieznanej dotąd linii dodatkowych umocnień. Tego typu drewniane lub kamienno-drewniane obiekty miałyby stanowić pierwszą odpowiedź na rozpowszechniającą się wówczas broń palną. Rozpatrywany jest teoretyczny model skuteczności tego typu umocnień, biorący pod uwagę wiele podstawowych czynników, takich jak ukształtowanie terenu, możliwości ówczesnego uzbrojenia oraz lokalizacja stanowisk atakujących i obrońców. W dyskusji omawiane są różne scenariusze, uwzględniające publikowane w literaturze przedmiotu wyniki eksperymentów praktycznych i teoretycznych związanych z wykorzystaniem wczesnonowożytnej broni palnej i artylerii. Wyniki przeprowadzonych analiz wydają się potwierdzać zarówno proponowaną funkcję konstrukcji, jak i szereg korzyści płynących z jej budowy.

9

Papal bull of Benedict XIII (1394-1417) from Grodno Castle

Orlicki Łukasz

Architectus

|

2021

|

Nr 4 (68)

83--90

EN

The article aims at discussing a unique cultural property, which is the papal bull of Pope Benedict XIII that was discovered during the archaeological research conducted in Grodno Castle in 2017, as well as at determining the potential connections, as a result of which this cultural property found its place in Lower Silesia. The number of papal bulls which are discovered in contemporary Poland has been growing significantly from year to year. They are not only visually impressive artifacts, but above all good dating proofs due to the name of their issuer on each of them. In the case of identification of the papal bull discovered in Grodno Castle, initially there was a problem connected with the fact that in the history of the Catholic Church there were two popes bearing the name of Benedict XIII, i.e. Pedro de Luna who was in office at the turn of the 15th century and Francesco Orsini who ruled in the 18th century. Thanks to the source query and the comparative analysis, the issuer of the copy from Grodno Castle is undoubtedly the first of them – in historiography referred to as the Pope of Avignon obedience and colloquially as an anti-pope, due to the schism prevailing in the Church at that time. At the same time, it was ruled out that this cultural property might have been placed on the secondary deposit due to the analysis of the stratigraphy of the context layers in which it was discovered. On the basis of the query, the article also presents several hypotheses about a possible way the papal bull got to Lower Silesia. The conclusion which can be drawn from the research is the need to conduct further studies, not only on this particular cultural property, but first of all, in a broader aspect of papal bulls in Poland.

PL

Artykuł ma na celu omówienie unikatowego zabytku, jakim jest bulla papieża Benedykta XIII odkryta w trakcie badań archeologicznych prowadzonych na zamku Grodno w 2017 r., a także ustalenie potencjalnych powiązań, na skutek których zabytek znalazł się na terenie Dolnego Śląska. Z roku na rok liczba bulli odkrywanych na obszarze współczesnej Polski znacząco wzrasta. Są one nie tylko wizualnie imponującymi artefaktami, ale przede wszystkim dobrymi datownikami, z racji imienia swojego wystawcy znajdującego się na każdej z nich. W przypadku identyfikacji egzemplarza odkrytego na zamku Grodno natrafiono początkowo na problem związany z faktem występowania w historii Kościoła katolickiego dwóch papieży noszących imię Benedykta XIII – Pedra de Luny pełniącego urząd na przełomie XIV i XV w. oraz Francesca Orsiniego sprawującego władzę w wieku XVIII. Dzięki przeprowadzonej kwerendzie źródłowej i analizie porównawczej bezsprzecznie jako wydawcę egzemplarza z zamku Grodno można wskazać pierwszego z nich – w historiografii określanego mianem papieża obediencji awiniońskiej, a potocznie antypapieża, ze względu na panującą wówczas w Kościele schizmę. Jednocześnie wykluczono, że zabytek mógł znaleźć się na złożu wtórnym z racji analizy stratygrafii nawarstwień kontekstu, w którym go odnaleziono. W oparciu o przeprowadzoną kwerendę w artykule zaprezentowano też kilka hipotez dotyczących sposobu, w jaki bulla trafiła na Dolny Śląsk. Wnioskiem płynącym z przedstawionych badań jest potrzeba przeprowadzenia dalszych studiów, nie tylko nad tym konkretnym zabytkiem, ale przede wszystkim w szerszym aspekcie bulli papieskich na terenie Polski.

10

Medieval fortifications of Czech towns

Chorowska Małgorzata

Architectus

|

2021

|

Nr 1 (65)

95--97

EN

The review contains the discussion on the monumental catalog of medieval fortifications of cities and towns in the present-day Czech Republic by Vladislav Razím. The catalog has been published in parts by Národní Památkový Ústav in Prague since 2019. So far, parts two and three were published, which are devoted respectively to: part 2, in two volumes – to cities from the historic territory of Bohemia and Moravia, and part 3 – to the Czech part of Silesia. The first part – interpretative, will be a synthesis of the issues of urban medieval defensive architecture. Noteworthy are both the volume of the work, which includes a total of 260 catalog entries, as well as the capacity and length of the texts of individual entries, richly illustrated with the material from historical and architectural research – inventory, iconographic, and photographic. What is most important is the methodology of the research conducted, which was consistently applied in all of the developed defense objects, guaranteeing an in-depth recognition of their ori-gins, architectural changes, functions, and spatial context. Summing up, it can be said that the literature on medieval Czech defense architecture has been enriched with an exceptionally valuable position.

PL

W recenzji omówiono monumentalny katalog obwarowań średniowiecznych miast i miasteczek z terenu obecnej Republiki Czeskiej, autorstwa Vladislava Razíma, wydawany od 2019 r. przez Národní Památkový Ústav w Pradze. Dotychczas ukazały się część druga i trzecia, poświęcone odpowiednio: część 2, w dwóch tomach – miastom z terenu historycznych Czech i Moraw, a część 3 – czeskiej części Śląska. Pierwsza część – interpretacyjna – będzie stanowić syntezę zagadnień miejskiej średniowiecznej architektury obronnej. Na uwagę zasługują zarówno objętość pracy obejmującej w sumie 260 haseł katalogowych, jak i pojemność oraz długość tekstów poszczególnych haseł, bogato zilustrowanych materiałem pochodzącym z badań historyczno-architektonicznych – inwentaryzacyjnym, ikonograficznym i fotograficznym. To, co najważniejsze, to metodyka przeprowadzonych badań, konsekwentnie zastosowana we wszystkich opracowywanych obiektach obronnych, dająca gwarancję dogłębnego rozpoznania ich metryki, przemian architektonicznych, funkcji i kontekstu przestrzennego. Podsumowując, można powiedzieć, że literatura poświęcona średniowiecznej architekturze obronnej Czech została wzbogacona o wyjątkowo cenną pozycję.

11

Chronology of transformations in Grodno Castle from the 13th to the mid-16th century

Chorowska Małgorzata

Architectus

|

2021

|

Nr 4 (68)

3--19

EN

The aim of the article is to present the results of the architectural research on Grodno Castle which was carried out by the author in the years 2017-2019 in cooperation with Radosław Biel and a query of published written sources by Agnieszka Gryglewska. They shed new light on the chronology of transformations in the structures of the upper castle in the period from the end of the 13th to around the mid-16th century. Contrary to what has been previously thought, the shape of the upper castle consisting of three wings of buildings with a height of 3-4 storeys was formed in a different way at that time. This was previously attributed to construction actions undertaken in the early modern age. The late-medieval origin also refers to the tower perimeter of the middle castle and the lower part of the wall protecting the zwinger. As a result of the conducted studies and field research, construction actions which were undertaken in the Middle Ages in the upper castle, can be grouped into three phases that occurred in around 1300, 1350 and 1500. In phase 1, a high perimeter wall with battlements and a hoarding overhanging the entrance gate to the castle and a section of the southern wall from the rocky slope and the road running along the River Bystrzyca Valley, were constructed. The wall climbed a rocky slope, culminating on the eastern side. There, at the highest point of the hill, it formed a square tower in plan with the same height as its adjacent sections. This fact makes us connect Grodno Castle with the type of the so-called coat castles, relatively rare in Silesia, but numerous in the territory of Bohemia. The wall surrounded a large courtyard and the rock on which the princely house was built. The entrance to the castle led from the south-west through a high ogival gate arcade secured with a portcullis. In around the mid-14th century, a long two-winged house was added to the inner side of the defensive wall. It had two storeys and reached half the height of the present 2nd storey of the castle. From the east, the southern wing reached the rock on which the oldest castle building was built. The last medieval extension probably took place at the beginning of the 16th century, due to the fact that the Czetryc family obtained a royal privilege in 1502 and a lucrative customs house in Jedlinka. As a result, the two-storey stone house was transformed into a four-storey stone and brick house, although some of its internal divisions and the rooms above the kitchen were made of wood. The storeys of the heightened house "climbed onto the rock" on which the house from phase 1 previously stood and were closed from the north with a thick stone wall. Even further to the north there was a brick kitchen. The most important room in the house was a magnificent two-storey hall which occupied the entire central part of the southern wing on the 3rd storey. Thus, it turned out once again that the scope of construction works which were carried out in the castle in the Middle Ages and the size of its body turned out to be larger than originally assumed.

PL

Celem artykułu jest przedstawienie wyników badań architektonicznych zamku Grodno przeprowadzonych przez autorkę w latach 2017-2019, przy współpracy Radosława Biela, oraz kwerendy publikowanych źródeł pisanych przygotowanej przez Agnieszkę Gryglewską. Rzucają one nowe światło na chronologię przeobrażeń zabudowy górnego zamku w okresie od końca XIII do około połowy XVI w. Inaczej niż dotychczas sądzono, ukształtowała się wówczas bryła zamku górnego, złożona z trzech skrzydeł zabudowy o wysokości 3-4 kondygnacji, co przypisywano dotąd działaniom budowlanym podejmowanym w dobie nowożytnej. Średniowieczną metrykę przypisano także do obwodu basztowego średniego zamku i dolnej części muru osłaniającego międzymurze. W wyniku przeprowadzonych studiów i badań terenowych stwierdzono, że działania budowlane podejmowane w średniowieczu na górnym zamku można pogrupować w trzech fazach zaistniałych ok. 1300 r., ok. 1350 i ok. 1500 r. W pierwszej fazie powstał wysoki mur obwodowy z blankowaniem i hurdycją nadwieszoną nad bramą wjazdową do zamku i odcinkiem muru południowego od strony skalnego zbocza i traktu drożnego biegnącego doliną rzeki Bystrzycy. Mur wspinał się po skalnym zboczu, osiągając kulminację po stronie wschodniej. Tam, w najwyższym punkcie wyniesienia formował kwadratową w planie basztę, o tej samej wysokości co przyległe jego odcinki. Stwierdzenie tego faktu każe wiązać zamek Grodno z typem tzw. zamków płaszczowych, stosunkowo rzadkich na Śląsku, lecz licznych na terenie Czech. Mur opasywał obszerny dziedziniec i skałę, na której zbudowano książęcy dom. Wjazd do zamku prowadził od południowego zachodu przez wysoką, ostrołuczną arkadę bramną zabezpieczoną broną. Około połowy XIV w. do wewnętrznej strony muru obronnego został dobudowany długi, dwuskrzydłowy dom. Miał on dwie kondygnacje i sięgał do połowy wysokości obecnego I piętra zamku. Od wschodu skrzydło południowe dobijało do skały, na której wznosił się najstarszy budynek zamkowy. Ostatnia średniowieczna rozbudowa nastąpiła zapewne w początkach XVI w., w związku z uzyskaniem przez właścicieli zamku przywileju królewskiego i lukratywnej komory celnej w Jedlince. W jej efekcie dwukondygnacyjny, kamienny dom został przekształcony w czterokondygnacyjny dom kamienno-ceglany, choć część jego wewnętrznych podziałów i izby nad kuchnią pozostały wykonane w drewnie. Piętra podwyższonego domu „weszły na skałę”, na której wcześniej stał dom z I fazy, i zostały zamknięte od północy grubą, kamienną ścianą. Jeszcze dalej na północ znajdowała się murowana kuchnia. Najważniejszym pomieszczeniem domu była potężna, dwukondygnacyjna aula zajmująca na poziomie II piętra całą środkową część skrzydła południowego. Tym samym po raz kolejny okazało się, że zakres prac budowlanych, jakie prowadzono na zamku w średniowieczu, i jego bryła były znacznie bardziej rozległe, niż początkowo przypuszczano.

12

Ruiny zamku w Czchowie – analiza prac konserwatorskich i budowlanych

Martyka Anna

Wiadomości Konserwatorskie

|

2020

|

Nr 64

28--44

PL

Średniowieczny zamek w Czchowie, usytuowany na jednym ze wzgórz nad Dunajcem, stanowi niezwykle malowniczą dominantę w krajobrazie miasta i okolicy. Jest to jeden z najstarszych zamków królewskich zbudowanych przy trakcie handlowym na Węgry. Jako pierwsza powstała wieża strażnicza, której inicjatorem był prawdopodobnie król Wacław II. Strażnica wraz z komorą celną zapewniały militarną i administracyjną ochronę interesów państwa polskiego na jego południowym pograniczu. O wyjątkowości zamku w Czchowie świadczy jego sąsiedztwo w postaci średniowiecznego układu urbanistycznego z gotyckim kościołem i drewnianą dzwonnicą oraz wczesnośredniowiecznej osady o nazwie Grodzisko. W wyniku zakończonej w roku 2018 konserwacji i rekonstrukcji założenia zamkowego dominantą wysokościową krajobrazu miejskiego stała się już nie tylko wolno stojąca wieża, lecz także zrekonstruowana baszta bramna. Oprócz znaczenia w wymiarze symbolicznym i kulturowym zabytek zyskał nowe wartości użytkowe i ekonomiczne jako atrakcja oraz miejsce edukacji i wypoczynku turystów i mieszkańców.

EN

The medieval castle in Czchów, situated on one of the hills above the Dunajec River, is an exceedingly picturesque landmark in the landscape of the town and the nearby countryside. It is one of the oldest royal castles to be built near the trade route to Hungary. A guard tower was the first to be built, probably on the orders of king Wenceslaus II. The guard tower, along with a customs chamber, ensured the military and administrative protection of the Polish state’s interests in its southern borderlands. The exceptionality of Czchów Castle is highlighted by its proximity to a medieval urban layout with a Gothic church and a timber bell tower, along with an early medieval settlement named Grodzisko. As a result of the conservation and reconstruction of the castle complex, it was not only the freestanding tower that acted as the vertical landmark of the townscape, but also the reconstructed gatehouse tower. Apart from its symbolic and cultural significance, the heritage site gained new utilitarian and economic values as an attraction and place of education and rest for tourists and residents.

13

Ochrona konserwatorska kamienic w Toruniu – analiza 100 lat doświadczeń i prognozy

Prarat Maciej, Zimna-Kawecka Karolina

Wiadomości Konserwatorskie

|

2020

|

Nr 63

17--32

PL

Celem niniejszego artykułu jest próba podsumowania dotychczasowych działań konserwatorskich podejmowanych w stosunku do historycznych kamienic mieszczańskich w Toruniu. Najstarsze prace prowadzili już na początku XX wieku niemieccy konserwatorzy, a w okresie międzywojennym polscy. Dotyczyły one głównie fasad. Dopiero po II wojnie światowej przyjęto jasno określone kryteria postępowania. Konserwacji i restauracji podlegały nie tylko elewacje, lecz także układ przestrzenno-funkcjonalny oraz wystrój. Zakres ingerencji konserwatorskiej wynikał ze stopnia zachowania historycznej struktury: od pozostawienia świadków w elewacjach po odtworzenie pierwotnego układu przestrzennego. Ewolucja podejścia konserwatorskiego do kamienic odzwierciedlała ogólne zmiany w teorii ochrony zabytków. Dziś natomiast konieczna wydaje się intensyfikacja prac badawczych, których celem powinna być synteza rozwoju jednego z najważniejszych zespołów domostw w Polsce.

EN

The aim of this paper is to summarize the restoration activities carried out so far in relation to historic tenement houses in Toruń. The earliest procedures were conducted at the beginning of the twentieth century by German conservators, and in the interwar period by Polish ones. They mainly concerned the facades. Only after the Second World War, clearly defined restoration criteria of were adopted. It was not only the facades that were subjected to conservation and restoration, but also the spatial and functional layout and ornamentation. The scope of the conservation intervention resulted from the degree of preservation of the historical structure: from leaving witnesses in the facades to recreating the original spatial arrangement. The evolution of the conservation approach to tenement houses reflected general changes in the theory of monument protection. Today, however, it seems necessary to intensify research work, the aim of which should be to synthesize the development of one of the most important complexes of households in Poland.

14

Nowe technologie w badaniach zabytków architektury. Analiza parametryczno-algorytmiczna gotyckiego sklepienia w Szydłowcu

Kulig Anna, Filipowski Szymon, Wójtowicz Maciej

Wiadomości Konserwatorskie

|

2020

|

Nr 64

59--74

PL

Przedmiotem opracowania jest gotyckie sklepienie w prezbiterium kościoła w Szydłowcu. Powiązany z nim jest oryginalny dużych rozmiarów ryt, zachowany na ścianie nawy głównej, pełniący podczas realizacji świątyni funkcję swoistego „projektu wykonawczego”. To unikat w skali europejskiej i jedyny taki zespół śladów dawnego rzemiosła budowlanego. Ryt, odkryty po pięciu wiekach, wzbudził duże zainteresowanie badaczy wskazujących nieliczne przypadki podobnych rysunków, zachowanych jednak fragmentarycznie na posadzkach, tarasach, ścianach czy sklepieniach. Na przestrzeni lat powstały hipotezy rekonstrukcyjne dotyczące faz rysunkowych i realizacyjnych tego dzieła w Szydłowcu. Autorów artykułu zainteresowały zależności między projektem a zrealizowanym kształtem sklepienia, czyli zagadnienie, w jakim stopniu odwzorowano w naturalnej skali koncepcje zapisane na płaskim rysunku. Dokonano analizy porównawczej przebiegu żeber ze stanem istniejącym wymurowanych segmentów kamiennych łuków żebrowych. Podczas prac zastosowano nowoczesny sprzęt pomiarowy i zaawansowane oprogramowanie. Celem badań było określenie i sklasyfikowanie wzajemnych podobieństw i różnic.

EN

This paper discusses Gothic vault located in the presbytery of a church in Szydłowiec. It is linked with an original, large engraving that has survived in the wall of the church’s main nave, and acted as a sort of “construction- phase design” during the church’s construction. It is a unique specimen on the European scale and the only complex of traces of historical construction craftsmanship of its kind. The engraving, uncovered after five centuries, inspired considerable interest in scholars who pointed to rare cases of similar drawings that have been only fragmentarily preserved on floors, terraces, walls or vaults. Over the years, reconstructive hypotheses were formulated concerning the drawing and construction phases of the Szydłowiec vault. The authors became interested in the dependencies between the design and the geometry of the vault as built, i.e. the degree to which the conceptual proposals recorded on the drawing were expressed on a natural scale. The authors performed a comparative analysis of the outline of the ribs, comparing them with the existing state of the ribbed stone arch segments. Modern measurement equipment and advanced software was used. The goal of the study was to determine and classify similarities and differences between the elements.

15

Historia rozwoju przestrzennego Przecławia w średniowieczu w kontekście bieżącej ochrony konserwatorskiej – wybrane zagadnienia

Figurska-Dudek Joanna, Kuśnierz-Krupa Dominika, Malczewska Joanna, Kuśnierz Kazimierz

Wiadomości Konserwatorskie

|

2020

|

Nr 63

33--45

PL

Artykuł dotyczy miasta Przecław. Autorzy podjęli próbę określenia genezy jego powstania oraz rozwoju urbanistycznego w okresie średniowiecza. Ośrodek położony jest obecnie na terenie województwa podkarpackiego, ale historycznie należał do ziemi sandomierskiej. Dokonano analizy stanu badań oraz archiwalnych materiałów źródłowych, w tym pisanych, kartograficznych i ikonograficznych. Przeprowadzono również badania terenowe oraz analizę współczesnych podkładów sytuacyjno-wysokościowych. Powyższe badania zostały uzupełnione o weryfikację bieżących form ochrony krajobrazu kulturowego, ze szczególnym uwzględnieniem średniowiecznego układu urbanistycznego.

EN

This paper focuses on the town of Przecław. The authors made an attempt to determine the genesis of its founding and urban development during the Middle Ages. The town is currently located in the Subcarpathian Voivodeship, while historically belonging to the land of Sandomierz. The authors performed an analysis of the state of research and archival source materials, including written, cartographic and iconographic studies. They also conducted field studies and an analysis of contemporary survey maps. These studies were supplemented with a verification of applicable forms of cultural landscape protection while placing a particular focus on medieval urban layouts.

16

Historia rozwoju przestrzennego Gorlic w średniowieczu w kontekście bieżącej ochrony konserwatorskiej – wybrane zagadnienia

Kuśnierz Kazimierz

Wiadomości Konserwatorskie

|

2020

|

Nr 64

17--27

PL

Artykuł dotyczy zabytkowego miasta Gorlice, lokowanego w połowie XIV wieku. Autor omówił etapy rozwoju przestrzennego ośrodka w kontekście aktualnych problemów jego ochrony konserwatorskiej. Gorlice położone są obecnie na terenie województwa małopolskiego, a w przeszłości były ważnym ośrodkiem ziemi bieckiej. Dokonano analizy stanu badań oraz archiwalnych materiałów źródłowych, w tym pisanych, kartograficznych i ikonograficznych. Przeprowadzono badania terenowe oraz analizę bieżących form ochrony krajobrazu kulturowego miasta. W podsumowaniu zaakcentowano pilną potrzebę objęcia ochroną konserwatorską poprzez wpis do rejestru układu urbanistycznego Gorlic, który według autora zachował duże wartości zabytkowe i jest jednym z najważniejszych elementów krajobrazu kulturowego miasta.

EN

The paper discusses the historic town of Gorlice. The author describes the stages of spatial development of the town in the context of current issues of its conservation. Gorlice is currently situated within the Lesser Poland Voivodeship, and was an important town of the Biecz region in the past. An analysis of the state of research has been carried out and of archive source materials, including the written, cartographic and iconographic records. Field research and an analysis of current forms of protection of the cultural landscape of the town have also been carried out. In the conclusion, the need to put Gorlice under conservation protection was emphasized, by means of inscribing in the heritage register the urban layout of the town which, accord-ing to the author, has retained its considerable historic value and is one of the most important elements of the cultural landscape of the town.

17

Elewacja północna ratusza w Kożuchowie – problematyka badawczo-konserwatorska

Legendziewicz Andrzej, Marcinów Aleksandra

Wiadomości Konserwatorskie

|

2020

|

Nr 62

122--135

PL

Artykuł omawia problematykę badawczo-konserwatorską gotyckiej elewacji północnej ratusza w Kożuchowie. Na wstępie przedstawiono opis ściany sprzed ostatnich prac remontowych oraz omówiono historię siedziby władz municypalnych na podstawie wzmianek źródłowych, dotychczasowych badań i literatury. Opisano metodologię prac badawczych wykonanych przez autorów oraz ich wyniki, które umożliwiły weryfikację prezentowanych w literaturze tez. Rozpoznana technologia budowy wykazała, że ratusz powstał prawdopodobnie w drugiej połowie XIV w. lub na początku kolejnego stulecia, a nie – jak twierdzili dotychczasowi badacze – u schyłku XV w. Ostatnie badania architektoniczne dały możliwość weryfikacji także zakresu działań rekonstrukcyjnych dokonanych na elewacji północnej ratusza w latach 1959–1966. Uszkodzony podczas II wojny światowej obiekt częściowo odbudowano, a gotycką ścianę – zasłoniętą do roku 1945 przez barokowe kamienice – wyeksponowano. Jednym z głównych celów prac konserwatorskich z lat 2016–2017 było zachowanie gotyckich reliktów, a także rekonstrukcja i wiarygodna ekspozycja częściowo zniekształconego w latach sześćdziesiątych XX w. średniowiecznego wystroju.

EN

Research and conservation issues concerning the Gothic north elevation of Kużuchów’s town hall are discussed in this paper. First, it presents the condition of the wall from before the latest repair work and the history of the building where the municipal authorities seat based on source materials, the research work that has been performed so far and the literature. The methodology of the research work performed by the authors is further described. Then, the paper highlights the results of that work, which created a chance to verify the town hall origin theses presented in the literature. The construction technology indicated that the town hall had probably been built in the second half of the fourteenth century or at the beginning of the fifteenth century, and not at the very end of the fifteenth century as other researchers had thought. The recent architectural research also raised the possibility for verifying the extent of the north elevation reconstruction work between 1959 and 1966. The structure, which was damaged during the Second World War, was partly reconstructed and the Gothic wall, which had been obscured until 1945 by Baroque tenement houses, was enhanced. Finally, the paper presents the recent conservation work performed in 2016 and 2017 and aimed at maintaining the Gothic relicts and at reconstructing and reliably exhibiting the medieval decoration, which was partly distorted in the 1960s.

18

Experiences in Public Archaeology in Italy: a disciplinary field in the process of being defined

Vannini Guido

PUA Przestrzeń Urbanistyka Architektura

|

2020

|

Vol. 2

7--44

EN

As part of shared research programmes of the Universities of Florence and Krakow between archaeology and medieval architecture, this essay aims to offer an illustrated overview of themes and methodological procedures in the field of public archaeology, derived from activities carried out by the Chair of Medieval Archaeology of the University of Florence in Italy and in the Near East over the last two decades. These same activities are also examples of the first (2006) activities in Italy (and among the first in continental Europe) of the scientific and academic foundation of this specific field given by the British School of the UCL. The Italian-Polish collaboration particularly includes projects the University is working on with the PAN (in Warsaw/IAEO, Wroclaw, Gdansk), the Jagiellonian University of Krakow and the CNR-ITABC in Rome.

PL

Artykuł powstał jako rezultat wspólnych programów badawczych Uniwersytetu we Florencji i Politechniki Krakowskiej z pogranicza archeologii i architektury średniowiecznej. Tekst ma na celu przedstawienie ilustrowanego przeglądu tematów i procedur metodologicznych z zakresu archeologii publicznej.

19

Wieża bramna Zamku Górnego w Opolu

Legendziewicz Andrzej

Wiadomości Konserwatorskie

|

2019

|

Nr 60

26--39

PL

Artykuł prezetuje wyniki badań architektonicznych wieży bramnej zamku Górnego w Opolu. We wstępie omówiono najstarsze wzmianki, dotychczasową literaturę oraz przedstawiono opis obiektu. Bazując na wynikach badań realizację wieży bramnej można wiązać z działalnością księcia Władysława Opolczyka i osadzić w latach 1382–87. Średniowieczną wieżę bramną wzniesiono na planie prostokąta. Dość regularną kompozycję gotyckiej elewacji tworzyły wnęki oraz otwory zakomponowane na dwóch poziomach. Najniższy złożony był z otworu bramnego flankowanego przez dwie ostrołuczne blendy i parę lizen, oraz okulusa na południowym skraju. Drugi poziom, oddzielony płyciną fryzową, posiadał dwoje okien prostokątnych – na osi nad przejazdem oraz nad południową lizeną. Powyżej nich założono ganek hurdycji. We wnętrzach dwóch dolnych kondygnacji zlokalizowano pomieszczenia obsługi mostu zwodzonego, lochu, a także pieca ogrzewającego salę na piętrze. Poziom przejazdu wypełniała sień i izba straży oraz studnia – zejście na poziom obsługi mostu. Najwyższa kondygnacja miała funkcję obronną. Wieżę przebudowano w XVII wieku, a także w latach 1858–59, kiedy to zwieńczenie ukształtowano w formie stylizowanego niskiego krenelaża. Klatkę schodową wprowadzono w 1898 roku, a elewację północną zasłonięto w 1938 roku.

EN

The article presents the results of architectural research of the gate tower of the Górny Castle in Opole. In the introduction, the oldest mentions, current literature and description of the object are discussed. Based on the results of research, the implementation of the gate tower can be associated with the activities of Prince Vladislaus II of Opole and embedded in 1382–87. The medieval gate tower was erected with a rectangular plan with the front facing east. Quite a regular composition of the Gothic façade was formed by recesses, widows and door composed on two levels. The lowest one was composed of: a gate opening flanked by two pointed blends and a pair of pilaster strips, and an oculus on the southern edge. The second level, separated by a frieze panel, had two rectangular windows – on the axis above the passage and above the southern panel. Above them, the wooden hoards was established. The interiors of the lower two floors have service rooms for drawbridges, a dungeon and a furnace heating the room on the first floor. The level of the passage was filled with an entrance hall and a fire chamber and a well – descent to the level of bridge service. The top floor had a defensive function. The tower was rebuilt in the 17ᵗʰ century, and also in the years 1858–59, when the crown was shaped in the form of a stylized low battlement. The façade arrangement was also changed by introducing semi-circular and pointed windows openings. A cage frame was introduced in 1898 and the north facade was covered in 1938.

20

Architecture of medieval breweries in Cistercian abbeys

Łużyniecka Ewa, Szałamacha Tadeusz

Technical Transactions

|

2019

|

Vol. 116, iss. 1

23--34

EN

The paper presents some conclusions regarding the architecture of medieval breweries in selected Cistercian abbeys. The conclusions have been formulated on the basis of research of Cistercian monasteries in Poland, Germany, and the Czech Republic, as well as recently in France, which have been conducted for 30 years by the author.The main observation is that there are very few original structures like these which were built in the Middle Ages. Another conclusion regards the location of breweries within the area of the monasteries. The rule was to build them by watercourses either away from the centre of the abbeys or by the western wings of cloistral buildings. The examples presented in the paper also confirm the thesis known from previous publications, namely that the architecture of monastic breweries, on the one hand, reflected the economic situation of the abbey and, on the other, the time and style as well as the region where it was established.

PL

W artykule przedstawiono kilka wniosków dotyczących architektury średniowiecznych browarów w wybranych opactwach cysterskich. Wnioski te zostały sformułowane na podstawie prowadzonych przez autorkę od 30 lat badań klasztorów cysterskich w Polsce, Niemczech i Czechach oraz ostatnio we Francji. Głównym spostrzeżeniem jest to, że przetrwało do dziś bardzo niewiele tego typu budowli z czasu średniowiecza. Następny wniosek dotyczy lokalizacji browarów w obrębie murów klasztornych. Zasadą było budowanie ich przy ciekach w dwojaki sposób: w oddaleniu od centrum opactwa lub przy zachodnich skrzydłach budynków klauzur. Zaprezentowane w artykule przykłady potwierdziły także znaną z dotychczasowych opracowań tezę, że architektura browarów klasztornych była odzwierciedleniem z jednej strony pozycji ekonomicznej opactwa, z drugiej strony czasu i stylu oraz rejonu, w którym powstawał.