Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Vegetation Changes and Rare Plant Species in Grasslands in the Middle Wieprz Valley (PLH060005)

Warda M., Stamirowska-Krzaczek E., Kulik M., Tatarczak M., Bochniak A.

Rocznik Ochrona Środowiska

|

2018

|

Tom 20, cz. 1

481--494

EN

The studies were conducted in the years 2005 and 2017 using the Braun-Blanquet method. The objective of studies was to investigate the condition of the grassland vegetation, including the presence of rare and endangered plant species in the Middle Wieprz Valley (PLH060005). The investigation in this area concerned the vegetation of rush meadows, wet and fresh meadows, and the presence of characteristic rare and endangered species in the communities under study. A Natura 2000 area (PLH060005) comprises a mosaic of land and water habitats and such a pattern of natural environment conditions favours the occurrence of varied plant associations. However, the extensive utilization of meadows or the lack of it pose a serious threat in the Middle Wieprz Valley to plant communities. The previously investigated rush communities as well as wet and fresh meadow communities are currently monitored to evaluate changes in vegetation of the studied grasslands. Principal Component Analysis was used to examine the changes in the percentage share of various characteristic species in three different types of communities between 2005 and 2017. The results of the currently conducted phytosociological survey indicate that the smallest changes in the floristic composition of the sward occur in the rush and wet meadow communities although fluctuations of the number of some plant species can be observed there. The more important changes in the species composition of meadow sward were confirmed in the following associations of the Molinio-Arrhenatheretea class: Ass. Lolio-Cynosuretum R.Tx. 1937, Ass. Cirsietum rivularis NOWIŃSKI 1927 and lower changes in the assotiation of the Arrhenatheretum elatioris BR.-BL. ex SCHERR. 1925. Analyzing the differences in the species composition of the sward that occurred in the studied communities between 2005 and 2017, it can be concluded that the biggest changes concern the Lolio-Cynosuretum association. A considerably greater presence of species characteristic of the Molinio-Arrhenatheretea class was found in the sward of this association in 2017 in comparison with the state of the vegetation cover in 2005. A similar trend, but with less distinct changes, can be observed in the Cirsietum rivularis association where an increasing proportion of characteristic species of the Molinio-Arrhenatheretea class was confirmed. In the period under study, no significant changes in the vegetation cover of the Arrhenatheretum elatoris association were found, as evidenced by the distribution of points corresponding to the particular sites of this community, covering similar areas in both years compared. However, sward condition of this plant association was not good enough in the previous study period. Among species from studied grassland communities in the Middle Wieprz Valley, the following species were very rarely occurring: Dactylorhiza incarnata (L.) SOÓ, Dactylorhiza majalis s.l. (Rchb.) P.F. Hunt et Summerh., Dianthus superbus L. ssp. superbus, Orchis militaris L., Lathyrus palustris L., Tragopogon pratensis L. ssp. orientalis (L.) Čelak, Cirsium rivulare (Jacq.) All. and Cynosurus cristatus L. The lack of utilization of the sward for pasturage has probably contributed to the considerably decreased numbers of the characteristic species Cynosurus cristatus. In the study area, this species can be regarded as very rare, even vulnerable, if the community for this association is not placed under active protection.

PL

Badania przeprowadzono w latach 2005 i 2017 metodą Braun-Blanqueta w Dolinie Środkowego Wieprza (PLH060005). Przedmiot fitosocjologicznych badań na tym obszarze stanowiła szata roślinna łąk szuwarowych, wilgotnych i świeżych oraz obecność w badanych zbiorowiskach – gatunków charakterystycznych, rzadkich i zagrożonych. Obecnie prowadzi się monitoring poprzednio badanych zbiorowisk szuwarowych oraz zbiorowisk łąk wilgotnych i świeżych w celu oceny zmian w szacie roślinnej badanych użytków zielonych. Obszar Natura 2000 (PLH060005) stanowi mozaikę środowisk lądowych i wodnych, a taki układ warunków środowiska sprzyja występowaniu różnorodnych zespołów roślinnych. Jednakże, ekstensywne użytkowanie łąk lub jego brak stanowią w Dolinie Środkowego Wieprza poważne zagrożenie dla zbiorowisk roślinnych. Do zbadania zmian w udziale różnych gatunków charakterystycznych w 3 różnych typach zbiorowisk między latami 2005 i 2017 wykonano również wielowymiarową analizę składowych głównych PCA. Wyniki obecnie prowadzonych badań fitosocjologicznych wskazują, że najmniejsze zmiany w składzie florystycznym runi obserwuje się w zbiorowiskach szuwarowych i łąk wilgotnych, chociaż dostrzega się tam wahania liczebności niektórych gatunków roślin. Bardziej znaczące zmiany w składzie gatunkowym runi łąkowej potwierdzono w następujących zespołach roślinnych klasy Molinio-Arrhenatheretea: Lolio-Cynosuretum R.Tx. 1937, Cirsietum rivularis NOWIŃSKI 1927 i mniejsze zmiany w zespole Arrhenatheretum elatioris BR.-BL. ex SCHERR. 1925. Analizując różnice w składzie gatunkowym runi, które zaistniały w badanych zbiorowiskach w okresie między 2005 i 2017 rokiem można stwierdzić, że największe zmiany dotyczą zespołu Lolio-Cynosuretum. W runi tego zespołu stwierdzono w 2017 roku znacznie większą obecność gatunków charakterystycznych dla klasy Molinio-Arrhenatheretea niż w 2005 roku. Podobną tendencję, ale mniej wyraźne zmiany dotyczą zespołu Cirsietum rivularis. W badanych latach nie zaobserwowano znaczących zmian w szacie roślinnej zespołu Arrhenatheretum elatoris, o czym świadczy rozmieszczenie punktów odpowiadających poszczególnym stanowiskom występowania tego zbiorowiska, które zajmują podobne obszary w obu porównywanych latach. Wśród roślin kształtujących zbiorowiska użytków zielonych w Dolinie Środkowego Wieprza bardzo rzadko występowały następujące gatunki: Dactylorhiza incarnata (L.) SOÓ, Dactylorhiza majalis s.l. (Rchb.) P.F. Hunt et Summerh., Dianthus superbus L. ssp. superbus, Orchis militaris L., Lathyrus palustris L., Tragopogon pratensis L. ssp. orientalis (L.) Čelak, Cirsium rivulare (Jacq.) All. i Cynosurus cristatus L. Brak pastwiskowego użytkowania runi przyczynił się prawdopodobnie do znacznego spadku liczebności gatunku charakterystycznego – Cynosurus cristatus L. W badanym rejonie gatunek ten można uznać jako bardzo rzadki, a nawet narażony na wyginięcie, jeśli zbiorowisko tego zespołu nie zostanie objęte czynną ochroną.

2

Changes of the Phragmitetea Class Vegetation in the Bystra Valley, Eastern Poland

Kulik M., Bochniak A., Baryła R., Warda M., Wyłupek T.

Rocznik Ochrona Środowiska

|

2018

|

Tom 20, cz. 2

1049-1065

EN

The aim of the study was to analyse the vegetation changes of the Phragmitetea class in the valley of the Bystra river in Eastern Poland after a period of 41 years, identify the direction of plant communities succession, and to analysis of changes based on the average values of Ellenberg’s indicators calculated for particular reed communities. The studies were conducted in the years 1973 and 2014 in the valley of the Bystra river, on grasslands of an area of approx. 30 ha belonging to farmers from the following localities: Nałęczów (2.5 ha), Łąki (2.7 ha), Wąwolnica (4.9 ha), Mareczki (3.0 ha), Rogalów (2.3 ha), Zawada (1.6 ha), Bartłomiejowice (3.3 ha), Chmielnik (0.9 ha), Góra (1.1 ha), Szczuczki (1.4 ha), Łubki (2.4 ha) and Nowy Gaj (3.6). The Bystra river (Eastern Poland) starts in Czesławice and flows from the east to the west, emptying into the Vistula at Bochotnica. It is fed by several streams, the largest of which is the Czerka river. The mouths of these streams and the numerous springs form pools of stagnant water where rush communities of the Phragmitetea class occur. 44 phytosociological relevés were performed in 1973 and 41 in 2014 according to the Braun-Blanquet (1964) method. The floristic diversity after a period of 41 years was identified based on the phytosociological structure and mean number of species in the particular relevés of the phytocoenoses under study. Changes of the climatic (L – light, T – temperature, K – continentality) and edaphic (F – moisture, R – reaction, N – nitrogen content) conditions were assessed using ecological indicator values by Ellenberg et al. (1992). The Caricetum gracilis association (57% of the patches) was the dominant plant community from the Phragmitetea class in the valley of the Bystra river in 1973 and 2014. The other communities included Phragmitetum australis, Glycerietum maximae and Phalaridetum arundinaceae. The plant communities from the Phragmitetea class are characterised by a high resistance to anthropogenic pressure because most of the patches of the analysed associations in the Bystra valley survived in unchanged form for 41 years. Most changes in the vegetation cover of the rush communities resulted from the abandonment, which first leads to reduced floristic diversity manifested in the dominance of characteristic species and disappearance of low plants. In the second stage, secondary succession can occur, manifested in a greater abundance of shrubs and trees, which was observed after 41 years in the Bystra valley in the form of communities of the Alnion glutinosae alliance. Other changes in the plant communities occurred as a result of changes in habitat conditions (lower values of Ellenberg’s indices) and systematic utilisation, which led to the more frequent occurrence of species from the Molinio-Arrhenatheretea class.

PL

Celem badań była ocena zmian roślinności z klasy Phragmitetea w dolinie rzeki Bystrej we wschodniej Polsce po 41 latach, kierunków sukcesji w zbiorowiskach roślinnych oraz analiza zmian na podstawie średnich wartości liczb Ellenberga obliczonych dla poszczególnych zbiorowisk szuwarowych. Badania zostały przeprowadzone w latach 1973 i 2014 w dolinie rzeki Bystrej, na trwałych użytkach zielonych o powierzchni około 30 ha, należących do rolników z następujących miejscowości: Nałęczów (2,5 ha), Łąki (2,7 ha), Wąwolnica (4,9 ha), Mareczki (3,0 ha), Rogalów (2,3 ha), Zawada (1,6 ha), Bartłomiejowice (3,3 ha), Chmielnik (0,9 ha), Góra (1,1 ha), Szczuczki (1,4 ha), Łubki (2,4 ha) i Nowy Gaj (3,6). Rzeka Bystra wypływa w Czesławicach i płynie z kierunku wschodniego na zachód, wpadając do Wisły w Bochotnicy. Zasilana jest kilkoma strumieniami, z których największy to rzeka Czerka. Ujścia tych cieków oraz liczne źródliska tworzą rozlewiska, w których występują zbiorowiska szuwarowe z klasy Phragmitetea. Metodą Braun-Blanqueta (1964) wykonano 44 zdjęcia fitosocjologiczne w 1973 roku i 41 – w 2014. Zmienność florystyczną w okresie 41 lat określono na podstawie struktury fitosocjologicznej i średniej liczby gatunków występujących w poszczególnych zdjęciach badanej fitocenozy. Zmiany warunków klimatycznych (L – światło, T – temperatura, K – kontynentalizm) i edaficznych (F – wilgotność, R – kwasowość, N – zawartość azotu) oceniono posługując się ekologicznymi liczbami wskaźnikowymi Ellenberga i in. (1992). Dominującym zbiorowiskiem roślinnym z klasy Phragmitetea w dolinie rzeki Bystrej w latach 1973 i 2014 był zespół Caricetum gracilis (57% płatów). Do pozostałych zbiorowisk należały Phragmitetum australis, Glycerietum maximae i Phalaridetum arundinaceae. Zbiorowiska roślinne z klasy Phragmitetea charakteryzują się dużą odpornością na antropopresję, ponieważ większość płatów analizowanych zespołów w dolinie Bystrej przetrwało w niezmienionej formie przez 41 lat. Większość zmian szaty roślinnej zbiorowisk szuwarowych spowodowana była zaniechaniem użytkowania, które w pierwszej kolejności prowadzi do zmniejszenia różnorodności florystycznej, przejawiającej się dominacją gatunku charakterystycznego i ustępowaniem niskich roślin. W kolejnym etapie może nastąpić sukcesja wtórna, której wyrazem jest większy udział krzewów i drzew, co zaobserwowano po 41 latach w dolinie Bystrej w postaci zbiorowisk związku Alnion glutinosae. Pozostałe przekształcenia zbiorowisk roślinnych nastąpiły w wyniku zmian warunków siedliskowych (zmniejszenie wartości wskaźników Ellenberga) oraz systematycznego użytkowania, co wpłynęło na częstsze występowanie gatunków z klasy Molinio-Arrhenatheretea.

3

Vegetation and Birds Species Changes in Meadow Habitats in Polesie National Park, Eastern Poland

Kulik M., Baryła R., Urban D., Grzywaczewski G., Bochniak A., Różycki A., Tokarz E.

Rocznik Ochrona Środowiska

|

2017

|

Tom 19

211--229

EN

The aim of the study was to estimate the vegetation and bird species and compare it with the data collected 17 years ago, analyse the changes in plant communities and bird species depending on grassland management and habitat as well as analyse the climate and habitat changes based on Ellenberg’s indicators. Studies were carried out in 1996 and 2013 on Zienki Meadows in Polesie National Park, Eastern Poland. The meadow complex discussed (51˚27-29’ N; 23˚6-9’ E), covering approx. 650 ha, has natural borders: in the north, it adjoins a natural mineral soil elevation, the so-called Włodawa Ridge; a forest complex in the west; a peat bog with Lake Moszne in the south; and a watershed on mineral soils in the east. The plant communities were classified using the Braun-Blanquet method. Investigations concerning birds were conducted in the breeding period from mid-April to mid-July in the same periods as the vegetation cover. The study area is characterized by the great diversity of habitats and plant communities. The most stable were tall oat-grass meadows, which are one of the habitat types protected within the framework of the Nature 2000 network (6510). That fresh meadows were characterized by the greatest floristic diversity, but Ellenberg’s indicators showed a significant reduction of soil acidity and trophism of that habitat during 17 years. These changes could have been caused by extensification of meadow use (reduction or lack of mineral fertilisation). The biggest changes in Alopecurus and Poa pratensis-Festuca rubra meadows were observed. Most of them were transformed into meadows with the predominance of Deschampsia caespitosa. The appearance of large areas of such humid meadows was probably one of the reasons for the withdrawal of two endangered bird species in Europe: the black-tailed godwit Limosa limosa and the common redshank Tringa tetanus. The most significant factors differentiating the data set were soil humidity and trophism. On the other hand, a mosaic character of different habitats, diversity of plant communities and extensive utilisation ensured the stable number of bird species in both study periods. The active protection of wet habitats conducted by the Polesie National Park in recent years led even to the appearance of the greater spotted eagle Clanga clanga, a species that is vulnerable to extinction in Europe. Moreover, isolated low shrubs that appeared in these meadows and shrubs growing along drainage ditches became a favourable habitat for the common grasshopper warbler Locustella naevia which had not occurred in this area before.

PL

Celem badań była ocena szaty roślinnej i gatunków ptaków oraz porównanie wyników z danymi zebranymi 17 lat wcześniej, analiza zmian zbiorowisk roślinnych i gatunków ptaków w zależności od siedliska i gospodarki na użytkach zielonych, a także analiza zmian klimatycznych i siedliskowych na podstawie obliczonych ekologicznych liczb wskaźnikowych Ellenberga. Badania zostały przeprowadzone w latach 1996 i 2013 na Łąkach Zienkowskich w Poleskim Parku Narodowym, we wschodniej Polsce. Analizowany kompleks łąkowy (51˚27-29 'N; 23˚6-9' E), obejmuje powierzchnię ok. 650 ha i oddzielony jest naturalnymi granicami: od północy przylega on do naturalnego wyniesienia mineralnego, tzw. Garbu Włodawskiego, od zachodu otacza go kompleks leśny, od południa torfowisko z Jeziorem Moszne, a od wschodu mineralne wyniesienie wododziałowe. Zbiorowiska roślinne zostały zaklasyfikowane według metody Braun-Blanqueta. Badania dotyczące ptaków prowadzono w okresie lęgowym od połowy kwietnia do połowy lipca w okresach analogicznych do badań szaty roślinnej. Obszar badań charakteryzował się dużą różnorodnością siedlisk i zbiorowisk roślinnych. Największą stabilnością odznaczały się łąki rajgrasowe, które należą do jednego z typów cennych siedlisk przyrodniczych chronionych w ramach sieci Natura 2000 (6510). Te łąki świeże charakteryzowały się największą różnorodnością florystyczną, ale wskaźniki Ellenberga pokazały istotne zmniejszenie kwasowości gleby i trofizmu tych siedlisk w ciągu 17 lat. Zmiany te mogły być spowodowane ekstensywnym użytkowaniem łąk (zmniejszenie lub brak nawożenia mineralnego). Z kolei największe zmiany zaobserwowano na łąkach z Alopecurus pratensis i Poa pratensis-Festuca rubra. Większość z nich przekształciła się w łąki z dominacją Deschampsia caespitosa. Pojawienie się dużych powierzchni łąk bardziej wilgotnych mogło być prawdopodobnie jedną z przyczyn wycofania się dwóch zagrożonych wyginięciem w Europie ptaków: rycyka Limosa limosa i krwawodzioba Tringa tetanus. Wilgotność gleby i trofizm były bowiem czynnikami, które w największym stopniu wpływały na uzyskane dane. Z drugiej strony mozaikowaty charakter różnych siedlisk, zróżnicowanie zbiorowisk roślinnych i ekstensywne użytkowanie wpływało na stabilną liczbę gatunków ptaków w obydwu okresach badawczych. Czynna ochrona siedlisk podmokłych, która jest prowadzona w ostatnich latach przez Poleski Park Narodowy, przyczyniła się do pojawienia się orlika grubodziobego Clanga clanga, ptaka, który jest zagrożony wyginięciem w Europie. Ponadto pojedyncze, niskie krzewy, pojawiające się na tych łąkach oraz krzewy, rosnące wzdłuż rowów melioracyjnych stały się korzystnym siedliskiem dla świerszczaka Locustella naevia, ptaka, który wcześniej nie występował na tym terenie.

4

The Effect of Hard Coal Mine Drainage Water on the Quality of Surface and Ground Waters

Ciosmak M., Grzywna A., Bochniak A.

Rocznik Ochrona Środowiska

|

2017

|

Tom 19

411--422

PL

Ocenę wpływu wód kopalnianych na właściwości fizyczne i chemiczne wód powierzchniowych i gruntowych prowadzono w 2014 i 2015 roku na terenie Lubelskiego Zagłębia Węglowego. Pobierano 2 razy co roku próbki wody do analiz właściwości fizykochemicznych. Próbki wody pobierano z piezometrów, studni, rowów melioracyjnych oraz rzeki Świnki. Analizie poddano następujące parametry: pH, przewodność, substancje rozpuszczone, twardość ogólna, wapń, magnes, sód, azotany, siarczany i chlorki. Badane wskaźniki poddano nieparametrycznej analizie Friedmana (ANOVA) dla powtarzanych pomiarów przy użyciu oprogramowania Statistica. Przeprowadzane badania oraz analiza gospodarki wodno-ściekowej, pozwalają na ocenę parametrów fizykochemicznych wód w obszarze prowadzonej eksploatacji w Lubelskim Zagłębiu Węglowym. Najlepszą oceną intensywności zmian parametrów może być to, w jaki sposób środowisko wód powierzchniowych, odpowiada na kontakt z wodami kopalnianymi. Wody podziemne charakteryzowały się niskimi wartościami wskaźników chemicznych. Wody pitne ze studni we wszystkich przypadkach zaliczane były do I klasy jakości. Wody gruntowe z piezometrów były najczęściej zaliczane do II klasy jakości. Maksymalne wartości przewodności nie przekraczały 2500 μS·cm-1, zaś substancji rozpuszczonych 1500 mg·dm-3. Jedynie w przypadku wapnia i chlorków zdarzały się przypadki zaliczenia wody do III klasy jakości. Maksymalne wartości wapnia wynosiły 2500 mg Ca+··dm-3, zaś chlorków 300 mg Cl·dm-3. Woda w rzece charakteryzowała się wartościami parametrów zbliżonymi do wody podziemnej. Pozwalało to zaliczyć ją do II klasy jakości (wartość graniczna przewodności wynosi 2000 μS·cm-1·, zaś substancji rozpuszczonych 1000 mg·dm-3. Odmiennie sytuacja wyglądała w przypadku wody z rowów. Wartości wskaźników jakości wody były tu nawet trzykrotnie wyższe niż w rzece. W tym przypadku zostały przekroczone wartości graniczne dla II klasy jakości, a dla pozostałych klas ich się nie wyznacza. Dają się zaobserwować zmiany w analizowanych głównych parametrach jakościowych wód rzeki Świnki, jednak znaczne zwiększenie intensywności wydobycia nie wpłynęło na jakość. Podwyższone stężenia składników wód kopalnianych, jakie spływają do rzeki, nie są jednak o tak dużych wartościach, aby doszło do nieodwracalnych zmian w tym ekosystemie. Świadczy o tym szybki powrót jakości wód w tej rzece do stanu sprzed miejsca zrzutu. Większość parametrów wód kopalnianych, porównywanych od początku istnienia kopalni ze stanem obecnym, wykazuje stabilność. Obserwowane pojedyncze wzrosty stężeń nie ulegają utrwaleniu. Wodę pochodzącą z piezometrów, studni i rzeki zakwalifikowano do drugiej klasy jakości, zaś woda z rowów nie spełnia tych parametrów. Najwyższą jakości charakteryzują się wody gruntowe zaliczane najczęściej do pierwszej klasy czystości. To wskazuje na dobrą izolację warstw wodonośnych i brak wpływu na nie działalności kopalni.

EN

The effect of mining waters on the physical and chemical properties of surface and ground waters was evaluated in 2014 and 2015 within the Lublin Coal Basin. Samples of water for physicochemical analyses were taken twice a year. Water was sampled from piezometers, wells, drainage ditches and from the river Świnka. The following parameters were analyzed: pH, conductivity, dissolved substances, general hardness, calcium, magnesium, sodium, nitrates, sulphates and chlorides. The examined indicators were subjected to Friedman’s nonparametric univariate analysis (ANOVA) for measurements repeated using the Statistica software. The tests and analysis of water and sewage management make it possible to evaluate the physicochemical parameters of waters within the mining area in the Lublin Coal Basin. The best measure of the intensity of parameter changes can be the response of the surface water environment to contact with mining waters. Underground waters featured low values of chemical indicators. Drinking water drawn from wells in all cases was classified as quality class I. Ground waters sampled from piezometers were most often classified as quality class II. The value of maximum conductivity did not exceed 2500 μS·cm-1, while that of dissolved substances, 1500 mg·dm-3. Only with regard to the content of calcium and chlorides were some cases of water quality class III recorded. The maximum value for calcium was 2500 mg Ca+·dm-3, while for chlorides this was 300 mg Cl·dm-3. Water in the river featured parameter values similar to those recorded for underground water. Therefore, it could be included in quality class II (the limit value for conductivity is 2000 μS·cm-1, for dissolved substances 1000 mg·dm-3). The situation was different for water sampled from ditches. Here, water quality indicators were even three times higher than in the river. In this case the limit values for quality class II were exceeded. Such limit values are not determined for other classes. Can observe changes in the examined parameters describing the quality of river Świnka waters, it must be stressed that the significant increase in mining activity had no effect whatsoever on its water quality. The increase in chemical concentrations in mine waters drained to the river are not that high so as to cause irreversible changes in this ecosystem. This is proved by a fast return of water quality in the river to the pre-drainage condition. Comparing their current state to the beginning of mining activity, the majority of mine water indicators show stability. The observed single increases in concentrations do not remain fixed. Waters taken from the piezometers, the well and the river were classified as second water quality, while the waters from the land improvement ditches did not meet these criteria. The highest quality was observed for groundwater which is often classified as Type I water quality. This means that the aquifers provide good insulation and are not affected by the Bogdanka mine's activity.

5

Critical values of driver response time and its impact on reducing reliability and safety in road traffic

Kornacki A., Wawrzosek J., Bochniak A., Szymanek A., Pawlak H.

Eksploatacja i Niezawodność

|

2017

|

Vol. 19, no. 1

142--148

EN

Road traffic is among the most dangerous types of human activity. The main causes of road accidents are driver fatigue, poor physical and mental condition of drivers and overestimating one’s skills while driving. This study focuses on the estimation of driver response time, as the basis of a hypothetical system that uses short and long-range radars, which determines the physical and mental condition of a driver, based on the analysis of „acceleration noise” of the vehicle following its predecessor. This work highlights serious consequences of the fact that driver response time is described by means of a distribution with heavy tails, and thus may be a source of hazard in the driver-vehicle system. Extremes of driver response time were treated as outliers in this study. Their detection was attained by using the Akaike information criterion [1, 2], which is an alternative to conventional methods of testing hypotheses. Untypical, on account of their outlying nature, values are interpreted as critical driver response time values which potentially endanger the reliability of driving.

PL

Ruch drogowy należy do najbardziej niebezpiecznych rodzajów działalności człowieka. Główne przyczyny wypadków drogowych to zmęczenie kierowców, zły stan psychofizyczny kierujących oraz przecenianie swoich umiejętności podczas prowadzenia pojazdu. W niniejszej pracy skupiono uwagę na estymacji czasu reakcji kierowców, jako podstawie hipotetycznego systemu wykorzystującego radary dalekiego i krótkiego zasięgu a określającego stan psychofizyczny kierowcy w oparciu o analizę „szumu przyspieszeń” pojazdu podążającego za poprzednikiem. Wskazuje się na groźne konsekwencje faktu, że czas reakcji kierowcy jest opisywany rozkładem z ciężkimi ogonami, gdyż z tego powodu może być źródłem zagrożenia w układzie kierowca-pojazd. Skrajne wartości czasu reakcji kierowców potraktowano w pracy, jako wartości odstające. Do ich wykrycia zastosowano kryterium informacyjne Akaike [1, 2] co stanowi alternatywę w stosunku do klasycznych metod testowania hipotez. Nietypowe, bo odstające wartości interpretuje się, jako krytyczne czasy reakcji kierowców potencjalnie zagrażające niezawodności jazdy.

6

Analysis of Spatial Variability in the Depth of the Water Table in Grassland Areas

Grzywna A., Kamińska A., Bochniak A.

Rocznik Ochrona Środowiska

|

2016

|

Tom 18, cz. 1

291--302

EN

The kriging spatial statistical analysis technique was used to analyze spatial variability in the groundwater levels in irrigated grassland catchment in the Piwonia River valley. The geostatistical analysis in this study was performed using ArcGIS software, and the spatial distributions on fluctuations in groundwater levels were also studied. The objective of study was to evaluate the applicability of the kriging method for the analysis of the groundwater level. Field observation data collected in Sosnowica in 2011 were used (Western Polesie). The study area is located in Eastern Poland in the province of Lublin and has an temperate climate with temperature extremes -30°C and 35°C. (average 8°C). The annual rainfall in the area is about 600 mm, 40% of which occurs between June and September, and the evapotranspiration potential is high. The catchment area of the ditches is 0.46 km2 and is 86% of area is used as a one-crop seminatural meadows land. The soil cover is dominated by degraded soil muck-peat (MtII). In the catchment area 75% of the habitat moorshed and moist with a high groundwater level. In spring and summer, flooding of grassland in the eastern part of the study area was observed. It was caused by seepage of water from the pond and the supply of water after ice thawing or after rainfall. The obstruction of drainage including neglected ditches had also impact on flooding. The groundwater level in the western part of the study area decreased excessively in the fall because of drainage influence of the river which depth is 2 m. The dataset consisted of groundwater level measured at 15 points in three test periods (spring, summer and autumn). The measured groundwater levels were used to construct experimental semivariograms to characterize the spatial variability in the levels. A range of theoretical models (spherical, exponential, Gaussian models) were fitted to the experimental semivariograms. The models were validated using cross-validation statistics. Surface generated hydroizohipses maps were produced to illustrate spatial variations in the groundwater level in the study area. The spatial analysis of the groundwater level data from the piezometers led to the following conclusions: groundwater levels in the study area were autocorrelated in the distance between 203.5 and 300 m – depending on series, the groundwater level depth was smallest in the vicinity of the Hetman pond and greatest near the Piwonia river, spatial variability in the groundwater levels was described better by the Gaussian model than by the other models for all test series.

PL

Do analizy zmienności przestrzennej poziomu zalegania wód gruntowych na nawadnianych użytkach zielonych w dolinie zlewni rzeki Piwonia wykorzystano technikę przestrzennej analizy statystycznej w postaci krigingu. W prezentowanych badaniach analizę geostatystyczną obejmującą studium rozkładu przestrzennego wahań głębokości położenia wód gruntowych przeprowadzono przy użyciu oprogramowania ArcGIS. Celem pracy była ocena możliwości stosowania metody krigingu do analizy poziomu wody gruntowej. Wykorzystane zostały dane obserwacyjne zebrane w rejonie Sosnowicy w 2011 roku (Polesie Lubelskie). Badany obszar położony jest we wschodniej Polsce, w województwie lubelskim i charakteryzuje się klimatem umiarkowanym z ekstremalnymi temperaturami od -30°C do 35°C (średnia 8°C). Suma opadów rocznych na obszarze badań wynosi około 600 mm, z czego 40% ma miejsce w okresie od czerwca do września, a potencjalna ewapotranspiracji jest wysoka. Powierzchnia zlewni rowu wynosi 0,46 km2 i jest w 86% użytkowana jako jednokośne półnaturalne łąki. W pokrywie glebowej dominują zdegradowane gleby murszowo-torfowe (MtII). 75% powierzchni stanowią siedliska pobagienne i wilgotne charakteryzujące się wysokim poziomem wody gruntowej w glebie. Podtapianie łąk we wschodniej części obszaru badań na wiosnę i w lecie jest spowodowane filtracją wody ze stawu, doprowadzaniem wody i niedrożnością systemu melioracyjnego w trakcie roztopów lub ulewnych opadów deszczu. Z kolei w zachodniej części badanego obszaru poziom wód gruntowych nadmiernie się obniża z powodu drenującego działania rzeki, której głębokość wynosi 2 m. Zbiór analizowanych danych dotyczył poziomów wód gruntowych mierzonych w 15 punktach w trzech okresach badawczych (wiosna, lato, jesień). Pomierzone poziomy wody gruntowej zostały wykorzystane do skonstruowania semiwariogramów eksperymentalnych charakteryzujących poziomą zmienność przestrzenną. Gama modeli teoretycznych (model sferyczny, wykładniczy i Gaussa) została dopasowana do semiwariogramów eksperymentalnych. Modele zostały sprawdzone za pomocą statystyki krzyżowej. W celu ilustracji zmian przestrzennych głębokości położenia wód gruntowych na obszarze badań utworzone zostały mapy hydroizohips. Analiza przestrzenna danych poziomu wód gruntowych z piezometrów doprowadziła do następujących wniosków: - autokorelacja poziomu wód gruntowych w obszarze badań ma zasięg od 203,5 do 300 m – zależnie od serii, - głębokość położenia zwierciadła wód gruntowych była najmniejsza w pobliżu stawu Hetman, a największa w pobliżu rzeki Piwonia, - przestrzenna zmienność głębokości położenia wody gruntowej dla wszystkich serii badań była lepiej opisana przez model Gaussa niż przez inne modele.

7

Impact of pretreatment of wheat grain using infrared radiation on flour falling number

Kania M., Sagan A., Blicharz-Kania A., Starek A., Ślaska-Grzywna B., Bochniak A., Kubik-Komar A., Krajewska M., Zdybel B.

Agricultural Engineering

|

2016

|

Vol. 20, No. 4

77--84

EN

The aim of the research was to determine how time of infrared radiation heating of grains influences the falling number of flour gained from wheat variety Waluta and spelled wheat variety Schwabenkorn. Moisture content was determined in the first stage of the study and it was 12% ± 1%. Then grain was moisturized to the moisture of: 14, 16 and 18%. Prepared material was subjected to infrared radiation heating at the temperature of 150ºC for 30, 60, 90 and 120 seconds. The heated material was sent to milling, and the falling number was determined. It has been found that the infrared radiation heating of wheat grains prior to milling significantly affects the falling number of flour, which increases with the duration of heating grain.

PL

Celem pracy było określenie wpływu czasu obróbki wstępnej ziarna promieniami podczerwonymi na zmiany liczby opadania dla mąki otrzymanej z pszenicy zwyczajnej odmiany Waluta oraz pszenicy orkisz odmiany Schwabenkorn. W pierwszym etapie badań oznaczono wilgotność ziarna, która kształtowała się na poziomie 12% ± 1%. Następnie ziarno dowilżono do wilgotno- ści 14, 16 i 18%. Tak przygotowany materiał poddano obróbce cieplnej promieniami podczerwonymi w temp. 150ºC w czasie 30, 60, 90 i 120 s. Ogrzany materiał skierowano do przemiału, po czym oznaczono liczbę opadania. Stwierdzono, że ogrzewanie promieniami podczerwonymi ziarna pszenicy przed przemiałem istotnie wpływa na liczbę opadania, która wzrasta wraz z wydłużeniem czasu ogrzewania ziarna.

8

Zastosowanie wskaźników chemicznych i biologicznych do oceny potencjału ekologicznego sztucznych cieków wodnych

Grzywna A., Tarkowska-Kukuryk M., Bochniak A., Marczuk A., Jóźwiakowski K., Marzec M., Mazur A., Obroślak R., Nieścioruk K., Zarajczyk J.

Przemysł Chemiczny

|

2015

|

T. 94, nr 11

1954-1957

PL

W latach 2012–2013 przeprowadzono badania potencjału ekologicznego wód powierzchniowych w obszarze Natura 2000 OSO Lasy Parczewskie. Analiza badanych cieków w oparciu o wskaźniki biologiczne jednoznacznie wskazała na ich antropogeniczny charakter. Niskie wartości wskaźników biologicznych wód badanych cieków były wynikiem parametrów hydromorfologicznych koryta. Cieki charakteryzowała niewielka szerokość i głębokość, okresowy brak przepływu wody oraz modyfikacje koryta. Chemiczne wskaźniki jakości wód powierzchniowych osiągały małe wartości, jedynie ChZT i fosfor ogólny osiągały duże wartości. Poszczególne wskaźniki chemiczne jakości wody były w różnym stopniu powiązane z wskaźnikami biologicznymi.

EN

The quality of surface water in drainage ditches in an area of special protection of Natura 2000 Parczew Forests was studied in 2012–2013. The std. biol. and chem. indicators for various sampling sites were detd. periodically every 3 mo. and the resulting values of the indicators were processed statistically. The resulting low values of macrophyte river index and infusorial index pointed to a poor quality of surface waters. The highest changes were found for the phytoplankton indicator, depended on the sampling locations and time and indicated a good or poor water quality, resp. In addn., strong correlations were detd. between the biol. indicators (the presence of macrophytes and diatoms in water) and chem. ones (O and N contents in water and pH).

9

Wpływ zmian infrastruktury drogowej na ruch lokalny na trasie Lublin-Końskowola

Bochniak A., Krzaczek P.

Logistyka

|

2015

|

nr 5

63--70, CD1

PL

W pracy zbadano wpływ zmian infrastruktury drogi krajowej DK12/17 na poprawę warunków jazdy dla kołowego ruchu lokalnego. Porównano czasy przejazdu na trasie Lublin - Końskowola przed i po oddaniu do użytku drogi ekspresowej S12/17 na odcinku Lublin - węzeł Kurów Zachód. Rozważono różne przebiegi trasy uwzględniające stare i nowe drogi. Przejazdy zostały wykonane samochodem osobowym, a średnie czasy przejazdu pomiędzy wybranymi węzłami wyznaczone zostały z zastosowaniem GPS.

EN

The study was an attempt to examine the effect of changes in the road infrastructure of the national road DK12/17 on the improvement of driving conditions for local vehicular traffic. Travel times were compared on the route Lublin – Końskowola before and upon the completion of the expressway S12/17 (Lublin – road junction Kurów Zachód). Various possible routes were taken into account using the old and new roads. Journeys were made by car and average travel times between the selected junctions were determined using GPS.

10

Porównanie metod pomiaru zużycia paliwa w silniku użytkowym

Krzaczek P., Bochniak A.

Logistyka

|

2015

|

nr 5

233--242, CD1

PL

W badaniach porównano wskazania zużycia paliwa przez silnik użytkowy z wykorzystaniem dwóch metod pomiarowych: w oparciu o miernicę stanowiskową oraz diagnostykę pokładową. Różnice wskazań szacowano dla różnych prędkości obrotowych silnika oraz przy różnych obciążeniach. W analizie uwzględniono również temperaturę paliwa dostarczanego do układu zasilania silnika. Stwierdzono występowanie dużych różnic względnych zużycia paliwa przy niskich obciążeniach silnika, szczególnie dla pracy na biegu jałowym. Diagnostyka pokładowa ma wówczas tendencję do zawyżania zużycia paliwa. Nie stwierdzono wyraźnych tendencji oszacowanych różnic w zużyciu paliwa przy zmianach prędkości obrotowych, ani przy różnych temperaturach dostarczanego do silnika paliwa. Otrzymane wyniki należy mieć na uwadze przy ocenie ekonomicznej pracy pojazdu, jak i przy ocenie emisji wytwarzanych przez niego spalin.

EN

The study compared the indication of fuel consumption by the engine utility using two measurement methods: based on instrumentation bench and on-board diagnostics. Differences indications were estimated for different engine speeds and with different loads. The analysis also takes into account the temperature of fuel supplied to the engine inlet system. It have been found large differences in relative fuel consumption at low engine loads, especially for idling. On-board diagnostics then tends to overestimate fuel consumption. There was no clear trend of the estimated differences in fuel consumption when changing speed or at different temperatures of the fuel supply to the engine. The results should be kept in mind when assessing the economic operation of the vehicle, as well as the assessment of emissions from its exhaust.

11

Właściwości przypraw w aspekcie ich wykorzystania w marketingu sensorycznym

Jaśkiewicz T., Sagan A., Andrejko D., Olejnik J., Kuna-Broniowska I., Bochniak A., Bronowicka-Mielniczuk U., Ciećkiewicz A.

Logistyka

|

2014

|

nr 6

PL

Zintegrowane zarządzanie logistyczno-marketingowe obejmuje marketing sensoryczny, z którym mamy do czynienia w wielu branżach, w tym również spożywczej. Przydatne do realizacji celów wydają się być przyprawy, które oprócz oddziaływania na zmysły, dzięki zawartych w nich substancjach bioaktywnych, zabezpieczają trwałość potraw, a nawet wykazują działanie prozdrowotne. Celem pracy ankietowej była weryfikacja wiedzy studentów na temat przypraw, ze szczególnym uwzględnieniem właściwości przeciwu-tleniających. Analizy statystyczne wykazały istotne różnice poziomu wiedzy między studentami I i V roku studiów, między studentami a studentkami oraz między mieszkańcami wsi i miast.

EN

Integrated management of logistics and marketing includes sensory marketing, with which we are dealing in many industries, including the food industry. Spices seem to be useful for realization of these aims. Spices not only impact on the senses, but also include bioactive substances which safeguard the stability of food and also have a health-promoting action. The aim of this study was to verify the surveyed students' knowledge of spices, with particular emphasis on the antioxidant properties. Statistical analyzes showed significant differences of knowledge due to the year of study, gender and place of residence.

12

Chmury obliczeniowe: racjonalizacja kosztów IT w logistyce

Olejnik J., Kuna-Broniowska I., Bochniak A.

Logistyka

|

2014

|

nr 6

PL

W pracy przedstawiono i scharakteryzowano modele chmur obliczeniowych oraz omówiono ich zalety i wady. Przeprowadzono analizę zastosowania różnych typów chmur w klasycznych rozwiązaniach informatycznych powiązanych z logistyką. Podano przykłady dostępnych na polskim rynku tego typu produktów.

EN

Models of cloud computing are presented and characterized in the paper. The advantages and disadvantages are pointed out in this kind of solution. An analysis of the usage of different types of clouds in the classic IT solutions related to logistics is discussed. Examples for this type of products available on the Polish market are given.

13

The impact of the thermal treatment of grass pea on the content of the selected chemical components

Sagan A., Andrejko D., Jaśkiewicz T., Ślaska-Grzywna B., Bochniak A., Bronowicka-Mielniczuk U.

Agricultural Engineering

|

2014

|

Vol. 18, No. 3

179--185

EN

The objective of the paper was to estimate the impact of infrared rays heating of grass pea seeds on the protein solubility in KOH, content of fibre fraction: NDF (neutral detergent fibre), ADF (acid detergent fibre) and ADL (acid detergent lignin) and the content of carotenoids. Grass pea seeds (Lathyrus sativus L.), of Derek variety constituted the research material. The investigated seeds were heated by infrared rays in the temperature of 180ºC in the time: 30, 60, 90, 120 or 180 s. It was found out that the used thermal treatment did not have a significant impact on the protein solubility in KOH. After 180 s of heating this parameter was above 95%. Heating with infrared rays caused changes in the content of the fibre fraction in grass pea seeds. As a result of the process, the content of the NDF fraction was reduced and the growth of ADF and ADL was reported. Heating grass pea seeds with infrared rays did not cause the decrease of the carotenoids content.

PL

Celem pracy była ocena wpływu ogrzewania promieniami podczerwonymi nasion lędźwianu siewnego na rozpuszczalność białka w KOH, zawartość frakcji włókna: NDF (włókno detergentowe neutralne), ADF (włókno detergentowe kwaśne) i ADL (lignina detergentowo-kwaśna) oraz zawartość karotenoidów. Materiał badawczy stanowiły nasiona lędźwianu siewnego (Lathyrus sativus L.), odmiany Derek. Badane nasiona poddawano ogrzewaniu promieniami podczerwonymi w temperaturze 180ºC, w czasie: 30, 60, 90, 120 lub 180 s. Stwierdzono, że zastosowana obróbka cieplna nie miała istotnego wpływu na rozpuszczalność białka w KOH. Po 180 s ogrzewania parametr ten wynosił powyżej 95%. Ogrzewanie promieniami podczerwonymi spowodowało zmiany w zawartości frakcji włókna w nasionach lędźwianu. Na skutek procesu zmniejszeniu uległa zawartość frakcji NDF, a nastąpił wzrost zawartości ADF i ADL. Ogrzewanie nasion lędźwianu siewnego promieniowaniem podczerwonym nie spowodowało obniżenia zawartości karotenoidów.

14

The application of confocal microwave imaging technique to the detection of 3D objects

Bochniak A., Miaskowski A., Krawczyk A., Wac-Włodarczyk A.

Przegląd Elektrotechniczny

|

2010

|

R. 86, nr 12

21-23

EN

The paper presents the application of confocal microwave imaging technique to detection of 3D objects. The numerical investigation has been carried out on a simplified cylindrical female beast model with electric parameters based on Deby’e approximation. In the inverse scattering approach the forward solutions were obtained from Maxwell’s equations in the time domain by the finite-difference time-domain (FDTD) method.

PL

W artykule przedstawiono zastosowanie algorytmu współogniskującego do detekcji obiektów 3D. Analizę numeryczną przeprowadzono na przykładzie modelu cylindrycznego, odwzorowującego kobiecy gruczoł piersiowy, z właściwościami elektrycznymi opisanymi równaniem Debye’a. Zagadnienie proste rozwiązano metodą elementów skończonych w dziedzinie czasu.

15

Aplikacja algorytmu współogniskującego do detekcji raka gruczołu piersiowego

Miaskowski A., Bochniak A., Krawczyk A.

Przegląd Elektrotechniczny

|

2009

|

R. 85, nr 12

122-124

PL

Praca niniejsza ma na celu numeryczną analizę czułości algorytmu współogniskującego, rozumianą jako zdolność do znalezienia przybliżonego rozwiązania zagadnienia odwrotnego na przykładzie modelu gruczołu piersiowego. W celu uproszczenia zagadnienia założono, że model piersi kobiecej jest homogeniczny warstwowo, a jego parametry elektryczne tj. względna przenikalność elektryczna i konduktywność opisane są parametrycznym równaniem Debye’a. Analizę przeprowadzono przy założeniu sferyczności tkanki rakowej dla jej zmiennej średnicy metodą różnic skończonych w dziedzinie czasu.

EN

The aim of this paper is the application of microwave confocal algorithm to breast cancer detection with regards to sensitivity of the algorithm. In our case sensitivity is understood as the ability of the algorithm to solve the inverse problem with varying parameters of a model. In order to investigate the problem, the authors assumed that the model of breast is homogeneous and its electrical parameters i.e. dielectric constant and conductivity are described by parametric Debye formula. The sensitivity analysis was carried with regards to different diameters of breast cancer using finite-difference time-domain method.

16

Dielectric constant and layer thickness estimation of pavements using GPR technique

Miaskowski A., Bochniak A., Krawczyk A., Wac-Włodarczyk A.

Przegląd Elektrotechniczny

|

2008

|

R. 84, nr 12

210-212

EN

The aim of this paper is to describe fundamental concepts and procedures of ground penetrating radar (GPR) modelling using finite difference time domain method. This research describes how GPR technique to dielectric constant and thickness of pavements can be used. As examples the authors used 4-layer model of pavement and 2-layer slant model of pavement to estimate their dielectric constants and layers thickness.

PL

Niniejszy artykuł ma na celu opisanie fundamentalnych koncepcji i procedur związanych z techniką GPR (ang.Ground Penetrating Radar) w oparciu o metodę różnic skończonych w dziedzinie czasu (ang. Finite Difference Time Domain method). W pracy zaprezentowano aplikację metody GPR do estymacji parametrów elektrycznych (względnej przenikalności elektrycznej) i grubości warstw modeli warstwowych. Analizie poddano model czterowarstwowy, z warstwami równoległymi i model dwuwarstwowych z warstwami skośnymi.

17

Wykorzystanie platformy Moodle do przeprowadzania ankiet o zajęciach dydaktycznych

Bochniak A., Miaskowski A.

Inżynieria Rolnicza

|

2008

|

R. 12, nr 11(109)

17-23

PL

Jednym z elementów oceny zajęć przeprowadzanych przez władze uczelni jest wykorzystanie procesu ankietyzacji wśród studentów. W pracy przedstawiono możliwość zastosowania platformy zdalnego nauczania Moodle do oceny zajęć przez studentów. Pokazano konstrukcję ankiety przy pomocy modułu Kwestionariusz oraz wyniki uzyskane na podstawie przykładowej ankiety przeprowadzonej po zakończeniu jednego z przedmiotów na studiach stacjonarnych dla specjalności technika komputerowa w inżynierii rolniczej.

EN

Survey pooling is one of criteria which are used in taking measures on training activities and teachers. This article presents the usage of Moodle platform to taking students' surveys about their activities. The construction of module Questionnaire is shown on example of survey done for one obligatory subject on speciality computer technology in agricultural engineering. It is possible to evaluate activities for future relying on results of questionnaire which shows weak points of exercises and teachers. It can show what exactly students expects from lessons as well.

18

Rola testów w kursach zdalnego nauczania

Bochniak A.

Inżynieria Rolnicza

|

2008

|

R. 12, nr 7(105)

23-29

PL

Artykuł opisuje proces tworzenia i wykorzystania modułu testów w kursach zdalnego nauczania na przykładzie kursu utworzonego na platformie Moodle dla studentów specjalności Technika komputerowa w inżynierii rolniczej. Przedstawiono sposób konstrukcji testu, jak również późniejszą analizę jego wyników. Podjęto także próbę oceny przydatności testów zarówno do sprawdzania wiedzy studentów, jak również do analizy, które działy materiału sprawiają największy problem studentom.

EN

The article describes the process of development and use of a test module in the remote teaching courses on the example of the course created in the Moodle platform for students of the computer technology in agricultural engineering speciality. The work presents test development method, and further analysis of its results. Moreover, the paper presents an attempt to assess the usefulness of tests both for checking students' knowledge, and for analysing, with which fields of material to learn students have greatest problems.

19

Problem pobudzania aktywności studentów w procesie kształcenia na odległość

Bochniak A., Ludwiczuk R.

Inżynieria Rolnicza

|

2007

|

R. 11, nr 2 (90)

15-22

PL

Przedstawiono problem pobudzania aktywności studentów w procesie kształcenia. Problem związany jest z zachęceniem studentów do systematycznej pracy. Analiza została dokonana na podstawie kursu e-learningowego wspomagającego tradycyjny proces kształcenia na studiach zaocznych dla specjalności Technika komputerowa w inżynierii rolniczej. Podjęto próbę określenia głównych czynników stymulujących aktywność studentów przy opanowywaniu materiału.

EN

A problem of stimulation of students' activity in learning process is presented. It is connected with encouraging of students to work systematically. The analysis was made on the ground of e-learning course assisting traditional learning process on extramural studies on speciality: computer technology in agricultural engineering. It was attempt to define main factors stimulating students' activity during mastering a subject.

20

Indywidualizacja procesu nauczania na odległość w oparciu o analizę aktywności studentów

Ludwiczuk R., Bochniak A.

Inżynieria Rolnicza

|

2007

|

R. 11, nr 2 (90)

151-158

PL

W artykule przedstawiono problem indywidualizacji w procesie kształcenia oraz rolę bazy wiedzy zbudowanej w oparciu o analizę aktywności studentów. Wspomniana baza wiedzy umożliwia w pewnym stopniu ocenę studenta pod względem aktywności w kursie, inteligencji czy pracowitości. Ocena ta z kolei daje możliwość dostosowania kursu (np. jego tempa) do indywidualnych cech studenta.

EN

The aim of this article is to show a role of the knowledgebase based on analyzes of students' activity in the individualization process of e-learning. The mentioned base enables some opinion of student's activity, intelligence and diligence. Such opinion gives possibility of course adjustment (e.g. its speed) for individual student characteristics.