Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Portale czternastowieczne w kościołach śląskich, detale architektoniczne i rzeźbiarskie

Kozaczewska-Golasz H., Bernaś A.

Kwartalnik Architektury i Urbanistyki

|

2010

|

T. 55, z. 1-2

75-92

PL

Portale czternastowieczne wykazują duże zróżnicowanie kompozycji i dekoracji. Podstawą była dekoracja architektoniczna. Jej główny element stanowią ościeża o drobnym, urozmaiconym profilowaniu. Osadzone były na cokole, a profilowanie najczęściej przechodziło bezpośrednio do archiwolty. Po bokach portali umieszczano kolumny na posągi lub pinakle. Kilka portali ujęto w prostokątne obramowanie, w dwóch obiektach wypełnione blendami maswerkowymi. Dekoracje maswerkowe zdobiły także wimpergi i ostrołukową przestrzeń nad nadprożem. Prawie połowa portali otrzymała dekorację rzeźbiarską. Najmniejszymi są rozety i dekoracje w postaci zwierząt i ludzi w kluczu archiwolty. Tylko w 8 portalach wystąpiły głowice roślinne w ościeżach, niewielkich rozmiarów. Znacznie większe są głowice stanowiące podstawy pod posągi, także o dekoracji roślinnej. Reliefy w tympanonach tworzą wspaniałe sceny wielopostaciowe. Z projektowanych rzeźb figuralnych zachowało się zaledwie kilka. Planowano je umieścić po bokach ościeży i archiwolty, w archiwolcie, na wimperdze, a nieco mniejsze we wklęsłym profilu ościeży - jedna nad drugą oraz w głowicy.

EN

Fourteenth century portals demonstrated differentiated composition and decorations. The basis was architectural decorations. Their main element was represented by reveals with small and varied profiling. They were mounted on a pedestal, and the profiling most frequently ran directly to the archivolt. Columns for statues or pinnacles were placed at the sides of the portal. Several portals were embraced by rectangular frames, in two cases filled with tracery blends. Tracery decorations were also adorned with wimpergs and ogival space over the lintel. Almost half of the portals have sculptured decorations. The smallest ones include rosettes and decorations in the form of animals and people in the keystone of the archivolt. Only 8 portals had small plant capitals in reveals. Reliefs in tympanums form splendid scenes with numerous people. Only a few of the designed figurative sculptures have survived. It was planned to place them at the sides of reveals and the archivolt, in the archivolt, on the wimperg, and some smaller ones in a concave profile of the reveal - one over another, and in the capital.

2

Portale czternastowieczne w kościołach śląskich

Kozaczewska-Golasz H., Bernaś A.

Kwartalnik Architektury i Urbanistyki

|

2010

|

T. 55, z. 1-2

53-74

PL

Trójnawowe kościoły bazylikowe i halowe miały po kilka wejść do korpusu nawowego, główne wejście otrzymywało najokazalszy portal, a dodatkowe portale były zwykle mniejsze. Skromniejsze portale prowadziły do prezbiterium, zakrystii i wieżyczek klatek schodowych. Ościeża portali umieszczone zostały w grubości muru, a przed lico wysunięte były tylko elementy dekoracyjne - pinakle, kolumienki boczne i wimpergi. Ościeża były drobnoprofilowane o słabo czytelnym układzie. Dopiero pomiary ujawniły różnorodne formowanie przekrojów poziomych, które można podzielić na: - węgarowe, - uskokowe, profilowane - rozczłonkowane (profilowane) o linii skośnej lub wieloboku. Dla podziałów typologicznych większe znaczenie niż przekrój poziomy ma układ kompozycyjny widoku. Można wyróżnić kilka typów: 1. portale węgarowe ostrołukowe i o łuku dwuramiennym, 2. portale uskokowe i rozczłonkowane bez strefy głowic i z głowicami, 3. portale ujęte w prostokątne obramienie, z rzeźbą figuralną, 4. portale z bocznymi kolumienkami lub wspornikami niosącymi rzeźby figuralne lub sterczyny, 5. portale z pinaklami i wimpergami, 6. portale rozbudowane z kilkoma wymienionymi elementami: rama, wimpergi, kolumienki, pinakle. W artykule omówiono układy kompozycyjne wymienionych typów portali. Zwrócono uwagę na charakterystyczne elementy portali śląskich: łuki dwuramienne portali węgarowych, drobne, zróżnicowane profilowanie ościeży uskokowych i rozczłonkowanych - wskazujące na świadome korzystanie z efektów złudzeń perspektywicznych, pinakle po bokach portalu, zewnętrzne kolumienki niosące rzeźby lub sterczyny; wimpergi oraz prostokątne obramienia.

EN

The three-aisle basilica and hall churches had several entrances to the aisle corpus, the main entrance received the most impressive portal, whereas additional portals were usually smaller. More modest portals led to the chancel, sacristy and tower staircases. The portals' reveals were placed inside the wall width, and only decorative elements - pinnacles, side small columns and wimpergs, protruded through the wall face. Reveals were finely profiled with unclear layout. Only the measurements revealed varied shapes of horizontal sections, which can be divided into: - jamb - offset, profiled - fragmented (profiled) with a sloping line or polygon The view composition layout is of more importance for typological divisions than the horizontal section. Several types can be distinguished: 1. lancet and two-armed arch jamb portals 2. offset and fragmented portals with no capital zone and with capitals 3. portals in rectangular frames, with a figurative sculpture 4. portals with side small columns or supports with figurative sculptures or pinnacles 5. portals with pinnacles and wimpergs 6. expanded portals with several listed elements: frame, wimpergs, small columns, pinnacles. The article discusses composition layouts of the listed portal types. It mentions characteristic elements of Silesian portals: two-armed arches of jamb portals, small, varied profiling of offset and fragmented reveals - indicating a deliberate use of perspective illusion effects, pinnacles on the portal sides, external small columns carrying sculptures or pinnacles, wimpergs and rectangular frames.

3

XIV-wieczne portale główne w kościołach wrocławskich

Bernaś A.

Architectus

|

2005

|

Nr 1-2(17-18)

35--50

PL

We Wrocławiu, jednym z pierwszych biskupstw w Polsce i dużym mieście, od wieków istniały liczne kościoły, wyróżniające się wielkością i dekoracją. Powstawały one przez wieki, ale najsilniejszy rozwój w początkach państwa polskiego nastąpił w okresie średniowiecza. Celem artykułu jest zaprezentowanie zachowanych do dzisiaj we Wrocławiu portali głównych, prowadzących do największych kościołów wrocławskich z okresu XIV w., jako tych, które znacznie wyróżniają się formą i wielkością. Przedstawiono portale katedry wrocławskiej pw. św. Jana Chrzciciela, kolegiaty pw. Świętego Krzyża i kościołów: Najświętszej Marii Panny na Piasku, św. Elżbiety oraz św. Marii Magdaleny. Są to monumentalne budowle, do dziś reprezentacyjne i podziwiane, choć ich portale pozostają często niezauważane. Portale główne są elementami nie tylko dekorującymi te wspaniałe gmachy, lecz także pełnią ważną funkcję - głównego wejścia do przestrzeni sakralnych. Im też poświęcano wiele uwagi i starań podczas budowy. Niejednokrotnie także po ukończeniu całego obiektu były uzupełniane lub rozbudowywane o kruchty. Podkreślały prestiż świątyni i pozycję duchowieństwa w statusie społecznym. Nie można również zapomnieć, że portal, jako brama, miał duże znaczenie symboliczne, zwłaszcza w średniowieczu, gdy symbolika chrześcijańska przeżywała złoty okres. Portal symbolizował wejście do królestwa niebieskiego, a także samego Chrystusa. Przekroczenie bramy traktuje się jako akt przejścia do nowego życia czy na inny poziom egzystencji. Portal rozgranicza dwie przestrzenie wewnętrzną i zewnętrzną, sakralną i świecką. Przed portalem katedry św. Jana Chrzciciela odbywały się sądy biskupie, ogłaszano wyroki i klątwy. Przed głównym portalem katedry w 1261 r. komisja papieska nałożyła klątwę na księcia Bolesława Rogatkę, a w 12S4 prawdopodobnie z tegoż miejsca biskup Tomasz II rzucił klątwę na Henryka IV Probusa.

EN

Wroclaw, one of the first bishoprics in Poland and a large town, since centuries past has numerous churches distinguished by their size and decoration. They originated through the ages and their greatest development took place in the Middle Ages. The aim of this paper is to present main portals, surviving to the present, leading into the largest Wroclaw churches from the 14,h century as those which are distinguished in form and size. Portals of the following edifices have been presented - the Wroclaw Cathedral of St John the Baptist, the Collegiate Church of the Holy Cross, the Church of the Holy Virgin Mary on Piasek (on the Sand), and the Church of St Mary Magdalen. These are monumental buildings, representative and admired to the present day, although their portals remain unnoticed. The main portals are not only elements decorating these magnificent buildings but they also perform an important function - the main entrance into the sacred space. A great deal of attention and effort was devoted to them during their construction. Often, also after the con-struction of the whole building was finished they were developed or extended by a vestibule. They stressed the prestige of the sanctuary and position of the clergy in the social status. The main Gothic portals in Wroclaw churches constitute a magnificent example of diversity in the art of 14lh century stone-masonry. The artists created unique works of art, although they were based on the same architectonic and decorative elements and a similar geometric form. However, it is characteristic that in the context of the whole edifice at present they do not seem so magnificent and often remain unnoticed by passers-by notwithstanding numerous ornamentation. This may result from the narrowness of streets before the church front or the lack of renovation. Due to their scale many times exceeding the scale of man they must have seemed overwhelming. Created of light sandstone they contrasted with the red colour of bricks of which the whole elevation was constructed - in this way the main entrance was clearly visible. It is probable that the main entrances were painted in colours. Also the portals were distinguished through sculptured decoration while the windows lacked sculptures and other elements. The cathedral portal - in plans at least -had a very rich sculptural and architectonic decoration which in the other examples presented was slightly less conspicuous, however in each example it is possible to perceive a clear regard for composition and detail, even the most modest. Of course their splendour far from being as sumptuous as that of the French and German cathedral portals, but they do not lack plasticity and depth - deep mouldings cleaving into the thick walls, pinnacles, sculptures - also in the jambs, tracery blinds, canopies. All this allows them to become magnificent works of art and they may testify to the splendour of the objects which they decorate.