Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Litostratygrafia glin lodowcowych i osadów proglacjalnych okolic Szczecina, Polska północno-zachodnia

Krzyszkowski D., Czerwonka J. A., Dobracki R.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2007

|

nr 425

47-74

PL

W regionie szczecińskim występuje 9 poziomów różnowiekowych glin lodowcowych, które zdefiniowano na podstawie ich składu petrograficznego oraz pozycji w sukcesji litostratygraficznej. Poziomy te reprezentują najstarsze zlodowacenie (jedna glina), zlodowacenia południowopolskie (2 gliny), zlodowacenia środkowopolskie (3 gliny) oraz zlodowacenia północnopolskie (2 gliny o regionalnym zasięgu i jedna glina występująca lokalnie, w strefie moren czołowych fazy poznańskiej). Dla wszystkich poziomów glin dokonano formalizacji litostratygraficznej. Niektóre poziomy glin regionu szczecińskiego posiadają cechy, które pozwalają korelować je z glinami o podobnych cechach z zachodniej i centralnej Polski. Wiek innych poziomów glin określono na podstawie ich pozycji w stosunku do horyzontów przewodnich. Kierunki transportu glacjalnego dla wczesnych stadiałów zlodowaceń są zazwyczaj z NW na SE, podczas gdy w młodszych stadiałach zmieniają się na NE-SW, a w najmłodszych na ENE-WSW. W regionie szczecińskim nie udokumentowano istnienia żadnych osadów interglacjalnych lub interstadialnych, natomiast występują powszechnie osady proglacjalne, w tym bardzo miąższe serie zastoiskowe. Te ostatnie udokumentowano prawie dla wszystkich awansów lądolodów i reprezentują one głównie zbiorniki z faz transgresywnych zlodowaceń. W badanym regionie wydzielono dwie główne kopalne powierzchnie erozyjno-denudacyjne, jedną z okresu międzylodowcowego pomiędzy zlodowaceniami południowopolskimi a środkowopolskimi, a drugą z okresu interglacjału eemskiego i wczesnego Vistulianu. Różniły się one intensywnością erozji i charakterem dominujących procesów: w pierwszym okresie przeważała denudacja i powierzchniowe obniżanie terenu, a w drugim prawdopodobnie bardziej intensywna była głęboka erozja rzeczna. Starsze i młodsze serie glacjalne zawierają domieszki materiału wczesnokenozoicznego, podczas gdy osady ze zlodowaceń środkowopolskich takich domieszek nie mają. Świadczy to o występowaniu licznych wychodni podłoża neogeńskiego, a pośrednio też o intensywnej erozji przed i w czasie zlodowaceń najstarszych, południowopolskich i północnopolskich. Natomiast w czasie zlodowaceń środkowopolskich lądolody nasuwały się na obszar z ciągłą pokrywą starszych osadów glacjalnych.

EN

In the vicinity of Szczecin, NW Poland, 9 till horizons occur which have been defined by their petrographic composition and position in lithostratigraphic succession. The tills include to the "oldest glaciation", two tills to Elsterian, three tills to Saalian and three tills to Weichselian (two of them with regional extent, and one local, connected with the marginal zone of the Pomerania Phase). This stratigraphic subdivision was formalized. Some tills of the Szczecin region indicate features which are correlative with till horizons in western and central Poland. The age of other tills has been established in relation to these index horizons. Glacial palaeotransport was usually from NW to SE during the first stadials of each glaciation, then changed from NE to SW in the middle, and finally to ENE-WSW in the final stadials. There are no interglacial or interstadial deposits near Szczecin, but proglacial sediments have a widespread occurrence, particularly glaciolacustrine series. The latter are quite thick and occur in almost all glacial horizons. Glaciolacustrine deposits were formed mainly during the ice sheet advances. Two regional, buried palaeosurfaces have been documented in the studied area. They were formed during the Mazovian (Holstein) Interglacial (Elsterian/Saalian ice free period) and during the Eemian and early Vistulian. Each of them was formed by different processes, the first one by regional denudation and slow lowering of the surface, and the second one probably also by more intensive and deep fluvial erosion. The sediments from the oldest glaciations (San 1 and San 2) and Vistulian contain admixtures of early Cenozoic material, whereas Middle Polish (Saalian) deposits do not. From this it follows that during the first there were many outcrops of older sediments, exposed due to intensive erosion, whereas the Middle Polish (Saalisan) ice sheets advanced to the area covered by continuous cover of older glacial deposits.

2

The preglacial Nysa Kłodzka fluvial system in the Sudetic Foreland, southwestern Poland

Przybylski B., Badura J., Czerwonka J. A., Krzyszkowski D., Krajeńska K., Kuszell T.

Geologia Sudetica

|

1998

|

Vol. 31, nr 2

171-196

EN

The preglacial series deposited by the Nysa Kłodzka river has a much wider extent in the Sudetic Foreland than hitherto supposed. It can be found in a 5-10 km wide belt near margin of the Sudetes Mts and an over 60 km wide belt in the Sudetic Foreland and the adjacent part of the Silesian Lowland. This series is porphyry-bearing and it is made up of four lithostratigraphic units that differ in their heavy mineral contents. The porphyry-free sediments deposited by other river systems of the Sudetic Foreland occur at the margins of the porphyry-bearing series or partially overlie it. Units I-III were deposited mainly by sinuous, suspended-load, low energy rivers and only locally by gravel-load, high energy rivers. The preglacial sediments of units I-III consist of strongly re-worked, quartz-rich material and some kaoline matrix, that most probably come from Tertiary weathering mantles of the Sudetes Mts. These fluvial sequences were deposited by rivers with widely migrating valleys and they probably reflect weak tectonic activity in the region. Unit IV was deposited by bed-load, high energy rivers which were formed during general landscape reorganisation caused by strong tectonic activity. The new valleys were incised, and as a result, local, kaolin-free material became dominant in the sequence. The vertical amplitude of tectonic movements in the Sudetic Foreland at that time was about 40-80 m, with simultaneous uplift of the Sudetes Mts of about 60-70 m. Units I-III are most probably of Late Pliocene age, whereas unit IV could have been deposited from the Early Pleistocene to the Cromerian Stage.

3

Stratygrafia i petrografia glin lodowcowych w międzyrzeczu Odry i Warty, Polska południowo-zachodnia

Czerwonka J. A., Dobosz T., Haisig J., Krzyszkowski D., Wilanowski S.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

1998

|

nr 385

73-103

PL

W pracy rozpoznano zasięgi jęzorów lądolodów skandynawskich na podstawie badań petrograficznych. Badania prowadzono na obszarze między dolinami Odry i Warty, a więc na obszarze leżącym pomiędzy regionami charakteryzującymi się różnymi cechami składu petrograficznego glin lodowcowych tego samego wieku, tj. okolicami Wrocławia i rejonem odkrywki Bełchatów. Z okresu zlodowacenia południowopolskiego na badanym obszarze pochodzą trzy poziomy glin lodowcowych. Poziom najstarszy był deponowany przez dwa loby lądolodu, poziom środkowy także przez dwa loby, a poziom najmłodszy prawdopodobnie aż przez trzy jęzory lądolodu. Poziomy najstarszy i najmłodszy pochodzą z transgresji lądolodu (stadiały), a poziom środkowy może mieć mniejszą rangę (faza recesyjna stadiału starszego). Osady glacjalne starszego stadiału (Odry) zlodowacenia środkowopolskiego były deponowane w jednym lobie lądolodu o zasięgu od zachodnich granic Polski do Bełchatowa. Pozostawił on jeden, bardzo jednolity pod względem petrograficznym poziom glin lodowcowych. Badania nie rozstrzygnęły natomiast problemu maksymalnego zasięgu stadiału Warty (Saale II) zlodowacenia środkowopolskiego (Saale), między Wzgórzami Ostrzeszowskimi a dolinami Prosny i Warty. Stwierdzono natomiast możliwość występowania w całym lobie Widawki-Warty trzech glin tego wieku, co dotychczas było udokumentowane tylko w odkrywce Bełchatów i w środkowej Wielkopolsce. Stwierdzono ponadto obecność trzech interstadialnych serii rzecznych. Cechy mineralogiczne tych serii dobrze korespondują z utworami z obszaru odkrywki Bełchatów (formacje Czyżów i Chojny), a w przypadku serii związanej ze zlodowaceniem północno-polskim, z cechami tych osadów w całej Polsce środkowej i zachodniej.

EN

The age-equivalent tills of the Bełchatów outcrop, central Poland, and of the Silesian Lowland and Barycz River Valley, southwestern Poland, indicate quite different petrographic composition. This paper presents till petrographic data from the zone located between these two regions. The principal aim of the paper is to outline glacial lobes with different till petrographic characteristics. Generally, tills from the western part of the investigated region indicate the same petrographic features and stratigraphic sequence as those in the Silesian Lowland. In turn, several borings in the southeastern part of the region contain tills which are very like tills of the Bełchatów region. The latter tills, although not identical with those of the Bełchatów sequence, may be interpreted as deposited by the same glacial lobe. There are three Elsterian till horizons in the region investigated. The lower one was deposited by two ice-sheet lobes, one advancing from NW to SE along the Odra River valley (Pietrzykowice Till) and the other one from N and NE along the Warta River valley (Kujakowice Till). The boundary between lobes is located along the hills of the upper Triassic kuesta between Olesno and Lubliniec. The eastern lobe partly advanced into the Odra River drainage basin (Stobrawa river valley). The middle Elsterian till was deposited also by two ice lobes. The western ice-sheet lobe indicated smaller extent, representing probably the general recessional phase (Krzesinki Till), whereas the eastern lobe slighty advanced reaching the Mała Panew river valley (Kamieniec Till) in the Odra River drainage basin. The late Elsterian tills were deposited during the general advance but in three ice-sheet lobes. The western lobe leaving the Wierzbno Till and the central lobe leaving the Borowiec Till covered altogether almost the same area as the Pietrzykowice Till. The eastern lobe, which deposited the Krasiejów Till, indicated similar extent as during the older advances. Only one till with uniform petrographic features was deposited during the early Saalian (Odranian) stage. This suggests one, extensive glacial lobe over the western Poland (Smolna/Ławki Till). However, several small ice lobes have developed at the southern margin of the ice-sheet. The extent of late Saalian (Wartanian) tills is much smaller than of older tills, but its precise extent cannot be outlined due to ambiguous till-petrographic data. Nevertheless, up to three Wartanian tills may occur in the central part of the Warta-lobe, which was hitherto documented only in the Bełchatów outcrop (Widawka-lobe). The early (Naratów/lower Rogowiec Till) and late Wartanian tills (upper Rogowiec Till) are petrographically uniform troughout the investigated region, whereas the middle one indicate different petrographic composition on its eastern (Bełchatów region; middle Rogowiec Till) and western parts (Wieluń region; Radomina Till). Three fluvial series have been documented in boreholes by means of heavy mineral composition. All of them are very like fluvial series of the Bełchatów region: the upper member of the Czyżów Formation (interstadial period, Elsterian/Saalian) , the Chojny Formation (Pilica Interstadial, Odranian/Wartanian) and the Piaski Forma6on (Middle Weichselian). It seems that two older series represent the pra-Warta river system which location was at least partially influenced by neotectonic movements. The Middle Weichselian deposits occur in all valleys in the region investigated, very often on the ground surface (terraces).

4

Litostratygrafia glin lodowcowych: uwagi metodyczne

Czerwonka J. A.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

1998

|

nr 385

113-125

PL

W pracy przedstawiono dyskusję nad ograniczeniami metod analitycznych oraz interpretacji składu petrograficznego glin lodowcowych prowadzonych w ramach prac do Szczegółowej mapy geologicznej Polski 1:50 000. Na podstawie dotychczasowych wyników badań z Polski zachodniej i środkowej ustalono bowiem nowy, wewnętrznie logiczny, schemat litostratygraficzny. Występuje w nim 13 poziomów glin lodowcowych o różnych cechach petrograficznych, reprezentujących trzy zlodowacenia: południowopolskie, środkowopolskie i północnopolskie, a w każdym z nich kilka nasunięć lądolodu rangi stadialnej. Gliny lodowcowe z Polski zachodniej nie mogą być korelowane bezpośrednio za pomocą cech petrograficznych z glinami z innych regionów. Wynika to z depozycji glin lodowcowych w różnych lobach lądolodu, co daje w efekcie zmienność przestrzenną składu petrograficznego osadów lodowcowych tego samego zlodowacenia. Aby uzyskać w miarę pewną korelację na obszarze całej Polski, należy przede wszystkim dążyć do ujednolicenia strony metodycznej prezentacji wyników, definiowania profili stratotypowych dla poszczególnych litotypów glin lodowcowych, określenia zasięgu prowincji petrograficznych oraz powiązania podziału litostratygraficznego glin lodowcowych z profilami zawierającymi interglacjalne flory kopalne.

EN

The paper presents a discussion on possible errors in analytical works and interpretation of till petrographic studies based on data collected during the mapping of Detailed geological map of Poland in scale 1:50 000. Data from western and central Poland suggest that gravel petrography in fraction 5-10 mm represents a very useful tool in till correlation. There are 13 till beds in western Poland, each characterised by different gravel assemblages. These tills were deposited during three main glaciations: Elsterian, Saalian and Weichselian, where each glaciation contains several tills from different stadials. However, tills of western Poland cannot be simply correlated with tills from other regions in Poland using only the gravel petrography. This is due to deposition of age-equivalent tills by different glacial lobes. In order to receive such correlation all over the Poland, it is highly recommended to introduce the uniform style of presentation of till petrographic studies, to recognize stratotype profiles of all till types, to outline the till petrographic provinces and to correlate local till-lithostratigraphic successions with profiles containing interglacial floras.

5

Geneza i wiek głębokich rynien erozyjnych na Równinie Grodkowskiej, Nizina Śląska, Polska południowo-zachodnia

Badura J., Czerwonka J. A., Krzyszkowski D., Przybylski B.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

1998

|

nr 385

49-71

PL

W rejonie Grodkowa wydzielono trzy kenozoiczne serie osadowe: neogeńską (w tym seria poznańska), preglacjalną oraz czwartorzędową, zawierającą trzy poziomy glin lodowcowych, osady glacifluwialne i glacilimniczne oraz osady organiczne z interglacjału eemskiego i lessy. Dokonano rewizji pozycji litostratygraficznej osadów z florami dolnoplioceńskimi ze stanowiska Gnojna. W obecnej interpretacji osady te zaliczono do serii poznańskiej, a nie, jak dotychczas przyjmowano, do serii preglacjalnej (Gozdnicy). Tym samym strop serii poznańskiej można datować na dolny pliocen, a serię preglacjalną określić jako nie starszą niż górny pliocen. W serii preglacjalnej można wyróżnić dwa typy osadów fluwialnych, pra-Nysy Kłodzkiej (z porfirem) i pra-Odry (bez porfiru). Każdy z nich zbudowany jest z dwóch ogniw, z których dolne zawierają osady drobnoziarniste, a górne -osady gruboziarniste. Głębokie rynny erozyjne, wcięte w osady serii poznańskiej, są wypełnione redeponowanymi osadami preglacjalnymi i zawierają nikłe ilości materiału północnego. Ich dawna interpretacja jako eoplejstoceńskich lub środkowoplejstoceńskich dolin kopalnych jest błędna. Są to prawdopodobnie rynny subglacjalne, tworzone w czasie pierwszego ze zlodowaceń skandynawskich na badanym obszarze. Występowanie trzech poziomów glin lodowcowych w superpozycji w rejonie Grodkowa potwierdza tezę o trzykrotnym pobycie lądolodu skandynawskiego na obszarze Śląska. Dolne i środkowe gliny lodowcowe korelujemy z glinami typu Pietrzykowice i Wierzbno z basenu wrocławskiego. Były one deponowane w czasie obu stadiałów zlodowacenia południowopolskiego (Elster I i II). Najmłodszą glinę lodowcową, występującą na powierzchni terenu, korelujemy z gliną typu Smolna, ze stadiału Odry zlodowacenia środkowopolskiego (Saale I).

EN

Three Cainozoic sedimentary series have been recognized near Grodków, SE part of the Silesian Lowland; these are: the Poznań Series, the Preglacial Series and Quaternary deposits. The latter comprise three tills, glaciofluvial and glaciolacustrine deposits as well as peat of the Eemian Interglacial and loess of the Weichselian glaciation. Lithostratigraphic position of the series with the Lower Pliocene floras at Gnojna has been revised, and now they are assumed to belong rather to the Poznań Series than to the Preglacial (Gozdnica) Series. Hence, the upper age boundary of the Poznań Series is Early Pliocene, and the Preglacial series is Late Pliocene or younger. Two fluvial tracts existed during deposition of the Preglacial series, one porphyre-bearing (Nysa Kłodzka river) and other, porphyre-free (Odra river). Both series are bipartite, where lower members are fine-grained sands and silt and the upper one is coarse-grained sand and gravel. The top surface of the Poznań Series is deeply incised, in places forming several 1 km wide, 2-6 km long and 20-100 m deep, isolated depressions. These depressions are infilled with redeposited preglacial deposits mixed with Scandinavian (glacial) material. These deposits were interpreted hitherto as fragments of Early or Middle Pleistocene palaeovalleys. However, they most probably represent tunnel valleys formed subglacially during the first Scandinavian glaciation in the region. Three tills, which have been recognized near Grodków, confirm three ice-sheet advances into the SW Poland, as was hitherto assumed. The lower till is to be correlated with the Pietrzykowice Till and the middle till with the Wierzbno Till in the Wrocław Basin. They represent two stadial ice-sheet advances of the Elsterian glaciation. The upper till may correspond to the Smolna Till and thus represents the early Saalian glaciation (Odranian).