Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Sekwestracja węgla związana z zagospodarowaniem zwałowisk

Gruszczyński S., Sroka K., Trafas M.

Przegląd Górniczy

|

2013

|

T. 69, nr 8

31--37

PL

Zaprezentowano wyniki badań koncentracji i masy węgla organicznego w surowych gruntach zwałowisk kopalń węgla brunatnego „Bełchatów” i „Turów” oraz kopalni siarki „Machów”, poddanych rekultywacji przed 10÷40 laty. Ich celem była ocena sekwestracji węgla i ustalenie tych elementów, które najsilniej oddziałują na jej wielkość i tempo. Trudności i problemy w realizacji tego zadania wiązały się z bardzo dużymi różnicami zawartości węgla, nawet dla bardzo blisko położonych punktów, jak i z obecnością w zwałowanych utworach węgla, związanego z genezą osadów (iły krakowieckie) pochodzącego z warstw urabianych razem z nakładem a także z obecnego w popiołach stanowiących domieszkę do zwałowanych utworów w kopalni Turów. W celu oznaczenia wiarygodnej koncentracji węgla opracowano model wykorzystujący zależność pomiędzy zawartościami C, N i S w rożnej konfiguracji uziarnienia, na bazie danych z „Bełchatowa” i „Machowa”, który tworzy zespół pięciu sieci neuronowych typu perceptronu wielowarstwowego (MLP). Wyniki posłużyły do korekty danych dla zwałowiska Turów. Sekwestrację węgla obliczano jako różnicę pomiędzy zawartością węgla w warstwach powierzchniowych (do 20 cm) poszczególnych profili a najniższą zawartością w ich warstwach głębszych. Uśrednione wartości wahają się od 14 t/ha w przypadku „Bełchatowa” do około 22 t/ha w przypadku „Machowa”. Po uwzględnieniu węgla zawartego w poziomie organicznym wartości te jeszcze wzrosną od 1 do kilku t/ha. Zgromadzone wyniki pozwoliły na skonstruowanie pierwszego, dosyć ogólnego modelu sekwestracji węgla, dla badanych trzech obiektów.

EN

This paper presents the results of research on the concentration and mass of organic carbon in raw grounds (dumping grounds of Belchatow, Turow lignite mines and Machow sulfur mine) which were reclaimed 10-40 years ago. The purpose of this study is to evaluate carbon sequestration and its related elements which may most significantly affect the magnitude and pace of this process. Difficulties and problems during this research were associated with differences in the carbon concentration. The model of the carbon concentration was made by use of the relationship between the contents of C, N, S in different grain size. This model was performed on the basis of data from Belchatow and Machow mines and creates a group of five neural networks of multilayer perceptron (MLP). The results were used to correct data on the Turow dumping ground. Carbon sequestration was calculated as the difference between carbon content in surface layers (up to 20cm) for each profile and the carbon content in deeper layers with the lowest concentration. The average contents of organic carbon oscillate between 14 (Belchatow) to 22 (Machow) tones per hectare. Taking into account the concentration of carbon in organic layer, these values may even increase from 1 to several t/ha. The results allowed to build the first relatively general model of carbon sequestration for the studied objects.

2

Akumulacja węgla organicznego w iłach krakowieckich zrekultywowanego zwałowiska kopalni siarki „Machów”

Gruszczyński S., Sroka K., Trafas M.

Przegląd Górniczy

|

2012

|

T. 68, nr 8

27--36

PL

Przebadano próby gleb zrekultywowanego zwałowiska zewnętrznego Kopalni Siarki „Machów”, zbudowanego w przeważającej części z iłów krakowieckich. Rekultywację wykonano 25÷30 lat wcześniej. Oznaczono koncentrację węgla organicznego (OC) oraz powiązane z nią właściwości w profilach do głębokości 1,20 m. Iły krakowieckie charakteryzują się, związaną z genezą, naturalną zawartością węgla organicznego wynoszącą 0,6÷1,0 % oraz związków azotu. W płytkiej, sięgającej do 0,2 m głębokości, warstwie powierzchniowej obserwuje się większą koncentrację OC, pochodzącego z procesu współczesnej akumulacji. Kształtuje to charakterystyczny rozkład zawartości OC w profilu glebowym, zbliżony do modelu hiperbolicznego. Podobnie charakterystyczny jest rozkład zawartości całkowitej azotu. Akumulacja OC powoduje, mimo stosunkowo krótkiego okresu rekultywacji, ujawnienie się zmian właściwości powiązanych: odczynu gleb, właściwości sorpcyjnych, gęstości właściwej i wskaźnika plastyczności. Stabilny jest wskaźnik C:N. Słabo zarysowuje się proces odwapnienia warstwy powierzchniowej, jednakże trudności w jego identyfikacji trzeba upatrywać także w znacznej zmienności zawartości węglanów w iłach krakowieckich. Na podstawie poczynionych obserwacji można oszacować potencjał sekwestracji węgla w wyniku zagospodarowania nieużytków pogórniczych.

EN

Samples of soils of the reclaimed external dump of the “Machów” sulphur mine, built mainly of Krakowiec clays, were tested. Reclamation was carried out 25-30 years ago. The concentration of organic carbon (OC) and connected with it properties in profiles up to the depth of 1.20 m were determined. The Krakowiec clays are characterized by, connected with genesis, natural content of organic carbon amounting to 0.6-1.0% and nitrogen compounds. In the shallow, reaching up to 0.2 m in depth, surface layer a higher content of organic carbon is observed, originating from the process of contemporary accumulation. This shapes a characteristic distribution of the organic carbon content in the soil profile, similar to the hyperbolic model. Similarly characteristic is the distribution of the total nitrogen content. The OC accumulation causes, despite the short reclamation period, the appearance of changes of connected properties: soil reaction, sorptive properties, specific density and plasticity index. Stable is the index C:N. Weakly appears the process of decalcification of the surface layer, however, the difficulties in its identification should be perceived also in the considerable variability of carbonate content in the Krakowiec clays. On the basis of realized observations can be estimated the potential of carbon sequestration as a result of management of post-mining waste land.

3

Quality assessment of reclaimed disposal areas of strip mines, by example of Piaseczno mine dump

Bykov R., Eckes T., Trafas M.

Geomatics and Environmental Engineering

|

2010

|

Vol. 4, no. 2

33-53

EN

The present paper aims to perform a detailed analysis of all available results of physical and chemical testing of recultivated land, in order to determine which of them significantly influence their quality, and should thereby form the basic criteria for the evaluation and for the development of the methods of management of lands subject to recultivation. The samples of soil from Piaseczno dump area were tested. The test results have allowed to state that the method proposed by Gruszczyński, based on the physical properties of soil, with special respect to the water and air properties and sorption abilities, allows to properly evaluate the quality of such soil. The method allows also to take account of changes in soil quality, occurring as a result of the soil-creation process initiated by the recultivation.

PL

Celem niniejszego opracowania było przeprowadzenie szczegółowej analizy wszystkich dostępnych wyników badań właściwości fizycznych i chemicznych gruntów rekultywowanych w celu ustalenia, które z nich mają istotny wpływ na ich jakość i tym samym powinny stanowić podstawowe kryteria oceny przy opracowaniu metodyki gospodarowania utworami podlegającymi rekultywacji. Badania przeprowadzono na próbach gruntów ze zwałowiska Piaseczno. Wyniki badań pozwoliły na stwierdzenie, że zaproponowana przez Gruszczyńskiego metoda, bazująca na właściwościach fizycznych gruntów, ze szczególnym uwzględnieniem właściwości powietrzno--wodnych oraz zdolności sorpcyjnych, umożliwia prawidłową ocenę jakości gruntów. Daje ona także możliwość uwzględnienia zmian jakości gruntów, zachodzących pod wpływem procesu glebotwórczego zainicjowanego w wyniku rekultywacji.

4

Glebotwórcze aspekty oceny utworów sztucznych na przykładzie odpadów po flotacji rud cynku i ołowiu

Trafas M., Eckes T.

Geomatics and Environmental Engineering

|

2007

|

Vol. 1, no. 2

97-110

PL

W artykule przedstawiono i omówiono właściwości odpadów poflotacyjnych rud cynku i ołowiu, istotne z punktu widzenia rekultywacji biologicznej. Wśród właściwości fizycznych zwrócono szczególną uwagę na skład ziarnowy i możliwości retencji wody oraz zdolności sorpcyjne. Spośród cech chemicznych przedstawiono odczyn i zasobność w podstawowe składniki pokarmowe (Mg, P, K) w formach przyswajalnych dla roślin. Zestawiono też zawartości Ca, Mg oraz Cu, Zn, Pb i Cd w formach rozpuszczalnych w wodzie i HClO4. Na podstawie analizy tych zestawień, wyników obserwacji osadników poflotacyjnych ZGH "Bolesław" i ZG "Trzebionka" oraz prowadzonych na nich prac z zakresu obudowy biologicznej sformułowano wnioski dotyczące przydatności odpadów jako podłoża wzrostu roślin oraz możliwości poprawy cech pod wpływem zainicjowanych procesów glebotwórczych. Wyniki pracy mogą być uwzględnione przy podejmowaniu działań rekultywacyjnych i naprawczych w podobnych obiektach.

EN

The paper presents properties of post-flotation wastes, originating from the mining of zinc and lead ores. These properties are important in terms of biological reclamation. Among physical properties - particular attention was paid on the granulation, the possibilities of water retention and sorption properties. Among chemical properties - pH and the content of basic nutrients (Mg, P, K) in the forms easy to assimilate - were emphasized. Also the contents of Ca, Mg and Cu, Zn, Pb, Cd in water-soluble and HClO4 - soluble forms were given. Based on the analysis of these results, the results of Mining Enterprise Trzebionka as well as carried out work connected with biological reclamation, the conclusions were made, referring to the usefulness of post-flotation wastes as the ingredient of soil for the growth of plants and the possibilities of the improvement of their properties in terms of the initiation of soil-making processes. The results of the studies can be taken into account during reclamation and remediation measures in similar objects.

5

Lokalna zmienność zawartości metali ciężkich w glebach okolicy Olkusza

Trafas M., Eckes T., Gołda T.

Inżynieria Środowiska / Akademia Górniczo-Hutnicza im. S. Staszica w Krakowie

|

2006

|

T. 11, z. 2

127-144

PL

W pracy omówiono wyniki badań gleb pola badawczego zlokalizowanego w rejonie olkuskim. Z pola o wymiarach 50 x 50 m pobrano próbki gleb z warstwy 0--20 cm w odstępach 10-metrowych jako próby pojedyncze, a poza tym pobrano próbę średnią z 30 nakłuć. Wykonano też 5 odkrywek, z których pobrano próbki z warstw o miąższości 5 cm do głębokości 20 cm i 10 cm do głębokości 80 cm. Określono ich podstawowe właściwości fizyczne (skład ziarnowy, gęstość objętościową) i chemiczne (pH w H2O i KCl, PEW, zawartość CaCO3, straty prażenia), a także zawartość metali ciężkich. Wyniki przeanalizowano pod kątem zmienności powierzchniowej, a także wpływu występujących w podłożu dolomitów kruszconośnych na rozmieszczenie metali ciężkich na różnych głębokościach w profilach glebowych. Stwierdzono, że gleby zawierają w warstwie powierzchniowej znaczne ilości Zn, Pb i Cd, których ilości zmniejszają się wraz z głębokością, lecz ponownie wzrastają w poziomach z domieszką gliniastej zwietrzeliny dolomitów. Sformułowano też uwagi dotyczące definicji zanieczyszczenia gleb i standardów jakości gleb.

EN

In the paper the results of the survey on soils were presented The soil samples were located in a study field in the Olkusz region. Single samples were taken from the fields 50 x 50 m, layer 0-20 cm in distances of 10 meters. Apart from this a mean sample of 30 small samples was taken. There were also 5 excavations made from the layers of 5 cm thickness, up to 20 cm depth and 10 cm up to 80 cm depth. Their basic physical properties were defined (grain composition, volume density) as well as chemical properties (pH in H2O and KCl, PEW, content of CaCO3, losses at roasting) and the content of heavy metals. The results were analysed in terms of surface variability and the influence of ore-bearing dolomites on the distribution of heavy metals in soil profiles of different depth. It was found that, in the surface layers, the soils contained significant quantities of Zn, Pb and Cd. These quantities diminish with depth, but increase again in the levels with the addition of clay-like weathered dolomites. The comments on the definition of soil pollution and standards of soil quality were also made.

6

Badania skażenia gleb w sąsiedztwie byłego zakładu "Polam - Rzeszów"

Florencka N., Seremet B., Trafas M.

Inżynieria Środowiska / Akademia Górniczo-Hutnicza im. S. Staszica w Krakowie

|

2003

|

T. 8, z. 1

87-97

PL

Badania przeprowadzono w rejonie byłego zakładu "Polam - Rzeszów". Pobrano 45 prób glebowych i 7 roślinnych (marchew i pietruszka), z terenu zakładu i najbliższego sąsiedztwa, z głębokości 0-20 cm. W próbach glebowych oznaczono podstawowe właściwości fizyczne i chemiczne, zawartość metali ciężkich i rtęci, natomiast w próbkach roślinnych - zawartość rtęci. Wyniki analiz wskazują, że gleby w większości przypadków charakteryzuje naturalna zawartość metali ciężkich, 3 próbki są zakwalifikowane do II, a 1 do stopnia IV (wg IUNG). Zanieczyszczenie rtęcią terenu byłych zakładów i jego okolic jest bardzo zróżnicowane (0,03--39,25 mg/kg). Próbki o największej koncentracji tego pierwiastka pochodzą z miejsc składowania stłuczki odpadowej. Poza rejonami najbardziej skażonymi pozostałe gleby nie wykazują ponadnormatywnych ilości rtęci. Stężenie rtęci w próbach roślinnych pozyskanych z ogródków przydomowych sąsiadujących z zakładami mieści się w zakresie 2,9--7,9 mig/kg i nie przekracza wartości dopuszczalnych dla surowców roślinnych i przetworów.

EN

The studies were carried out in the region of a former enterprise "Polam - Rzeszów". Forty-five soil samples and seven plant samples were taken (carrot and parsnip) from the region of the industry and the closest vicinity, from the depth 0-20 cm. In soil samples basic physical and chemical properties were determined including the content of heavy metals and mercury, while in plant samples the content of mercury was determined. The results of the analyses indicate that soils in most cases are characterised by natural content of heavy metals, 3 samples are qualified to level II and 1 to level IV (according to IUNG). The contamination of the former industry centre and its vicinity with mercury was very differentiated (0.03-39.25 mg/kg). The samples of the highest concentration of this element come from the places of the deposition of waste glass. Apart from the regions of the highest contamination level, the remaining soils do not show mercury concentrations exceeding the maximum accepted level. The concentration of mercury in plant samples obtained from household gardens neighbouring with the industry ranges form 2.9 to 7.9 mig/kg and does not exceed the levels acceptable for raw plants and/or their products.

7

Badania pionowego rozkładu zawartości metali ciężkich w profilach glebowych

Trafas M., Eckes T.

Inżynieria Środowiska / Akademia Górniczo-Hutnicza im. S. Staszica w Krakowie

|

2003

|

T. 8, z. 2

207-216

PL

Zanieczyszczenie gleb metalami ciężkimi jest istotnym problemem w gospodarowaniu terenami rolnymi i leśnymi, zwłaszcza w obszarach narażonych obecnie lub w przeszłości, na szkodliwe oddziaływanie przemysłu. Określenie stopnia zanieczyszczenia środowiska glebowego wymaga przeprowadzenia żmudnych i kosztownych badań terenowych i laboratoryjnych. W niniejszej publikacji przedstawiono możliwości ograniczenia zakresu badań terenowych przy ustalaniu charakteru skażeń i zasięgu oddziaływania źródła zanieczyszczeń. Redukcja liczby pobieranych prób gleb wiąże się z faktem, że w glebach użytków zielonych i lasów rozkład zawartości metali ciężkich w profilu jest inny w przypadku gleb "czystych" i zanieczyszczonych. Ograniczenie badań szczegółowych do obszarów szczególnie zagrożonych, wytypowanych na podstawie wstępnych badań rozpoznawczych, powinno przynieść korzyści ekonomiczne, przy zapewnieniu prawidłowego ustalenia stopnia zagrożenia środowiska glebowego.

EN

The pollution of soils with heavy metals makes an important problem in the management of agricultural areas and forests, especially in areas that are or used to be exposed on harmful impact of industry. The assessment of the degree of the pollution of soil environment requires work and money consuming field and laboratory studies. In this paper the possibilities of the limitation of the field work were presented, when the character of contamination and the range of its impact is defined. The reduction of the number of soil samples refers to the fact that in the soils of agricultural lands or forests the distribution of heavy metals in the profile is different in case of "clean" and polluted soils. The limitation of detail examinations to particularly endangered areas, selected based on preliminary pilot research should bring economical profit as well as provide correct assessment of the degree of the threat to soil environment.

8

Skażenie gleb i roślin rtęcią i innymi metalami ciężkimi w okolicy Wolbromia

Florencka N., Trafas M.

Inżynieria Środowiska / Akademia Górniczo-Hutnicza im. S. Staszica w Krakowie

|

2002

|

T. 7, z. 2

223-231

PL

Badania przeprowadzono w rejonie położonym pomiędzy miejscowościami Wolbrom i Trzyciąż. Pobrano 20 prób glebowych z terenów uprawianych rolniczo z głębokości 0-20 cm. Z tych samych punktów pobrano próbki marchwi. W próbach glebowych oznaczono podstawowe właściwości fizyczne i chemiczne zaś w próbkach roślinnych zawartość metali ciężkich oraz zawartość S i N. Wyniki analiz wskazują, że w badanych glebach zawartości makroskładników (Mg, K, Ca) nie odbiegają od przeciętnych wartości występujących w glebach Polski, podobnie Cr, Ni, Cu. Zawartości Zn i Pb odpowiadają I stopniowi zanieczyszczenia wg IUNG (zawartości podwyższone), zaś Cd - stopniowi I lub II (gleby słabo zanieczyszczone). Zawartość Hg była bardzo niska (średnio 0,0314 mg/kg). Podwyższenie zawartości Zn, Pb i Cd można wiązać z oddziaływaniem zakładów przemysłowych w rejonie Olkusza oraz dalej położonych zakładów GOP. W badanych próbkach marchwi stwierdzono podwyższone zawartości Cd i Pb. Zawartość Hg zarówno w suchej (0,0193 mg/kg), jak i świeżej masie (0,0019 mg/kg) była bardzo niska.

EN

The research was done in the region situated between the localities of Wolbrom and Trzyciąż. There were 20 soil samples taken from the agricultural areas on the depth of 0-20 cm. From the same points the samples of carrot were taken. In soil samples basic physical and chemical properties were determined and in plant samples the content of heavy metals as well as S and N was measured. The results of the analyses indicate that in the examined soils the contents of macro-elements (Mg, K, Ca) do not differ from average values occurring in Polish soils, Cr, Ni, Cu also do not differ. The contents of Zn and Pb fall into the first degree of contamination, according to IUNG (elevated levels) and the content of Cd can be classified as first or second degree (slightly contaminated soils). The content of Hg was very low (on average (0.0314 mg/kg). Elevated levels of Zn, Pb and Cd can be linked with the impact of industry in the region of Olkusz and further situated industry of the Upper Silesia Industrial Region. In the analysed samples of carrot elevated contents of Cd and Pb were found. The content of Hg both in dry mass (0.0193 mg/kg) as well as in the fresh mass (0.0019 mg/kg) was very low.

9

Określenie relacji wskaźnika bonitacyjnego terenów bezglebowych do jednostek klasyfikacji gleb

Trafas M., Gruszczyński S.

Inżynieria Środowiska / Akademia Górniczo-Hutnicza im. S. Staszica w Krakowie

|

2001

|

T. 6, z. 1

161-169

PL

Zgodnie z metodyką zaproponowaną we wcześniejszej pracy Autorów obliczono wartości wskaźnika bonitacyjnego WB dla szeregu profili glebowych wymienionych jako przykładowe w Komentarzu do Tabeli Klas, wykorzystywanym w trakcie wykonywania klasyfikacji bonitacyjnej gleb w Polsce. Wzięto przy tym pod uwagę gleby zaliczone do typu bielicowych i brunatnych m.in. dlatego, że ich klasyfikacja jest najbardziej rozbudowana. Ponadto, inicjalne gleby tworzące się na terenach bezglebowych podlegających rekultywacji najłatwiej mogą znaleźć odpowiedniki w tej właśnie grupie gleb. Uzyskane wyniki wskazują, że wartości WB dobrze oddają związki pomiędzy usytuowaniem gleb w szeregu bonitacyjnym a charakterem utworów, z których powstały. Różnice wskaźnika WB, szczególnie w przypadku najniższych klas, są istotne. Analizowano także kształtowanie się wskaźnika WB w przypadku kompleksów przydatności rolniczej. Również i tutaj wystąpiły wyraźne różnice pomiędzy wartościami WB w grupach kompleksów pszennych, żytnich i zbożowo-pastewnych. Wyniki przeprowadzonej analizy wskazują, że zaproponowana metodyka obliczania WB umożliwia poprawną ocenę jakości utworów na terenach bezglebowych.

EN

According to the methods proposed in the Authors' earlier paper the values of bonitation index (WB) for a range of soil profiles, mentioned as examples in The Commentary for the Class Table and used during the soil bonitation classification in Poland, were measured. Soils of a podsol type and brown soils were taken into account, because their classificacion is the most complex. Also it is the easiest way to find the equivalents of initial soils formed on soilless areas subdued to reclamation. The obtained results indicate that the values of WB adequately present the relationships between the situation of soils in the bonitation range and the character of formations from which they originate. The differences in the bonitation index, especially in case of the lowest classes are significant. The formation of bonitation index in land capability units was also analysed. Also there significant differences between the values of BI existed in groups of wheat units, rye units and cereals and pasture plants mixed units. The results of the analysis indicate that the programmed method of the calculation of WB makes it possible to assess correctly the quality of formations in soilless areas.

10

Klasyfikacja poprzemysłowych obiektów bezglebowych dla celów rekultywacji

Gruszczyński S., Trafas M.

Inżynieria Środowiska / Akademia Górniczo-Hutnicza im. S. Staszica w Krakowie

|

2001

|

T. 6, z. 1

67-83

PL

W pracy przedstawiono propozycję klasyfikacji bezglebowych terenów podlegających rekultywacji dla celów zagospodarowania przyrodniczego, głównie rolniczego czy leśnego. Założono, że miernikiem oceny będzie wskaźnik bonitacyjny WB, który uzależniony jest przede wszystkim od: jakości gruntu, ocenianej poprzez wskaźnik litologiczny uwzględniający uziarnienie i sorpcję BM (methylene blue) oraz rzeźby charakteryzowanej poprzez nachylenie powierzchni. Dla terenów o zróżnicowanej budowie litologicznej, gdzie w profilu występują warstwy zbudowane z różnych utworów, zaproponowano system ustalania wartości wskaźnika litologicznego uwzględniający nie tylko ich udział w ogólnej miąższości, lecz także sekwencję w profilu. Przedstawiony przykład waloryzacji zwałowiska Kopalni Siarki "Piaseczno" ilustruje zarówno zasadę oceny, jak i zróżnicowanie warunków rekultywacji występujących na konkretnym obiekcie. W końcowej części pracy omówiono możliwości wzbogacania oceny poprzez wprowadzenie dalszych wskaźników waloryzujących np. ekspozycję oraz innych, rozszerzających jej zastosowanie także i na tereny np. z występującymi gruntami toksycznymi, względnie zawodnione. Przewiduje się, że przedstawioną klasyfikację po pewnych niezbędnych uzupełnieniach będzie można włączyć w obowiązujący w Polsce system klasyfikacji bonitacyjnej gleb.

EN

In the paper the classification of soilless objects that can be reclaimed for environmental purposes, mainly agriculture or forestry. The index of the assessment shall be the Bonitation Index BI, depending on the quality of ground and relief. The ground quality is evaluated based on its granulation and sorption of MB (methylene blue). The relief is characterised by the inclination of the surface. If layers composed of different formations occur in the profile - lithological index is defined according to the formula regarding their participation in general thickness and a sequence in the profile. A presented example of the evaluation of the heap from the Sulphur Mine Piaseczno illustrates both the principle of the assessment and the differentiation of the conditions for reclamation on a specific object. At the end of the paper the possibilities of the supplementation of the assessment by introducing further indexes was discussed. It will allow using the presented evaluation also in case of areas with toxic grounds of flooded areas.

11

Dokumentacja terenów użytkowych przyrodniczo w przypadku likwidacji kopalń

Trafas M.

Zeszyty Naukowe. Górnictwo / Politechnika Śląska

|

2000

|

z. 246

371-382

PL

W pracy przedstawiono problemy ilościowej oceny skutków przyrodniczych działalności górniczej, które występują w trakcie procesu likwidacji kopalń. Omówiono zakres niezbędnej dokumentacji i główne trudności jej sporządzania. Przedstawiono też możliwości wykorzystania dla tych celów nowych technik pozyskiwania, gromadzenia i przetwarzania informacji.

EN

In this paper the problems of qualitative and quantitative assessment of the environmental results of mining exploitation that occur during and after the process of mines closure were also discussed. The scope of necessary documentation and main difficulties in making documentation were presented. The possibilities of use of new techniques for obtaining, storing and data processing were also discussed.

12

Weryfikacja zależności pomiędzy zawartością metali ciężkich w korzeniach marchwi, a stopniem skażenia gleb

Eckes T., Florencka N., Gołda T., Gruszczyński S., Trafas M.

Inżynieria Środowiska / Akademia Górniczo-Hutnicza im. S. Staszica w Krakowie

|

2000

|

T. 5, z. 1

101-126

PL

Oceniając szkodliwość obecności metali ciężkich w glebach zakłada się, że istnieje związek pomiędzy zanieczyszczeniem gleb a koncentracją polutantów w roślinach, przeznaczonych do konsumpcji. Podjęte badania miały na celu weryfikację zakładanej zależności między cechami gleby a akumulacją metali ciężkich w roślinach. Pobrane próby gleb i korzeni marchwi z terenów w różnym stopniu skażonych przeanalizowano określając w glebach: skład ziarnowy, odczyn, zawartość CaCO3, substancji organicznej, przyswajalnych form K, P, Mg, zawartość P, Na, Mg, K, Ca, Fe, Cr, Mn, Ni, Cu, Zn, Sr, Cd, Pb oraz w roślinach: zawartość P, Na, Mg, K, Ca, Fe, Cr, Mn, Ni, Cu, Zn, Sr, Cd, Pb. Spośród pobranych prób gleb około 30% było wyraźnie skażone Zn, Cd, Pb. Zawartość podstawowych makroskładników w korzeniu marchwi utrzymywała się na ogół w przedziale wartości typowych, natomiast nie spełnione były często normy jakościowe, dotyczące metali ciężkich, szczególnie w przypadku Cd. Zależności pomiędzy cechami gleb a składem chemicznym marchwi przeanalizowano statystycznie, ustalając korelacje proste a także metodą regresji wielokrotnej. Podjęto też próbę konstrukcji modelu tej zależności z wykorzystaniem procedur wywodzących się z dziedziny sztucznej inteligencji. Przeprowadzone badania i analizy prowadzą do wniosku, że zależność pomiędzy cechami gleby a składem chemicznym marchwi ujawnia się wyraźnie wtedy, gdy stopień skażenia gleb jest wysoki. W przypadku niskich zawartości metali ciężkich w glebach związek ten jest warunkowany przez wiele innych czynników.

EN

Evaluating the harmfulness of heavy metals in soils one assumes that there is a relationship between soil contamination and the concentration of pollutants in consumable plants. The goal of the research was to verify the assumed relationship between the features of soil and the accumulation of heavy metals in plants. Collected samples of soil and carrot roots from the areas of different level of contamination were analysed and the following characteristics were determined: in soils - grain structure, reaction, the content of CaCC>3, organic substances, forms of K, P and Mg that can be assimilated, total content of P, Na, Mg, K, Ca, Fe, Cr, Mn, Ni, Cu, Zn, Sr, Cd, Pb and in plants - the content of P, Na, Mg, K, Ca, Fe, Cr, Mn, Ni, Cu, Zn, Sr, Cd, Pb. Among the collected soil samples about 30% were significantly contaminated with Zn, Cd and Pb. The content of basic elements in the root of carrot usually stayed within the range of typical values, although quality norms referring to heavy metals were often not fulfilled. It was particularly in the case of Cd. The relationship between soil characteristics and chemical composition of carrot was statistically analysed and the simple correlation was used as well as the method of multiple regression. The attempt to construct a model of this relationship was also made, with the application of procedures originating from the studies on artificial intelligence. Research and analyses draw into conclusion that the relationship between soil characteristics and chemical composition of carrot is clearly visible when the soil contamination level is high. In case of low contents of heavy metals this relationship is influenced by many other factors.

13

Próba prognozowania składu chemicznego roślinności na podstawie danych dotyczących cech glebowych

Gruszczyński S., Trafas M.

Inżynieria Środowiska / Akademia Górniczo-Hutnicza im. S. Staszica w Krakowie

|

2000

|

T. 5, z. 2

423-432

PL

W pracy omówiono próbę ustalenia powiązań pomiędzy cechami gleb, a zawartością metali ciężkich w roślinach poprzez wykorzystanie sieci neuronowych. Oparto się na wynikach badań gleb i roślin (marchew i inne warzywa, a także trawy) pobranych z różnych rejonów Polski, zarówno "czystych" jak i zanieczyszczonych metalami ciężkimi. Uzyskany przybliżony model pozwala na analizę wpływu zmian występujących w nim parametrów na poziom zawartości metali ciężkich w roślinach.

EN

This work discusses an attempt to make the connection between the qualities of soils and the heavy metal content in plants by using neural networks. To support this results of testing, soil and plants (carrots and other vegetables, as well as grasses) collected in different regions of Poland, both "clear" and contaminated by heavy metals were used. The outcoming estimed model allows the analysis of the effect of the changes taking place in its parameters on the level of heavy metal content in plants.

14

Koncepcja oceny skutków przekształceń gleb

Trafas M.

Inżynieria Środowiska / Akademia Górniczo-Hutnicza im. S. Staszica w Krakowie

|

1999

|

T. 4, z. 2

309-321

PL

W pracy przedstawiono próbę oceny zmian wartości gleb podlegających przekształceniom chemicznym, hydrologicznym czy geomechanicznym. Założono, że wyrazem obniżenia wartości jest zmniejszenie wyceny punktowej gleb, ustalonej dla poszczególnych klas bonitacyjnych i kompleksów przydatności rolniczej, a wykorzystywanej na przykład w trakcie scalania gruntów. Dla poszczególnych rodzajów przekształceń, w różnym stopniu natężenia, podano odpowiednie współczynniki, zmniejszające wskaźnik wyceny. Zaproponowany sposób oceny umożliwia też ustalenie konsekwencji nakładania się różnych rodzajów przekształceń.

EN

The attempt to assess changes in the value of soils was presented in the paper. The soils were subdued to chemical, hydrological and geo-mechanical changes. It was assumed that the degradation of the soil value is expressed by diminishing of the number of points scored. This number was established for respective bonitation classes and complexes of cultivatability, used in combining pieces of arable land. For respective modifications, of different degree, respective coefficients, diminishing the value index were given. Proposed way of estimation makes it possible to find out the consequences of the overlapping of different kinds of modifications.

15

Możliwości wykorzystania badań gleb dla potrzeb prognozy skutków wpływu ustaleń miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego na środowisko przyrodnicze

Trafas M., Gruszczyński S.

Inżynieria Środowiska / Akademia Górniczo-Hutnicza im. S. Staszica w Krakowie

|

1998

|

R. 3

59-75

PL

Ustalenie przeznaczenia terenów na określone cele w planie zagospodarowania powinno uwzględniać między innymi stan zanieczyszczenia środowiska. Duże skażenie terenów stwarza ograniczenia wykluczające pewne kierunki zagospodarowania lub np. narzucające konieczność rekultywacji. Badania prowadzone w ramach monitoringu często opracowywane są w zbyt małej skali, aby dać odpowiedź co do lokalnego zróżnicowania skażeń. Przy ustalaniu zasięgów silnie przekształconych terenów pomocne mogą być badania gleb, a szczególnie badania kumulacji w nich metali ciężkich. Można je przeprowadzić w krótkim czasie, przy stosunkowo niewielkim nakładzie pracy i kosztów, a analiza uzyskanych wyników pozwala na postawienie diagnozy co do stanu zanieczyszczenia środowiska, powiązania jego zmienności z lokalnymi źródłami zagrożeń i stanowić może punkt wyjścia dla opracowania prognozy zmian stanu środowiska po realizacji planu zagospodarowania. Dowodzi tego przedstawiony przykład, dotyczący fragmentu Krakowa. Przeprowadzone badania gleb pozwoliły na ustalenie, że pomimo lokalizacji na tym terenie i w jego pobliżu różnych źródeł zanieczyszczeń stan środowiska na zdecydowanej większości obszaru pozwala na różnokierunkowe jego zagospodarowanie. Wytypowane rejony o nieco wyższym poziomie skażenia wymagać będą uwzględnienia tego stanu przy ustalaniu kierunków zagospodarowania oraz przeprowadzenia badań kontrolnych.

EN

Decisions on the use of the area for purposes defined in local development plans should include (among other factors) the intensity of environmental pollution. High contamination of the area makes limitations, excluding certain ways of development, or rather implying the need of reclamation. Survey done in the framework of monitoring is often done in too small scale to present real picture of contamination in the area. To define the range of highly effected areas, soil examination and examining the accumulation of heavy metals in particular can be very useful. It can be done in a short time and with relatively small effort and costs, and the analysis of results allows us to diagnose the level of environmental pollution, combine its changes with other sources of hazard and this can make the base for forecasting environmental changes after the implementation of development plans. This can be proven by the example referring to a part of the city of Cracow. Soil examinations show that in spite of different polluters located in this area, the most part of the area allows multifaceted development. Selected areas of slightly higher level of contamination will demand taking this fact into account during development planning and possible check-ups.

16

Dokumentowanie zmian właściwości gleb dla potrzeb ocen oddziaływania na środowisko

Trafas M.

Inżynieria Środowiska / Akademia Górniczo-Hutnicza im. S. Staszica w Krakowie

|

1998

|

R. 3

51-58

PL

W ramach wykonywania tzw. ocen oddziaływania na środowisko występuje problem oceny stanu środowiska glebowego i prognozy jego zmian. Badania monitoringowe, wykonywane w ramach kompleksowego monitoringu środowiska nie zawsze są w stanie dostarczyć dostatecznych ilości informacji, potrzebnych dla realizacji tego celu. Dotyczy to np. zmian hydrologicznych gleb. Również w przypadku zmian chemicznych konieczne jest niekiedy poszukiwanie wskaźników skażenia, dostosowanych do działalności zakładu i związanego z nią charakteru przekształceń. W pracy przedstawiono wnioski, dotyczące lokalizacji miejsc opróbowania i sposobu pobierania prób, liczebności zbioru i zakresu badań, w celu zagwarantowania uzyskania odpowiedniego zasobu informacji dla celów OOŚ.

EN

Within the environmental impact assessment we are facing a problem of the assessment of soil environment and forecasting of its changes. Surveys made in the framework of complex monitoring of the environment, were not always able to provide sufficient information, necessary for this purpose concerning e.g. hydrological changes of soils. In case of chemical changes sometimes it is necessary to look also for the indicators of contamination, adequate to the particular industrial activity and to the character of transformation. The above research paper presents conclusions regerding location and methods of sample taking referring to the location and way of sample taking, the number of samples as well as the range of survey are presented in order to provide better information for EIA.

17

Możliwości wykorzystania odpadów poflotacyjnych z przeróbki rud cynku i ołowiu do rekultywacji terenów pogórniczych

Eckes T., Gołda T., Gruszczyński S., Trafas M.

Archiwum Ochrony Środowiska

|

1998

|

Vol. 24, no. 2

95-117

PL

Praca zawiera wyniki badań składu chemicznego odcieków, powstających podczas przemywania szlamów poflotacyjnych cynku i ołowiu. Ustalono rodzaj i zakres zagrożeń, wynikających z wypełniania odpadami poflotacyjnymi nieużytków pogórniczych. Dla wód podziemnych największe niebezpieczeństwo stanowią jony siarczanowe oraz w mniejszym stopniu cynk. Inne metale ciężkie występowały w odciekach w ilościach niewielkich, nie stwarzających zagrożenia dla wód gruntowych. Stwierdzono występowanie związku pomiędzy ilością wody przemywającej a składem chemicznym odcieków. Wyniki badań posłużyły do ustalenia warunków stosowania odpadów poflotacyjnych do rekultywacji nieużytków pogórniczych w rejonie olkuskim.

EN

The article presents the results of investigations on chemical content of infiltrating waters which appear during washing the post-flotation sludges of zinc and lead. The type and the degree of threat resulting from filling with the post-mining waste land post-flotation wastes was determined. The most dangerous for ground waters are sulphate ions, and also in less extent zinc. Other heavy metals were in small amount in infiltrating waters, and are not a threat to ground waters. A relation between the amount of washing waters and chemical content of infiltrating waters has been noticed. The results of investigations are to determine the conditions of use of post-flotation wastes for post-mining waste land reclamation in Olkusz region.