Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Prognozowane zmiany wybranych elementów krajobrazu kulturowego Polski do roku 2050. Szkic geograficzny – część 2

Plit Joanna, Myga-Piątek Urszula, Plit Florian

Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego

|

2019

|

nr 42 (2)

81--106

PL

W artykule przedstawiono prawdopodobną ewolucję i prognozowany stan elementów/składników krajobrazu kulturowego Polski w 2050 r. Ekstrapolując obserwowane procesy przyrodnicze, trendy społeczno-gospodarcze i kulturowe, omówiono: uwarunkowane antropogenicznie efekty zmian szaty roślinnej i wód powierzchniowych, przewidywane krajobrazowe zmiany w strukturze upraw i własności w rolnictwie, efekty rozwoju osadnictwa, i alternatywnych źródeł energii. Przedstawiony scenariusz obejmuje także krajobrazowe skutki: globalizacji, oczekiwanego napływu imigrantów, multikulturowości i przeciwstawnych tendencji historycyzmu. Postuluje się wykonanie regionalnych i lokalnych prognoz zmian krajobrazowych oraz dalsze prace metodyczne, co pozwoli na lepszą ochronę walorów krajobrazu kulturowego Polski. Założenia teoretyczne i czynniki krajobrazotwórcze omówiono w poprzednim artykule Myga-Piątek, Plit, Plit 2019. Poniższy tekst jest jego kontynuacją.

EN

This article presents the possible evolution and the expected state of elements/components of the Polish cultural landscape in the year 2050. By extrapolating the observed natural processes, and socio-economic and cultural trends, the authors have discussed the following issues: the anthropogenically determined effects of changes in plant cover and surface waters, predicted landscape changes in the structure of crops and agricultural property ownership, the results of settlement development and alternative sources of energy. The presented forecast also includes the effects of globalization, the expected inflow of immigrants, multiculturalism and opposing trends of historicism on the landscape. The authors suggest that regional and local forecasts of landscape changes be made, and further methodological work be carried out, which will allow for better protection of the values of the Polish cultural landscape. The previous article (Myga-Piątek, Plit, Plit 2019) discussed theoretical assumptions and landscape-forming factors. This article is its continuation.

2

Czy możliwa jest prognoza zmian krajobrazu kulturowego Polski? Szkic problematyki w ujęciu geograficznym. Część 1 – siły sprawcze

Myga-Piątek Urszula, Plit Florian, Plit Joanna

Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego

|

2019

|

nr 41 (1)

185--202

PL

W badaniach krajobrazu kulturowego dużą rolę odgrywa podejście ewolucyjne, wyjaśniające obecny jego stan przez analizę zmian w minionych stuleciach. Kolejnym etapem badań krajobrazowych, o dużym walorze praktycznym, staje się przewidywanie zmian krajobrazu. Prognozowanie stanowi bardzo ważny element teoretycznych badań naukowych. W artykule zwrócono uwagę na potrzebę takich prognoz, omówiono trudności związane z ich opracowywaniem. Uzasadniono, dlaczego w Polsce najdalszy horyzont czasowy prognoz krajobrazowych sięgać może nie dalej niż do 2050 r. Ukazano czynniki: środowiskowe, polityczne, ekonomiczne, społeczne, biopsychiczne populacji, demograficzne, kulturowe i regionalne, które do 2050 r. wpływać będą z dużym prawdopodobieństwem na ewolucję krajobrazu kulturowego Polski. Przyszłe jego zmiany – efekty działania sił sprawczych zostaną omówione zostaną w kolejnym artykule.

EN

The evolutionary approach, which explains the current condition of the cultural landscape by analysing changes within it over the past centuries, plays an important part in cultural landscape research. The next stage of landscape research with a high practical value is the forecasting of changes in the landscape. Forecasting is a substantial element of theoretical research. This article points out the need for such forecasts and discusses the difficulties that might appear while preparing them. It explains why the furthest time horizon for landscape forecasts in Poland may not reach further than the year 2050. It presents environmental, political, economic, social, biopsychic, demographic, cultural and regional factors that will most probably determine the evolution of the cultural landscape in Poland until 2050. Future changes in the cultural landscape – results of the discussed driving forces – will be dealt with in the next article.

3

Surowce skalne jako materiał budowlany – analiza zachowanych wyróżników regionalnych

Nita Jerzy, Plit Joanna, Nita Małgorzata

Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego

|

2018

|

nr 40 (2)

107--129

PL

Artykuł jest analizą krajobrazową cech budownictwa typowego dla różnych obszarów Polski, w których wykorzystano lokalne skalne surowce budowlane. Poruszona problematyka dotyczy zabudowy małomiasteczkowej i wiejskiej, w której lokalne surowce skalne stanowiły podstawowy budulec od co najmniej ostatnich 200 lat. Surowiec skalny jest wyznacznikiem regionalnym, który jest typowy dla budynków mieszkalnych, gospodarskich i przemysłowych, a także dla małej architektury oraz ogrodzeń na posesjach. Te szczególne – bo najczęściej małoskalowe elementy krajobrazu kulturowego Polski zaczynają mieć charakter reliktowy. W opracowaniu w niewielkim stopniu poruszono stosunkowo dobrze rozpoznane i udokumentowane budowle rezydencjalne, m.in.: zamki, pałace, warownie, które stanowią wyraźne historyczne składniki polskiego i europejskiego dziedzictwa narodowego. Obiekty te są obecnie spektakularnymi atrakcjami turystycznymi i zostały już objęte ochroną prawną i konserwatorską. W artykule podkreślono kierunki zmian w zastosowaniu surowców skalnych w budownictwie indywidualnym, a zwłaszcza współczesne tendencje zaniku tych elementów z krajobrazu kulturowego Polski lub ich znaczącej przebudowy i modernizacji.

EN

This article offers a landscape analysis of architectural features typical of various regions in Poland which use local rock resources as a building material. The subject matter concerns the architecture of small towns and villages, where rock resources have been the main building material for at least 200 years. Rock resources are regionally distinctive, typical of residential, farming and industrial buildings, street architecture and property fences. These particular, usually small-scale elements of the cultural landscape of Poland are becoming relic in their character. This paper tackles relatively well recognised and catalogued residential buildings, such as castles, palaces or strongholds, which constitute strong components of the Polish and European heritage, to a limited extent. Nowadays, these objects are spectacular tourist attractions and their maintenance is required by law. The article points to trends in changes in the use of rock resources in individual buildings, and particularly to the current trends of removing, rebuilding or modernising these elements of the cultural landscape of Poland.

4

Drogi św. Jakuba jako specyficzny element krajobrazu kulturowego Europy

Plit Joanna, Plit Florian

Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego

|

2018

|

nr 40 (2)

187--208

PL

W artykule przedstawiono genezę kultu św. Jakuba w Europie, historię pielgrzymek do jego grobu, które największy rozkwit przeżywały w średniowieczu, następnie renesans wędrówek do Santiago de Compostela u schyłku XX i w początkach XXI w. Podjęto próbę klasyfikacji motywów, którymi kierują się współcześni wędrujący. Omówiono specyfikę krajobrazów kulturowych dróg św. Jakuba, zwł. nietypowe rozwiązania w zakresie bazy noclegowej, nagromadzenie obiektów sakralnych i zabytków historycznych, infrastrukturę zaopatrującą w wodę wędrowców. Autorzy uważają, że drogi św. Jakuba stanowią charakterystyczny integracyjny element obecny w różnych rodzajach krajobrazów kulturowych Europy.

EN

This paper presents the origins of the cult of St. James in Europe, a history of the pilgrimages to his grave, which flourished most in the Middle Ages, and the revival of wanderings towards Santiago de Compostela at the end of the 20th century and the beginning of the 21st. The paper also attempts to classify the motivations of contemporary wanderers who choose to make this journey. Specific aspects of the cultural landscapes which characterise the Ways of St. James are commented upon, especially with respect to the highly unusual solutions relative to the overnight stages of the pilgrimage, the concentration of sacral objects and historical monuments and the infrastructure for water provision for the pilgrims. The present authors are of the opinion that the pilgrimage itineraries for the route to Santiago (the Ways of St. James) constitute a characteristic integrative element which is present in various kinds of cultural landscapes of Europe.

5

Piętno władzy i właścicieli odciśnięte w krajobrazie kulturowym

Plit Joanna

Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego

|

2011

|

nr 15

125--138

PL

Krajobraz kulturowy można traktować jako ikonograficzny zapis dziejów regionu. Krajobraz przechowuje zapis aspiracji rządzących i możnych do zawłaszczania przestrzeni, delimitację granic swojego terytorium, świadectwa inspiracji i sposobów sprawowania władzy, świadectwa chęci górowania, dominowania, wymuszania posłuszeństwa, ale i budzenia zazdrości oraz demonstrowania inności. W artykule podjęto próbę odpowiedzi na pytania: jakie cechy władzy i właścicieli odciśnięte są w krajobrazach kulturowych Polski oraz w jakich elementach krajobrazów kulturowych można odczytać ich wpływ.

EN

The cultural landscape can be treated as an iconographic representation of regional history. The landscape preserves traces of magnates’ aspirations to spatial domination and to delimitation of their territory borders. These are the traces of inspiration and ways to power exercise, the evidence of their intentions to predominate, to expect blind obedience as well as to stir up envy and to demonstrate distinctness. This paper has sought to answer the questions: which features of authority and owners are visible in cultural landscapes of Poland and in which landscapes’ elements they can be noticed.

6

Zmiany koryta Niemna w ciągu 200 lat (na odcinku od Hożej do Mielnika)

Plit Joanna

Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego

|

2010

|

nr 13

78--87

PL

Od wieków i aż po dzień dzisiejszy Niemen spontanicznie kształtował swoją koryto, obserwowane zmiany przebiegu rzeki uwarunkowane były naturalnymi czynnikami, najczęściej związane były z powodziami. Rzeka nie jest obwałowana, poza wybudowaniem Kanału Augustowskiego (którego ujściowy odcinek znajduje się na badanym terenie) nie prowadzono żadnych dużych prac hydrotechnicznych. Wpływ działalności człowieka obserwować można w dolinie, od średniowiecza polegał on głównie na odlesieniu terenów, osuszanie podmokłości i rolniczym użytkowaniu ziemi.

EN

For centuries, and up until today, Neman spontaneously shaped its riverbed. The observed changes in the river course were conditioned by the natural factors, most frequently associated with floods. The river is not walled, and except for the constructions linked with the Augustów Canal (whose mouth segment is situated on the area considered) no larger‐scale hydro‐engineering works have been conducted. The influence of human activity can be observed in the valley – since the Middle Ages it consisted mainly in deforestation of the land, drying of the swampy areas and agricultural use of land.

7

Naturalne i antropogeniczne przemiany krajobrazów delty Wisły

Plit Joanna

Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego

|

2010

|

nr 13

13--28

PL

Akumulacji osadów w płytkich wodach Zalewu Wiślanego, od neolitu aż do średniowiecza podlegała niemal wyłącznie naturalnym procesom przyrodniczym. Proces był ciągły, acz powolny. Natomiast od średniowiecza przyrost lądu był bardzo szybki. Antropogeniczne wylesianie zlewni Wisły, rolnicze zagospodarowanie gruntów spowodowało wzmożenie erozji w dorzeczu i osadzanie materiału skalnego w delcie. W X-XVI wieku rzeka dobudowała deltę u ujścia północnych odnóg Szkarpawy i Leniwki. Od renesansu główny nurt Wisły skierowany został Nogatem i tam rzeka osadzała najwięcej aluwiów. Mieszkańcy Żuław przyspieszali proces powiększanie lądu. Sypali wały, tworzyli poldery. Począwszy od końca XIX wieku w wyniku przekopania nowego ujścia i skierowania 90% wód Wisły bezpośrednio do morza, przyrost delty jest znacznie wolniejszy. Jest on głównie wynikiem akumulacji obumarłych części organicznych.

EN

Accumulation of the deposits in the Vistula Lagoon was continuous, even though quite slow. Starting with the Middle Ages the increments of land have been rather quick. Deforestation of the Vistula river basin and agricultural land development triggered off erosion. The rocky material was deposited in the delta. Initially, the river had been building the delta at the mouth of the northern branches of Szkarpawa and Leniwka. In the period of Renaissance the main current was directed through the Nogat channel and it is there that the river deposited most of the alluvia. The inhabitants of Zulawy delta lowlands accelerated themselves the process of land extension. They built walls and established polders. Starting with the end of the 19th century, due to the digging of the new river channel and the fact that thereby 90% of discharge was directed straight to the sea, the increase of the delta has been much slower. It is primarily the effect of accumulation of the dead organic parts.

8

Tradycyjny krajobraz wiejski Wschodniego Podlasia na przykładzie „krainy otwartych okiennic”

Plit Joanna

Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego

|

2009

|

nr 12

47--57

PL

Jednym z wyraźnych typów kulturowego dziedzictwa Polski stanowi tradycyjny krajobraz wsi Podlasia. Peryferyjne położony region, zasiedlony został dopiero w XVI wieku przez ludność mieszaną: polsko - ukraińsko – białoruską oraz żydowską. Do dziś wielu miejscach zachowany został charakterystyczny układ wsi i użytków rolnych oraz podział na działki własnościowe wynikający z reformy włócznej królowej Bony. Kontynuowane jest drewniane budownictwo bogato zdobione. Szczegółowo omówiono 3 prawosławne wsie Trześcianka, Soce i Puchły.

EN

Agricultural landscapes and physiognomies of villages differ significantly across the territory of Poland, similarly as do the perspectives of development of the respective local communities. The variety results from the differentiation of natural environments, cultural identities of particular regions and differences in transport-wise accessibility. It is conditioned by the historical past of a given area, as well as its location with respect to towns and the respective administrative centres. We can distinguish several types of areas, featuring characteristic agricultural landscapes and specific physiognomies of villages. One of the very distinct types, related to cultural heritage, is constituted by the traditional rural landscape of Podlasie. This peripheral region was effectively settled relatively late, namely in the 16th century, by the mixed population – PolishUkrainian-Belorusian and Jewish. There are numerous places in Podlasie, where the characteristic pattern was preserved of villages and farmland, roads and property plots, resulting yet from the 16th century village property right reform of the Polish queen Bona Sforza. Detailed account is presented of three Eastern Orthodox villages – Trześcianka, Soce and Puchły, which preserved and cultivate all the characteristic features of the rural landscapes of the region. Likewise, the typical wooden, richly ornamented rural architecture continues to be built.