W szpitalach psychiatrycznych końca XIX i początku XX wieku w Europie ogrody i kompozycje parkowe pełniły ważną rolę terapeutyczną, zarówno jeśli chodzi o kształtowanie zieleni ozdobnej, jak i użytkowej, która pozwalała na terapię pracą. Kompleksy szpitalne podlegały rozmaitym przemianom wynikającym między innymi z rozwoju psychiatrii oraz bieżących potrzeb. Dobudowywano nowe obiekty służące potrzebom chorych w obrębie ograniczonego obszaru szpitala kosztem zieleni. W wyniku studiów historycznych zaczęto doceniać ich znaczenie w historii medycyny i wartość zabytkową, co wynika również z mniej stygmatyzującego postrzegania chorób psychicznych. Wiele z tych placówek pełni nadal funkcje lecznicze, a te które zlikwidowano, są adaptowane do nowych funkcji i wciąż stanowią atrakcyjne zespoły architektoniczno-krajobrazowe. Artykuł prezentuje studia przypadków dawnych szpitali dla nerwowo chorych, w których w projektach rewaloryzacji szczególną rolę odgrywa reinterpretacja i rozwinięcie pierwotnej kompozycji ogrodowej. Przykład Arboretum w Heppenheim an der Bergstraße odnosi się do adaptacji szpitala zbudowanego w systemie korytarzowym w II poł. XIX wieku, zaś Parco di San Giovanni w Trieście to dawny szpital pawilonowy z początku XX wieku.
EN
In mental hospitals at the end of the 19th and the beginning of the 20th century in Europe, gardens and parks served an important therapeutic role, with regard to shaping both decorative and utility greenery which allowed for occupational therapy. Hospital complexes underwent various transformations resulting from e.g. the development of psychiatry and current needs. New objects to serve the patients’ needs were added within the limited space of the hospital at the expense of greenery. As a result of historical studies their significance for the history of medicine and historic value began to be appreciated, which is also a consequence the less stigmatizing perception of mental disorders. Many of those institutions still fulfil their therapeutic functions, and those that were closed down have been adapted to new functions and still constitute attractive architectoniclandscape complexes. The article presents case studies of former lunatic asylums, in the restoration projects of which a particular role is played by reinterpretation and development of the original garden composition. The example of the Arboretum in Heppenheim an der Bergstraße describes an adaptation of a hospital built in the corridor system in the 2nd half of the 19th century, while Parco di San Giovanni in Trieste is a former pavilion hospital from the beginning of the 20th century.
2
Dostęp do pełnego tekstu na zewnętrznej witrynie WWW
Mental hospitals from the late 19thand early 20th centuries resembled independent cities and were designed to fulfil all patients’ needs, including spiritual. The idea of psychiatric care and healing also embraced the spiritual aspect of life. Churches, chapels and cemeteries were an indispensable part of many mental asylums of the time. The article explores the position of sites of worship in psychiatric hospitals and examines the place of sacred architecture and spaces in their layout and composition.
PL
Szpitale psychiatryczne z przełomu XIX i XX wieku, które przypominały samodzielne miasteczka, miały zaspokajać wszelkie potrzeby pacjentów – w tym także i te duchowe. Duchowy wymiar troski o pacjentów oznaczał obecność w zakładach kościołów, kaplic i cmentarzy. Artykuł analizuje miejsce obiektów kultu w kompozycji krajobrazowej i rozplanowaniu historycznych szpitali psychiatrycznych.
Parki i ogrody przy szpitalach psychiatrycznych przełomu XIX i XX wieku to dzieła sztuki ogrodowej dowodzące terapeutycznej roli komponowanego krajobrazu. Przemiany w psychiatrii w ostatnich 100 latach skutkują zmianami zespołów służących nerwowo i psychicznie chorym, które są adaptowane do współczesnych celów. W ogrodach szpitalnych pojawiają się uzupełnienia o charakterze memorialnym. Upamiętniają one ofiary nazistowskiej eutanazji chorych psychicznie, która miała w latach II wojny światowej. Artykuł opisuje przykłady pomników akcji T4 i ich związek z historycznym krajobrazem parkowym i ogrodowym.
EN
Parks and gardens of psychiatric hospitals in the late 19th and early 20th centuries are a particular example of garden design art and testify to the role of designed landscape in therapy. Along with the evolution of psychiatry within the last 100 years, institutions for neurotic and mental patients have evolved too. Besides being adapted for contemporary purposes, hospital gardens have also become sites of commemoration of the victims of Nazi euthanasia of psychiatric patients, perpetrated during the Second World War. This article describes selected Aktion T4 memorials in their park and garden landscape context.
Park Esterházy to jeden z najstarszych parków publicznych w Wiedniu, który powstał z przekształconego ogrodu barokowego rezydencji magnackiej rodów Kaunitz i Esterházy. Jego przemiany są świadectwem szerszych procesów, jakim podlegał obszar całego miasta na przestrzeni ostatnich 250 lat. Historia i współczesność parku mają ścisły związek z kompozycją urbanistyczną całej dzielnicy Mariahilfer w Wiedniu. Losy Parku Esterházy są przykładem drogi od podmiejskiego ogrodu pałacowego do parku dzielnicowego wpisanego w gęstą tkankę urbanistyczną z przełomu XIX i XX wieku. W artykule dokonano analizy zmian układu przestrzennego parku i jego kompozycji oraz przedstawiono współczesne interwencje projektowe.
EN
Esterházy Park is one of the oldest public parks in Vienna, which was created from a converted Baroque garden of the nobleman’s residence of the Kaunitz and Esterházy families. Its transformations are the evidence of wider processes the area of the whole city was subjected to within the last 250 years. The history and modernity of the park are closely connected to the urban composition of the whole Mariahilfer district in Vienna. The history of Esterházy Park exemplifi es the change from a suburban palace garden to a district park fi tted into a dense urban tissue from the turn of the 19th and 20th century. The article analyses the alterations in the spatial layout of the par and its composition and presents the contemporary project interventions.
Odnowa wsi z zachowaniem cennego krajobrazu oraz zabytkowej zabudowy przy jednoczesnym ożywieniu ekonomicznym i społecznym może być kompleksową rewitalizacją. Studium przypadku dotyczy Starego Paczkowa – jednej z najpiękniejszych i najlepiej zachowanych historycznych wsi województwa opolskiego. Artykuł prezentuje istotne uwarunkowania (tj. tło historyczno-krajobrazowe) i dotyczy badań w toku: opisuje program oraz planowane metody partycypacji społecznej włączające mieszkańców w projekt rewitalizacji wsi.
EN
Revitalization may lead to village renewal through safeguarding and making use of historic landscape and buildings' values along with community social and economic revival. The article describes background of ongoing research and its programme and methods used to encourage civic involvement. Case study is Stary Paczków – one of the most beautiful and best preserved historic villages in Opolskie Voivodeship.
Artykuł prezentuje lokalizacje i programy użytkowe oraz wybrane wnioski z badań spo-łecznych dotyczących projektów parków publicznych dla Krakowa wykonywanych w ra-mach zajęć dydaktycznych przez studentów kierunku „Architektura krajobrazu” w Insty-tucie Architektury Krajobrazu Politechniki Krakowskiej. Doświadczenia z programu nau-czania projektowania partycypacyjnego zostają przedstawione na tle zapisów dokumen-tów strategicznych Krakowa dotyczących systemu zieleni oraz trendów europejskich w tym zakresie.
EN
The article presents results of participatory planning experience in favour of public park creation. Landscape architecture students in Krakow design a public park during their course of studies taking into account the outcomes of social research, which they carry out during an introductory semester social communication lab. The article presents park locations, their functional programmes and selected conclusions from the research. Broadest background are strategic documents concerning the greenery system in Krakow and universal tendencies in this field.
The methods of managing Polish cities have been changing since 1989, due to the principles of the new system: democracy and free market economy. Especially difficult are the changes that depend on customs and mentality of people – both those who manage and those who are managed. The reason why social participation in managing space is such a difficult realm. The subject of this article is social participation in Polish cities: the status quo of the concept, social and cultural circumstances, and methods and tools suitable for the Polish situation. The background to this relationship are the methods used in Great Britain, Germany, France, the United States, and Japan. Polish architects, urban planners and representatives of local and regional authorities usually believe that the Polish situation is especially difficult due to the historical considerations. Urban planning is slowed down and hampered with numerous conflicts, with the people participating against the intentions of the authorities. Comparison with other countries proves nevertheless the Polish situation to be unique, yet there is hope for improvement through education in social communication.
PL
Od roku 1989 metody zarządzania polskimi miastami zmieniają się w związku z nowymi zasadami ustrojowymi: demokracją i gospodarką wolnorynkową. Szczególnie trudne są te zmiany, które zależą od obyczaju i mentalności ludzi zarówno zarządzających, jak i zarządzanych. Partycypacja społeczna w gospodarowaniu przestrzenią jest właśnie taką trudną dziedziną. Tematem artykułu jest partycypacja społeczna w polskich miastach – stan rozwoju idei, uwarunkowania społeczno-kulturowe, metody i narzędzia odpowiednie do polskiej sytuacji. Tłem dla tej relacji są metody stosowane w Wielkiej Brytanii, Niemczech, Francji, Stanach Zjednoczonych i Japonii. Polscy architekci, planiści i przedstawiciele samorządu uważają zwykle, że polska sytuacja jest szczególnie trudna ze względu na uwarunkowania historyczne. Gospodarka przestrzenna jest hamowana i zakłócana licznymi konfliktami, w których społeczeństwo protestuje przeciw zamierzeniom władz. Porównanie z innymi krajami dowodzi jednak, że polska sytuacja jest specyficzna, ale istniej nadzieja na poprawę poprzez edukację w dziedzinie komunikacji społecznej.
8
Dostęp do pełnego tekstu na zewnętrznej witrynie WWW
The beneficial influence of designed green spaces on human health and well-being is widely known and indisputable. Aspects of landscape design are analyzed with regards to human sciences, such as medicine, psychiatry, psychology and sociology in particular. In this context heritage gardens play a vital and specific role influencing quality of life, as they are examples of harmoniously designed landscapes: diverse and rich in cultural meanings. As such, they have a particular therapeutic significance, especially that they stand in opposition to an ongoing process of chaotic urbanization.
PL
Dobroczynny wpływ terenów zielonych na ludzkie zdrowie i jakość życia jest bezdyskusyjny i szeroko badany. Aspekty projektowe analizowane są w odniesieniu do nauk o człowieku, zwłaszcza medycyny, psychiatrii, psychologii czy socjologii. Zabytkowe ogrody i parki odgrywają w tym kontekście rolę szczególnie istotną i mają ważny wpływ na jakość życia, ponieważ są przykładami krajobrazów harmonijnie komponowanych, różnorodnych i bogatych w znaczenia. Jako takie mają duże znaczenie terapeutyczne, zwłaszcza w opozycji do chaosu przestrzennego wynikającego z postępujących procesów urbanizacyjnych.
Organizacje pozarządowe zarówno w Polsce, jak i za granicą biorą czynny udział w ochronie oraz kształtowaniu krajobrazu warownego. Mogą one odgrywać znaczącą i pozytywną rolę w udostępnianiu i odnowie zasobów fortyfikacji, co potwierdzają przykłady zagraniczne. W naszym kraju ich rola bywa często niedoceniana, choć z drugiej strony entuzjaści partycypacji społecznej często pochopnie wiążą zbyt wielkie nadzieje z ich zaangażowaniem. Artykuł prezentuje autorską typologię organizacji III sektora działających na polu odnowy i udostępniania krajobrazu warownego. Analizy dobrych przykładów wskazują, że organizacje eksperckie to potencjalnie silne zaplecze programowe wszelkich operacji rewitalizacyjnych i realne wsparcie służb konserwatorskich. Inne grupy to prawdziwi społeczni opiekunowie zabytków czy grupy rekonstrukcyjne przyciągające turystów. Mimo wielu pozytywnych działań fortyfikacje nadal w znacznym stopniu są dziedzictwem zaniechanym i trudnym do zrozumienia dla szerszego kręgu odbiorców. Ich zaistnienie w świadomości społecznej jest warunkiem skutecznego i czynnego zaangażowania się w działania ochronne. Z uwagi na to, że percepcja krajobrazu warownego decyduje o jego dostrzeżeniu i docenieniu wartości, podjęto badania w tym zakresie. W drugiej części artykułu prezentowane są wyniki pilotażowego badania percepcji. Wskazują one, że wobec nikłej świadomości społecznej aktywność NGO jest szczególnie pożądana na polu skutecznej i systematycznej popularyzacji oraz doradztwa w inwentaryzacji zasobów, ich waloryzacji i formułowaniu wytycznych do projektów.
EN
Non-governmental organisations, both in Poland and abroad, actively participate in the conservation and shaping of landscapes with historic fortifications. They can continue to play a significant and positive role in restoring and providing access to historic fortification sites, as seen by examples in other countries. In Poland, the role of NGO’s is often underestimated, although enthusiasts of public involvement tend to have unduly high hopes of their potential. This paper presents a review of third sector organisations that are engaged in restoring historic landscapes and making them available to the public. An analysis of illustrative examples shows that expert organisations of military historians and landscape architects and archaeologists can provide a potentially strong foundation for a wide range of revitalisation activities and substantial support for conservation services. Other groups include active community preservationists of historic sites, and re-enactment groups that attract tourists. Despite numerous positive steps, fortifications are still a largely forgotten heritage, often difficult for a wider audience to appreciate. Increased social awareness is a prerequisite for effective and active societal involvement in conservation. This study was undertaken to determine public attitudes toward historic fortifications and their societal value. The second part of the paper presents the results of a pilot study on landscape perception. The results show that given the low level of public awareness, the involvement of NGO’s is especially desirable for effective and systematic promotion of historic sites, as well as advice on resource inventory management, resource evaluation, and establishing guidelines for projects.
Sady są nieodłącznym elementem polskiego krajobrazu. Utożsamiane z archetypicznym rajem z jednej strony, są obszarami produkcji owoców, czyli założeniami z definicji użytkowymi. Praca podejmuje problematykę przeobrażeń sadów w skali krajobrazowej zachodzących w związku z wprowadzaniem do uprawy różnych odmian i ich odmiennymi pokrojami oraz kształtowaniem koron w celu osiągania jak najlepszych plonów. Artykuł opisuje kilka aspektów tego zagadnienia, począwszy od archetypu rajskiego ogrodu, przez ukazanie odmian historycznych i współczesnych oraz różnic w ich prowadzeniu, aż po rozważania dotyczące estetycznych aspektów założeń sadowniczych z punktu widzenia sztuki ogrodowej. Studium przypadku dotyczy malowniczego regionu jeziora Bodensee jako inspirującego przykładu obszaru nowoczesnego sadownictwa.
EN
Polish landscape in many regions still remains agricultural. Especially visible and typical are orchards. They are often traditionally associated with the archetype of the paradise, while on the other hand they are typical utility gardens. The paper deals with the landscape change connected with the development of pomology in the last 60 years and introduction of dwarfing rootstocks of apple trees. A comparison between old and new apple cultivars is made and different ways of forming are shown. Aesthetic aspects were also analysed with the reference to landscape interiors theory and composition. Apart from Polish examples, a case study focuses on the Bodensee region in southern Germany.
13
Dostęp do pełnego tekstu na zewnętrznej witrynie WWW
Kioto to jedno z najstarszych historycznych miast Japonii - skarbnica zabytków architektury i sztuki japońskiej uhonorowane wpisem na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturalnego i Przyrodniczego UNESCO aż 17 obiektów (świątyń i pałaców). Artykuł porusza problematykę przemian krajobrazowych, które zaszły w tym mieście w okresie po II wojnie światowej w związku z dynamicznym rozwojem gospodarczym i przemysłowym w skali całej Japonii. Ofiarą tych gwałtownych zmian stał się krajobraz miejski, tradycyjna skala zabudowy i całe kwartały tradycyjnych domów kupieckich kyomachiya. Skala niekorzystnych przemian sprawiła, że pod koniec lat 90. XX w. podjęto działania służące ratowaniu tego typu dziedzictwa i związanych z nim ginących zawodów. Istotną rolę w tym procesie odgrywają organizacje pozarządowe oraz ich współpraca z samorządem lokalnym i wolontariuszami. Artykuł opisuje tradycje budowy i konstrukcję kyomachiya. Przedstawione zostają także programy i działania mające na celu zachowanie, odnowę i ratowanie tego niedawno docenionego dziedzictwa. Jako tło zostaje przedstawiony kontekst rosnącej dbałości o pejzaż Kioto jako miasta szczególnie atrakcyjnego dla turystów, ale także przyjaznego swoim mieszkańcom.
EN
Kyoto is one of the oldest historic cities of Japan - it is well known a treasure trove of traditional Japanese art and architecture. 17 UNESCO Heritage Sites (shrines, temples and palaces) prove its international cultural importance. The article deals with the topic of cityscape change which occurred after the World War II due to dynamic development of industry and economic growth pressure in Japan in general. In Kyoto, among others a great number of traditional town houses called kyomachiya fell victim to new urban arrangements and bubble-economy building boom. The scale of negative change of cityscape led finally to registration and rescue actions undertaken first in the end of 1990-ties. Machiya renovation plays also an important role in the cultivating of traditional crafts, trades and professions connected with the tradition of wooden house building. In this process of machiya revival cooperation of local government, inhabitants, non-governmental organizations and volunteers plays a crucial role. The text describes the tradition and construction of typical kyomachiya introducing also recent programs and actions supporting machiya research and renovation plans. The background of the article comment on the growing concern of Kyoto as not only a premier tourist attraction but also a city good to live in.
Development Strategy of the Voodeship is a mandatory document programming the development of a region. One of its basic functions is to indicate actions allowing to promote and take advantage of the potential of environment and social and technical infrastructure with the aim to stimulate local development. Correct diagnosis and rational programming of actions are not possible without access to the information base identifying resources of environment and social and economic infrastructure. Mazovia Spatial Information System, with its open information catalogue, fills this niche. The role of Development Strategy is not restricted to identifying the potential of the voivodeship and accompanying social, cultural and economic conditions, but it also allows to monitor effects of its implementation. The system of spatial information incorporating modules for construction of scenarios and forecasts as well as of analysis of changes seems to be the right instrument to monitor the effects of the Development Strategy of the Voivodeship.
JavaScript jest wyłączony w Twojej przeglądarce internetowej. Włącz go, a następnie odśwież stronę, aby móc w pełni z niej korzystać.