Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Profesor Władysław Kollis (1897-1961)

Mioduszewski W.

Przegląd Naukowy Inżynieria i Kształtowanie Środowiska

|

2016

|

Vol. 25, No. 3

379--383

2

Protection of water quality in the lake situated on the agricultural area

Mioduszewski W.

Journal of Water and Land Development

|

2015

|

no. 26

65--71

EN

According to the Nitrate Directive it is necessary to established a protective belt (ecotones) around lakes. Inside these belts, it is forbidden to use fertilize for agricultural purposes. It is believed that it is the most imported measure to protect water quality in the lake. The analysis were conducted to estimate the sources of nitrogen entering the waters of the lake. Some analysis were conducted to estimate the sources of nitrogen entering waters of the lake. It was proved that the biggest load (more than 80%) of contamination is entering the lake with water flowing in streams and ditches. Only 10% of the chemicals are entering the lake with the groundwater filtrating to the lake. It is very important to use a proper methods of agriculture with proper methods of fertilization in the whole area of river basin flowing to the lakes.

PL

Zgodnie z dyrektywą azotanową wzdłuż cieków i wokół zbiorników wodnych, w tym jezior, powinny być tworzone strefy ochronne ograniczające dopływ azotanów do wód otwartych. W granicach tych stref zakazuje się prowadzenia intensywnych upraw, w tym nawożenia zarówno nawozami organicznymi, jak i mineralnymi. Uważa się, że tego typu działania znacznie ograniczą ładunek azotanów wprowadzanych do wody. Wykonane zostały analizy w celu oceny źródeł zanieczyszczeń doprowadzanych do konkretnego jeziora. Jezioro ma stosunkowo niewielką zlewnię (48 km2), a większość terenu jest użytkowana rolniczo. Istniejące tu mokradła zostały odwodnione gęstą siecią rowów, a duża część mineralnych gruntów ornych jest zdrenowana. Największy dopływ zanieczyszczeń następuje poprzez liczne, niewielkie cieki i rowy odwadniające. Ocenia się, że ponad 80% azotanów dopływa do jeziora tą drogą. Natomiast zasilanie zbiornika wodami filtracyjnymi wzdłuż linii brzegowej zbiornika jest stosunkowo niewielkie. Wynika stąd wniosek, że ochrona jezior to nie tylko ochrona terenów przyległych. Na jakość wody w jeziorze wywiera wpływ cała zlewnia. W pracy zaproponowano różne rozwiązania mające na celu ograniczenie dopływu zanieczyszczeń do jeziora. Są to małe zbiorniki, piętrzenia na rowach, rozprowadzenie wody po powierzchni trawiastej. Powodują one spowolnienie dopływu wody do jeziora.

3

Korzystanie z wód powierzchniowych do nawodnień rolniczych

Mioduszewski W., Dembek W.

Gospodarka Wodna

|

2015

|

Nr 8

225--228

PL

Zasadność pobierania opłat za pobór wód powierzchniowych do nawodnień rolniczych budzi wiele sprzeciwów nie tylko wśród rolników. W artykule przeprowadzono analizę zasadności pobierania opłat w kontekście stanu gospodarstw rolnych, rodzajów stosowanych metod nawodnień i wpływu nawodnień na stan środowiska przyrodniczego.

EN

The legitimacy of collecting fees for the use of surface waters in agricultural irrigation meets with objections not only among the farmers. The article analyses the legitimacy of collecting fees in the context of agricultural farms condition, types of the used irrigation methods and impact of irrigation on the state of natural environment.

4

The analysis of the impact of small retention on water resources in the catchment

Mioduszewski W., Querner E. P., Kowalewski Z.

Journal of Water and Land Development

|

2014

|

no. 23

41--51

EN

The aim of this study was to analyse the impact of selected small water retention measures on surface and groundwater level in river basins. The study was limited to the analysis of measures like small water reservoirs, restoration of bogs and reconstruction of drainage systems in the river valleys. A few study cases were described. Dutch SIMGRO numerical model describing the regional surface water and groundwater flow has been used for simulation modelling of different cases. The result of the study has shown that small retention measures are a good and effective method to increase the ability to retain water in the small river basins. Construction of small water reservoirs and weirs on ditches and creeks and restoration of drained bogs can limit the fast outflow of precipitation and melting water from the catchment. The study has proved that the small water retention measures can be helpful for flood protection and in decreasing of drought threats in small river basins.

PL

Omówiono wpływ wybranych działań małej retencji na ograniczenie zagrożeń powodowanych suszą lub powodzią. Na podstawie badań modelowych oceniono wpływ małych zbiorników wodnych i piętrzeń wody w sieci rowów na odpływ rzeczny oraz poziom zwierciadła wód gruntowych. Zwiększenie potencjalnej zdolności retencyjnej zlewni rzecznej może być osiągnięte różnymi metodami. Skuteczna jest budowa małych zbiorników wodnych oraz budowli piętrzących wodę i ograniczających szybki odpływ wód opadowych i roztopowych. Renaturyzacja obszarów bagiennych poprzez likwidację systemu odwadniającego, a również hamowanie odpływu wody w dużych zlewniach nie wywiera istotnego wpływu na reżim hydrologiczny zlewni. Może natomiast znacznie poprawić warunki wodne niezbędne do zachowania walorów przyrodniczych cennych obszarów mokradłowych. Wskazana jest modernizacja istniejących systemów melioracji dolinowych w celu umożliwienia racjonalnego gospodarowania miejscowymi zasobami wody. Przynosi to korzyści rolnictwu, jak również środowisku przyrodniczemu, w tym ochronie zasobów wody. Przedstawione wyniki badań wpisują się we współczesny trend unowocześnienia i reorganizacji zasad gospodarowania wodą, szczególnie na terenach rolniczych, ale również na obszarach zurbanizowanych. Cechą charakterystyczną tego trendu jest retencjonowanie wody na obszarach powstawania zasobów wody. Zatrzymywanie wody z opadów atmosferycznych, topnienia śniegu w zlewni, w tym na terenach rolniczych, leśnych i zurbanizowanych, jest podstawowym elementem ograniczania skutków suszy i ochrony przed zwiększaniem się maksymalnych przepływów powodziowych.

5

Small (natural) water retention in rural areas

Mioduszewski W.

Journal of Water and Land Development

|

2014

|

no. 20

19--29

EN

Since 1960`s in Poland a phrase „small retention” has been used although it has been unknown in other countries. “Small retention” means various forms of human activity aiming towards limiting the fast water runoff after snow melting and heavy rains. It is believed that water that has been retained in periods of its excess can supply water courses during summer. It can also be used for agricultural purposes as it increases water availability for crops and improves biodiversity of rural areas. Many different methods of water retention have been defined. Among others, increase of potential retention of surface waters can be achieved by construction of reservoirs or damming on rivers and lakes. Ground water retention capacity can be improved by increasing recharge of aquifers and improvement of soil structure in the aeration zone. Due to the form and way of implementation of small retention measures they can be divided into technical and non-technical measures. In other words, small retention can be defined as a set of measures aiming towards reconstruction of natural retention in the catchment that has been modified or destroyed by human activity. In this paper, it has been stressed that activities and tasks undertaken in Europe in recent years under phrase “increase of natural retention” can be covered by the definition of small retention.

PL

W Polsce, co najmniej od lat 60. ubiegłego stulecia używane jest sformułowanie „mała retencja”, które nie jest znane w innych krajach. Pod nazwą „mała retencja” rozumie się różne formy działalności człowieka w celu ograniczenia szybkiego odpływu wód po wiosennych roztopach i większych opadach atmosferycznych. Uważa się, że zretencjonowana woda w okresach jej nadmiaru zasila cieki latem, może być wykorzystana w celach gospodarczych, zwiększa dostępność wody dla roślin uprawnych, przyczynia się do poprawy biologicznej różnorodności obszarów wiejskich. Wyróżnia się wiele metod retencjonowania wody, głównie poprzez zwiększenie potencjalnych możliwości magazynowania wód powierzchniowych (budowa zbiorników, piętrzenie rzek i jezior), podziemnych (zwiększenie zasilania warstw wodonośnych) i glebowych (poprawa struktury gleb w strefie aeracji). Ze względu na sposób i formę realizacji małej retencji rozróżnia się działania techniczne i nietechniczne. Inaczej mówiąc, mała retencja może być rozumiana jako zestaw działań na rzecz odbudowy naturalnej retencji zlewni rzecznej, często zniszczonej w wyniku działalności człowieka. W pracy zwrócono uwagę, że podejmowane w Europie w ostatnich latach działania pod hasłem „zwiększenie naturalnej retencji” całkowicie mieszczą się w definicji małej retencji.

6

Nowe wyzwania w ochronie i kształtowaniu zasobów wodnych na terenach wiejskich

Mioduszewski W.

Gospodarka Wodna

|

2014

|

Nr 7

241--249

PL

W artykule przedstawiono analizę wpływu różnych czynników wynikających z uwarunkowań naturalnych i antropogenicznych na sposoby gospodarowania zasobami wodnymi na terenach wiejskich. Starano się pokazać konieczność dostosowania gospodarki wodnej do nowych wyzwań.

EN

The article presents analysis of influence of different factors resulting from natural and anthropogenic conditions on methods of managing water resources in rural areas. The authors tried to show the necessity to adapt the water management to new challenges.

7

Impact of peat excavation on water condition in the adjacent raised bog

Mioduszewski W., Kowalewski Z., Wierzba M.

Journal of Water and Land Development

|

2013

|

no. 18 [I-VI]

49--57

EN

Wetlands, in which peat lands are included, as valuable ecosystems are strongly dependent of water that should be saved. On the other hand, peat is a valuable resource e.g. used in gardening. In this paper hydrologic research for evaluation of influence of excavation sites on the water conditions in raised bog have been presented. One of the Polish peat mines is directly adjacent to the natural raised bog that is a protected nature reserve and situated in the area of Natura 2000. The first attempts of industrial peat excavation, in the area, took place in 1970 (more than 40 years ago). Research on groundwater level, peat moisture and precipitation has been carried out. It has been proved that raised bogs of meaningful environmental values situated in the vicinity of the excavation site preserve their ecological value. The study shown that it is worth to protect raised bog even in such inconvenient situation. Some recommendation to preserve the natural value of the raised bog has been given.

PL

Do ochrony mokradeł, jako ekosystemów od wód zależnych, zobowiązuje w Unii Europejskiej między innymi Ramowa Dyrektywa Wodna. Zarówno w Polsce jak i w innych krajach torf jest nadal pozyskiwany na cele lecznicze, ogrodnicze lub jako podłoża organiczne do produkcji np. pieczarek. Szczególnie wartościowymi przyrodniczo obszarami są torfowiska wysokie, a jednocześnie torf wysoki jest cennym i poszukiwanym materiałem w ogrodnictwie. Jedna z polskich kopalni torfu wysokiego sąsiaduje bezpośrednio z torfowiskiem wysokim, objętym ochroną rezerwatową i znajdującym się na obszarze Natura 2000. Na torfowisku tym przed 40 laty rozpoczęto przemysłową eksploatację torfu w zachodnio-południowej części tego torfowiska. Eksploatacja trwa do dzisiaj. Północno-wschodnia część tego torfowiska została objęta ścisłą ochroną. Przeprowadzone zostały badania i analizy w celu oceny wpływu wydobywania torfu i związanego z tym obniżenia poziomu wód gruntowych na sąsiadującą część nieużytkowanego chronionego torfowiska wysokiego. Badania dotyczyły oceny warunków wilgotnościowych bez wnikania w ewentualne przekształcenia biotyczne. Prowadzone obserwacje i badania wykazują, że zasięg oddziaływania systemu odwadniającego badanej kopalni na wody podziemne terenów przyległych jest ograniczony. Nie obserwuje się procesów degradacji w strefie torfowiska chronionego przyległego do kopalni. Ocenia się, że zasięg oddziaływania ogranicza się do strefy 30–60 m od granicy kopalni (rowu głównego i pomocniczego). Wynika to ze specyficznych cech torfowisk wysokich. Podstawowym wynikiem przeprowadzonych analiz i badań jest wykazanie, że cenne obszary przyrodnicze, położone w bezpośrednim sąsiedztwie negatywnie oddziaływującej inwestycji, którą jest kopalnia torfu, mogą w pewnych warunkach zachować swoją wartość ekologiczną. Mimo tak niekorzystnego sąsiedztwa, obejmowanie torfowiska wysokiego różnymi formami ochrony jest celowe. Konieczne jest w tych warunkach prowadzenie obserwacji i pomiarów, co umożliwi podejmowanie odpowiednich działań w przypadku zaobserwowania niekorzystnych zjawisk. Pocieszająca jest również możliwość zwiększenia biologicznej różnorodności na terenie kopalni po zaprzestaniu wydobycia torfu.

8

Przestrzenna ocena niekorzystnych uwarunkowań gospodarowania na terenach rolniczych

Stankiewicz J., Mioduszewski W.

Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie

|

2012

|

T. 12, z. 4

239-256

PL

W Polsce produkcja rolna jest prowadzona na prawie 60% powierzchni kraju. Znaczna część tej działalności ma miejsce na terenach objętych różnymi formami ochrony lub wykazującymi niekorzystne warunki dla produkcji rolniczej. Stwarza to wiele ograniczeń dla intensyfikacji produkcji rolnej i zmniejsza konkurencyjność polskiego rolnictwa. Ograniczenia te mają różny charakter, różny też jest stopień ich dokuczliwości dla rolnika. Bardzo często utrudnienia różnego typu nakładają się w danym obszarze. Celem pracy jest próba przedstawienia przestrzennego rozkładu tych ograniczeń z zastosowaniem narzędzi GIS. Rozpatrywano takie elementy jak: gleby, tereny chronione z uwagi na wysokie walory przyrodnicze, mokradła, strefy ochronne zbiorników wód podziemnych itp. W końcowej części analizy sumowano różne oddziaływania na działalność rolniczą, wyznaczając rozkład przestrzenny uwarunkowań przyrodniczych i wynikających z ustanowionych stref ochronnych. Z analizy wynika, że najtrudniejsze warunki gospodarowania są w województwach: podkarpackim, lubelskim oraz w małopolskim (ponad 80% gruntów rolnych tych województw leży w obszarach o utrudnionej produkcji rolnej). Najmniej niekorzystne warunki są w województwie kujawsko-pomorskim (około 53% powierzchni gruntów rolnych w obszarach o utrudnionej produkcji rolnej).

EN

The agricultural production in Poland is carried out on almost 60% of the country area. Much of this activity takes place in areas which are protected by law or the ones which had adverse natural conditions for agricultural production. This creates a number of restrictions for agricultural intensification. These limitations have a different character and different degree of nuisance for the farmer. Moreover, very often the difficulties of various types overlap in a given area. The purpose of this study was to present the spatial distribution of these limitations by using GIS tools. The most adverse conditions for farming were found in podkarpackie, lubelskie and małopolskie voivodships (over 80% of agricultural land there is situated in areas difficult for agricultural production) The least unfavourable conditions (53% of lands in areas of difficult agricultural production) were noted in kujawsko-pomorskie voivodship.

9

Small water reservoirs - their function and construction

Mioduszewski W.

Journal of Water and Land Development

|

2012

|

no. 17 [VII-XII]

45-52

EN

Small water reservoirs play important role in rural areas. They used to be very popular, but most of them have been devastated in the last century. It is worth to restore them and to construct new ones. Very small reservoirs (ponds) can be constructed in economical and cost efficient way by individual farmers. In regard to damming below 1.0 m and to reservoirs situated outside protected areas, the permission for construction and the environmental impact assessment is not required. However, one should always keep in mind that even the smallest construction is the work of engineering and should be performed in accordance with the current standards. The increase of available water resources and improvement of water quality demand various measures including those aimed at reducing and limiting water runoff and pollutants transport from the river basins. One of the methods to improve the structure of water balance and the amount of water in rivers is the construction of a large number of small reservoirs, wetland reconstruction etc. Such reservoirs may be divided to: recreational, floristic and faunistic conservation sites, swimming pools, water quality protection (constructed wetlands) and infiltration reservoirs. Reservoirs can have many functions of the economic and natural character. If they are designed and constructed properly they can be a valuable element of the natural landscape in rural areas. Basic data for designing of small reservoirs serving mainly recreational (decorative) purposes and those used for water treatment and ground water recharge are given in the paper.

PL

Zmiany zagospodarowania i użytkowania zlewni, a także niektóre prace hydrotechniczne spowodowały przyspieszenie obiegu wody w przyrodzie, zanik wielu cennych przyrodniczo obszarów, zwiększenie zanieczyszczenia wód podziemnych i powierzchniowych. Konieczne jest więc podjęcie działań w celu zwiększenia pojemności retencyjnej zlewni. Jedną z metod zatrzymania wód opadowych i roztopowych w zlewni jest budowa wszelkiego typu zbiorników wodnych, zarówno gromadzących wodę na powierzchni terenu, jak i zasilających wody podziemne. Celem artykułu było, na podstawie dostępnej literatury i doświadczeń własnych, wykazanie roli małych zbiorników wodnych. Stanowią one cenny element zarówno w krajobrazie rolniczym, jak i zurbanizowanym. Przyczyniają się do poprawy struktury zasobów wodnych i zwiększają różnorodność biologiczną terenów wykorzystywanych przez człowieka, a jednocześnie mogą być wykorzystywane do celów gospodarczych. Ta duża różnorodność funkcji małych zbiorników powinna być możliwie często wykorzystywana. Celowe jest ustanowienie programów mających na celu pomoc finansową i merytoryczną dla osób podejmujących się budowy takich zbiorników.

10

Protection of natural wetlands - the examples of conflicts

Mioduszewski W., Okruszko T.

Journal of Water and Land Development

|

2012

|

no. 16 [I-VI]

35-42

EN

Wetlands as one of the most valuable ecosystems are subjects of legal protection. Except ecological value they play important role in water management. Wetlands slow down the outflow of water from river basins and protect the water quality in the agricultural area. Therefore many artificial wetlands are constructed in some countries. The most valuable natural wetlands are protected as National Parks - the highest form of protection. Maintaining high degree of moisture of soil that is a condition that must be fulfilled to preserve the value of these areas can cause conflicts in using the adjacent areas. The paper presents an analysis of conflict situations that occurred in the Biebrza, Narew and Kampinos National Parks. Drainage of the excess water from the built-up area or from the areas used for agricultural purposes interferes with the natural flow regime in the protected areas. The analysis allowed identifying the possible compromise solutions.

PL

Konieczność ochrony terenów mokradłowych nie budzi wątpliwości. Są to zazwyczaj obszary o dużych walorach przyrodniczych, tworzące siedlisko o dużej różnorodności biologicznej. Zachowanie takich obszarów wynika nie tylko z ich dużych walorów przyrodniczych, ale są one bardzo ważnym czynnikiem, wpływającym na jakość i ilość zasobów wody. Powodując spowolnienie odpływu wody ze zlewni, ograniczają transport związków biogennych, a tym samym przyczyniają się do ochrony jakości wód powierzchniowych i podziemnych na terenach rolniczych. Zachowanie mokradeł, mimo powszechnej akceptacji stwarza wiele sytuacji konfliktowych. Zachowanie cennych walorów przyrodniczych wymaga utrzymania dużego uwilgotnienia gleb i wysokiego poziomu wód podziemnych. W przypadku, gdy chronione tereny lub przyległe do nich są użytkowane przez rolników lub znajdują się tam zabudowania, występuje wyraźny konflikt interesów. W artykule przedstawiono analizę konfliktów, które wystąpiły za granicą trzech parków narodowych: Kampinoskiego, Narwiańskiego i Biebrzańskiego. Opisano źródło tych konfliktów i ewentualne możliwości pogodzenia interesów przyrody z interesami gospodarczymi (użytkowanie łąk i pastwisk, zabudowa mieszkaniowa). Dotyczyły one głównie potrzeb i ograniczeń utrzymania rzek, poprzez okresowe usuwanie roślinności z koryta rzeki oraz jego odmulania. Zarastające koryta rzeki powodują podwyższenie poziomów wody w ciekach i zwiększenie uwilgotnienia gleby, co skutkuje niekorzystnymi warunkami wodnymi dla roślin uprawnych lub powoduje zalania dróg i terenów zabudowanych.

11

Hydrauliczna ocena oddziaływania polderów na wezbrania powodziowe na przykładzie Wisły środkowej

Mioduszewski W., Kowalewski Z., Kubrak E., Kaczmarczyk M.

Gospodarka Wodna

|

2012

|

Nr 9

375-381

PL

W artykule dokonano próby oceny wpływu jednego, rzeczywistego polderu na redukcję wezbrania. Nie rozpatrywano natomiast problematyki ekonomicznej, konstrukcyjnej i ekologicznej, które są równie ważne przy ocenie możliwości wykorzystania polderów jako suchych zbiorników retencyjnych.

EN

The article is an attempt to assess the influence of one, existing polder on raised water stage reduction. It does not analyse the economic, construction and ecological issues, which are equally important while assessing the possibilities to use polders as dry retention reservoirs.

12

Możliwości wykorzystania istniejących i projektowanych budowli na Kanale Łasica do kształtowania warunków uwilgotnienia gleb w Kampinoskim Parku Narodowym

Kubrak J., Mioduszewski W., Kowalewski Z., Okruszko T.

Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie

|

2011

|

T. 11, z. 3

123-135

PL

Kanał Łasica jest głównym ciekiem odwadniającym w obszarze Kampinoskiego Parku Narodowego. Analizowano możliwość wykorzystania istniejących i projektowanych budowli na kanale Łasica do utworzenia zalewów i zwiększenia retencji wodnej przyległego do niego obszaru i poprawy warunków uwilgotnienia gleb. Rozważano spłycenie i zmniejszenie przekroju poprzecznego kanału Łasica, w celu ograniczenia jego drenującej roli w warunkach ograniczonych zasobów wody, połączone ze wznoszeniem progów stałych do podwyższenia poziomu wód w kanale.

EN

The Łasica Canal is the main draining watercourse in the area of the Kampinoski National Park. Chances of using the existing and planned buildings on the channel were analyzed in the light of creating water reservoirs and increasing water retention in the adjacent areas as well as improving soil humidity. Actions aiming towards shallowing the channel and reducing its cross-section dimensions were considered to limit its role in the drainage conditions in the areas with limited water resources, combined with installing the thresholds that can cause increase of water level in the channel.

13

Gospodarka wodna jako dyscyplina naukowa w służbie rolnictwa

Mioduszewski W., Szymczak T., Kowalewski Z.

Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie

|

2011

|

T. 11, z. 1

179-202

PL

W artykule przedstawiono gospodarkę wodną jako dyscyplinę naukową, dostarczającą informacji i podstaw metodycznych, niezbędnych do prawidłowego zarządzania zasobami wodnymi w rolnictwie i wspomagającą rozwiązywanie problemów z tym związanych. Przeanalizowano potrzeby wodne kraju i rolnictwa oraz wykorzystanie zasobów wód powierzchniowych i gruntowych. Wykazano, że duże znaczenie dla prawidłowej oceny dostępnych zasobów wód powierzchniowych ma sposób obliczania gwarantowanych zasobów dyspozycyjnych, które powinny być określane z uwzględnieniem sezonowej nieregularności odpływu rzecznego i analizy krzywych sum czasów trwania przepływów wyznaczanych oddzielnie dla poszczególnych miesięcy. Przedstawiono przykładowe obliczenia dla trzech zlewni nizinnych: Mławki, Sony Zachodniej i Moszczenicy. Dwie pierwsze zlewnie są położone w dorzeczu Wkry, a trzecia w dorzeczu Bzury. Z przedstawionych danych wynika, że analizowane zlewnie bardzo różnią się pod względem wielkości zasobów dyspozycyjnych i ich sezonowego rozkładu. Cechą wspólną jest natomiast niewystarczająca ilość lub całkowity brak tych zasobów w okresie letnim. Jak wynika z przedstawionych przykładów, bezpośrednie zagospodarowanie powierzchniowych zasobów wodnych przez rolnictwo w okresach największego zapotrzebowania na wodę jest praktycznie niemożliwe bez jej retencjonowania, a niezależnie należy ograniczać ilość wody na produkcję żywności. Powinno się to odbywać poprzez minimalizację nieproduktywnych strat, np. parowania z powierzchni gleby oraz poprzez dobór roślin o mniejszych potrzebach wodnych.

EN

The paper presents water management as a scientific discipline providing information and methodological background for the proper management of water resources in agriculture and supporting solution of associated problems. Water demands of the country and of agriculture and the use of surface and ground water resources were analysed. It was demonstrated that the method of calculating guaranteed available resources is important for appropriate assessment of available resources of surface waters. These resources should be determined with the consideration of seasonal irregularity of the river outflow and the analysis of flow-duration curves estimated separately for particular months. Examples of calculations are presented for three lowland catchments of the Mławka, Sona Zachodnia and Moszczenica rivers. The first two are situated in the catchment basin of the Wkra River, the third - in the catchment of the Bzura River. Presented data show that the analysed catchments differ much with respect to available resources and their seasonal distribution. Their common feature is, however, an insufficient amount or a total lack of these resources in the summer period. As seen from presented examples, direct management of surface water resources by agriculture in the periods of highest demand for water is practically impossible without its retention. Moreover, the amounts of water for food production should be limited by minimizing non-productive losses (evaporation from the soil surface) and by selecting plants of lower water demands.

14

Drainage system in the Kampinos National Park

Mioduszewski W., Kowalewski Z., Żurawski R., Stankiewicz J.

Journal of Water and Land Development

|

2010

|

no. 14

83-95

EN

The Kampinos National Park was established to protect valuable wetlands, mainly shallow peat lands. The wetlands are subject to different kind of anthropogenic impact. The most significant is a threat caused by drainage system constructed to regulate soil moisture for agriculture purposes. The observations have shown that constant lowering of groundwater level caused degradation of organic soils and unfavourable changes of ecosystems. The research was conducted to find some technical measures to stop ecosystem degradation and to reconstruct the natural water conditions. Most important is to implement a proper water management which would help keeping a high soil moisture. The study shows that it is necessary to build hundreds of small weirs on all ditches and rivers. The dikes should keep the spring water on the surface of the valley. The possibilities of delivery of some water from the Vistula River are discussed as well. The most important is to implement the proper water management using existing hydraulic structures.

PL

Podstawowym ekosystemem, do ochrony którego został powołany Kampinoski Park Narodowy, są cenne przyrodniczo mokradła. Mokradła te znajdowały i znajdują się pod presją różnych oddziaływań antropogenicznych. Najistotniejszym z nich wydają się melioracyjne systemy odwadniające, wykonane w przeszłości na potrzeby intensyfikacji produkcji rolniczej na terenach odwadnianych. Wybudowane kanały, wyposażone w urządzenia hydrotechniczne, w pierwotnym zamiarze miały służyć usprawnieniu gospodarowania wodą i dostosowaniu uwilgotnienia gleb do wymagań upraw rolnych. Zakładana zmiana funkcji obszarów mokradłowych z "produkcyjnych" na "przyrodnicze" wymaga również zmian w pierwotnych założeniach gospodarowania wodą. Niezbędne jest podwyższenie poziomu wód gruntowych, zwiększenie uwilgotnienia gleb organicznych oraz dłuższe przetrzymywanie wody na powierzchni terenu. Celem niniejszej pracy jest przedstawienie przyczyn zmian warunków wodnych obszaru Parku, historii przekształceń sieci hydrograficznej, aktualnego sposobu gospodarowania wodą i na tej podstawie określenie możliwości wykorzystania istniejącej infrastruktury wodnej w celu dostosowania do nowych zadań, tj. warunków wodnych ze względu na ochronę walorów przyrodniczych obszarów bagiennych.

15

Water for agriculture and natural environment

Mioduszewski W.

Journal of Water and Land Development

|

2009

|

no. 13b

3-16

EN

Views on the objectives and role of water management have remarkably changed in the last years. The need of a complex water management that would consider all water users including agriculture and natural environment is often underlined. It is pointed out that agriculture and natural environment (including commercial forests) are basic consumers of precipitation water which is not considered in water and economic balances. More and more importance is attributed to the utilisation of waters from catchment basin and to application of non-technical measures of controlling water cycles. A large impact of agro-ecosystems and natural or semi-natural (forests, wetlands) ecosystems on water balance is underlined. This different approach to the problems of water management is expressed e.g. in Water Framework Directive of European Union devoted to surface and ground water protection. The directive attributes a great role to the protection of aquatic and water related ecosystems. More and more often it is realised that the total water resources are equal to the volume of atmospheric precipitation. Water management should involve not only the water in geological aquifers or river channels but also that which is retained in soil profile. Such elements of water balance as spatial distribution, interception, infiltration and recharge of ground water reservoirs, soil retention capacity, surface runoff and evapotranspiration depend largely on land use in a catchment. Through appropriate land use and catchment management, application of rational agro-technical methods, development of small retention, wetland restoration, and hampering water outflow from draining systems one may significantly affect water cycling in a catchment. Small water resources of Poland, increasing water consumption, climate changes and requirements of environmental protection enforce the implementation of complex methods of water management and search for environmental-friendly methods of limiting economic losses caused by water deficit or excess. Saving water used for economic purposes and agriculture would permit better fulfilment of the needs of natural environment.

PL

W ostatnich latach następują dość istotne zmiany w poglądach na zadania i rolę gospodarki wodnej, w tym również na obszarach wiejskich. Podkreśla się konieczność kompleksowego gospodarowania zasobami wodnymi, uwzględniającego wszystkich użytkowników wody, w tym rolnictwa i środowiska przyrodniczego. Zwraca się uwagę, że rolnictwo i środowisko przyrodnicze, w tym lasy, są podstawowymi konsumentami wód opadowych (ewapotranspiracja), co w bilansach wodnogospodarczych nie jest uwzględniane. Coraz większe znaczenie przepisuje się wykorzystaniu wód własnych zlewni oraz stosowaniu nietechnicznych metod regulowania obiegu wody. Podkreśla się duży udział w bilansie wodnym agroekosystemów, a także ekosystemów naturalnych i zbliżonych do naturalnych, jak lasy i mokradła. Wyrazem zmian podejścia do problematyki gospodarowania wodą jest m.in. Ramowa Dyrektywa Wodna (RDW) Unii Europejskiej poświęcona ochronie wód powierzchniowych i podziemnych. W Dyrektywie dużą wagę przywiązuje się do ochrony ekosystemów wodnych i bezpośrednio zależnych od wody. Coraz częściej zwraca się uwagę, że całkowity zasób wodny jest równy objętości opadu atmosferycznego. Gospodarka wodna powinna uwzględniać nie tylko część wód znajdującą się w geologicznych warstwach wodonośnych i korytach rzek, ale również tę część, która jest retencjonowana w profilu glebowym, na terenach mokradeł. Takie elementy bilansu wodnego, jak przestrzenny rozkład, intercepcja, infiltracja, zasilanie zbiorników wód podziemnych, pojemność retencyjna gleb, spływ powierzchniowy, ewapotranspiracja, w dużym stopniu zależą od sposobu użytkowania zlewni. Przez odpowiednie użytkowanie i zagospodarowanie zlewni, stosowanie racjonalnych metod agrotechnicznych, rozbudowę małej retencji, odtwarzanie mokradeł, hamowanie odpływu wód z systemów odwadniających itp. w istotny sposób oddziałuje się na obieg wody w zlewni. Małe zasoby wodne Polski, zwiększające się zużycie wody, zmiany klimatu oraz wymogi ochrony środowiska przyrodniczego wymuszają wdrażanie kompleksowych metod gospodarowania całością zasobów wodnych oraz poszukiwanie bliższych naturze metod ograniczania strat gospodarczych, powodowanych nadmiarem lub niedoborem wody. Oszczędność poboru wód na cele gospodarcze, w tym na potrzeby rolnictwa, umożliwi pełniejsze zaspokojenie potrzeb środowiska przyrodniczego.

16

Technical solutions for water damming structures in forest streams

Mioduszewski W.

Journal of Water and Land Development

|

2009

|

no. 13a

263-272

EN

Small dams are basic elements of water retention systems in agricultural landscape and in forest ecosystems. Despite small water raising and location across small streams, these constructions should conform to security regulations and be resistant to destructive effect of flowing water. Moreover, they shouldn't be a strange element to the natural landscape of the river valley or forest ecosystem. Attention is also focussed in this paper on providing unobstructed flow in natural and artificial streams and on the possibility of migration for aquatic organisms. Examples of dams that do not hamper fish migration are given.

PL

Podstawowym technicznym elementem systemu retencjonowania wód w krajobrazie rolniczym oraz w ekosystemach leśnych są małe budowle piętrzące. Charakteryzują się one prostą konstrukcją. Pomimo zazwyczaj niewielkich piętrzeń oraz lokalizacji tych budowli na małych ciekach, powinny one spełniać wymagania w zakresie bezpieczeństwa konstrukcji i być odporne na destrukcyjne działanie płynącej wody. Ponadto nie powinny stanowić obcego elementu w naturalnym krajobrazie doliny rzecznej i ekosystemie leśnym. W pracy zwraca się również uwagę na zapewnienie drożności naturalnych i sztucznych cieków dla umożliwienia przemieszczania się organizmów wodnych. Wynika to m.in. z postanowień Ramowej Dyrektywy Wodnej Unii Europejskiej, która wymaga doprowadzenia rzek do dobrego stanu ekologicznego, w tym zachowania lub odtworzenia drożności koryt rzecznych celem umożliwienia przemieszczania się fauny wodnej. Zastosowanie specjalnych konstrukcji budowli pozwala na efektywne podpiętrzenie wody, a jednocześnie umożliwia swobodne przemieszczanie się ryb w górę rzeki. Dla celów budowy stosowane mogą być różne materiały, łącznie z budowlami betonowymi lub wykonanymi z worków wypełnionych piaskiem lub piaskiem z cementem. Konstrukcje budowli, w których wykorzystuje się naturalne kamienie, są bardzo efektywne hydraulicznie i biologicznie. Tworzą one bowiem liczne szczeliny i zróżnicowane warunki przepływu - występują miejsca o silniejszym i słabszym nurcie wody oraz obszary, na których ryby mogą odpocząć. W pracy podano przykładowe konstrukcje budowli piętrzących przyjaznych środowisku, które nie stanowią przeszkody w migracji ryb.

17

Badania wodno-środowiskowe w dolinie dolnej Biebrzy

Mioduszewski W., Ślesicka A., Querner E.

Gospodarka Wodna

|

2009

|

Nr 4

137-142

PL

W artykule przedstawiono podstawowe wyniki badań funkcjonowania systemu hydrologicznego w dolinie dolnej Biebrzy w warunkach zasilania jej wodami pochodzącymi z różnych źródeł (wody z rzeki, opadowe, gruntowe z wysoczyzny). Wyniki badań są efektem współpracy polsko-holenderskiej. Badania były finansowane zarówno przez stronę holenderską w ramach programu PIN-MATRA, jak i przez polski Komitet Badań Naukowych.

EN

Poland has limited water resources. The average yearly outflow per one inhabitant is in our country much lower than the world and the European average. One of methods to reduce water shortage is to store it in water reservoirs that may additionally mitigate the effects of floods.

18

Impact of a road crossing on groundwater level in a river valley

Mioduszewski W.

Journal of Water and Land Development

|

2008

|

no. 12

49-58

EN

Many of already existing roads cross wetland river valleys. Also the roads nowadays planned are cutting through valuable wetlands. It is necessary to evaluate the range of their impact on the natural environment. This paper focuses only on the analysis of the road crossing impact on the groundwater level. Two options of crossing the wetlands were analyzed, building the road on embankments and in the bridge. It was assumed that the valley is filled with organic material under laid by permeable sands. Calculation results showed that building a road in the valley affects groundwater level only to the slight extend. Water conditions in the valley may be affected only during the construction of the road. Calculation results were confirmed by field observations. It should be stressed that the object of this paper is the evaluation of water conditions. Environment might be influenced by other factors.

PL

Wiele istniejących dróg przecina zabagnione doliny rzeczne. Również obecnie planowane są nowe trasy drogowe, prowadzące niekiedy przez cenne przyrodniczo obszary bagienne. Niezbędna jest więc ocena, w jakim stopniu te inwestycje oddziaływają negatywnie na środowisko przyrodnicze. W niniejszej pracy skoncentrowano się jedynie na analizie wpływu przejścia drogowego na poziom wód gruntowych. Rozpatrywane były drogi budowane na nasypie oraz w postaci estakady wykonanej na palach wbitych w podłoże gruntowe. Przyjęto założenie, że dolina zbudowana jest z utworów organicznych podścielonych przepuszczalnymi utworami piaszczystymi. Wyniki obliczeń wykazują, że budowa drogi przez dolinę w niewielkim stopniu wpływa na poziom wód gruntowych. Pewne zakłócenia stosunków wodnych mogą wystąpić jedynie w trakcie budowy. Wyniki obliczeń potwierdzają obserwacje terenowe. Zwraca się uwagę, że praca dotyczy tylko i wyłącznie oceny warunków wodnych. Na stan środowiska mogą mieć wpływ również inne czynniki.

19

Czy Polska jest krajem ubogim w wodę?

Mioduszewski W.

Gospodarka Wodna

|

2008

|

Nr 5

186-193

PL

Zgodnie ze wskaźnikiem dostępności do wód powierzchniowych (odpływ roczny podzielony przez liczbę mieszkańców) Polska jest zaliczana do krajów bardzo ubogich w wodę. Plasuje się na jednym z ostatnich miejsc w Europie. W artykule przedstawiono analizę możliwości zaspokojenia potrzeb różnych użytkowników wody, uwzględniających czasową i przestrzenną zmienność wody. Przyjęto, że zasoby te wynikają z wielkości opadów atmosferycznych i retencjonowane są jako wody powierzchniowe, podziemne oraz w profilu glebowym. Rozpatrywano pobór wody do picia oraz na cele komunalne i przemysłowe, jak również uwzględniano potrzeby rolnictwa, środowiska przyrodniczego i lasów. Potrzeby wodne tych ostatnich użykowni-ków są zaspokajane głównie z wód retencjonowanych w glebie. Przeprowadzone analizy wykazują, że realnym zagrożeniem może być ewentualny brak wody dla rolnictwa. Jest prawdopodobne, że produkcja rolna w przyszłości będzie limitowana dostępnością do wody.

EN

According to the surface waters availability index (annual out-flow divided by the number of inhabitants) Poland is classified among the countries having very Iow water resources, at the bot-tom of the list of the European countries. The article presents an analysis of possibilities to satisfy the needs of different water users, with consideration to the time and space changeability of the water resources. The author assumed that the amount of resources results from the amount of precipitations and that they arę stored as surface waters, groundwaters and soil waters. The paper analyses the consumption of potable water and water for communal and industrial purposes, taking also into consideration the requirements of agriculture, natural environment and forests. The water needs of these last users arę satisfied mainly with waters retained in the soil. The conducted analyses indicate that a possible łąck of water for agriculture may be a real danger. It is probable that in the future the agricultural production will be lim-ited by the access to water.

20

Mała retencja: tak, ale...

Jaskuła A., Mioduszewski W., Płaza W., Van Bakel J., Peerboom J.

Gospodarka Wodna

|

2007

|

Nr 4

148-152

PL

Mała retencja jest zarówno w Polsce, jak i w Holandii uznawana przez niektórych specjalistów za jeden ze środków zapobiegania powodziom. Według innych jej skuteczność stoi pod dużym znakiem zapytania. Aby podjąć dyskusję na ten temat Komisja Twinning Polen przy Holenderskim Stowarzyszeniu Gospodarki Wodnej we współpracy ze Stowarzyszeniem Inżynierów i Techników Wodnych i Melioracyjnych zorganizowała seminarium" poświęcone tej problematyce. W artykule omówiono tematykę seminarium oraz wynikające z niego konkluzje.

EN

Some specialists in Poland and in Netherlands consider small retention as one of measures to be taken to counteract floods. Other specialists doubt in its effectiveness. To start a discussion on this subject, the Twinning Polen Commission at the Netherlands Association of Water Management in cooperation with the Polish Association of Water - Engineers and Technicians organised a seminary on this issue. The article presents the subject of the seminary as well as its conclusions.