Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Transformations of mercury in processes of solid fuel combustion : review

Czaplicka M., Pyta H.

Archives of Environmental Protection

|

2017

|

Vol. 43, no. 4

82--93

EN

The paper presents current reports on kinetics and mechanisms of reactions with mercury which take place in the exhaust gases, discharged from the processes of combustion of solid fuels (coals). The three main stages were considered. The first one, when thermal decomposition of Hg components takes place together with formation of elemental mercury (Hg0). The second one with homogeneous oxidation of Hg0 to Hg2+ by other active components of exhaust gases (e.g. HCl). The third one with heterogeneous reactions of gaseous mercury (the both - elemental and oxidised Hg) and solid particles of fly ash, leading to generation of particulate-bound mercury (Hgp). Influence of exhaust components and their concentrations, temperature and retention time on the efficiency of mercury oxidation was determined. The issues concerning physical (gas-solid) and chemical speciation of mercury (fractionation Hg0-Hg2+) as well as factors which have influence on the mercury speciation in exhaust gases are discussed in detail.

PL

Artykuł stanowi podsumowanie aktualnego stanu wiedzy nt. kinetyki i mechanizmów reakcji z udziałem rtęci, w tym reakcji homogenicznych i heterogenicznych, zachodzących w spalinach z procesów spalania paliw stałych. Opisano wpływ składników spalin i temperatury na efektywność utleniania rtęci. Omówiono również zagadnienia fizycznej i chemicznej specjacji rtęci w gazach spalinowych, jak również wpływ różnych czynników na specjację rtęci.

2

Rozkład frakcyjny rtęci aerozolowej przy drogach oraz w warunkach tła miejskiego – badania wstępne

Pyta H., Rogula-Kozłowska W.

Przegląd Naukowy Inżynieria i Kształtowanie Środowiska

|

2014

|

Vol. 23, No. 1

14--25

PL

Próbki aerozolu pobierano w Katowicach i Zabrzu, równolegle na stanowisku komunikacyjnym i tła miejskiego za pomocą 13-stopniowych impaktorów kaskadowych (DLPI fi rmy Dekati). Zawartość rtęci Hgp oznaczono metodą CVAAS (MA-2 fi rmy NIC). Rozkład masy Hgp względem wielkości cząstek miał zasadniczo charakter bimodalny. Główna wartość modalna rozkładu (maksimum) występowała w przedziale cząstek 0,4–1 μm (tzw. frakcja akumulacji). Natomiast druga mniejsza moda była zorientowana lokalnie i występowała w przedziale cząstek drobnych (0,108–0,17 μm – Zabrze) lub grubych (2,5–4,4 μm – Katowice), zależnie od źródła pochodzenia Hgp.

EN

The aerosol was sampled simultaneously at two measurement sites (i.e. traffic and urban background sites) in Katowice and Zabrze. The sampling was performed with 13-stage DLPI cascade impactors (manufactured by Dekati). The Hgp content was determined with the CVAAS method (MA-2 analyzer manufactured by NIC). The Hgp mass size distribution was generally bimodal. The main modal value of the distribution (maximum) was observed for the particle range of 0.4–1 μm (so-called accumulation fraction). The other lower mode was locally oriented and observed for fine (0.108–0.17 μm – Zabrze) or coarse (2.5–4.4 μm – Katowice) particles, which depended on the Hgp source.

3

Indeks jakości powietrza w Aglomeracji Gdańskiej i Górnośląskiej

Pyta H., Szymańska K.

Ochrona Powietrza i Problemy Odpadów

|

2008

|

Vol. 42 nr 3-4

65-69

PL

Artykuł dotyczy indeksu AQI, wykorzystywanego do klasyfikacji jakości powietrza w aspekcie zagrożenia zdrowia. Pokazano różnice klasyfikacji jakości powietrza z użyciem wybranych formuł AQI - amerykańskiego indeksu AQI wg EPA, brytyjskiego indeksu AQI wg DEFRA, francuskiego indeksu ATMO, niemieckiego indeksu AQI wg RIU oraz indeksu CAQI opracowanego w ramach projektu CITEAIR. Podstawą do wyznaczenia dobowych wartości indeksów były niezależnie wyniki rozkładu stężenia zanieczyszczeń w Aglomeracji Gdańskiej (Trójmiasto i Tczew) uzyskane w modelu CALMET-CALPUFF oraz wyniki monitoringu powietrza ze stacji reprezentatywnych dla Aglomeracji Górnośląskiej (Bytom, Sosnowiec). Wykazano podobieństwo określonych indeksów (wrażliwość na podobne sytuacje imisyjne) w odniesieniu do dwóch różnych zbiorów danych. Stwierdzono, że dla warunków Polski optymalną formułą indeksu, spośród indeksów o tradycyjnej postaci nawiązujących do standardów jakości powietrza, jest francuski indeks ATMO.

EN

The paper concerns the AQI index, which is used for the classification of air quality in the health risk aspect. Differences of air quality classification were shown which result from the application of selected AQI formulae: American EPA AQI, British DEFRA AQI, French ATMO index, German RIU AQI and the CAQI index worked out in the CITEAIR project. The results of the distribution of air pollutants concentration in the Gdańsk Agglomeration (Tricity and Tczew), obtained from the CALMET-CALPUFF model and the monitoring data from the stations representative for the Upper Silesian Agglomeration (Bytom, Sosnowiec) served as a basis for determining the 24-h values of indices. Similarity of particular indices (i.e. the sensitivity to similar ambient air conditions) was demonstrated with reference to two unrelated data sets. Among indices of traditional, air quality standards based form, the French ATMO index proved an optimal AQI formula for the Polish conditions.

4

Indeks jakości powietrza a wskaźniki ryzyka zdrowotnego

Pyta H.

Ochrona Powietrza i Problemy Odpadów

|

2008

|

Vol. 42 nr 5

105-113

PL

W pracy przedstawiono nową formułę indeksu jakości powietrza, alternatywną dla indeksów o tradycyjnej postaci nawiązujących do standardów imisyjnych. Addytywna formuła indeksu API ujmuje skumulowane oddziaływanie PM, O3, NO2, SO2 i CO. API nawiązuje wprost do ryzyka zdrowotnego związanego z zanieczyszczeniem powietrza poprzez wykorzystanie wskaźników WHO względnego ryzyka wzrostu umieralności. Przedstawiona wersja indeksu API, oparta na koncepcji Cairncrossa (system DAPPS dla Cape Town, RPA), została zmodyfikowana stosownie do potrzeb krajowej sieci monitoringu powietrza. Formułę API przetestowano w warunkach miejskiego tła zanieczyszczeń (Dąbrowa Górnicza, 2005-2006) i stacji komunikacyjnej (Częstochowa, 2006 r.). Stwierdzono, że może ona być stosowana w obu przypadkach. Jako podstawę wyliczania API spośród wariantowych parametrów stężenia PM i O3 należy przyjąć PM10 i 8 h stężenie O3. Ogólny indeks API nie może być wyliczony przy brakujących indeksach cząstkowych. Uwzględniając marginalne znaczenie CO (niskie wartości indeksu cząstkowego) można pominąć to zanieczyszczenie przy wyliczaniu API. Dzięki temu wzrośnie liczba dni, dla których możliwe jest wyliczenie indeksu ogólnego.

EN

The study presents a new formula of air quality index. It is an alternative to the traditional indices which refer to the air quality standards. The additive formula of API index expresses the cumulative effects of PM, O3, NO2, SO2 and CO. The API index refers directly to the health risk caused by the air pollution, since it uses the WHO relative risk factors of incremental mortality. The presented version of API is based on the Cairncross's concept (DAPPS system for Cape Town, South Africa), however it has been modified appropriately to the needs of the Polish air quality monitoring system. The API formula was tested in conditions of an urban background (Dąbrowa Górnicza, 2005-2006) and of a traffic station (Częstochowa, 2006). It proved effective in both cases. Among the variant parameters of PM and O3 concentrations, PM10 and an 8h concentrations of O3 should be applied as the basic elements of the API formula. The general API index cannot be calculated without any sub-indices. Considering the marginal meaning of CO (low sub-index values) it is possible to exclude this pollutant from the formula of the API index. This allows increasing the number of days for which the general index can be calculated.

5

Classification of air quality based on factors of relative risk of mortality increase

Pyta H.

Environment Protection Engineering

|

2008

|

Vol. 34, nr 4

111-117

EN

The study presents the modified formula of air quality index, based on Cairncross's concept of API index (DAPPS system for Cape Town, South Africa), enabling an assessment of additive effects of short-term exposure to the main air pollutants. The API index refers directly to health risk, since it is based on the factors of the total incremental daily mortality risk. The results of air quality classification using modified API were exemplified by the data originating from the monitoring station in Dąbrowa Górnicza (urban background) for the year 2006.

PL

Zaprezentowano zmodyfikowaną formułę indeksu jakości powietrza, opartą na koncepcji API według Cairncrossa (system DAPPS dla Cape Town, RPA), umożliwiającą ocenę sumujących się skutków krótkookresowej ekspozycji na główne zanieczyszczenia powietrza. Indeks API nawiązuje wprost do ryzyka zdrowotnego przez wykorzystanie wskaźników dobowego ryzyka wzrostu umieralności ogólnej. Na przykładzie danych z 2006 r. ze stacji monitoringu w Dąbrowie Górniczej (miejskie tło zanieczyszczeń) przedstawiono wyniki klasyfikacji jakości powietrza z użyciem zmodyfikowanego indeksu API.

6

Stężenie rtęci w powietrzu atmosferycznym na obszarze aglomeracji miejsko-przemysłowych

Czaplicka M., Pyta H., Szmyd E.

Ochrona Powietrza i Problemy Odpadów

|

2007

|

Vol. 41 nr 5

142-147

PL

W pracy przedstawiono wyniki wstępnych badań stężenia rtęci całkowitej w powietrzu w obrębie Aglomeracji Górnośląskiej. Zaprezentowano również wyniki pomiarów stężenia rtęci związanej z pyłem zawieszonym. Oznaczano zawartości rtęci we frakcjach pyłu PM10 i PM2.5. Przeprowadzone badania wykazały, że średnie w miesiącu stężenie rtęci całkowitej wahało się w granicach od 4,1 ng/m3 do 9,1 ng/m3. Najwyższe stężenia rtęci obserwowano w okresie zimowym, zwłaszcza w miesiącach charakteryzujących się niskim opadem atmosferycznym. Stwierdzono również, że 77% rtęci obecnej we frakcji pyłu PM10 stanowiła rtęć związana z frakcją respirabilną PM2.5. Zawartość rtęci w pyle PM2.5, w przeliczeniu na masę zatrzymanego pyłu, była o 17% wyższa niż w przypadku PM10.

EN

The study presents results of initial investigations of the total mercury concentration data in the air of the Upper Silesia Agglomeration. Results of the mercury concentration measurements related to suspended dust are also presented. Mercury contents in fractions of PM10 and PM2.5 were determined. The conducted investigations showed the average monthly mercury concentration between 4.1 ng/m3 to 9.1 ng/m3. The highest mercury concentration was identified in winter, especially during the months of low precipitation. It was also found that 77% of the dust mercury present in the PM10 fraction was related to the respirable fraction of PM2.5. Mercury content in PM2.5 dust expressed as a mass ratio of the retained dust was 17% higher than in the case of PM10.

7

Indeks jakości powietrza

Pyta H., Szymańska K.

Ochrona Powietrza i Problemy Odpadów

|

2007

|

Vol. 41 nr 5

121-129

PL

W artykule przedstawiono historyczne aspekty kategoryzacji jakości powietrza i stan aktualny, omawiając szczegółowo kilka bardziej popularnych formuł indeksu. Pokazano polskie doświadczenia związane z indeksowaniem jakości powietrza i prezentacją tej informacji w Internecie. Podsumowano stan prac nad ujednoliceniem postaci indeksu w Europie i zasygnalizowano możliwość wykorzystania alternatywnej formuły, na bazie wskaźników względnego ryzyka zdrowotnego.

EN

Historical aspects of the air quality categorization and its current state were described in the paper including a detailed discussion of the selected, more popular index formulae. Polish experience in the air quality indexing and the presentation of this information in the Internet were shown. A summary of the advancement of works on the standardization of the index form in Europe was presented. The possibility of using an alternative, relative health risk factors based formula was indicated.

8

Zastosowanie półprzewodnikowych czujników chemicznych do kontroli stężenia benzenu w powietrzu

Pyta H., Pawłowski M.

Inżynieria i Ochrona Środowiska

|

2007

|

T. 10, nr 2

105-116

PL

Przedstawiono wyniki eksperymentu polowego z użyciem aparatu ETL2000 (wielokomponentowy monitor powietrza; TJniTec - Ferrara, Italy) do monitoringu benzenu. ETL2000 jest układem opartym na nowej technologii stałych czujników grubowarstwowych, która zapewnia odpowiednią selektywność i dokładność w pomiarach zanieczyszczeń powietrza, występujących w stężeniach rzędu ppb. Technologia czujników grubowarstwowych wykorzystuje zjawiska przewodnictwa elektrycznego, zachodzące w określonej temperaturze (200+400°C) ponad warstwą nanostrukturalnych półprzewodników w postaci tlenków metali. Elektryczna odpowiedź półprzewodnika jest proporcjonalna do stężenia określonego gazu. Do przetworzenia sygnału w stężenie danego gazu służy odpowiednio dopasowana krzywa kalibracji. Czujnik benzenowy jest najnowszym sensorem w układzie ETL, dla którego brak dostatecznej ilości danych operacyjnych. Stężenia benzenu, jako średnie 15-min., były rejestrowane w sposób ciągły od S kwietnia do 25 maja 2006 r. w Zabrzu, w stacji monitoringu powietrza ŚWIOŚ. W tym samym czasie prowadzono pomiary 15-min. stężenia benzenu z użyciem referencyjnego analizatora AirmoBTX1000 (chromatograf gazowy z detektorem płomieniowo-jonizacyjnym). Dla oceny zakresu stosowalności ETL2000 z czujnikiem benzenu w warunkach miejskich przeprowadzono analizę porównawczą otrzymanych wyników z użyciem technik regresji nieliniowej. Stwierdzono, że zastosowanie układu ETL2000 z czujnikiem benzenu w warunkach miejskich jest ograniczone do miejsc bezpośrednio narażonych na emisję tego zanieczyszczenia - sąsiedztwo ruchliwych ciągów komunikacyjnych lub instalacji przemysłowych. Czujnik dobrze odwzorowuje zmiany wyższych stężeń, w tym epizody bardzo wysokich stężeń. W zakresie stężeń do ok. 3 qg/m3 odnotowano spadek czułości i selektywności, co objawia się zawyżonym udziałem bardzo niskich stężeń. Niedoszacowanie stężenia średniorocznego ogranicza przydatność czujnika do monitoringu benzenu w miejskich i podmiejskich stacjach tła.

EN

Benzene is an air pollutant especially harmful for human health, because of its carcinogenic and mutagenic properties. Although it has low acute toxicity the repeated exposure to high concentrations can cause the effects on the blood and blood forming organs. The most convincing evidences are found for the development of leukemia as a result of benzene exposure. This compound commonly occurs in the air of urban areas and comes mainly from combustion of liquid fuels in car engines and (in Poland) hard coal in domestic furnaces. There are also industrial sources of benzene emission, such as refineries, cookeries and power plants. Monitoring of benzene and its alkyl derivatives (BTX) is obligatory in urban areas, according to the Directive 2000/69/EC. The paper presents results of the field experiment with the use of ETL2000 (multi-component air quality monitor; UniTec - Ferrara, Italy) for benzene monitoring. The ETL2000 is the system based on a new solid-state thick-film sensor technology, which provides appropriate selectivity and accuracy for measuring airborne pollutants, occurring in ppb concentrations. Thick-film sensors technology exploits electric conduction phenomena that happen above the layer of nanostructured semiconducting metal oxides at the fixed temperature (200+400°C). An electrical response from semiconductor is proportional to particular gas concentration. The signal is turned into given gas concentration using a suitable fitting calibration curve. Benzene sensor is the newest device in the ETL system and there aren't enough operating data. Benzene concentrations were recorded continuously as 15-min averages from 5th April to 25th May 2006 in Zabrze, at the air monitoring station of the Silesian Regional Inspectorate of Environmental Protection (SRIEP). At the same time the measurements of 15-min benzene concentrations were performed using the reference analyzer AirmoBTX1000 (gas chromatograph with the flame ionization detector). The comparative analysis of obtained results was performed, with the use of nonlinear regression techniques, to determine the range of application of ETL2000 with benzene sensor in the urban conditions. It was stated that the application of the ETL2000 with benzene sensor in urban conditions is limited to the places directly vulnerable to the emission of this pollutant - in the neighborhood of the busy traffic routes or industrial installations. The sensor is presenting properly the changes of higher concentrations, including the peaks of concentrations. The decrease of sensitivity and selectivity of the concentrations up to 3 ug/m3 was observed, which is manifested with the overstated participation of very low concentrations. The underestimated aver-age annual concentration reduced the sensor usability to monitor benzene in urban and sub-urban background stations.

9

Ambient PM2.5 related PAHs in urban areas

Ćwiklak K., Rogula W., Pyta H.

Archiwum Ochrony Środowiska

|

2007

|

Vol. 33, no. 3

3-14

EN

Ambient concentrations of 16 polyeyclie aromatic hydrocarbons (PAHs), adsorbed on particles of PM2.5, were measured at 4 points located in Silesia and Małopolska Regions during 2004 through 2005 period. The fine dust was collected on filters at locations representing conditions of urban background, communication artery and industrial area. Distinctive differences between heating and summer season PAH concentrations were observed. The highest PM2.5 related PAH concentrations were observed in Krakow, within the effect of industrial and traffic sources, equally in summer and heating seasons. For selected cities, relations between the particular PM2.5 related PAHs were determined. The results show that contamination of the investigated PM2.5 with PAHs is considerable and comparable with that in other areas of similar degree of urbanization and industrialization.

PL

Pomiary stężeń 16 wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych w powietrzu związanych z pyłami o frakcjach poniżej 2,5 um prowadzono w 4 punktach pomiarowych województwa małopolskiego i śląskiego, w latach 2004-2006. Zebrany na podkładach filtracyjnych pył respirabilny pochodził z terenu reprezentatywnego dla tła miejskiego, tras komunikacyjnych oraz emisji przemysłowej. Zaobserwowano wyraźne różnice w stężeniach WWA w sezonie letnim i grzewczym. Jak wynika z pomiarów najwyższe stężenia WWA w powietrzu związanych z pyłem PM2,5 zaobserwowano w Krakowie, w rejonie oddziaływania źródeł przemysłowo-komunikacyjnych, ma to miejsce zarówno w okresie letnim jak i w sezonie grzewczym. W ramach badań, w oparciu o uzyskane wyniki wyznaczono wzajemne stosunki poszczególnych WWA związanych z PM2.5 w powietrzu w wybranych miastach. Uzyskane wyniki badań wskazują, że poziom zanieczyszczenia badanych pyłów PM2.5 jest znaczny i zbliżony do danych uzyskiwanych z obszarów o podobnym stopniu urbanizacji i industrializacji.

10

Występowanie wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych w pyle PM2,5 i PM2,5-10 na stanowisku pomiarowym w Częstochowie

Ćwiklak K., Pyta H.

Ochrona Powietrza i Problemy Odpadów

|

2006

|

Vol. 40, nr 5

141-148

PL

W pracy oznaczono zawartość szesnastu wybranych WWA w pyle PM2,5 i PM2,5-10. Próbki pyłu zawieszonego pobierano na stanowisku pomiarowym w Częstochowie przy ulicy Rząsawskiej, w sezonie zimowym i letnim 2004-2005, w cyklach 24-godzinnych. Stężenie WWA oznaczono metodą chromatografii gazowej w układzie GC-MS. Uzyskane wyniki umożliwiły wstępną ocenę sezonowej zmienności stężenia WWA w pyle zawieszonym, we frakcjach PM2,5 i PM2,5-10. We frakcji PM2,5 dominującymi węglowodorami były węglowodory 3- i 4-pierścieniowe, natomiast we frakcji PM2,5-10 dominowały węglowodory 4-pierścieniowe.

EN

Contents of sixteen selected PAHs in PM2.5 and PM2.5-10 were determined. The suspended dust was sampled at a measuring station located in Częstochowa (Poland) in 24-hour sampling cycles during the winter and summer season of 2004 and 2005. Concentrations of PAHs were determined by means of gas chromatography coupled with mass spectrometry (GC-MS). The results allowed for a preliminary assessment of the seasonal concentration variability of the selected 16 PAHs in suspended dust of PM2.5 and PM2.5-10. The 3, and 4-ring hydrocarbons prevailed in PM2.5 while in PM2.5-10 - the 4-ring PAHs.

11

Variability of airborne fine dust concentrations and content of PAHs in PM2.5 - measurements in Częstochowa, Poland

Pyta H., Krasa A., Rogula W.

Archiwum Ochrony Środowiska

|

2006

|

Vol. 32, no. 4

3-14

EN

The paper presents measurement results of two airborne dust fractions concentrations: the fine (PM2.5, the particles with the aerodynamic diameter up to 2.5 \xm) and coarse dust (PM2.5-10, particles of diameter between 2.5 and 10 |im) at a measuring site in Częstochowa. Both fractions of dust were sampled in 24 h cycles during whole 2005 year, from January to December. The dust was collected with the use of a sequential, two channel air sampler (Dichotomous Partisol-Plus Model 2025, Ruprecht and Patashnik Co.) with the PMI0 head and PM2.5 separator (sharp cut cyclone). The following polycyclic aromatic hydrocarbons (PAHs) were determined in the samples of PM2.5: fluoranthene, benzo(a)anthracene, chrysene, benzo(b)fluoranthene, benzo(k)IHioranthene, benzo(a)pyrene, indeno( 1,2,3-c,d)pyrene, dibenzo(a,h)anthracene and benzo(g,h,i)perylene. The experiment proved an elevated annual concentration of PM2.5 (32.3 |ig/m') and annual concentration of PMI0 exceeding the standard (46 |ig/m'). High concentrations of PAHs in PM2.5 were noted; in winter they were 3-5 times higher than in summer. The annual benzo(a)pyrene concentration was 3.9 (ig/m', i.e. almost 4 times the future target value for EU countries

PL

W artykule przedstawiono wyniki pomiarów stężenia pytu PM2.5 (o średnicy aerodynamicznej cząstek do 2,5 (im) oraz frakcji PM2,5-10 (o średnicy cząstek z przedziału od 2,5 do 10 |im) na stanowisku w Częstochowie. Pomiary prowadzono od stycznia do grudnia 2005 r, w cyklach 24 h. Wykorzystano sekwencyjny, dwukanalowy pobornik pyłów z głowicą PM10 i separatorem frakcji PM2,5 (sharp cut cyclone). Próbki pytu PM2,5 poddano analizie na zawartość następujących WWA: fluorantenti, benzo(a)antracenu, chryzenu, bcnzo(b)fluorantenu. bcnzo(k)fluorantenu, benzo(a)pirenu, indeno(l,2,3-c,d)pirenu, dibenzo(a,h)antracenu i benzo(g,h,i)perylenu. Wyniki pomiarów wykazały podwyższone średnioroczne stężenie pyłu PM2,5 - 32.3 (ig/m' oraz ponadnormatywne średnioroczne stężenie pyłu PM10 - 46 ng/m'. Odnotowano wysokie stężenie WWA w pyle PM2,5, które w sezonie zimowym było od 3 do 5 razy wyższe niż w sezonie letnim. Średnioroczne stężenie benzo(a)pirenu wynosiło 3,9 ng/m3 i 4-krotnie przekraczało planowaną wartość docelową dla krajów UE.

12

Benzene air pollution in the Silesian Region

Pyta H., Błaszczyk J., Klejnowski K., Krasa A.

Archiwum Ochrony Środowiska

|

2005

|

Vol. 31, no. 3

25--36

EN

The paper presents results of benzene monitoring in ambient air in the Silesian Region (Poland). Sampling points within the Region were chosen with respect to the population density, traffic intensity and presence of industrial emission sources of benzene (coking plants, refineries). Benzene concentrations were measured by means of the passive sampling by using sorption tubes filled with charcoal. The exposure time of each tube was 2 weeks. At each sampling point 12 tubes were exposed from August 2002 to July 2003. The results of the experiment proved differentiated degrees of exposure of the Silesian inhabitants to elevated, exceeding the limit value (5.0 ug/m3), concentrations of benzene. The mean annual concentration of benzene varied over the Region between 4.09 and 9.26 Hg/m3, not exceeding the doubled standard (i.e. the limit plus 100% margin of tolerance, i.e. 10 ug/m3 in total). The limit value for benzene concentration was exceeded at the majority of the sampling points. Results of the exemplary measurement performed in Zabrze with the use of an automatic BTX analyzer are also presented. The parallel exposure of a passive sampler gave similar benzene concentration.

PL

W artykule przedstawiono wyniki monitoringu benzenu w powietrzu, w 19 punktach na terenie województwa śląskiego. Punkty monitoringu wytypowano z uwagi na gęstość zaludnienia i intensywność ruchu samochodowego lub ze względu na obecność przemysłowych źródeł emisji benzenu (koksownie, rafinerie). Pomiary prowadzono metodą pasywną, z zastosowaniem rurek sorpcyjnych wypełnionych węglem aktywnym. Czas ekspozycji rurki - 2 tygodnie. W każdym punkcie, w okresie od sierpnia 2002 r. do lipca 2003 r. wykonano 12 ekspozycji. Wyniki pomiarów wykazały zróżnicowane narażenie mieszkańców śląskich miast na ponadnormatywne stężenie benzenu. Stężenie średnioroczne przyjmowało wartości z zakresu 4,09 ug/m3 do 9,26 ug/m3, a więc nie przekroczyło wartości dopuszczalnej wraz ze 100% marginesem tolerancji. W większości punktów zostało przekroczone średnioroczne stężenie dopuszczalne 5 ug/m3. Przedstawiono również wyniki przykładowej sesji pomiarowej w Zabrzu przy użyciu automatycznego analizatora BTX. W równolegle prowadzonej ekspozycji próbnika pasywnego uzyskano podobną wartość stężenia benzenu, jak w pomiarach automatycznych.

13

Porównanie sposobu normowania stężenia zanieczyszczeń powietrza w przepisach krajowych i dyrektywach UE

Pyta H., Klejnowski K.

Ochrona Powietrza i Problemy Odpadów

|

2002

|

Vol. 36 nr 4

131-135

PL

Wprowadzenie nowych norm jakości atmosfery w Polsce i w ślad za tym systemu ocen i programów osiągania przyjtych normatywów, jest efektem działań dostosowawczych w zakresie ochrony środowiska. Zapisy dotyczące monitoringu i zarządzania jakością. powietrza z dyrektyw UE znalazły się w ustawie Prawo ochrony środowiska i w projektach rozporządzeń.MŚ. W artykule omówiono sposób normowania stężenia zanieczyszczeń, dla których występują największe różnice w przepisach polskich i unijnych. Różnice te zilustrowano przykładem z wykorzystaniem wyników pomiarów tlenku węgla i ozonu z automatycznej stacji monitoringu w Sosnowcu.

EN

Introduction of new standards for the air quality, and consequently of an evaluation system and programs for meeting the accepted standards, into Polish environmental practice is the effect of Polish activities towards adapting the environment protecting law to the European level. Rules concerning both the monitoring and the air quality management, taken from the UE directives, were transferred to the Polish Environment Protection Act and directives of the Polish Ministry of Environment. The method for limiting concentrations of substances treated in the most different manner in the Polish and in the Union regulations is discussed in the paper. These differences are illustrated with an example where results of measurements of carbon monoxide and ozone from the automatic monitoring station at Sosnowiec were used.

14

Comparison of benzo(a)pyrene concentrations in the vicinity of roads against urban background in the Upper Silesia area

Pyta H., Klejnowski K., Sztajerska A.

Environment Protection Engineering

|

2002

|

Vol. 28, nr 2

95-104

EN

Results of measurements of B(a)P concentrations in suspended dust collected in the close vicinity of roads are presented. The investigations were aimed at assessing the risk of short-time exposures of traffic participants to carcinogenic B(a)P present in car exhaust gases. 248 samples of dust were collected at 9 measurement points located in 6 cities of the Upper Silesian Industrial Region (southern Poland) during the period of July-December 1999. The dust was sampled at roadsides. Time of a single sample taking was 30 min. The content of B(a)P was determined in the samples of total suspended dust. A quantitative analysis was carried out using the chromatography (GC/FID). The B(a)P concentrations measured were in the range from 0 to 2175 ng/m3. The summer and winter B(a)P mean concentrations in the vicinity of roads were compared to B(a)P concentrations in urban-industrial agglomeration (measurements made by the Provincial Sanitary and Epidemiological Station) and in urban agglomeration (annual series of measurements in the town of Żywiec).

PL

Przedstawiono wyniki pomiarów stężenia benzo(a)pirenu w pyle zawieszonym w powietrzu, pobieranym w bliskim sąsiedztwie dróg. Celem badań była ocena narażenia uczestników ruchu na krótkotrwałe ekspozycje na karcenogenny benzo(a)piren obecny w spalinach samochodów. W 9 stałych punktach zlokalizowanych w 6 miastach GOP-u w okresie od lipca do grudnia 1999 r. pobrano 248 prób pyłu. Pył pobierano przy krawędzi jezdni. Czas poboru prób- 30 min. Zawartość B(a)P oznaczano w całkowitym pyle zawieszonym (TSP). Analizę ilościową wykonano metodą GC/FID. Otrzymano wartości stężenia benzo(a)pirenu w granicach 0-2175 ng/m3 (stężenie średnie - 201,4 ng/m3). Stężenie B(a)P przy drogach, uśrednione w sezonie letnim i zimowym, zestawiono z tłem zanieczyszczenia B(a)P dla aglomeracji miejsko-przemysłowej (pomiary sanitarne na terenie GOP-u) i miejskiej (roczna seria pomiarów w Żywcu). Wartości stężenia przy drogach okazały się wielokrotnie wyższe od wartości tła.

15

Zanieczyszczenie powietrza benzo[a]pirenem pochodzenia komunikacyjnego. Analiza eksploratowna z zastososwaniem sieci neuronowych typu SOM

Pyta H.

Chemia i Inżynieria Ekologiczna

|

2001

|

Vol. 8, nr 1

101-114

PL

Przedstawiono możliwości wykorzystania sztucznych sieci neuronowych do analizy wyników monitoringu powietrza w centralnej części GOP, w zakresie zanieczyszczeń komunikacyjnych. Wykorzystując mapy cech Kohena (SOM), dokonano klasyfikacji danych o 30-min stężeniu benzo[a]pirenu i sumy 16 wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych WWA w pyle zawieszonym, w nawiązaniu do natężenia ruchu, temperatury powietrza i godziny pomiaru. Wytypowano stanowiska pomiarowe reprezentatywne dla oceny zagrożenia benzo[a]pirenem ze źródeł komunikacyjnych w obrębie aglomeracji Górnego Śląska.

EN

Applicability of artificial neural networks to analysis of results of traffic air pollution monitoring in the central part of Upper Silesian Industrial Region is considered. Data on 30-min concentrations of both, benzo[a]pyrene (BaP) and a sum of 16 polycyclic aromatic hydrocarbons (PaHs) in airbone particulate matter were classified with respect to traffic density, air temperature, and time of measurement using self-organizing maps - (SOM). Measurement points, at which assessment of explosure to the vehicular BaP within Upper Silesia may be performed, were selected.

16

Relationship analysis of meteorological factors and pollution level in the upper Silesian Area

Pyta H., Trzpiot G.

Badania Operacyjne i Decyzje

|

2001

|

nr 1

73-79

EN

Control and public warning strategies for ozone, carbon oxide, nitrogen oxide and nitrogen dioxide (O3, CO, NO, NO2)levels require accurate forecasts of the concentration of maximum levels of each of the variables. We build prediction models for these four variables. Levels of ozone, carbon oxide, nitrogen oxide and nitrogen dioxide in urban areas vary with the metrological conditions (including maximum temperature (TEMP), wind speed (PRED), wind direction (KIER), sky cover (PROM), humidity (WILD), mixing bright (WYS, CIS, ZACH)) and vehicle emission parameters. As a data base we used daily observations made every 30 minutes over one year period by the automatic station in Katowice . We chose data covering the period 1. 01. 1997-31. 12. 1997 and used regression model procedure to identify significant variables for predicting the maximum level of each emission. We made analysis for the summer and winter periods, to find the best fitting models

PL

Kontrola i sterowanie oraz wypracowywanie strategii ostrzegawczych względem poziomu skażenia ozonem, tlenkiem węgla , tlenkiem azotu i dwutlenkiem azotu (O3, CO, NO, NO2) prowadzi do konieczności bardzo dokładnego prognozowania maksymalnego poziomu koncentracji każdej z wymienionych zmiennych. Zbudowano modele predykcyjne dla wymienionych czterech zmiennych. Zbadano, jak poziom nasycenia ozonem węgla, tlenkiem azotu i dwutlenkiem azotu w regionach miejskich zmienia się zależnie od warunków meteorologicznych i emisji spalin komunikacyjnych. Jako bazę danych wybrano roczne obserwacje dzienne 30-minutowe, rejestrowane automatycznie w stacji pomiarowej w Katowicach. Przyjęto za podstawę okres pomiarowy 1. 01. 1997-31. 12. 1997 r. i zastosowano modele regresyjne do identyfikacji zmiennych istotnych dla predykcji maksymalnego poziomu każdej z emisji. W pracy przedstawiono wyniki analiz za dwa okresy czasowe: letni i zimowy, które przeanalizowano w celu zdeterminowania najlepszego modelu wygładzającego.

17

Sieci neuronowe w ostrzegawczym prognozowaniu zanieczyszczenia atmosfery.

Pyta H.

Chemia i Inżynieria Ekologiczna

|

1999

|

Vol. 6, nr 10

1031-1045

PL

Przedstawiono możliwości wykorzystania prostego modelu SSN w zakresie formułowania krótkoterminowej prognozy zanieczyszczenia atmosfery w aglomeracji miejsko-przemysłowej. Przeprowadzono analizę porównawczą jakości prognoz uzyskiwanych metodą SSN i regresji liniowej na przykładzie CO dla 30-minutowego maksimum stężenia w ciągu doby.

EN

The possibilities of a simple ANN model use to perform a short-term forecast of air pollution in urban-industrial area were shown. The comparative analysis of quality of predictions made by ANN model with the linear regression method for a daily maximum of 30-min CO concentrations was done.

18

Prognozowanie zmian stężenia zanieczyszczeń komunikacyjnych w krótkich przedziałach czasowych

Pyta H., Trzpiot G.

Archiwum Ochrony Środowiska

|

1999

|

Vol. 25, no. 4

7-15

PL

W artykule przedstawiono wyniki analizy dobowego rozkładu stężenia dwutlenku azotu, dwutlenku siarki, ozonu i toluenu z 2-tygodniowej sesji pomiarowej przy głównym ciągu komunikacyjnym w Bielsku-Białej. Oznaczenia były wykonywane w systemie monitoringu ciągłego, w otwartej ścieżce pomiarowej, metodą różnicowej spektroskopii absorpcyjnej . Omówiono konkurencyjność układów 'open-path' w stosunku do tradycyjnych punktowych metod pomiaru w zastosowaniach do oceny stanu zanieczyszczenia powietrza ze źródeł komunikacyjnych. Zaproponowano użycie mieszanego modelu autoregresji i średniej ruchomej (ARIMA) do uzupełnienia brakujących danych w krótkiej serii pomiarowej. Sprawdzono możliwość wykorzystania modelu ARIMA do prognozowania zmian stężenia w otoczeniu ciągów komunikacyjnych.

EN

The results of an analysis of nitric dioxide, sulphur dioxide, ozone and toluene concentration distribution are presented. A two-week series of data, considered here, has been, collected by means of an open path system of air quality monitoring near a main street in Bielsko-Biała using differential optical absorption spectroscopy method (DOAS). The open path systems superiority over traditional point measuring methods, concerning assessment of air pollution from vehicular sources, is discussed. An integrated model of auto-regressive and moving average type (ARIMA) to evaluate missing data in short-time measuring series is proposed. Applications of ARIMA model to forecast pollutant concentrations around tours is checked as well.