Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Wyniki badań archeologicznych w południowo-wschodnim skrzydle budynku tzw. Podchorążówki (dawnej letniej rezydencji królewskiej w Łobzowie)

Stala K.

Wiadomości Konserwatorskie

|

2018

|

Nr 53

67--75

PL

W artykule przedstawiono wyniki ratowniczych badań archeologicznych prowadzonych w 2015 roku w pomieszczeniu wschodniego skrzydła dawnego pałacu królewskiego w Łobzowie przeznaczonym docelowo pod instalację windy. Ten zabytkowy obiekt jest obecnie siedzibą Wydziału Architektury Politechniki Krakowskiej, stąd konieczność jego dostosowania do nowych funkcji. Przypadkowo odkryte podczas prac budowlanych relikty znajdowały się w lokalizacji wspominanej w źródłach historycznych jako przypuszczalne miejsce wzniesienia średniowiecznego fortalicjum Kazimierza Wielkiego, stąd tak duże znaczenie odkrycia. Przeprowadzone badania zdają się potwierdzać informacje zawarte w źródłach i hipotezy wcześniejszych badaczy.

EN

The article presents results of rescue archaeological research conducted in the year 2015 in the room in the east wing of the former royal palace in Łobzow, intended for the installation of the lift. The historic building currently houses the Department of Architecture of the Cracow University of Technology, and hence the necessity to adapt it to new functions. The relics, discovered accidentally during construction work, were found in the place mentioned in historical sources as the supposed site on which the medieval fortalice of Casimir the Great might have been erected, hence the immense significance of the discovery. The carried out research seem to confirm the information recorded in the sources as well as the hypotheses of previous research scientists.

2

Pałac królewski w Łobzowie w czasach Jana III Sobieskiego. W poszukiwaniu autora projektu odbudowy rezydencji na podstawie analizy dorobku architektów Piotra Bebera, Tylmana z Gameren i Augustyna Locciego

Pikulski P., Stala K.

Wiadomości Konserwatorskie

|

2018

|

Nr 54

111--120

PL

Artykuł jest wynikiem kontynuacji badań nad stanem zachowania krakowskiego pałacu w Łobzowie po zniszczeniach z 1655 roku i związkami obiektu z osobą Jana III Sobieskiego. Istniejące, nieliczne źródła historyczne potwierdzają, że król zaangażował się w odbudowę letniej rezydencji, po to, by umieścić w niej swoją rodzinę w czasie odsieczy wiedeńskiej. Po badaniach dotyczących odtworzenia skali przeobrażeń pałacu oraz jego nowego kształtu nadanego z inicjatywy Sobieskiego rozpoczęto kwerendę archiwaliów związanych z osobami architektów króla oraz podjęto się analizy źródeł historycznych dotyczących życia zawodowego i prywatnego tych twórców, ich związków z królem, Krakowem i Łobzowem. Przeprowadzono także analizę dorobku projektowego oraz umiejętności i zainteresowań projektowo-budowlanych wybranych artystów celem wskazania najbardziej prawdopodobnego kandydata na autora projektu odbudowy oraz przekształceń pałacu łobzowskiego.

EN

This article is a result of continued research on the state of preservation of the Palace in Łobzow, Krakow, after the damage it suffered in 1655 and its associations with the person of Jan III Sobieski. The few existing historical sources confirm that the King was involved in rebuilding the summer residence in order to put his family there during the relief of Vienna. After the research concerning recreating the scale of transformation in the palace and its new shape initiated by Sobieski, a preliminary research of archive materials relating to the King’s architects was undertaken, as well as an analysis of historical sources concerning their professional and private life, their connection to the King, Krakow and Łobzow. An analysis of project achievements, skills and project-building interests of the selected artists was also carried out in order to indicate the most likely candidate for the author of the project of the reconstruction and transformation of the Łobzow palace.

3

Na straży tożsamości i dziedzictwa narodowego. Archeolodzy w służbie II Rzeczypospolitej

Stala K.

Wiadomości Konserwatorskie

|

2018

|

Nr 56

98--106

PL

Niniejszy artykuł poświęcony został tematyce rozwoju polskiej archeologii w dobie dwudziestolecia międzywojennego i wyzwań, jakie stały przed adeptami tej młodej jeszcze wówczas dyscypliny naukowej. Wspomniane zostały tu czołowe postaci archeologii polskiej tego okresu, jak Erazm Majewski, Włodzimierz Antoniewicz, Włodzimierz Demetrykiewicz, Piotr Bieńkowski czy Józef Kostrzewski oraz wybrane kluczowe przykłady badanych wtedy stanowisk archeologicznych z mocno zaakcentowaną osadą w Biskupinie i Wzgórzem Wawelskim jako narodowym panteonem, wszystko to ukazane na kanwie skomplikowanej sytuacji politycznej i gospodarczej kraju. Naświetlono podstawowe tendencje badawcze, omówiono wiodące ośrodki naukowe: warszawski, poznański i krakowski.

EN

This article is devoted to the issue of development of Polish archaeology during the twenty-year inter-war period and challenges faced by the practitioners of that young discipline of science. The leading figures in Polish archaeology of the times such as Erazm Majewski, Włodzimierz Antoniewicz, Włodzimierz Demetrykiewicz, Piotr Bieńkowski or Jozef Kostrzewski are mentioned here, as well as selected key examples of archaeological sites researched at the time with the emphasis on the settlement in Biskupin and the Wawel Hill as the national pantheon, all shown against the backdrop of the complex political and economic situation in the country. Basic research tendencies have been highlighted and the leading scientific centres in Warszawa, Poznań and Krakow have been described.

4

Rola tradycji antycznej w sztuce wczesnośredniowiecznej. Rozważania na temat tożsamości europejskiej

Stala K.

Teka Komisji Urbanistyki i Architektury Oddział PAN w Krakowie

|

2018

|

T. 46

711--721

PL

Niniejszy artkuł dotyczy tradycji antycznej w sztuce europejskiej oraz wpływu antyku na naszą europejską tożsamość. Temat recepcji antycznych wzorców na sztukę, w tym w szczególności na architekturę doby średniowiecza, a więc epoki najbliższej chronologicznie spuściźnie Imperium Romanum, towarzyszył autorce od początków jej pracy naukowej. Ten osobisty stosunek do poruszanego zagadnienia oraz przekonanie o tym jak istotne dla rozwoju europejskiej myśli artystycznej są osiągnięcia kultury antycznej, sprawiły, że zdecydowała się do niego powrócić. Bowiem pomimo upływu lat jest on wciąż aktualny i konsekwentnie rozwijany przez badaczy krajowych i zagranicznych.

EN

The article is devoted to the ancient tradition in the European art and the impact of antiquity on our European identity. The issue of reception of ancient models in art, in particular in the architecture of the Middle Ages, thus the epoch that was chronologically closest to the heritage of the Imperium Romanum, has accompanied the author since the very beginning of her academic career. Such personal approach to the issue and strong belief about the significance of the accomplishments of ancient culture for the development of European artistic thought resulted in the fact that the author decided to come back to it. In spite of the passage of time, it is still a valid subject matter, consistently pursued by Polish and foreign researchers.

5

Najstarszy widok łobzowskiego castellum Kazimierza Wielkiego z 1536/1537 roku

Stala K.

Wiadomości Konserwatorskie

|

2016

|

Nr 46

119--124

PL

Początki letniej rezydencji królów Polski w Łobzowie sięgają czasów późnego średniowiecza. Zachowane przekazy historyczne jasno stwierdzają, iż w tym miejscu Kazmierz Wielki wzniósł murowaną budowlę obronno-mieszkalną. Kwestia jej domniemanej lokalizacji po dziś dzień budzi wiele kontrowersji i sporów w środowisku badaczy, gdyż jej materialne pozostałości nie zostały dotychczas jednoznacznie rozpoznane. Także kwestia kształtu, zasięgu zabudowy oraz dyspozycji przestrzennej tej budowli, a przede wszystkim jej pierwotny wygląd pozostają wciąż zagadnieniem otwartym i emocjonująco dyskusyjnym. Dlatego też odkrycie przez Angelikę Marsch zbioru 50 wedut późnośredniowiecznych miast środkowoeuropejskich, w skład którego wchodziła panorama Krakowa uznana za najstarszą z dotychczas znanych, stała się przyczynkiem do jej publikacji i naukowego opracowania przez Elżbietę Firlet, a zarazem polem do dyskusji nad zaproponowaną interpretacją i identyfi kacją zamieszczonych tam obiektów architektury Krakowa w póżnym średniowieczu. Przedstawiony na sztychu obiekt identyfikowany przez E. Firlet z budynkiem sakralnym jest w świetle przeprowadzonej w niniejszym artykule analizy prawdopodobnie najstarszym znanym wizerunkiem pałacu w Łobzowie, ukazanego jeszcze w swojej późnogotyckiej bryle, co stanowi niezwykle ważne odkrycie, potwierdzające rzetelność i wiarygodność zachowanych źródeł pisanych informujących o wzniesieniu w tym rejonie fortalicium przez Kazimierza Wielkiego.

EN

The origins of the summer residence of Polish kings in Łobzow dated back to the late-medieval period. The preserved historic records clearly state that on that site King Kazmierz Wielki erected a masonry defensive-residential building. The question of its supposed location has aroused a lot of controversy and discussion in the scientific milieu to this day, since its material relics have not been yet unambiguously determined. The issue of shape, reaches of the buildings, the spatial disposition of the building, and primarily its original appearance still remain an open question and the subject of a heated debate. Therefore, the discovery made by Angelika Marsch of a collection of 50 vedute of late-medieval central-European cities, which included the panorama of Krakow regarded as the oldest known one so far, contributed to its publication and scientific study prepared by Elżbieta Firlet, and became a springboard for a discussion of the proposed interpretation and identification of the architectural objects from latemedieval Krakow located there. The object presented in the sketch and identified by E. Firlet as a church building is, in the light of the analysis carried out in this article, most probably the oldest know image of the palace in Łobzow shown still in its late-Gothic shape, which constitutes an extremely important discovery confirming the accuracy and reliability of the preserved written records informing about a fortalice erected in this region by Kazimierz Wielki.

6

Królewska rezydencja Zygmunta III Wazy w Łobzowie. Próba rekonstrukcji

Stala K.

Wiadomości Konserwatorskie

|

2015

|

Nr 42

54--60

PL

Dzieje przekształceń oraz początków letniej rezydencji królewskiej w Łobzowie wciąż budzą wiele kontrowersji i pytań, przede wszystkim w kontekście lokalizacji najstarszej fazy obiektu – fortalicjum z czasów panowania Kazimierza Wielkiego oraz późniejszych jego przeobrażeń pod kątem wzniesienia tu zespołu pałacowo-ogrodowego projektu Santi Gucciego, a następnie Giovanniego Trevana. Należy podkreślić, iż większość informacji dotyczących historii obiektu dostępna jest w wyniku interpretacji źródeł głównie ikonograficznych oraz przekazów historycznych. W zasadzie dopiero archeologiczne badania ratownicze przeprowadzone w 1999 roku, poprzedzające inwestycję modernizacji i adaptacji budynku, wniosły kilka nowych, istotnych informacji związanych z dziejami pałacu.

EN

The history of transformations and the beginnings of the royal summer residence in Łobzow still give rise to controversy and questions, primarily concerning the location of the oldest phase of the object – the fortalice from the reign of king Kazimierz Wielki, and its later transformations into the palace-and-garden complex designed by Santi Gucci, and then by Giovanni Trevano. It ought to be emphasized that most information concerning the history of the object is available as a result of interpreting mostly iconographic sources and historic records. It was only the rescue archaeological research carried out in 1999, preceding the modernisation and adaptatio n of the building, introduced crucial new information connected with the history of the palace.

7

The role and significance of archaeological heritage in the contemporary urban space

Stala K.

Czasopismo Techniczne. Architektura

|

2015

|

Y. 112, iss. 6-A

197--215

EN

Archaeological heritage comes under special protection owing to its subtlety and non-renewability of stratigraphic context and is closely connected with the surroundings. Relics of the past unveiled during archaeological explorations in the centre of a city or within its confines, which by law should remain in situ, may favourably affect the spatial development of the city, improve the economy of the region by increasing or intensifying tourism. The author emphasises the fact that the contemporary approach to the exposition of archaeological heritage need not be restricted to the form of reservation which creates a kind of a separate place of “historical sacrum”, but should incorporate it into the tissue of the city, revitalising the unveiled relics. Recently it has been an increasingly common phenomenon, proving the changes in the approach to the possibility of creation in the historic space of a city. The examples of the latest realizations presented in the article show the present-day tendencies in preservation design and heritage protection as well as a trend in the changes taking place.

PL

Dziedzictwo archeologiczne podlega szczególnej ochronie ze względu na swoją delikatność i nieodnawialność kontekstu stratygraficznego i jest także ściśle związane z otoczeniem. Odkryte w trakcie badań archeologicznych w centrum miasta lub w obrębie jego granic relikty przeszłości, które ze względów formalno-prawnych powinny pozostać in situ, mogą wpłynąć korzystnie na rozwój przestrzenny miasta, poprawić ekonomikę regionu poprzez rozwinięcie ruchu turystycznego lub jego zintensyfikowanie. Autorka zwraca uwagę, że współczesne podejście do ekspozycji dziedzictwa archeologicznego nie musi ograniczać się jedynie do formy rezerwatu tworzącego w przestrzeni publicznej rodzaj wyizolowanego miejsca o charakterze historycznego sacrum, lecz powinno inkorporować je ponownie w tkankę miasta, rewitalizując odsłonięte relikty. Jest to ostatnimi czasy zjawisko coraz częstsze, świadczące o zachodzących zmianach w podejściu do możliwości kreacji w przestrzeni historycznej miasta. Przytoczone w artykule przykłady najnowszych realizacji pokazują obecne tendencje w projektowaniu konserwatorskim i ochronie dziedzictwa oraz kierunek zachodzących przemian.

8

Fenomen „sali o 24 słupach”. Reinterpretacja reliktów romańskiego palatium na Wzgórzu Wawelskim

Stala K.

Wiadomości Konserwatorskie

|

2013

|

Nr 33

32--38

PL

W artykule podjęto polemikę z utrwaloną w literaturze naukowej rekonstrukcją palatium wawelskiego jako „sali o 24 słupach”, która w tej wersji nie znajduje analogii wśród budynków palatialnych średniowiecznej Europy, stanowiąc ewenement architektoniczny. Autorka analizując dotychczasowy stan badań nad obiektem oraz zachowane relikty murów przedstawia alternatywną propozycję wizualizacji badanego obiektu. Wersja zaproponowana przez autorkę wpisuje się w cykl budowli pałacowych wczesnego średniowiecza, zarówno w kontekście rozwiązań piastowskich, jak też przykładów cesarskich pfalzów, do których budowla ta nawiązuje w wyraźny sposób.

EN

The article is a polemic with the consolidated in scientific literature reconstruction of the Wawel palatium as the “hall with 24 pillars” which, in this version, has no analogy among palatial buildings in medieval Europe, thus constituting an architectonic phenomenon. Having analysed the current state of research on the object, as well as the preserved relics of walls, the author presents an alternative visualization of the examined object. The version proposed by the author fits into the series of palatial buildings of the early medieval period, both in the context of the Piast solutions, and the examples of imperial ‘pfalzen’ to which that building clearly alludes.

9

Prezbiterium dawnego kościoła kanoników regularnych w Górce koło Sobótki : uwagi w kontekście odkrytych pochówków

Stala K.

Czasopismo Techniczne. Architektura

|

2011

|

R. 108, z. 7-A

471--486

PL

Niniejszy artykuł skupia się przede wszystkim na badaniach prowadzonych we wnętrzu prezbiterium tzw. dawnego kościoła w obrębie kompleksu zamkowego w Górce. W wyniku przeprowadzonych prac odsłonięto tam kamienny ołtarz romański oraz trzy jednoczasowe pochówki, umieszczone we wkopach grobowych rozmieszczonych równolegle względem siebie na całą szerokość badanego pomieszczenia. Przypuszcza się, że eksplorowane pochówki mają charakter wtórny. Obecnie prowadzi się badania genetyczne w celu ustalenia stopnia pokrewieństwa pomiędzy zmarłymi. Jednocześnie kompleksowe badania w obrębie zarówno prezbiterium, jak i tzw. nawy dawnego kościoła doprowadziły do wniosków o dwufazowości najstarszej budowli kamiennej oraz o zmianie jej funkcji ze świeckiej, która miała charakter pierwotny, na sakralną.

EN

The following article is focused mainly on research conducted in the inner chancel of the so-called “old church” in the castle complex in Górka. The excavation works led to uncovering of a Romanesque altar and three burials from the same period placed in grave pits situated parallel to each other, taking the whole width of the room. It is supposed that the burial grounds are secondary. Currently generic examinations are taking place in order to determine the degree of kinship of the deceased. Simultaneously, the comprehensive research done both in the chancel, and in the nave of the “old church” led to conclusion that so-called “old church” had at the beginnig a secular character and than it was transformed into Canons Regular church, getting its sacral function.

10

Palatium możnowładcze Piotra Włostowica? Rekonstrukcja najstarszej fazy budowli romańskiej w Sobótce-Górce na podstawie najnowszych wyników badań archeologiczno-architektonicznych

Stala K.

Wiadomości Konserwatorskie

|

2010

|

Nr 27

67-78

PL

W wyniku badań archeologiczno-architektonicznych kontynuowanych w roku 2008 w obrębie najstarszej części kompleksu zamkowego w Sobótce-Górce, będącego wedle utrwalonych w literaturze przedmiotu opinii reliktem kościoła prepozytury kanoników regularnych, uchwycono istotne sekwencje nawarstwień oraz relikty architektury, które w sposób diametralny zmienić powinny podejście do historii badanego obiektu, jak też jego pierwotnej funkcji. Badania, o których tu mowa, mają charakter ratowniczy i poprzedzający inwestycję obejmującą kompleksową modernizację zarówno zabytkowego obiektu zamkowego, jak również otaczającego go zespołu parkowego wraz z zabudową gospodarczą. Prowadzone są z przerwami od 2002 roku, a od 2007 roku w zespole dwuosobowym: A. Kadłuczka (kierownik badań) oraz autorka. Interpretacja przedstawionych w niniejszym artykule wyników daje podstawy do postawionej tezy o pierwotnym świeckim charakterze budowli romańskiej w Górce. Rozpoznane w trakcie badań rozmieszczenie pomieszczeń w obiekcie przypomina rozplanowaniem palatia wczesnopiastowskie, a zarejestrowane najstarsze poziomy użytkowe świadczące o dużym zagłębieniu pierwotnej podłogi (drewnianej) względem poziomu zewnętrznego są zastanawiające w przypadku budowli sakralnej, natomiast zrozumiałe w zastosowaniu do budowli świeckiej. Zasugerowana zmiana dotychczasowego datowania budowli romańskiej na wiek XII wynika z analiz detalu architektonicznego oraz wątku muratorskiego, a przypisanie własności Piotrowi Włostowicowi wydaje się być uzasadnione w świetle istniejących źródeł historycznych.

EN

As a result of archaeological and architectural research carried out in 2008 within the oldest part of the castle complex in Sobótka-Górka which, in the light of opinions presented in the literature of the subject, was a relic of a provostship church of Canons Regular, significant sequences of accumulations and relics of architecture were registered which should diametrically change the approach to the history of the examined object, as well as its original function. The research discussed here was of rescue character and preceded the enterprise involving complex modernisation of both the historic castle and the surrounding park complex with utility buildings. It has been conducted intermittently since 2002, and since 2007 by a two-member team: A. Kadłuczka (research manager) and the author of this article. Interpretation of the results presented in this article served as a basis for making a thesis concerning the originally lay character of the Romanesque building in Górka. The layout of rooms in the object, identified during research, resembles the layout of early - Piast palatia, and the registered oldest utility levels proving that the original (wooden) floor was sunk much lower than the outside level would be surprising in the case of a church building, though understandable when applied in a lay building. The suggested change of the previous dating of the Romanesque building to the 12th century resulted from analyses of architectural details and bricklaying bonds, and ascribing its ownership to Piotr Włostowic seems to be justified in the light of the existing historical sources.

11

Ecclesia de novo constructa. Kościół kanoników regularnych w Górce koło Sobótki. Rekonstrukcja drugiej fazy przebudowy palatium możnowładczego Piotra Włostowica

Stala K.

Wiadomości Konserwatorskie

|

2010

|

Nr 28

91-100

PL

Od ponad wieku trwa naukowy spór dotyczący miejsca osadzenia sprowadzonych w XII wieku przez Piotra Włostowica kanoników regularnych reguły św. Augustyna w rejon góry Ślęży. Źródła historyczną przekazują informację o pierwotnej lokalizacji w sposób niejednoznaczny. Z tego powodu istnieje po dziś dzień kilka koncepcji związanych z wyznaczeniem miejsca pierwotnej siedziby zakonu. Wyniki badań archeologiczno-architektonicznych prowadzonych przez A. Kadłuczkę oraz autorkę na zamku w Górce zdają się rozwiązywać naukowe kontrowersje. Analiza przemian uchwyconych w obrębie najstarszego założenia tzw. budowli romańskiej pozwoliła wytyczyć dwie fazy wczesnośredniowieczne. Uchwycono wyraźne ślady przebudowy budowli romańskiej mającej w pierwotnym założeniu charakter świecki, przekształcając ją w obiekt sakralny i przystosowując go do realnych potrzeb zakonników, zarządzających budynkiem. W 1256 roku po zakończeniu przekształceń architektonicznych konsekrowano nowo powstałą świątynię, co zostało odnotowane w zachowanych źródłach historycznych.

EN

Scientific debate concerning the location of the settlement of the Canons Regular of St. Augustine brought to the area of Mount Ślęża in the 12th century by Piotr Włostowic, has lasted for more than a century. Historical resources are rather unclear as far as the information about the original location site is concerned. For this reason there have been several theories trying to pinpoint the location of the original seat of the Order. Results of archeological and architectonic research carried out by A. Kadłuczka and the author of this text in the Górka castle seem to have provided a solution for scientific controversy. Analysis of transformations registered within the oldest layout of the so-called Romanesque building allowed for distinguishing two early-medieval phases. Distinct traces of reconstruction were registered in the Romanesque building which originally was to be of lay character, but was subsequently converted into a church and adapted to the real needs of the monks managing the building. In 1256, after architectonic transformations had been completed, the newly made church was consecrated which was duly recorded in the preserved historical sources.

12

Uwagi w kontekście ostatnich odkryć w rotundzie i palatium na Wzgórzu Zamkowym w Przemyślu

Stala K.

Wiadomości Konserwatorskie

|

2009

|

Nr 25

58--69

PL

Zasadniczym tematem artykułu jest analiza wyników najnowszych badań archeologiczno-architektonicznych oraz ich interpretacja w kwestii wzajemnych relacji pomiędzy budynkiem palatium a rotundą prostą wzniesionymi w okresie wczesnego średniowiecza w obrębie grodu przemyskiego. Autorka zwraca uwagę na pewne przesłanki architektoniczne, które zmuszają do postawienia pytania o prawidłową interpretację jednorodności całego założenia. Za uznaniem rotundy prostej jako wolnostojącego kościoła misyjnego w pierwotnym założeniu przemawia jej usytuowanie względem bramy grodowej, potwierdzona dylatacja pomiędzy ścianami magistralnymi części nadziemnej palatium i rotundy, usytuowanie wejścia z zewnątrz do kościoła w miejscu przysłonięcia go ścianą budynku podłużnego, co utrudniało komunikację, oraz wtórne umieszczenie empory we wnętrzu rotundy. Dopiero w drugiej fazie, po dobudowaniu części pałacowej, rotunda zyskałaby funkcję kaplicy z emporą komunikującą się bezpośrednio z reprezentacyjną częścią pałacu, co tłumaczyłoby drugorzędną rolę wejścia z zewnątrz.

EN

The main subject of the article is an analysis of results of latest archeological – architectonic research, and their interpretation regarding the issue of mutual relations between the buildings of palatium and the rotunda erected during the early medieval period within the hillfort in Przemyśl. The author draws attention to certain architectonic conditions, which force us to pose a question concerning the correct interpretation of homogeneity of the whole complex. Its location in relation to the hillfort gate, confirmed expansion joint between the load-bearing walls of the ground-level section of the palatium and rotunda, locating the entrance from the outside to the church in a place hidden by the wall of the oblong building which hindered communication, and secondary placing of the empora inside the rotunda, are arguments in favour of accepting the rotunda as a detached missionary church in the original layout. Only in the second phase, after adding the palace section, the rotunda would have become a chapel with the empora communicating directly with the formal part of the palace, which would explain the minor role of the outside entrance.

13

Redefiniowanie przestrzeni archeotektonicznej. Z doświadczeń archeologa w rekonstrukcji architektury odzyskanej

Stala K.

Czasopismo Techniczne. Architektura

|

2009

|

R. 106, z. 1-A

500-506

PL

Omawiana w niniejszym artykule "przestrzeń archeotektoniczna" powstaje wówczas, gdy odsłonięte w trakcie badań archeologicznych relikty architektury ponownie zaistniały w przestrzeni architektonicznej. Kreacja architektoniczna staje się wówczas niezbędna, by w sposób harmonijny i estetyczny wprowadzić i wkomponować substancję zabytkową w otaczający ją współczesny krajobraz. Aby tak się stało muszą zostać przywrócone substancji zabytkowej utracone przez nią na przestrzeni dziejów: trwałość, celowość i piękno.

EN

First time the conception of "archeotecture" was presented in 1999 during the International Conference on Conservation in Mexico by A. Kadłuczka and the author. In the paper presented above the new conception of "archeotectural space" has been proposed. The relicts of architecture uncovered during the archaeological excavation became existing in new architectural space. In this circumstances architectonical design is necessary to introduce and compose in harmonious and aesthetical way these relicts into contemporary surroundings. It is only possible when architectural design recovers them what its lost during the past: firmitas, utilitas, venustas.

14

Tetrakonchos NMP (św. św. Feliksa i Adaukta) na Wawelu jako przykład dziedzictwa antycznego w architekturze wczesnośredniowiecznej. Problemy interpretacyjne

Stala K.

Wiadomości Konserwatorskie

|

2007

|

Nr 21

20--27

PL

Rotunda NMP została fragmentarycznie odsłonięta w trakcie prac rewaloryzacyjnych Wzgórza Wawelskiego w rejonie tzw. Kuchni Królewskich przez Zygmunta Hendla w 1911 roku. Badania architektoniczno- archeologiczne prowadzone były w tym miejscu od 1917 roku przez Adolfa Szyszko-Bohusza, który jako pierwszy podjął próbę rekonstrukcji budowli wawelskiej.

EN

Rotunda of the Virgin was fragmented exposed during the work revaluation of Wawel Hill in the area of the so-called. Royal Cuisine by Zygmunt Hendel in 1911. Architectural and archaeological studies were conducted at the site since 1917 by Adolf Szyszko-Bohusz, who first attempted to reconstruct the building Wawel.

15

Sprawozdanie z I Forum Architecturae Poloniae Medievalis w Krakowie

Stala K.

Wiadomości Konserwatorskie

|

2007

|

Nr 21

83--84

PL

11 maja 2007 roku w Instytucie Historii Architektury i Konserwacji Zabytków przy ul. Kanoniczej 1 w Krakowie odbyło się I Forum Architecturae Poloniae Medievalis zorganizowane przez Katedrę Historii Architektury Polskiej i Konserwacji Zabytków przy wsparciu władz Wydziału Architektury oraz JM Rektora Politechniki Krakowskiej.

EN

May 11, 2007 at the Institute of History of Architecture and Monument Preservation at. Kanoniczna 1 took place in Krakow Forum of Architecturae Poloniae Medievalis organized by the Department of the History of Polish Architecture and Monuments Conservation with the support of the Department of Architecture and Rector of Cracow University of Technology.

16

Wczesnośredniowieczne zespoły paIatiaIne w Polsce jako przykład adaptacji i transformacji tradycji antycznej za pośrednictwem europejskich wzorców architektonicznych

Stala K.

Przestrzeń i Forma

|

2007

|

Nr 7-8

119-166

PL

Podjęcie w Polsce na przełomie II i III tysiąclecia szeroko zarysowanych dwóch wielkich programów badawczych dedykowanych generalnie kulturze Polski wczesnopiastowskiej w kontekście Jej chrystianizacji i ożywienia związków z kulturą Europy wczesnośredniowiecznej, a związanych z 1000 rocznicą Zjazdu Gnieźnieńskiego i Kościoła Polskiego oraz 2000 lat kultury chrześcijańskiej w Europie, przyniosły niespodziewane rezultaty, czyniące milowy postęp w wiedzy o początkach naszej państwowości Stało się to możliwe dzięki zaangażowaniu się w realizację tego programu wielu ośrodków naukowych oraz wyspecjalizowanych zespołów badawczych i organizacji tych badań w trybie interdyscyplinarnym, angażującym archeologów, architektów, historyków i specjalistów technologów. Otwartość i szybka wymiana informacji pomiędzy badaczami, oraz sięgnięcie po nowe metody badawcze stosujące szeroko weryfikację dotychczasowych badań i analizę porównawczą, znaczne rozszerzenie obszarów badań poza dotąd ujawnione centra kulturowe z wykorzystaniem bazy AZP, a także rozwój technik pomocniczych, takich jak datowanie metodą C14, czy analizy dendrologicznej, pozwoliły zebrać bogaty materiał badawczy, który zapewne przez wiele jeszcze lat będzie przedmiotem naukowej komparatystyki i konfrontacji. Niniejszy artykuł dotyczący wczesnośredniowiecznych zespołów palatialnych w Polsce i konfrontuje dotychczasową wiedzę z najnowszymi wynikami badań uzyskanymi w ramach wspomnianych powyżej programów badawczych. Przedstawiono tu zarówno bardzo szczegółowy stan badań dotyczący omawianych obiektów, jak i proponowaną w efekcie najnowszych odkryć weryfikację obejmującą sporne problemy związane z rekonstrukcją niektórych budowli, a także chronologią. Autorka opowiadając się za określonymi teoriami uzasadnia merytorycznie swoje stanowisko, proponując w kilku przypadkach, własne odrębne rozwiązania. Równorzędne zagadnienie artykułu dotyczy tradycji antycznych w budownictwie, które rysują się wyraźnie w wielu omawianych tu obiektach, dowodząc niezbicie, iż poddana transformacji, terytorialnie obca, spuścizna antyku została zaadoptowana na ziemiach polskich dzięki pośrednictwu europejskich wzorców architektonicznych. Wyraźne analogie polskich rozwiązań architektury palatialnej do rozwiązań zastosowanych w sztuce karolińsko-ottońskiej zostały tu mocno zaakcentowane.

17

Starochorwacka sakralna architektura Wybrzeża Dalmatyńskiego. Przykład ciągłości kulturowo-artystycznej od schyłku antyku po wczesne średniowiecze

Stala K.

Czasopismo Techniczne. Architektura

|

2004

|

R. 101, z. 12-A

143-170

PL

W artykule poruszono problemy klasyfikowania i ujęcia chronologicznego obiektów sakralnej architektury starochorwackiej. Objęty rozważaniem obszar Dalmacji zawężono do wybrzeża adriatyckiego. Omawiana wczesnośredniowieczna architektura regionu datowana jest szeroko na VII-XII w. Główne zagadnienie dotyczy wyraźnej ciągłości kulturowo-artystycznej i płynnego przejścia od sztuki antyku do wczesnego średniowiecza. W architekturze starochorwackiej widoczna jest spuścizna sztuki starożytnego Rzymu i wczesnego chrześcijaństwa. Efektem tych inspiracji jest architektura charakteryzująca się ogromną różnorodnością form trudną do ujęcia w ramy typologii. Zaburzona i niejednokrotnie zniszczona stratygrafia nawarstwiających się obiektów późnorzymskich, wczesnochrześcijańskich i wczesnośredniowiecznych utrudnia interpretację oraz periodyzację architektury starochorwackiej. W artykule przedstawiono szeroka gamę form architektonicznych uwidoczniając analizowane problemy.

EN

The paper presents a variety of Early Croatian architecture (in Dalmatia) what means early medieval architecture, coming from VIII-XI/XII century. Many of the presented examples show strong connections between the late ancient roman, the Early Christian and the Early Croatian art, ekspecially in the architecture. A very fluently stylistic transformation from these (first and second) periods to another (third) could be observed. Also some important influences from Italian art. (Ravenna and Lombardian art.), Byzantine art., and even from far Syria and Mesopotamia have been noticed. In the original Early Croatian architecture lots of different forms of sacral buildings can be distinguished for example: rotundas (with one, five, six or eight apses), trikonchos, churches, built on a square or Greek-cross plan and longitudinal churches (with one, two or three aisles; one, two or three apses). All these buildings could be covered by roof or valuated: barrel or cross, sometime with dome. Elevations of many buildings from this period have pilasters or buttresses. It has been proven that, according to nowadays knowledge, there is not possible to create a typology for these objects, because of mentioned above variety of forms. Even correct chronology is very difficult to settle, due to complicated stratigraphy on the area of dalmatia. Because of it, each architectional object should be examine as a separate, individual and specific point of interest. Examples of Early Croatiam buildings give a very clear evidence of the continuation of antic traditions in medieval art. and architecture.