Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Profesor Stanisław Sokołowski – odkrywca wód termalnych (geotermalnych) na Podhalu

Chowaniec J.

Technika Poszukiwań Geologicznych

|

2018

|

R. 57, nr 1

131--139

PL

W 2018 r. mija 55. rocznica odkrycia i udokumentowania wód termalnych (geotermalnych) na Podhalu (na Antałówce w Zakopanem) w otworze Zakopane IG-I. Projekt robót wiertniczych otworu został opracowany przez prof. S. Sokołowskiego przy współpracy mgr. A. Sławińskiego. Analizując uzyskane rezultaty, profesor wyróżnił pod utworami fliszu podhalańskiego w rejonie Zakopanego dwa piętra wód podziemnych: piętro górne wód słabozmineralizowanych z zawartością siarkowodoru oraz piętro dolne wód zmineralizowanych, siarczanowo-ziemnoalkalicznych. Wody termalne z otworu Zakopane IG-1 stosowane były w otwartym basenie kąpielowym wybudowanym w drugiej połowie lat 60. ubiegłego wieku i czynnym do lat 70. XX wieku. W roku 2006 otwarto nowoczesny Aqua Park zasilany wodami termalnym z otworu Zakopane IG-1, jak również z otworu Zakopane 2 wykonanego w 1975 roku. Profesor, przeżywszy 90 lat, zmarł w dniu 3.04.1990 r. w Warszawie i zgodnie z jego wolą został pochowany w rodzinnym grobowcu na Cmentarzu Zasłużonych na Pęksowym Brzyzku w Zakopanem. Pozostanie w pamięci wielu pokoleń geologów jako człowiek prawy, wybitny uczony o wszechstronnych zainteresowaniach naukowych, rozległej wiedzy i ogromnym doświadczeniu badawczym.

EN

In 2018 takes place the 55th anniversary of the discovery of geothermal water in the Podhale region (Antałówka Hill, Zakopane) in the Zakopane IG-I borehole will be celebrated in 2018. The project of drilling the borehole was elaborated by Professor S. Sokołowski in cooperation with A. Sławiński M.Sc. Professor Sokołowski distinguished two groundwater horizons under the Podhale Flysch in the area of Zakopane. The upper one of low-mineralized groundwater with the content of hydrogen sulphide and the lower one of mineralized and sulphated earth-alkaline water. Based on thermal water from the Zakopane IG-1 well in the second half of the 1960s, an open swimming pool was built, and was still operating in the 1970s. In 2006, a modern Aqua Park was opened, powered by thermal water from the Zakopane IG-1 well, as well as from the Zakopane 2 well which was drilled in 1975. The Professor died in Warsaw, on October 3, 1990 at the age of 90. According to His will, he was buried in the family tomb, at the Pęksowy Brzyzek Cemetery in Zakopane. He will be remembered by many generations of geologists as a discoverer of the Podhale thermal (geothermal) waters, a righteous man, an outstanding scholar with comprehensive scientific interests, extensive knowledge and vast research experience.

2

Perspectives of geothermal water use in the Podhale Basin according to geothermal step distribution

Operacz A., Chowaniec J.

Geology, Geophysics and Environment

|

2018

|

Vol. 44, no. 4

379--389

EN

At present, hydro-geothermal resources in which waters in bores are the carrier of heat energy have commercial importance in Poland. Geothermal waters should feature the highest possible temperature in the outflow, low mineral content, high capacity and low deposit depth. Even though geothermal energy is included in renewable sources of energy, complete depletion of the deposit is the largest risk in extracting geothermal waters. This is why these waters should also feature deposit renewability. There are currently several geothermal provinces with beneficial geothermal conditions in Poland, with the area of the Podhale Basin in the Inner Carpathians region being regarded as the most promising. The Podhale deposit also meets all of the above listed conditions. The possibility of using hydrothermal energy in Poland is practically available throughout the country, but operational use of hot groundwater must be profitable for investors. From another point of view, the environmental impact of such investments should be minimized. This paper is concerned with the special variety of temperature of geothermal waters extracted in the area of the Podhale Basin, which is the basic aspect in using deposits of this type.

3

Charakterystyka wód geotermalnych cenomańskiego systemu wodonośnego na pograniczu SE części niecki miechowskiej i zapadliska przedkarpackiego

Gorczyca G., Chowaniec J., Gągulski T.

Przegląd Geologiczny

|

2017

|

Vol. 65, nr 11/1

962--967

EN

Wider exploration of geothermal waters of the Cenomanian aquifer system at the south-eastern border of the Miechów Basin and the Carpathian Basin was possible due to research carried out in boreholes OB-I and OB-II in 2016. Geothermal water occurring in sand and Cenomanian sandstone was found in both boreholes. The waters differ in mineralization and content of specific constituents, and the outflow temperature. In borehole OB-I occurs Cl—Na, I type water with the mineralization of 9.83 g/dm3and the outflow temperature of 27.2°C, whereas in borehole OB-II the water was Cl-Na, S type with a mineralization of 12.08 g/dm3 and outflow temperature of 21.5°C.

4

Prace Państwowego Instytutu Geologicznego–Państwowego Instytutu Badawczego w zakresie rozpoznawania i dokumentowania wód termalnych (geotermalnych) w Polsce

Chowaniec J.

Technika Poszukiwań Geologicznych

|

2016

|

R. 55, nr 1

197--203

EN

The paper presents, in brief, the role of the Polish Geological Institute–National Research Institute (PGI–NRI) in recognizing and documenting thermal (geothermal) waters in Poland. The Polish Geological Institute–National Research Institute (PGI–NRI) has been among the forerunners of those activities in the country. Numerous research works and documentations were performed by the PGI–NRI independently or in cooperation with, among others the Mineral and Energy Economy Research Institute of the Polish Academy of Sciences (MEERI PAS) and the University of Science and Technology (AGH-UST). The results of those activities contain, among others, documentation for the assessment of available thermal waters exploitation resources and contribution to the atlases of geothermal energy and water resources. In the late 1950’s. Professor Stanislaw Sokołowski (employee of the PGI-NRI in Warsaw) and his team developed a deep well research project located in Antałówka in the Zakopane area. In the early 1960's, thermal water with a temperature at the outlet at 37°C was achieved, for the first time in the Podhale area, at that locality. The PGI–NRI has drilled many exploration wells in which thermal waters were found throughout the country, especially in the area of Polish Lowlands. Some of them, after proper adaptation, started to be exploited or could be developed for geothermal water exploitation purposes. In addition to the design and supervision of research in the geothermal deep wells, the PGI–NRI also complited hydrogeological maps. A contemporary, hydrogeological map is a cartographic representation of the conditions of presence, distribution, dynamics, physical and chemical properties, quality and quantity of the groundwater, including thermal waters.

5

Nowe dane dotyczące składu fizykochemicznego i izotopowego wód leczniczych antykliny Iwonicza-Zdroju – Rudawki Rymanowskiej

Chowaniec J., Gągulski T., Gorczyca G., Operacz T.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2016

|

nr 466

43--50

PL

Wody lecznicze antykliny Iwonicza-Zdroju – Rudawki Rymanowskiej charakteryzują się mineralizacją od 1,24 do 19,25 g/dm3. Wśród nich można wyróżnić dwa typy hydrogeochemiczne: wody Cl–HCO3– Na, eksploatowane w większości rozpatrywanych ujęć, oraz wody HCO3– Cl–Na. Większość z nich zawiera składniki swoiste, jak np. jod (I) i dwutlenek węgla (CO2). Rezultaty badań izotopowych wskazują z dużym prawdopodobieństwem, że mamy tutaj do czynienia z czterema różnymi składowymi wód leczniczych: diagenetycznymi, reliktowo-morskimi (?) oraz wodami współczesnej i starszej infiltracji.

EN

The mineralization of the therapeutic water in the Iwonicz-Zdrój – Rudawka Rymanowska Antycline varies between 1.24 and 19.25 g/dm3. There are two hydrogeochemical types of the water: Cl–HCO3– Na (extracted in most of the studied intakes), and HCO3– Cl–Na. Most of them contain specific components like I and CO2. The studies point, with great probability, to the presence of four various compo¬nents: diagenetic, relict marine (?), of present-day infiltration, and of older infiltration.

6

Geneza wód leczniczych w utworach jurajskich rejonu Buska-Zdroju i Solca-Zdroju

Chowaniec J., Gągulski T., Gorczyca G.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2016

|

nr 466

33-42

PL

Z badań składu chemicznego i izotopowego wód górnojurajskiego poziomu wodonośnego rejonu Buska-Zdroju i Solca- Zdroju wynika, że są to solanki pierwotne i wody słone, zasilane w okresie przedplejstoceńskim, kiedy klimat charakteryzował się długimi okresami znacznie cieplejszymi niż współcześnie. Solanki te mają zdecydowanie cięższy skład izotopowy niż wody lecznicze, siarczkowe występujące na tym obszarze w utworach kredowych (głównie cenomanu) oraz zbliżone wartości wskaźników hydrochemicznych do wód morskich.

EN

The study of the chemical and isotopic composition of the Upper Jurassic aquifer in the Busko-Zdrój and Solec-Zdrój region suggests primary nature of the brines supplied before the Pleistocene under climate conditions characterized by long and much warmer periods than today. Compared to the sulphide healing waters occurring in the Cretaceous formations, mainly of Cenomanian age, the discussed brines and salt water are characterized by a far heavier isotopic composition as well as by the values of hydrochemical indica¬tors mostly similar to those of marine waters.

7

Chemizm niezagospodarowanych wód mineralnych rejonu Buska-Zdroju i Solca-Zdroju

Chowaniec J., Gągulski T., Gorczyca G.

Przegląd Geologiczny

|

2015

|

Vol. 63, nr 10/1

645--651

EN

In Busko-Zdrój and Solec area two types of therapeutic waters: Cl–Na, S, I and Cl–Na, I are explored. Mineralization of these waters varies from 12.1 g/dm3 to 67.0 g/dm3 (brines). In this area we are also dealing with not utilized mineral water discharges appearing as springs as well as outflows in abandoned mineshafts. There are four chemical types with mineralization from 2.37 g/dm3 to 48.45 g/dm3. Water of the SO4–Ca type is related to a Miocene gypsum bearing series which is leached by meteoric water. This is a shallow water circulation. Water of the Cl–Na type (infiltrating brines) is linked to a deep water circulation occurring in the Upper Jurassic beds. Water of Cl–SO4–Na and Cl–SO4–Ca types is assorted water related to Miocene and Upper Cretaceous beds.

8

Wody lecznicze doliny Popradu – rejon Milika i Andrzejówki

Chowaniec J., Gągulski T., Gorczyca G., Freiwald P., Operacz T.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2015

|

nr 465

185--194

PL

Obszar badań, o łącznej powierzchni ok. 20 km[sup]2[/sup], prawie w całości znajduje się w granicach GZWP nr 438 – Zbiornik warstw Magura (Nowy Sącz), w obrębie Popradzkiego Parku Krajobrazowego, a także na obszarze Natura 2000 – Ostoja Popradzka (PLH 120019). Występują tu dwa złoża wód leczniczych – Milik i Andrzejówka, stanowiące jeden system wodonośny, w którym współwystępują wody zwykłe i lecznicze, związane głównie z piaskowcami z Piwnicznej. Na badanym obszarze wyróżnia się wody lecznicze kwasowęglowe typu: HCO[sub]3[/sub]– Mg–Na–Ca; HCO[sub]3[/sub]– Ca, Fe i szczawy typu HCO[sub]3[/sub]– Na–Mg–Ca; HCO[sub]3[/sub]– Na–Mg; HCO[sub]3[/sub]– Mg–Ca; HCO[sub]3[/sub]– Mg–Ca, Fe; HCO[sub]3[/sub]–Ca–Mg, Fe; HCO[sub]3[/sub]– Ca–Mg i HCO[sub]3[/sub]– Ca, Fe. Obserwuje się tutaj pionową strefowość hydrochemiczną wyrażoną wzrostem stopnia mineralizacji wód wraz z głębokością. Mineralizacja ogólna wyrażona sumą składników stałych wynosi od 1327,0 do 5529,0 mg/dm[sup]3[/sup]. Na podstawie rezultatów dotychczasowych badań izotopowych wód podziemnych Milika i Andrzejówki wstępnie podzielono je na trzy grupy. Do grupy pierwszej zaliczono wody z dominującym udziałem zasilania w okresie klimatu wyraźnie zimniejszego niż klimat współczesny. W drugiej grupie przeważa udział wód zasilanych w okresach holocenu o klimacie takim jak współczesny. W trzeciej grupie dominuje udział wody holoceńskiej zasilanej w okresie nieco cieplejszego klimatu niż klimat współczesny.

EN

The study area (20 km[sup]2[/sup]) is located almost entirely within the boundaries of MGWB No 438, Magura Beds (Nowy Sącz), within the Poprad Landscape Park and partially within the Natura 2000 area – Ostoja Popradzka. There are two deposits of therapeutic waters of Milik and Andrzejówka, forming an interconnected aquifer system, in which therapeutic and fresh waters coexist and occur mainly in the Piwniczna sandstones. The study area hosts therapeutic water of HCO[sub]3[/sub]– Mg–Na–Ca; HCO[sub]3[/sub]– Ca, Fe types and carbonated water of HCO[sub]3[/sub]– Na–Mg–Ca; HCO[sub]3[/sub]– Na–Mg; HCO[sub]3[/sub]– Mg–Ca; HCO[sub]3[/sub]– Mg–Ca, Fe; HCO[sub]3[/sub]– Ca–Mg, Fe; HCO[sub]3[/sub]– Ca–Mg and HCO[sub]3[/sub]– Ca, Fe types, all containing carbon dioxide. There is a hydrochemical vertical zonation expressed by increasing mineralization with depth. The total mineralization (total dissolved solids) ranges from 1,327.0 to 5,529.0 mg/dm[sup]3[/sup]. Based on the results of isotopic studies the Andrzejówka and Milik therapeutic waters have been tentatively categorised into three groups. The first group includes water originating from recharge in much colder climate than the modern one. In the second group the prevalent water is that supplied during various periods of the Holocene under modern-like climate conditions. The third group is dominated by water originating from recharge taking place under Holocene climate conditions slightly warmer than present-day.

9

Główne założenia badawcze oceny zasobów dyspozycyjnych złóż wód leczniczych na przykładzie Buska-Zdroju–Solca-Zdroju

Chowaniec J., Gągulski T., Gorczyca G., Operacz T.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2015

|

nr 465

195--202

PL

Odkrycie słonych wód siarczkowych w rejonie Buska-Zdroju i Solca-Zdroju było związane z drążeniem szybów poszukiwawczych za solami w XVIII i XIX w. Występowanie wód leczniczych na tym obszarze potwierdzono wykonanymi wówczas badaniami hydrochemicznymi i balneologicznymi. Określono zasoby eksploatacyjne poszczególnych typów wód, a także ich genezę. Na podstawie projektu robót geologicznych, zatwierdzonego przez Ministerstwo Środowiska, Oddział Karpacki Państwowego Instytutu Geologicznego – Państwowego Instytutu Badawczego dokumentuje ich zasoby dyspozycyjne, wykorzystując metody (poza standartowymi) dotychczas nie stosowane w tego typu opracowaniach. Wyniki wykonanych prac (w tym kartowania hydrogeologicznego i sozologicznego), a także wyniki badań fizyczno-chemicznych i izotopowych próbek wód oraz opracowanie modelu numerycznego posłużą do kompleksowego udokumentowania zasobów dyspozycyjnych wód leczniczych, siarczkowych w rejonie Buska-Zdroju–Solca-Zdroju. W celu rozpoznania stopnia zaangażowania tektonicznego obszaru bilansowego oraz przestrzennego rozkładu struktur nieciągłych wykonano interpretację zdjęć satelitarnych oraz lotniczych zdjęć radarowych. Badania grawimetryczne, wykonane na potrzeby dokumentowania zasobów dyspozycyjnych wód leczniczych, posłużyły do wyznaczenia szczegółowej lokalizacji nowych otworów rozpoznawczych oraz określenia ich liczby. Ostatecznie zaprojektowano sześć otworów o głębokościach od 330,0 do 650,0 m.

EN

The discovery of saline sulphidic water in the Busko-Zdrój and Solec-Zdrój region was associated with drilling for salt in the 18th and 19th centuries. Hydrochemical and balneological research of waters encountered during that work confirmed the presence of therapeutic water in this area. The admissible volume of individual water types and their genesis have been defined. Currently, the Carpathian Branch of the Polish Geological Institute – National Research Institute records the disposable resources of therapeutic water based on the geological project approved by the Ministry of Environment. In addition to the standard methods, new investigative methods are also applied, which have not been used so far in such types of projects. The study results accomplished to date (including hydrogeological and environmental mapping) as well as results of physico-chemical and isotopic analyses of water samples supported by a numerical model will be used to create a comprehensive documentation of the disposable resources of sulphidic therapeutic water in the Busko-Zdrój–Solec-Zdrój region. Satellite and aerial radar images were used for the identification of tectonic features and the interpretation of spatial distribution of discontinuities. Gravimetric studies performed to record the disposable resources of therapeutic water were used to determine the exact siting and the number of new hydrogeological test boreholes. Ultimately, drilling of six boreholes to a depth ranging from 330.0 to 650.0 m has been considered.

10

Wody termalne Bukowiny Tatrzańskiej i ich wykorzystanie

Chowaniec J.

Instal

|

2014

|

nr 7/8

43--46

PL

Paleogeńska niecka podhalańska, w obrębie której wykonano otwór badawczy Bukowina Tatrzańska PIG/PNiG–1, znajduje się w północnej części Karpat wewnętrznych – między Tatrami na południu i pienińskim pasem skałkowym (Pieninami) na północy. W 2012 roku ustalono nowe zasoby eksploatacyjne dla otworu Bukowina Tatrzańska PIG/PNiG-1 w wysokości 48 m3•h-1 o mineralizacji 1,65 g•dm-3 i temperaturze wody na wypływie 67,0°C. Typ wody określono jako siarczanowo-wapniowo-sodowy z zawartością siarkowodu.

EN

The hydrogeological test borehole Bukowina Tatrzańska PIG/PNiG-1 was made in the Palaeogene Podhale Basin. The Podhale Basin is located in the northern part of the Inner Carpathians – between the Tatra Mts to the south and the Pieniny Klippen Belt (Pieniny Mts) in the north. In 2012, a new admissible volume of extracted groundwater for the hydrogeological borehole Bukowina Tatrzańska PIG/PNiG-1 was established for 48 m3•h-1, its mineralization for 1,65 g• dm-3 and water temperature of 67,0°C at the outlet. Water type was defined as sulphate-calcium-sodium with hydrogen sulfide contents.

11

Nowe ujęcie wód leczniczych w Rymanowie-Zdroju

Chowaniec J., Operacz T.

Instal

|

2014

|

nr 7/8

78--80

PL

Rymanów-Zdrój usytuowany jest na antyklinie (fałdzie) Iwonicza Zdroju - Rudawki Rymanowskiej, która jest jedną z najważniejszych pod względem hydrogeologicznym struktur tektonicznych w obrębie jednostki śląskiej. W świetle danych pochodzących z badań w 2011 r., w uzdrowisku występują wody lecznicze od 0,16% typu HCO3–Cl–Na (otwór RZ-7) do 0,85% typu HCO3–Cl–Na, I (otwór RZ-2), charakteryzujące się zawartością CO2 dochodzącą do 1078 mg∙dm-3 (źródło Celestyna).

EN

Rymanów-Zdrój is located on the Iwonicz-Zdrój – Rudawka Rymanowska anticline (fold). In terms of hydrogeology this is one of the most important tectonic structures within the Silesian unit. In the light of data from the study in 2011, in the spa occur therapeutic waters of the type 0,16% HCO3-Cl-Na (hole RZ-7) to the type 0.85% HCO3-Cl-Na, I (hole RZ-2), characterized by a CO2 content of up to 1078 mg∙dm-3 (the Celestyna spring).

12

Wody mineralne i lecznicze antykliny Iwonicza-Zdroju – Rudawki Rymanowskiej

Chowaniec J., Operacz T.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2013

|

nr 456 Hydrogeologia z. 14/1

81--87

PL

Antyklina (fałd) Iwonicza-Zdroju–Rudawki Rymanowskiej jest jedną z najbardziej interesujących pod względem hydrogeologicznym struktur tektonicznych w obrębie jednostki śląskiej. Występujące tu wody lecznicze charakteryzują się zawartością CO2 dochodzącą do 1102 mg/dm3. Dwutlenek węgla obserwuje się również w wodzie w otworach wiertniczych, jednakże w mniejszych ilościach. W Iwoniczu-Zdroju są to wody od 0,09% Cl–HCO3–Na, I, Br, HBO2 do 1,94% kwasowęglowa Cl–HCO3–Na, I, zaś w Rymanowie-Zdroju od 0,17% wody Cl–HCO3–na do 0,83% szczawa Cl–HCO3–Na, I.

EN

The Iwonicz-Zdrój–Rudawka Rymanowska Anticline (fold) is one of the most interesting in terms of hydrogeology tectonic structures within the Silesian unit. Therapeutic waters occurring here have a CO2 content of up to 1102 mg/dm3. Carbon dioxide in smaller quantities is also present in the boreholes. In Iwonicz-Zdrój the mineral waters are of type from 0.09% Cl–HCO3–Na, I, Br, HBO2 to 1.94% Cl–HCO3–Na, I containing carbon dioxide, while in Rymanów-Zdrój from 0.17% Cl–HCO3–Na to 0.83% carbonated water Cl–HCO3–Na, I.

13

Najmniejsze i jedyne uzdrowisko karpackie z wodami siarczkowymi w miejscowości Wapienne koło Gorlic

Chowaniec J., Hajduga M., Porwisz B., Radwan J.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2013

|

nr 456 Hydrogeologia z. 14/1

75--80

PL

W artykule opisano ujęcia wód leczniczych w uzdrowisku Wapienne, które jest jedynym karpackim uzdrowiskiem z wodami leczniczymi typu siarczkowego. Istnieją tu ujęcia wód siarczkowych – źródła Kamila i Marta oraz odwierty W-1 i W-2, o sumarycznych zasobach eksploatacyjnych wynoszących 5,67 m3/h. Woda charakteryzuje się mineralizacją w granicach 437–536 mg/dm3 i zawartością siarkowodoru wynoszącą od 1,05 do 12,2 mg/dm3. Została zaliczona do wód swoistych, siarczkowych (H2S – powyżej 1 mg/dm3). Wody lecznicze w Wapiennem są związane z warstwami inoceramowymi wieku kredowego, które zostały wykształcone jako piaskowce średnioławicowe, drobno- lub średnioziarniste, szare, wapniste oraz łupki.

EN

In the paper intakes of sulphide therapeutic waters at Wapienne Spa, the only Carpathians health resort possessing sulphide therapeutic waters are described. There exist water intakes: springs Kamila and Marta and wells W-1 and W-2. Their summary admissible volume amounts 5.67 m3/h. The water mineralization varies from 437 to 536 mg/dm3 and hydrogen sulphide content ranges from 1.05 to 12.2 mg/dm3. Due to the high hydrogen sulphide content (more than 1 mg/dm3) these waters are classified as therapeutic. The therapeutic waters at Wapienne Spa are associated with Inoceramian Beds of Cretaceous age. These beds are developed as fine and medium grained, gray sandstones and shales.

14

Saga rodu Zuberów

Chowaniec J., Graniczny M., Urban H.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2012

|

nr 448 (2)

495--505

PL

Artykuł obejmuje krótkie biografie trzech wybitnych polskich geologów, naukowców, podróżników i patriotów z rodziny Zuberów – Rudolfa, Stanisława i Andrzeja, czyli ojca, syna i wnuka. Głównym przedmiotem zainteresowania oraz zajęciem Rudolfa było poszukiwanie ropy naftowej. Jego doświadczenia były znaczące dla wielu krajów i przyczyniły się do rozwoju przemysłu naftowego. W trakcie swoich ekspedycji badawczych prowadził prace na wszystkich kontynentach, oprócz Australii. Odkrył również w Krynicy unikatową wodę – szczawę chlorkową, zaliczaną dziś do najsilniejszych szczaw w Europie. Jest także autorem fundamentalnego dzieła Flisz i nafta, będącego jedną z klasycznych prac geologicznych epoki. Jego syn Stanisław rozpoczął karierę zawodową od uczestnictwa w poszukiwaniach ropy naftowej w Baku (Azerbejdżan) i na Wschodnim Kaukazie. Prowadząc prace poszukiwawcze w Albanii, przyczynił się do odkrycia największych złóż ropy naftowej w tym kraju – Kuçova–Lushnja, Murriz–Pekisht oraz Patos–Cakran–Selenica. Jest obecnie uważany w Albanii za „ojca nowoczesnej geologii". Andrzej Zuber, syn Kazimierza, brata Stanisława oraz wnuk Rudolfa był również zaangażowany w wiele przedsięwzięć poza granicami kraju – Kenia, Brazylia, Meksyk, Tajlandia, Indie. Jego główne zainteresowania naukowe były związane z badaniami znaczników środowiskowych wód zwykłych, mineralnych i termalnych. Wśród wielu problemów hydrogeologicznych, jakimi zajmował się Andrzej Zuber, poczesne miejsce zajmuje określenie genezy i obszarów zasilania wód mineralnych Krynicy. Można to uznać za kontynuację prac dziadka Rudolfa. Historia zatoczyła krąg.

EN

The paper contains short biographies of three prominent Polish geologists, scientists, travellers and patriots of the Zuber family – Rudolf, Stanisław and Andrzej, father, son and grandson. Main occupation of Rudolf was exploration of oil deposits. His experience was of high value for many oil companies and countries that made their development dependent on the oil industry. On his scientific journeys he reached every inhabited part of the world, excluding Australia. In Krynica, he discovered a unique water that is among the strongest alkaline acidic waters in Europe. He is also the author of a fundamental publication, titled Flysh and crude oil which was an important and classical geological work of those times. His son, Stanislaw Zuber, started his professional career from participation in oil exploration in the Baku (Azerbaijan) and East Caucasus regions. His exploratory work in Albania resulted in the discovery of the main oil fields in this country – Kuçova–Lushnja, Murriz–Pekisht and Patos–Cakran–Selenica. He is presently regarded as the father of modern geology of Albania. Andrzej Zuber, son of Kazimierz, Stanislaw’s brother and grandson of Rudolf was also involved in several activities abroad (Kenya, Brazil, Mexico, Thailand, India). His main interests were connected with investigations of the environmental logograms of the common, mineral and thermal waters. Among different hydrogeological problems, he put special attention to determination of the genesis and recharge areas of the Krynica mineral waters. It could be considered as the continuation of his grandfather’s work.

15

Perspektywiczne kompleksy do składowania CO2 w podłożu Karpat zewnętrznych i zapadliska przedkarpackiego pomiędzy Krakowem a Rzeszowem

Chowaniec J., Buła Z., Habryn R., Ryłko W., Tomaś A.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2012

|

nr 448 (1)

57--70

PL

W artykule przedstawiono analizę możliwości składowania dwutlenku węgla na obszarze obejmującym strefę Karpat zewnętrznych i zapadlisko przedkarpackie na obszarze między Krakowem a Rzeszowem. W wyniku przeprowadzonej analizy budowy geologicznej za potencjalne skały zbiornikowe do składowania CO2 uznano występujące na tym obszarze: gruboklastyczne utwory kambru dolnego, węglanowe osady dewonu środkowego i górnego oraz karbonu dolnego, a także permsko-triasowe i środkowojurajskie piaskowce i zlepieńce. Uwzględniając ogólnie przyjęte kryteria przy typowaniu struktur i formacji do geologicznego składowania CO2, wyróżniono cztery rejony występowania skał zbiornikowych. Podobszar A — zbiornik Wadowice–Myślenice o powierzchni około 850 km2, w którym jako potencjalny zbiornik do składowania CO2 wytypowano kompleks dolnokambryjskich skał piaskowcowo-zlepieńcowych. Podobszar B — zbiornik Gdów o powierzchni 765,5 km2, skałę zbiornikową stanowią tu piaskowce i zlepieńce permo-triasu i jury środkowej. Podobszar C — zbiornik Niepołomice o powierzchni 268,9 km2, skałę zbiornikową stanowią dewońskie wapienie i dolomity. Podobszar D — zbiornik Grobla. Obszar proponowanego zbiornika obejmuje 422,4 km2, skałę zbiornikową stanowią dewońsko-dolnokarbońskie wapienie i dolomity. Poziom uszczelniający dla skał zbiornikowych w wymienionych rejonach stanowią utwory mioceńskie zapadliska przedkarpackiego, tworzące na analizowanym obszarze zwartą pokrywę, o zróżnicowanej miąższości przekraczającej 100 m. W części południowej obszaru na te utwory są nasunięte jednostki fliszowe Karpat.

EN

The paper deals with the possibility of carbon dioxide storage in the Outer Carpathians and the Carpathian Foredeep between Kraków and Rzeszów. The analysis of the geological structure has revealed the following potential reservoir rocks for CO2 storage: coarse-clastic Cambrian rocks, Middle and Upper Devonian and Lower Carboniferous carbonates, and Permian-Triassic and Middle Jurassic sandstones and conglomerates. Four sub-areas of reservoir rocks have been indicated for the geological storage of CO2: (1) Sub-area A – the Wadowice–Myślenice reservoir with a surface area of about 850 km2 as a potential reservoir for CO2 represented by a Lower Cambrian sandstone-conglomerate rock complex; (2) Sub-area B – the Gdów reservoir with a surface area of 765.5 km2, where the reservoir rocks are Permian-Triassic and Middle Jurassic sandstones and conglomerates; (3) Sub-area C – the Niepołomice reservoir with a surface area of 268.9 km2, with the reservoir rocks composed by Devonian carbonates and dolomites; (4) Sub-area D – the Grobla reservoir with a surface area of 422.4 km2, represented by Devonian–Lower Carboniferous carbonates and dolomites. The cap rocks for the reservoir rocks in these areas are the Miocene formations of the Carpathian Foredeep, forming a compact cover with a variable thickness exceeding 100 m. In the southern part of the area, these formations are overthrust by the Flysch formations of the Outer Carpathians.

16

Możliwość opracowania atlasu hydrogeoróżnorodności strefy przygranicznej Polski i Ukrainy na przykładzie „Atlasu hydrogeoróżnorodności województwa małopolskiego”

Chowaniec J., Freiwald P., Operacz T.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2012

|

nr 449

55--63

PL

W artykule przedstawiono różnorodność wód podziemnych w strefie przygranicznej Polski i Ukrainy. Na szczególną uwagę zasługują szczawy zwykłe i wody kwasowęglowe występujące w pasie przygranicznym zarówno po stronie polskiej, jak i ukraińskiej. Wody te są wykorzystywane głównie w lecznictwie uzdrowiskowym i rozlewnictwie. W artykule przedstawiono możliwości opracowania atlasu hydrogeoróżnorodności strefy przygranicznej na przykładzie opracowanego już „Atlasu hydrogeoróżnorodności województwa małopolskiego”.

EN

The article presents a diversity of groundwater in the border area of Poland and Ukraine. Of special interest are the regular carbonated and carbon dioxide-containing waters occurring in the border zone on both the Polish and Ukrainian sides. These waters are mainly used for medical purposes in spas and for bottling. The article presents the possibility of developing an atlas of hydrogeodiversity of the border zone similarly to the already published “Atlas of Hydrogeodiversity of the Małopolska Province”.

17

Historia uzdrowisk w Karpatach Wschodnich

Chowaniec J.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2012

|

nr 449

65--70

PL

W artykule omówiono wykorzystywanie wód leczniczych na obszarze Karpat Wschodnich przed II wojną światową oraz przedstawiono różnorodność wód podziemnych w istniejących wówczas uzdrowiskach. Dzięki istniejącym źródłom mineralnym najbardziej znany był Truskawiec, posiadający dobrze funkcjonujące zakłady przyrodolecznicze. Znaczną popularnością cieszyły się również Burkut, Delatyn i Morszyn.

EN

The article discusses the use of therapeutic mineral waters in the pre-World War II period in the Eastern Carpathians, and presents the diversity of groundwaters in the spas existing at that time. Truskavets was among the most famous. This spa was well-known for its mineral springs and well-functioning centers of natural medicine. Also Burkut, Delatyn, and Morshyn spas enjoyed a considerable popularity.

18

„Gorąca kopalina" niecki podhalańskiej na tle innych niecek przytatrzańskich

Chowaniec J.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2012

|

nr 448 (1)

229--238

PL

Obszar niecki podhalańskiej jest jednym z kilku najważniejszych obszarów geotermalnych w Polsce, charakteryzując się temperaturami w zakresie 20–86°C, mineralizacją do ok. 3 g/dm3 i dobrą odnawialnością wody. Jest to jednak transgraniczny system wodonośny i dlatego celowe jest rozważenie jego występowania w odniesieniu do parametrów połączonych z nim hydraulicznie niecek przytatrzańskich, położonych na obszarze Słowacji. Wody termalne Podhala są wykorzystywane głównie do rekreacji, w mniejszym stopniu do celów grzewczych, natomiast tylko w niewielkim stopniu do suszenia drewna, hodowli ryb i uprawy warzyw. Na obszarze Słowacji wody termalne są wykorzystywane jedynie do rekreacji. Największym zagrożeniem zasobów jest nadmierna eksploatacja, zwłaszcza na małym obszarze niecki podhalańskiej, a w szczególności jej północno-wschodniej części, gdzie duże wartości wieku wód świadczą o słabej odnawialności zasobów.

EN

The Podhale Basin is one of the most important geothermal regions in Poland, characterised by water temperatures from 20 to 86°C, total dissolved solids (TDS) about 3 g/L, and good water renewal. However, this is a cross-border aquifer system and it is advisable to consider its occurrence in relation to the parameters of the hydraulically connected peri-Tatric troughs in Slovakia. Thermal waters of Podhale are primarily used for recreation and, to lesser extent, for heating purposes, and only on a small scale for drying wood, fish farming and cultivation of vegetables. In Slovakia, thermal waters are used exclusively for recreational purposes. The greatest threat is the over-exploitation of the resources, especially in a small area of the Podhale Basin, and particularly in its northeastern part, where the ages of the thermal waters are very old, indicating a weak renewal of these waters.

19

Wody podziemne Piwnicznej-Zdroju, ich wiek i obszary zasilania, według danych izotopowych

Porwisz B., Radwan J., Chowaniec J., Zuber A.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2011

|

nr 445 Hydrogeologia z. 12/2

485--493

PL

Wody podziemne Piwnicznej-Zdroju są głównie szczawami typu: HCO3–Ca–Mg, HCO3–Ca–Mg–Na, HCO3–Mg–Na–Ca i HCO3–Na–Mg–Ca. W wodach współczesnych wśród kationów dominuje Ca2+, a w wodach przedwspółczesnych obserwuje się podwyższoną mineralizację i zwiększone zawartości Mg2+ i Na+. Granice obszarów zasilania wyznaczono na podstawie rozpoznanej budowy geologicznej i średniej wysokości ich położenia nad poziomem morza, oszacowanej z badań izotopowych.

EN

Therapeutical waters of the Piwniczna-Spa are of HCO3–Ca–Mg, HCO3–Ca–Mg–Na, HCO3–Mg–Na–Ca and HCO3–Na–Mg–Ca types, rich in CO2. In modern waters, Ca2+ dominates among cations whereas in older waters Na+ and Mg2+ dominate and mineralization is higher. Boundaries of the recharge areas were determined from the known geology and the mean elevation of recharge area estimated from the isotope data.

20

Pochodzenie wód mineralnych w Krakowie

Chowaniec J., Najman J., Mochalski P., Śliwka I., Zuber A.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2011

|

nr 445 Hydrogeologia z. 12/1

35--41

PL

Wody mineralne występujące na obszarze Krakowa związane są głównie z wapieniami jury, marglami kredy oraz piaskami paleogenu i neogenu, przykrytymi nieprzepuszczalnymi iłami miocenu. Większość tych wód pochodzi z zasilania w końcowym stadium ostatniego zlodowacenia, a stężenia chlorków wynoszą około 70–750 mg/dm3. Wyjątek stanowi woda wypływająca z wapiennego zrębu na Skałce koło Wawelu, w której stężenie chlorków wynosi około 1800 mg/dm3. Woda ta jest prawdopodobnie mieszaniną typowej wody wieku glacjalnego ze starszą wodą plejstoceńską.

EN

In the area of Kraków, mineral waters occur mainly in Jurassic limestones, Cretaceous marls and Paleogene and Neogene sands, which are covered by impermeable Miocene clays. Majority of these waters were recharged at the end of the last glacial, and the contents of chlorides are in the range of 70–750 mg/L. The water outflowing from a limestone horst on Skałka, near the Wawel Hill, is an exception with the contents of chlorides of ca. 1800 mg/L. That water is probably a mixture of typical glacial-age water with older Pleistocene water.