Mapa poznawcza – mentalny obraz środowiska życia – pozwala nam osadzić realizowane czynności w konkretnej przestrzeni. Pełni podobną funkcję do logiki, w której w zrozumiały sposób osadzamy komunikowane treści. Reguły myślenia i reguły działania są do siebie symetryczne: struktura języka przestrzeni jest odbiciem struktury języka potocznego. Miasto jest więc zbiorem szyfrów, opowieści i mitów, które zostały zapisane, spetryfikowane w materii miejskich ukształtowań. Parafrazując słynną formułę Wittgensteina, czy może zawężając ją nieco: „granice mego języka są granicami mego miasta”. Konstrukcja przestrzeni, podobnie jak konstrukcja języka, może organizować ludzkie odczucia i działania. Struktura miasta zawiera implicite treści kształtujące jego mieszkańców. Ten psychologiczny mechanizm był programowo wykorzystywany przez niegdysiejsze totalitarne reżimy. Pamiątki totalizmów, obecne w strukturach wielu miast, straciły już – na szczęście – swój mroczny wydźwięk, lecz sny o złowrogich potęgach tkwią w dalszym ciągu w konstrukcji wielu miast europejskich, stanowiąc ich ciemną materię. Współczesne metody przetwarzania informacji pozwalają sięgnąć w głąb języka przestrzeni. Stąd już tylko krok do zdemaskowania miejskich mitów. W artykule omówiono niektóre z nich, wszczepione w tkankę urbanistycznych struktur w czasach narodowego socjalizmu. Matematyka stosowana dysponuje efektywnymi narzędziami służącymi do unieszkodliwiania i konwersji tych mitów, otwierając skażone przestrzenie miast na nowoczesność.
EN
The cognitive map – a mental synthesis of the living environment – allows to embed activities in a specific time and specific space. The cognitive map plays a similar role to the logic by means of which we organize meanings in an understandable way. The rules of thinking and the rules of action are symmetrical to each other: the structure of the language of space is a mirror image of the structure of everyday language. The city is therefore a collection of codes, stories and myths that have been recorded, petrified in the matter of urban formations. Paraphrasing Wittgenstein's famous formula, or perhaps narrowing it down a bit: "the limits of my language are the limits of my city." Space, like language, can organize human feelings and actions. The structure of the city implicitly contains the content shaping its inhabitants. This psychological mechanism was used programmatically by former totalitarian regimes. Mementos of totalitarianism, present in the structures of many cities, have - fortunately - lost their dark overtones, but dreams of ominous powers are still embedded in the construction of many European cities. constituting their dark matter. Modern methods of information processing allow us to reach deep into the urban language. From here it is only a step to unmasking urban myths. The article discusses some of them, implanted in the fabric of urban structures implemented in the times of national socialism. Applied mathematics has effective tools to neutralize and convert these myths, opening old spaces of cities to modernity.
2
Dostęp do pełnego tekstu na zewnętrznej witrynie WWW
Pytanie o genius loci jest fundamentalne dla rozważań o przemianach form urbanistycznych. Jakie cechy miast należy chronić, a które z form można bez żalu oddać na pastwę przemian? Pośredniej odpowiedzi na to pytanie udziela etologia, która pozwala - w pewnym sensie - wartościować piękno kształtowanej przestrzeni, obiektywizując je na gruncie zdobyczy ewolucji. „Piękne jest to, co czyni nas lepszymi” - jakkolwiek naiwnie brzmiałoby to stwierdzenie, można wykazać jego prawomocność w sensie filogenetycznym. Ab ovo więc: ewoluująca z biegiem ludzkich dziejów anatomia oka wyposażyła nasz „aparat optyczny” w strefową strukturę pola widzenia. Obserwowane formy są w procesie percepcji niejako rozdzielane pomiędzy odpowiednie strefy na siatkówce oka, dostarczając mózgowi zoptymalizowane dawki informacji przygotowanych do obróbki - tzw. integracji sensorycznej. Części widzianych form, rzutowane przez soczewkę oka na jego siatkówkę precyzyjnie wypełniają poszczególne anatomiczne strefy pola widzenia. Efekt tego automatycznego rozkładu wywołuje różne odczucia estetyczne. Jeśli obserwowane formy są harmonijne, wówczas rezonują z posiadaną „w głębi duszy” intuicją formy idealnej. W ten sposób wywołują poczucie Kunstgenuss – estetycznej przyjemności i duchowego, chwilowego spełnienia. Ten mechanizm estetycznego rezonansu pozwala na ocenę jakości obserwowanych form. Jakości te nie ograniczają się wyłącznie do stwierdzenia lub nie abstrakcyjnej - i przez to uniwersalnej - wizualnej harmonii obowiązującej „wszędzie”, więc zarazem także i „nigdzie”. Mechanizm ten umożliwia odkodowanie „formalnego klimatu” - ducha konkretnego miejsca. Bowiem to właśnie odstępstwa od idealnej harmonii stanowią o charakterystycznym genius loci.
EN
The question about the spirit of the place is fundamental for considerations about the transformation of urban forms. So, what features of cities should be protected, and which forms can be surrendered without regret to changes? An indirect answer to this question is provided by ethology, which allows - in a sense - to evaluate the beauty of the shaped space, objectifying it on the basis of evolutionary achievements. “Beautiful is what makes us better” - even if that statement looks like naive, its validity can be demonstrated in the phylogenetic sense. The observed forms are automatically distributed among the appropriate zones on the retina. The effect of this automatic decomposition evokes various aesthetic sensations. Parts of visible harmonious forms (including parts of buildings), projected by the lens of the eye onto his retina, fill individual anatomical zones of the visual field, thus evoking a sense of Kunstgenuss - aesthetic pleasure and spiritual, temporary fulfillment. This mechanism makes it possible to decode the “formal atmosphere” - the spirit of a particular place. Because it is precisely the deviations from perfect harmony that constitute the characteristic genius loci. The article discusses the research carried out since 2019. The research concerned the analysis of the form of buildings.
Celem artykułu jest nakreślenie podstaw rewitalizacji górnołużyckich struktur zabudowy, sformułowanych na podstawie specyficznych cech tradycyjnych technik budowlanych, zaobserwowanych w Wyszkowie. Metodyka badań polegała na inwentaryzacji domów przysłupowych i porównywaniu ich struktury. Wyniki, wnioski: unikatowa przysłupowa konstrukcja budynków ma cechy wspólne na obszarze przygranicznym Polski, Niemiec i Czech. Jednolita forma zabudowy tworzy w krajobrazie wyjątkowe enklawy - ginące dziedzictwo kultury technicznej, które wymaga natychmiastowej ochrony.
EN
The aim of the article is to outline the basis for the revitalization of Upper Lusatian building structures, formulated on the basis of specific features of traditional construction techniques observed in Wyszków. The research methodology involved an inventory of columnribbon houses and comparing their structure. Results, conclusions: The unique columnribbon structure of the buildings has common features in the border area of Poland, Germany and the Czech Republic. The uniform manner of development creates unique enclaves in the landscape - a disappearing heritage of technical culture that requires immediate protection.
4
Dostęp do pełnego tekstu na zewnętrznej witrynie WWW
Artykuł omawia badania realizowane od 2019 roku przez Koło Naukowe Historii Architektury i Urbanistyki. Dotyczyły one analizy formy, dokonywanej z tzw. krytycznego dystansu percepcji. Założenia metody wynikają z ewolucjonizmu estetycznego. Oto one, w hasłowym skrócie: Egzystencjalne wyzwania dnia codziennego, powtarzające się przez tysiące pokoleń homo sapiens doskonaliły ludzkie oko. Nasi odlegli w czasie przodkowie, napotykając nieznaną formę-postać, zwłaszcza żywą, musieli natychmiast odgadnąć potencjalny skutek spotkania z nią, wykryć bezpośrednie zagrożenia. W tych częstych, krytycznych dla przetrwania sytuacjach kluczowe było odczytanie zarówno potencji, jak i intencji napotkanego osobnika: oszacowanie tak cech anatomicznych i siły, jak i jego „nastroju” - gotowości do podjęcia działań wrogich lub przyjaznych. Ta odruchowa ocena musi być dokonywana w porę, z takiego dystansu, który pozwalałby jeszcze na ucieczkę, gdyby zamiary osobnika okazały się nieprzyjazne, a on sam dysponował przy tym niezbędną do ich realizacji siłą. Etologia określa ten krytyczny dystans mianem szczątkowej odległości ucieczki. To do niego dopasowała się w toku ewolucji anatomia ludzkiego oka, formując nasze pole widzenia jako system stref. Każda z nich jednocześnie wyodrębnia odpowiednie fragmenty obserwowanej formy, automatycznie łączone przez interpretujący mózg w znaczącą całość. Ten atawistyczny mechanizm rozkładu formy na siatkówce oka jest fundamentem percepcji, podstawą estetyki uniwersalnej. Teza badawcza: Wielka Teoria Estetyczna starożytnej Grecji usankcjonowała powyższy mechanizm implicite w formach harmonijnych. Składają się one z takich części, które - analizowane z dystansu krytycznego - czytelnie zapełniają poszczególne strefy pola widzenia, nie wywołując niepokoju. Są to formy „dobre”: bezpieczne, wzmacniające poczucie harmonii bytu: potwierdzające przeczucie piękna, które już „tkwi w oku patrzącego”. To nakładanie się obrazu właśnie widzianego na obraz oczekiwany (w przygotowanych nań strefach oka) wywołuje rezonans estetyczny - odczucie piękna, scalenia, jedni. Dowód na prawdziwość stawianej tezy nie został tu wyprowadzony ze sposobu, w jaki obraz z zewnątrz powstaje w oku, rzutowany i skupiany na jego siatkówce. Dowód wynika z analizy procesu odwrotnego: procesu „rzutowania od oka na zewnątrz”, więc sposobu, w jaki piękno formy, tkwiące pod powiekami artysty podlega projekcji - uzewnętrznieniu, materializując się w inkarnacjach plastycznych, czy architektonicznych. Prezentowany materiał znajduje się w archiwum Sekcji.
EN
The article discusses research carried out since 2019 by the Scientific Club [PHI], WAPP. It concernes the analysis of form, made from the so-called critical perception distance. The assumptions of the method result from aesthetic evolutionism. Here they are, in short: The existential challenges of everyday life, repeated for thousands of generations of homo sapiens, perfected the human eye. Our ancestors distant in time, faced with an unknown form, especially a living form, had to immediately detect threats resulting from the meeting. In these frequent, critical for the survival situations, it was crucial to read both the potency and the intentions of the form met: assess both anatomical features and strength, and his "mood" - readiness to take hostile or friendly actions. This assessment must be made in time, from such a distance that would still allow escape if the intentions of the individual turn out to be hostile, and he himself has the necessary strength to implement them. Ethology refers to this critical distance as the residual distance of escape. In the course of evolution anatomy of the human eye has adapted to this distance, forming our field of view as a system of zones. Each of them simultaneously extracts appropriate fragments of the observed form, automatically combined by the interpreting brain into a meaningful whole. This atavistic mechanism of the decomposition of the form on the retina of the eye is the foundation of perception, the basis of universal aesthetics. Thesis of the research: The Great Aesthetic Theory sanctioned the above mechanism implicitly in harmonious forms. They consist of parts which - when analyzed from a critical distance - clearly fill individual zones of the field of view without causing anxiety. These are "good" forms: safe, strengthening the sense of harmony of being: confirming the sense of beauty that is already "in the eye of the beholder". This overlapping of the image just seen with the expected image (in the eye zones prepared for it) causes an aesthetic resonance - a feeling of beauty. The evidence for the truth of the thesis put forward here has not been derived from the way in which the external image is created in the eye, projected and focused on its retina. The proof results from the analysis of the reverse process: the process of "projection from the eye outwards", thus the way in which the beauty of the form hidden under the artist's eyelids is projected - externalized, materializing in artistic or architectural incarnations. The presented material is in the archives of the Club [PHI].
5
Dostęp do pełnego tekstu na zewnętrznej witrynie WWW
Niniejszy raport obejmuje wyniki pracy naukowo-badawczej zespołu, którego pracą kieruje dr hab. inż. arch. Ewa Pruszewicz-Sipińska, prof. nadzw. PP. Temat badawczy „Architektura zdrowia. Współczesne tendencje w projektowaniu obiektów związanych z ochroną zdrowia i jakością życia” (10/04/dspb/1143) jest realizowany wieloetapowo od 2015 roku. W raporcie przedstawiono założone cele naukowo-badawcze związane z projektowaniem architektonicznym obiektów ochrony zdrowia oraz innych form zabudowy powiązanych z jakością i komfortem użytkownika przestrzeni. Omówiono przyjętą metodologię oraz efekty badawcze, jednocześnie prognozując ich wdrożenie. Odniesiono się do prac prezentowanych na łamach czasopism naukowych o zasięgu światowym opublikowanych w latach 2000-2015 i opierając się na wynikach najnowszych badań, zaprezentowano genezę, zasady i skutki Evidence-based Design (EBD). Praca badawcza zespołu ma o tyle istotne znaczenie, że stanowi zebranie wiedzy z dziedziny, która w bardzo małym stopniu jest popularyzowana w polskich czasopismach naukowych, a ostatnie lata badań wskazują na znaczący potencjał w stosowaniu procesów EBD w projektowaniu architektonicznym szpitali. Wieloletnie badania naukowe potwierdzają jednoznacznie wpływ zastosowanych rozwiązań architektonicznych, w tym funkcjonalno-przestrzennych, na proces zdrowienia pacjentów, ich komfort [Urlich i in. 2008: 53] oraz samopoczucie i wydajność personelu [Urlich i in. 2008: 45]. Świadome korzystanie z osiągnięć naukowych przez osoby zarządzające w ochronie zdrowia oraz w planowaniu na poziomie również legislacyjnym może stać się impulsem do lepszego wykorzystania potencjału, jaki ma zarówno sam budynek, jak i otaczający go teren. Ma to szczególne znaczenie, jeśli chodzi o rosnące wymagania pacjentów dotyczące opieki medycznej, w tym komfortu pobytu w szpitalu. Prowadzone badania uwzględniają w równym stopniu oczekiwania i potrzeby trzech grup użytkowników przestrzeni szpitali, tj. pacjentów, personelu (medycznego i niemedycznego) oraz osób odwiedzających. Część badań poświęcono istotnemu globalnie zjawisku związanemu ze starzeniem się społeczeństw, zmianą struktury społecznej miast i w konsekwencji zmianom potrzeb przestrzennych ich mieszkańców. Jednak mówiąc o srebrnej generacji – pokoleniu, które stawia przed nami nowe wyzwania mieszkaniowe, nie myślimy w sposób konwencjonalny. Problematyka projektowania dla osób starszych i niepełnosprawnych od niemal wieku jest podejmowana przez badaczy i projektantów. Obecnie nauka ta wymaga nie tyle dalszego rozwinięcia, co radykalnej zmiany punktu widzenia. Tą pożądaną zmianą jest weryfikacja i zdefiniowanie na nowo osoby starszej według jej potrzeb przestrzennych czy społecznych, ale i aspiracji. W tym nowym aspekcie osobami starszymi, dla których należy zredefiniować przestrzeń mieszkalną, są osoby wciąż młode, które zestarzeją się dopiero za jakiś czas.
EN
The aim to achieve state of the art technological solutions in architectural design should be accompanied by a care for the well-being of the patient, as the object of the architect’s creative endeavors. Long-term scientific studies confirm the unequivocal impact of the adopted architectural solutions, including functional and spatial solutions, on patients’ healing process, their comfort [Urlich et al. 2008: 53], and the well-being and efficiency of the staff [Urlich et al. 2008: 45]. Conscious implementation of such scientific achievements by healthcare administrative personnel and favorable legislative planning may become a contribution to a better use of the potential of the building and its surrounding premises. It has become especially important nowadays, as the awareness and the expectations of patients and staff with regard to healthcare are growing, including their expectations with regard to the comfort of their stay at the hospital.
6
Dostęp do pełnego tekstu na zewnętrznej witrynie WWW
Evolution has adjusted the structure of the eye to the needs of life, resulting in a zonal structure of the field of view. The zones are independent channels of information. The forms seen are automatically separated on the retina of the eye. Classic architectural forms harmonize with the natural zones of the retina: the details of these forms precisely fill the zones, resonating with the preapprehension of an ideal form. The effect of overlapping the details of the seen form on the visual field zones evokes aesthetic feelings. All definitions of architectural structure are fuzzy: it is difficult to formulate them without using terms such as “part of a larger whole”. Each definition of an architectural detail must connect it with the entire building. The key to the concept of “detail” is therefore measure, the ratio of parts to the whole. The shape of the harp and the measurable string lengths produce sounds in harmony with the melody of the soul. Does architecture – a specific instrument for triggering aesthetic emotions – also have “measurable string lengths”? Or maybe a detail of the building is a single string, the sound of which tunes the harmony of the entire architectural body? We won’t know until we don’t delve into the past by examining how the measurable properties of space evoke immeasurable emotions in us.
PL
Ewolucja dostosowała budowę oka do życiowych potrzeb. Efektem tej adaptacji jest strefowa struktura pola widzenia. Strefy są niezależnymi kanałami informacji. Obserwowane formy są już na siatkówce oka automatycznie, w procesach podświadomych, rozkładane na części. Harmonia muzyczna wyłania się z akustycznego chaosu dzięki współbrzmiącym ze sobą wysokościom dźwięków. W podobny sposób z chaosu wizualnego wyłania się forma architektoniczna. Harmonia wizualna polega na odpowiednich wielkościach części zestrojonych ze sobą. O tej harmonii informują nas wprost naturalne strefy siatkówki oka. Mieszczą one w sobie miarę wizualnego konsonansu. W akcie percepcji strefy siatkówki wypełniają się przez odpowiadające im części harmonijnej formy, rezonując z wbudowaną w oko miarą harmonii. Artykuł przedstawia prace Koła Naukowego [phi] dotyczące strefowej analizy kompozycji obiektów architektonicznych.
The “input-output desideratum”, outlined in the New Athens Charter, sets new requirements for urban designers. Nowadays, using modern techniques, we can solve weighty contemporary urban problems using such system of designing, which balances quantitative and qualitative parameters of the urban matter. The text presents the part of the designing system that uses methodology of the meteorology. Proper use of this system allows to control and design parameters of the socalled urban canopy. The urban canopy covers the area of reduced energy consumption and increased comfort of using the public space between the buildings constituting urban tissue. Urban canopy is characterized by multiplier effects, obtained - among others - thanks to the use of aerodynamics in urban design. Shaping buildings, supported by empirical method (with use of models), allows to implement the so-called filters and regulators postulated in the Charter: the elements that maintain the city's structure in balance.
PL
Dezyderat input-output, naszkicowany w Nowej Karcie Ateńskiej stawia przed projektantami miast nowe wymagania. Może im sprostać system projektowania urbanistycznego, operujący balansem przestrzennych jakości z energetycznymi ilościami. Niniejszy tekst prezentuje tę część systemu, która w projektowaniu wykorzystuje metodologię meteorologiczną. Właściwe użycie jej aparatu umożliwia kontrolę i projektowanie parametrów tzw. miejskiej sfery. Miejska sfera jest obszarem o obniżonej energochłonności oraz podwyższonym komforcie użytkowania między budynkowej przestrzeni publicznej. Charakteryzują go efekty mnożnikowe, uzyskane – między innymi – dzięki wykorzystaniu aerodynamiki w projektowaniu urbanistycznym. Kształtowanie zabudowy, wspomagane metodą empiryczną (z użyciem modelu), pozwala realizować postulowane w Karcie filtratory i regulatory: elementy utrzymujące strukturę miasta w równowadze.
Economic and usable benefits from the proper land development may be programmed as early as at the stage of designing by forming structures that are both economic and comfortable, which is in accordance with assumptions of architechnology. This work presents the method of calculating particular aerodynamic parameters of the urban complex Sustainable Tower Island in Kobylnica-Ligowiec. The article analyses the wind speed and its pressure on walls of buildings depending on the height above ground level. Knowing these parameters allows optimisation of the location of devices collecting energy from renewable energy sources.
PL
Korzyści ekonomiczno-użytkowe wynikające z odpowiedniej zabudowy można programować już w fazie projektowania, kształtując struktury i ekonomiczne, i komfortowe – zgodnie z założeniami architechnologii. W niniejszym opracowaniu omówiono metodę obliczania niektórych parametrów aerodynamicznych zespołu urbanistycznego „Wyspa wież” w Kobylnicy-Ligowcu1. W artykule rozpatruje się prędkość wiatru i siłę jego naporu na ściany budynków w zależności od wysokości na poziomem terenu. Znajomość tych parametrów pozwala na optymalizację rozmieszczenia urządzeń pozyskujących energię z OZE.
9
Dostęp do pełnego tekstu na zewnętrznej witrynie WWW
Struktura budynku nowoczesnego szpitala jest zdeterminowana skomplikowanymi reżimami procedur medycznych. Układ pomieszczeń, ich stopniowalna dostępność, wymuszona względami sterylności i wyrafinowanej technologii, zamknięty charakter większości szpitalnych przestrzeni - wszystko to stanowi dla przeciętnego pacjenta niezrozumiale złożoną i przytłaczającą formę, dodatkowo rozstrajając tzw. poczucie spójności życiowych doświadczeń (consistency). Zła struktura przestrzeni szpitala tworzy groźny dla zdrowia labyrinth psychotica - sięgające psychofizjologicznych fundamentów poczucie zagubienia. Labyrinth psychotica jest wytworem nazbyt zredukowanych metod sztuki architektonicznej. Tymczasem architektura winna i może wspomagać leczenie. Neofunkcjonalizm dysponuje skutecznymi ku temu narzędziami. Używając macierzy bodźców i reakcji, można poprawnie kształtować strukturę funkcjonalną szpitala.
EN
The structure of the building of a modem hospital is determined by complicated regimes of medical procedures. The layout of the rooms, their gradual availability, forced by sterility and sophisticated technology, the closed nature of most hospital spaces - all this is for the average patient an incomprehensibly complex and overwhelming form. Wherever possible, the structure of the hospital should compensate for the feeling of being lost, strengthen the so-called sense of consistency in life experiences. Architecture can support healing. Using the stimulus and response matrix, we can correctly shape the functional structure of the hospital.
10
Dostęp do pełnego tekstu na zewnętrznej witrynie WWW
W artykule przedstawiono ocenę wpływu globalizacji na idee architektoniczne ujętą jako globalizacja a regresja formy, uniformizacja a twórczy subiektywizm oraz zagadnienia formy prawdziwej a etyki. Opisano poszukiwania formalne, które stają się nieprzewidywalne i naznaczone piętnem oryginalności i skrajnego subiektywizmu Stanowią one w istocie nie zawsze uświadomiony bunt przeciwko globalizacji. Określono także przyczyny zanikania jakościowych różnic form architektury - motoru skutków twórczych poszukiwań.
EN
The paper discusses the secondary phase of globalisation, which leads to an accelerated, regressive evolution of architectural forms. Progressive evolution, in turn, lasts as long as there is feedback between form and the environment. This feedback, the authenticity of form, is the principal aesthetic criterion in contemporary architecture. The paper also determines the causes of the disappearance of qualitative differences in architectural forms-the driving force behind the results of creative search.
JavaScript jest wyłączony w Twojej przeglądarce internetowej. Włącz go, a następnie odśwież stronę, aby móc w pełni z niej korzystać.