Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Sposób wyznaczenia i kontroli opłacalności kogeneracyjnej pracy bloków parowych ze źródłami OZE

Badura J., Ziółkowski P., Sławiński D.

Rynek Energii

|

2017

|

Nr 1

40--46

PL

W artykule poruszono problem koegzystencji konwencjonalnych bloków parowych z silnie rozwijającą się energetyką odnawialną. Wskazano na zagrożenia, jakie wynikają z różnych specyfik pracy poszczególnych źródeł. Bloki pracujące w tzw. gorącej rezerwie szybciej się degradują, a ich naprawy muszą być częstsze. Na bazie przeglądu możliwych schematów zaproponowano własny sposób współpracy dużych bloków parowych ze źródłami OZE oraz metodę szacowania jej opłacalności. Szacowanie wykonano na przykładzie trójnika w rurociągu pary świeżej oraz osprzętu kotła. Na bazie po-siadanej prehistorii załączeń przeprowadzono szacowanie utraty żywotności. Algorytm oparto na termodynamicznym parametrze opisującym wielkości energii dysypowanej w trakcie kolejnych cykli pracy wrażliwego elementu. Na bazie utraty żywotności przeprowadzono szacowanie opłacalności pracy bloku.

EN

In this paper we presented problems concerning cogeneration of conventional steam blocks with green energy sources. We indicated on treats, which have been resulted from specific work of conventional blocks and RES. These conventional blocks, showed faster failure and bigger reduction of life time. In the platforms of possible scheme, we have been presented authorial methods, how should cooperate steam blocks and RES sources. Next, we have been presented the method, how to calculate economic profits. For calculation, we use the tee from life steam of pipeline and infrastructure of boilers. On the base of prehistory start-up and shutdown, we have been performed deflation of life time these sensitive parts. Algorithm for calculation, we based on thermodynamically parameter, writing quantity of dissipation energy in another cycle of work. Based on the reduction of life time we conducted calculation of economic profit from work of a steam block.

2

Szczątki nosorożca (Stephanorhinus sp.) oraz daniela (Dama dama) odkryte w osadach kopalnego jeziora eemskiego na Równinie Gorzowskiej

Badura J., Ciszek D., Kotowski A., Przybylski B., Ratajczak U., Stefaniak K., Urbański K.

Przegląd Geologiczny

|

2017

|

Vol. 65, nr 4

219--226

EN

Erthwork during rebuilding of the S3 route in Gorzów Wielkopolski exposed sediments of a palaeolake. The thickness of the sediment complex reaches 11 m. Two gyttja layers are separated by peats and fluvial sands and muds. The sequence reflects a multiphase development of the lake. Lacustrine sediments overlie Odranian (Saalian) (MOIS 6) glaciofluvial deposits and are covered by Vistulian glacial sediments (MOIS 2). At present, the stratigraphic position of the palaeolake is dated to the Eemian (MOIS 5e), with a probable continuation of the deposition into the early Vistulian (MOIS 5d-4). Rhinoceros bones (more than 100 pieces), including a skull with 24 well-preserved teeth, were discovered in the lower part of the palaeolake sediments. The preliminary expertise report, based mainly on the teeth analysis, allows assigning the rhinoceros remains into the genus Stephanorhinus. The finding of so many pieces of the skeleton of Stephanorhinus sp. in situ is unique on the scale of European scale. Apart from the rhinoceros remains, a single metacarpal bone of fallow deer (Dama dama) was found in the site. This is the first record of extant fallow deer in the Pleistocene of Poland. The palaeolake sediments were sampled and multidisciplinary research is planned to reconstruct the history of the development of this basin. The relationship between the rhinoceros andfallow deer remains with the palaeoenvironment will make it possible to ascertain the conditions in which those animals lived at higher latitudes during the Eemian Interglacial.

3

Origin of parautochthonous Polish moldavites : a palaeogeographical and petrographical study

Szopa K., Badura J., Brachaniec T., Chew D., Karwowski Ł.

Annales Societatis Geologorum Poloniae

|

2017

|

Vol. 87, No. 1

1--12

EN

In this article, the most recent moldavite discoveries in Poland and their host sediments are characterised and discussed. They were discovered at Lasów, located about 8 km north of Zgorzelec (Poland) and Görlitz (Germany), about 700 m from the Polish-German border, close to the Lusatian Neisse (Nysa) River. The tektites were collected from Vistulian (Wiechselian) glacial age sand and gravel of a closed quarry pit, associated with the river terraces. In the Lasów area, the moldavite-bearing sediments are Pleistocene in age and represent Lusatian Neisse terrace deposits. They were redeposited from the upper part of the drainage basin of the Lusatian Neisse, probably washed out from the Miocene sediments that filled the Zittau Depression, the Berzdorf–Radomierzyce Depression, the Višňová Depression and the tectonically uplifted Izera Mts. and Działoszyn Depression. The erosion of Miocene deposit occured on a large scale in the uplifted foothills of the Upper Miocene Izera, Lusatia and Kaczawa complexes. The sediment cover was removed from the Działoszyn Depression. The drainage basin of the Lusatian Neisse is the area where moldavites were formed by the Nördlinger Ries impact. The source area of moldavite is the same for the Miocene deposits around Gozdnica, as well as for the Pleistocene sediments at Lasów.

4

Osady paleogeńskie w polskiej części niecki żytawskiej – nowe światło na problem wieku zapadliska tektonicznego

Kasiński J. R., Badura J., Pańczyk M., Pecskay Z., Saternus A., Słodkowska B., Urbański P.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2015

|

nr 461

295--324

PL

Celem prac było rozpoznanie i zbadanie profilu osadów kenozoicznych na południowo-wschodnim obrzeżeniu niecki żytawskiej (ryft Ohrzy) u zbiegu granic Polski, Czech i Niemiec oraz określenie wieku skał osadowych i wulkanicznych związanych z wulkanizmem synsedymentacyjnym. Zlokalizowany w sąsiedztwie miejscowości Markocice otwór wiertniczy Opolno Zdrój PIG-1 osiągnął głębokość 200,0 m p.p.t. i został zatrzymany w utworach podłoża krystalicznego niecki żytawskiej; przewiercono nim cały profil serii osadowej wraz z wulkanitami. Próbki pobrane z rdzenia wiertniczego posłużyły do badań litologiczno-sedymentologicznych oraz laboratoryjnych, w tym do badań mineralogiczno-petrograficznych skał wulkanicznych i do oznaczenia wieku radiometrycznego metodą K-Ar (trzy próbki z rdzenia i jedna próbka referencyjna z odsłonięcia w sąsiedztwie otworu wiertniczego) oraz do badań zespołów sporowo-pyłkowych i fitoplanktonu obecnych w warstwie osadów węglistych nawierconej pod skałami wulkanicznymi (sześć próbek). Skały wulkaniczne datowano na 24,9–32,7 mln lat BP, a zatem utwory te mogły powstać nie później niż w późnym oligocenie. Wyniki badań palinologicznych nie pozwoliły na szczegółowe określenie wieku skał osadowych znajdujących się pod wulkanitami, jednak z superpozycji tych ostatnich wynika jednoznacznie, że są one starsze od górnego oligocenu, a zatem nie mogły powstać później niż we wczesnym oligocenie i stanowią zapewne ekwiwalent stratygraficzny formacji turoszowskiej. Wyniki badań przesuwają zatem początek sedymentacji utworów węglonośnych w niecce żytawskiej co najmniej do późnego paleogenu.

EN

The aim of the study was to identify and examine the Cenozoic strata in the southeastern margin of the Zittau Basin (Ohře Rift) at the crossborder of Poland, Czech Republic and Germany, and to determine the age of the sedimentary and volcanic rocks related to synsedimentary volcanic events. The Opolno Zdrój PIG-1 borehole, located near the village of Markocice, reached a depth of 200.0 m b.g.l. and it was stopped in the crystalline basement of the Zittau Basin, piercing the whole sedimentary series together with the volcanites. A number of sedimentological and lithological studies and laboratory examinations have been performed on samples taken from drill cores. They included (1) a mineralogical/ petrographic study of volcanic rocks and absolute age determination using the K-Ar method (three samples from the borehole and one reference sample from a neraby outcrop) and (2) research of pollen-spore and phytoplankton assemblages from a layer of lignite-bearing sediments lying below the volcanic rocks (six samples). This work determined the age of the covering volcanic rocks at the 24.9– 32.7 million years BP, and therefore, the lignite-bearing rocks may have been deposited no later than the Late Oligocene. Although the results of palynological studies did not allow detailed determination of the age of the sedimentary rocks lying below the volcanites, but the superposition of the latter shows evidently that they are older than the Late Oligocene. They could not have been deposited later than in the Early Oligocene and are probably a stratigraphic equivalent of the Turoszów Formation. Thus, the results move the beginning of sedimentation of the coal-bearing layers in the basin Zittau Basin at least to the Late Paleogene.

5

The CETeG 2014 excursion to the Upper Nysa KłodzkaGraben, the Sudetes: morphotectonics and tectonics

Badura J., Rauch M.

Geologia Sudetica

|

2014

|

Vol. 42

161--166

6

Tectonics of the Upper Nysa Kłodzka Graben, the Sudetes

Badura J., Rauch M.

Geologia Sudetica

|

2014

|

Vol. 42

137--148

EN

The Upper Nysa Kłodzka Graben is a geological unit well identifiable on geological, topographical and digital elevation model (DEM) maps. Tectonic activity in the area dates back to the Late Cretaceous, when the frames of the tectonic trough were formed due to the uplift of the Śnieżnik Massif Range in the east, Krowiarki Mts. Range in the north and the Bystrzyca Mts. and Orlicka Mts. ranges in the west. The total vertical displacement between the deepest locations in the graben and the highest peaks in the Śnieżnik Range varies between 1200 and 1700 m. The vertical differences in topographical relief of the graben basement exceed 500 m. Although the Upper Nysa Kłodzka Graben extends NNW–SSW, concordantly with the trend of mountain ridges in the Śnieżnik Range, subordinate tectonic structures within the graben trend N–S in its southern part near Králíky and NW–SE in the middle and northern parts. The trends of the subordinate tectonic structures are, thus, parallel to the main mountain ranges in the Orlica Mts., Bystrzyca Mts. and Krowiarki Mts. The most intensive vertical movements took place in the Late Touronian, Coniacian, at the turn of the Creataceous and Tertiary, in the Paleogene and Early Neogene. Although the Late Neogene and Quaternary activity in this area is not well documented, the vertical displacement along faults is assessed at ~70 m. The presence of volcanic rocks covering river gravels in Lądek Zdrój, thermal and mineral springs as well as the occurrence of minor earthquakes in historical times point to tectonic activity also in the Pleistocene. Recent tectonic activity in the Upper Nysa Kłodzka Graben area is evidenced by geodetic measurements and microseismicity recorded over the adjacent East Sudetes area.

7

Finite element modeling of fault-propagation folding above a rigid basement: A case study of the Nysa Kłodzka Graben (Sudetes, SW Poland)

Dąbrowski M., Badura J.

Geologia Sudetica

|

2014

|

Vol. 42

10--10

8

Unikalne stanowisko szczątków mamuta na Dolnym Śląsku

Wiśniewski A., Wojtal P., Krzemińska A., Zych J., Przybylski B., Badura J., Ciszek D.

Przegląd Geologiczny

|

2009

|

Vol. 57, nr 3

234-234

EN

Aunique set of mammoth bones and tusk was found in active gravel pit in vicinities of Zastruże near Żarów, Lower Silesia. The use of archaeological methods made it possible to uncover 17 bones belonging to a single individual (Mammuthus primigenius). This is the first record of so complete set of mammoth bones in the Lower Silesian region. Mammoth remains were found to be accompanied by some bones of a horse and a flint artifact. The mammoth bones were dated radiocarbon method at 23 790 š 160 years, that is at the beginning of the last Pleniglacial of the Weichselian Glaciation. The mammoth remains were embedded in slope sediments of a small valley so they did not occurin anatomical order.

9

Neotectonics of Poland: an overview of active faulting

Zuchiewicz W., Badura J., Jarosiński M.

Studia Quaternaria

|

2007

|

Vol. 24

5-20

EN

Neotectonic studies in Poland concern mainly manifestations of those tectonic movements that have been active in Late Neogene and Quaternary times, as well as geodetically measured recent vertical and horizontal crustal motions. Among problems of particular interest, the following should be listed: periodicity of neotectonic (mostly Quaternary) activity, estimation of the parametres of the neotectonic stress field, amplitudes and rates of Quaternary and recent movements, development of neotectonic troughs and young faults, mutual relationships among photolineaments, geological structures and recent seismicity, as well as the role of tectonic reactivation of fault zones due to human activity. Neotectonic faults in Poland have developed in Neogene and Quaternary times due to reactivation of Laramian or older structures, or in the Quaternary due to reactivation of Neogene faults. The size of throw of Quaternary faults changes from 40-50 m and >100 m in the Sudetes and the Lublin Upland, to several - several tens of metres in the Carpathians. The average rate of faulting during Quaternary times has been 0.02 to 0.05 mm/yr, what enables one to include these structures into the domains of inactive or low-activity faults. A similar conclusion can be drawn from the results of repeated precise levellings and GPS campaigns. Strike-slip displacements have been postulated for some of these faults. Isolated faults in Central Poland have shown middle Quaternary thrusting of the order of 40-50 m, and some of the Outer Carpathian overthrusts tend to reveal young Quaternary activity, as indicated, i.a., by concentrations of fractured pebbles within the thrust zones. Episodes of increased intensity of faulting took place in the early Quaternary, in the Mazovian (Holsteinian) Interglacial, and during or shortly after the Odranian (Drenthe) glacial stage. Some of the faults have also been active in Holocene times. Recent seismic activity is often related to strike-slip faults, which in the Carpathians trend ENE-WSW and NE-SW, whereas outside the Carpathians they are oriented parallel to the margin of the East-European Platform and the Sudetic Marginal Fault. Future investigations should put more emphasis on palaeoseismotectonic phenomena and practical application of neotectonic research.

10

Tarasy rzeczne Nysy Kłodzkiej oraz drobne plejstoceńskie struktury tektoniczne w strefie sudeckiego uskoku brzeżnego i przełomu bardzkiego w Janowcu

Badura J., Przybylski B., Tokarski A., Świerczewska A.

Przegląd Geologiczny

|

2007

|

Vol. 55, nr 3

228-228

EN

New research in the N part of the Bardo Gorge [close to the Sudetic Marginal Fault] evidenced the occurrence of two hitherto unknown Pleistocene river terraces. The terraces were interpreted basing on digital elevation model [DEM] 1;10,000 and radars sweeping of the Earth’s surfaces [DETM level 2]. Moreover, the results of petrographical analysis of deposits exposed in the 22 high river terrace show two-tier structure of the terrace. This suggest a polygenetic age of the terrace. Within the last terrace fractured clasts and small-scale faults were observed. Fractured clasts were studied in the bottom part of the 22-m-high river terrace where numerous fractured clasts occur. This part of the terrace is composed of gravels containing clasts up to 80 cm across. The matrix is sandy-clayey. The fractures are usually restricted to particular clasts. The fractures compose two sets striking NW-SE and N-S. Gravels exposed in the uppermost part of the terrace are cut by few strike-slip, N-S striking, sub-vertical faults which can be traced along a vertical distance up to 50 cm. These faults cut the gravel matrix but omit clasts. Fractures cutting the clasts do show a well organized architecture which is independent of orientation of a-b surfaces of the host clasts. These features indicate that the fractures were formed in situ within the studied gravels. Furthermore, for the majority of fractures, the angle between the fracture and the a-b surface of the host clast is less than 80, confirming the in situ origin of fractures. The fractures of one set are parallel to the strike of the Sudetic Marginal Fault. This suggests that the origin of the fractures is related to that of the fault. The fractures of the second set may represent Riedel shears associated with the activity of the Sudetic Marginal Fault. The orientations of minor faults confirm this supposition. Summing up, we believe that during the Pleistocene, the Sudetic Marginal Fault was a dextral strike-slip fault, at least in the discussed area.

11

Uwagi o neotektonice Polski: wybrane przykłady

Zuchiewicz W., Badura J., Jarosiński M.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2007

|

nr 425

105-127

PL

Badania neotektoniczne w Polsce koncentrują się głównie na przejawach aktywności tektonicznej w późnym neogenie i czwartorzędzie, a także mierzonych geodezyjnie współczesnych ruchach pionowych i poziomych. Do zagadnień budzących największe zainteresowanie należą: periodyczność ruchów neotektonicznych (plioceńsko-czwartorzędowych), oszacowanie parametrów neotektonicznego pola naprężeń, amplituda i tempo ruchów czwartorzędowych i współczesnych, rozwój młodych uskoków, wzajemne zależności między rozmieszczeniem aktywnych uskoków, foto- i topolineamentów a współczesną sejsmicznością, a także rola człowieka w reaktywacji stref uskokowych. Rozmiary zrzutu czwartorzędowych uskoków normalnych zmieniały się od 40-50 m i >100 m w Sudetach i na Wyżynie Lubelskiej do kilku - kilkudziesięciu metrów w Karpatach. Średnie tempo uskokowania w czwartorzędzie wyniosło 0,02-0,05 mm/rok, pozwalając zaliczyć analizowane uskoki do nieaktywnych, względnie o słabej aktywności. Do podobnych wniosków skłaniają wyniki powtarzanych kampanii pomiarowych GPS. Niektóre młode uskoki wykazywały przemieszczenia przesuwcze, a pojedyncze uskoki w Polsce środkowej miały charakter czwartorzędowych nasunięć, o amplitudzie rzędu 40-50 m. Na uaktywnienie niektórych nasunięć zewnętrznokarpackich wskazują koncentracje stanowisk zawierających spękane klasty w plejstoceńskich i holoceńskich seriach rzecznych. Epizody wzmożonej aktywności uskokowania miały miejsce we wczesnym czwartorzędzie, w interglacjale mazowieckim oraz w trakcie lub wkrótce po zakończeniu zlodowacenia odry. Niektóre z uskoków przejawiały ponadto aktywność w holocenie. Współczesna aktywność sejsmiczna wiąże się z uskokami przesuwczymi EN-WSW i NE-SW w Karpatach, a poza Karpatami - ze strefami uskokowymi układającymi się równolegle do sudeckiego uskoku brzeżnego i strefy Teisseyre'a-Tornquista. Pomiary współczesnych naprężeń metodą analizy struktur breakouts oraz szczelinowania hydraulicznego wskazują na ruch Karpat ku NE i NNE. Nacisk ten jest przenoszony na odległość kilkuset kilometrów w obręb platformy wschodnioeuropejskiej, a jego akomodacja prowadzi do systematycznego ugięcia trajektorii naprężeń od NNE-SSW w południowej części kraju do NNW-SSE na obszarze bałtyckim, gdzie nacisk Karpat jest kompensowany przez nacisk grzbietu śródatlantyckiego. W strefie transeuropejskiego szwu tektonicznego (TESZ) częste rotacje osi maksymalnej kompresji od N-S do NW-SE na różnych głębokościach otworów wiertniczych oraz pomiędzy wierceniami zdają się wskazywać na przesuwczą akomodację nacisku generowanego przez Karpaty. Wyniki testów szczelinowania hydraulicznego sugerują przewagę reżimu przesuwczego w Polsce południowo-wschodniej, natomiast w części zachodniej dominuje reżim ekstensyjny z niewielkim udziałem składowej przesuwczej.

EN

Neotectonic studies in Poland concern mainly manifestations of those tectonic movements that have been active in Late Neogene and Quaternary times, as well as geodetically measured recent vertical and horizontal crustal motions. Among problems of particular interest, the following should be listed: periodicity of neotectonic (mostly Quaternary) activity, estimation of the parametres of the neotectonic stress field, amplitudes and rates of Quaternary and recent movements, development of neotectonic troughs and young faults, mutual relationships among photolineaments, geological structures and recent seismicity, as well as the role of tectonic reactivation of fault zones due to human activity. Neotectonic faults in Poland have developed in Neogene and Quaternary times due to reactivation of Laramide or older structures, or in the Quaternary due to reactivation of Neogene faults. The size of throw of Quaternary faults changes from 40-50 m and >100 m in the Sudetes and the Lublin Upland, to several - several tens of inetres in the Carpathians. The average rate of faulting during Quaternary times has been 0.02 to 0.05 mm/yr, what enables one to include these structures into the domains of inactive or low-activity faults. A similar conclusion can be drawn from the results of repeated precise levellings and GPS campaigns. Strike-slip displacements have been postulated for some of these faults. Isolated faults in Central Poland have shown middle Quaternary thrusting of the order of 40-50 m, and some of the Outer Carpathian overthrusts tend to reveal young Quaternary activity, as indicated, among others, by concentrations of fractured pebbles within the thrust zones. Episodes of increased intensity of faulting took place in the early Quaternary, in the Mazovian (Holsteinian) Interglacial, and during or shortly after the Odranian (Drenthe) glacial stage. Some of the faults have also been active in Holocene times. Recent seismic activity is often related to strike-slip faults, which in the Carpathians trend ENE-WSW and NE-SW, whereas outside the Carpathians they are oriented parallel to the margin of the East-European Platform and the Sudetic Marginal Fault. Recent stress measurements indicate that the Carpathians are being exposed to tectonic push from the hinterland, which generates NNE-oriented compression in the eastern part of the Outer Carpathian fold-and-thrust belt. This push is transmitted farther to the north along the marginal part of the East-European Platform. Successive accommodation of this push is evidenced by systematic distortion of tectonic compression from NNE-SSW in the southern segment to NNW-SSE in the Baltic portion of the East-European Platform, where the Carpathian push is balanced with the North Atlantic ridge push. Within the Trans-European Suture Zone, frequent stress rotations between N-S and NW-SE in vertical borehole sections and among boreholes suggest a discrete strike-slip accommodation of the Carpathian push. Dominance of strike-slip fault stress regime was constrained by hydraulic fracturing tests in boreholes located in SE Poland, while in western Poland extensional stress regime with some amount of strike-slip component prevails.

12

Glaciomarginal deposition in the Otmuchów Depression, SW Poland, and its palaeogeographical implications

Salamon T., Badura J., Przybylski B.

Annales Societatis Geologorum Poloniae

|

2007

|

Vol. 77, No 2

207-216

EN

This paper focuses on the problem of depositional environments and the development of glaciomarginal zone in the Otmuchów Depression, SW Poland, during the Odranian (Drenthe) glaciation. The research was conducted at the Wójcice site, which is situated on the southern border of a hill train, the so-called Otmuchów- Nysa Hills, rising on the northern side of the Nysa Kłodzka River valley. The sediments under study were deposited in the distal zone of glaciomarginal fans prograding into a bay of a large lake formed in the dammed valley of the Nysa Kłodzka River. Sedimentation was characterised by frequent oscillations of water level in the lake, which caused fan dissection and lateral migration of depositional subenvironments. These phenomena are recorded by abundant erosion surfaces and vertical succession of alternating lithofacies associations of the deposits, which are typical of different parts of the distal fans. Sedimentological analysis has also enabled palaeogeographical reconstruction of the glaciomarginal zone. It is found that the ice-sheet lobe advanced into the Nysa Kłodzka River valley from the NE.

PL

Rozwój strefy glacimarginalnej na obszarze przedgórskiego odcinka doliny Nysy Kłodzkiej, zajmującego Obniżenie Otmuchowskie (Fig. 1), od dziesięcioleci stanowi przedmiot dyskusji. We wszystkich dotychczasowych rozważaniach geomorfologiczno- geologicznych i paleogeograficznych najwięcej uwagi poświęcano wyraźnie zaznaczonym w rzeźbie Wzgórzom Otmuchowsko- Nyskim (Figs. 1, 2). W pracy analizie poddano osady deponowane na południowym obrzeżeniu wzgórz. Badania prowadzono w stanowisku Wójcice, kilka kilometrów na zachód od Nysy. Szczegółowa analiza sedymentologiczna osadów umożliwi liwiła rekonstrukcję środowisk sedymentacji w rejonie SE obrzeżenia Wzgórz Otmuchowsko-Nyskich oraz wnioskowanie na temat paleogeografii strefy glacimarginalnej na obszarze Obniżenia Otmuchowskiego. W odsłonięciu Wójcice wyróżniono dwa kompleksy osadów. Kompleks 1, o miąższości ok. 10–12 m, zbudowany jest głównie z piasków drobnoziarnistych. W jego obrębie wyróżniono kilka tabularnych zespołów litofacji o nieznacznie odmiennym wykształceniu: Sh, (Sl); Sh (Sl, Sp); Sh, (Sl, Sm); Sh, Src; Src, SFw, (Sr) (Figs. 3, 4). W środkowej części kompleksu obserwowano również bardziej gruboziarnisty zespół SGm, Sm (Fig. 3). Cechą charakterystyczną kompleksu 1 jest obecność powierzchni erozyjnych oraz naprzemianległe występowanie zespołów litofacji o nieznacznie różnym poziomie energetycznym. Kompleks 2 obejmuje osady o miąższości ok. 4 m i charakteryzuje się grubszym uziarnieniem (Figs. 3, 5). W dolnej części przeważają średnio i gruboziarniste piaski lub piaski żwirowe (litofacje Sh, St, SGt). Wyżej obserwowano drobnoziarniste żwiry i żwiry piaszczyste (GSp, Gm) (Fig. 5a). W kompleksie 2 obserwowano ponadto niewielkie soczewy diamiktonu z materiałem skandynawskim (Fig. 5b). Pomiary azymutów upadu warstwowań przekątnych w obu kompleksach wykazały paleoprzepływy w kierunku NNW–NNE (Fig. 3). Analiza składu petrograficznego żwirów wykazała duży udział kwarcu, a także skał sudeckich oraz bardzo małą zawartooeć materiału północnego (Tab. 1). Osady kompleksu dolnego deponowane były w dystalnej strefie stożka progradującego do zbiornika wodnego. Depozycja odbywała się głównie z niskoenergetycznych zalewów warstwowych. Specyficzną cechą sedymentacji były częste wahania poziomu wody w zbiorniku powodujące rozcinanie stożków i oboczne przemieszczanie się stref depozycyjnych. Zapisem tego są nietypowe dla stożków zdominowanych zalewami warstwowymi powierzchnie erozyjne oraz powtarzające się w sukcesji pionowej zespoły litofacji osadów właoeciwych dla różnych części dystalnych stref stożków. Górny kompleks osadów związany był ze znacznie wyżej energetycznymi przepływami. Osady te były deponowane bliżej czoła lądolodu, co wraz z mułkami podścielającymi całą serię osadów piaszczystych wskazuje na transgresywny charakter całej sukcesji. Strefa marginalna lądolodu na obszarze Obniżenia Otmuchowskiego kształtowała się w inny sposób niż przyjmowano do tej pory (Fig. 6). W północnej jej części lądolód stacjonował w rejonie Wzgórz Otmuchowsko-Nyskich, natomiast w dolinę Nysy Kłodzkiej wsunął się z kierunku NE od strony doliny Odry w postaci niewielkiego lobu okalającego wschodnią część Wzgórz Otmuchowsko-Nyskich od południa. U czoła lądolodu w podpartej dolinie powstało rozległe zastoisko. U północnej krawędzi lobu osady były deponowane w postaci glacimarginalnych stożków progradujących do wąskiej zatoki zastoiska, która przypuszczalnie przez pewien okres była odizolowana od głównego zbiornika.

13

Nowe dane o wieku i petrologii kenozoicznych bazaltoidów dolnośląskich

Badura J., Pécskay Z., Koszowska E., Wolska A., Zuchiewicz W., Przybylski B.

Przegląd Geologiczny

|

2006

|

Vol. 54, nr 2

145-153

EN

Fifteen samples of basaltoid rocks have been analysed from the Lower Silesia, SW Poland, some of them from localities close to the Sudetic Marginal Fault. K-Ar datings have been made on whole rock samples, using the methodology applied by the Institute of Nuclear Research, Hungarian Academy of Sciences, Debrecen, Hungary. Most of the samples give ages ranging between 21- 38 Ma, whereas that derived from a borehole in the Mokrzeszów Graben has been dated to 44 Ma. Another borehole sample (Jeżów Sudecki B-5), close to the Intrasudetic Fault, is of 59 Ma age. On the other hand, the supposedly "Quaternary" basaltoids from Dębowiec area fall into the interval of 29–30 Ma. The southeasternmost occurrences of the Lower Silesian basaltoids at Nowa Cerekiew display two generations of effusive activity: the older lava flows (26 Ma) are cut by plugs dated to 22 Ma. The Oligocene–Lower Miocene (26-33 Ma, 20'24 Ma) rocks represent alkali basalts and basanites. The alkali basalts consist of phenocrysts of olivine (chrysolite), altered to a different degree, and clinopyroxene (salite). In the matrix, clinopyroxene (Ti-salite), olivine (hyalosiderite), plagioclases (labradorite–andesine), and opaque minerals (titanomagnetite, ilmenite) occur. The basanites contain phenocrysts of altered olivine (chrysolite) and clinopyroxene (salite). Their matrix consists of clinopyroxene (Ti-salites), olivine (hyalosiderite), nepheline, plagioclases (bytownite–andesine), and opaque minerals. On the TAS diagram, samples of the studied basaltoids plot mainly in the fields of basalts and basanites/tephrites. The bimodality of some samples falling into two fields of basalts and basanites/nephelinites on the TiO2/Zr-Nb/y diagram results from their distinct geochemical signature.

14

Sedymentologiczny i paleobotaniczny zapis zmian klimatu w plioceńskich osadach rzecznych południowo-wschodniej części Niziny Śląskiej

Badura J., Przybylski B., Salamon T., Winter H.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2006

|

nr 421

1--14

PL

W południowo-wschodniej części Niziny Śląskiej w międzyrzeczu Nysy Kłodzkiej i Odry występuje zwarty kompleks neogeńskich osadów rzecznych formacji Gozdnicy. Badania osadów tej formacji prowadzono na stanowisku Tułowice na Równinie Niemodlińskiej. Analiza minerałów ciężkich wykazała, że osady dolnej części profilu, o całkowitej miąższości 18 m, najprawdopodobniej są związane z Nysą Kłodzką, natomiast górnej — z Odrą. Szczegółowym badaniom sedymentologicznym poddano odsłaniające się w wyrobisku osady górnej części profilu. Wyróżniono cztery kompleksy osadów. Na podstawie analizy litofacjalnej stwierdzono, że trzy pierwsze kompleksy powstawały głównie w systemie rzeki meandrującej. Osady kompleksu 4 reprezentują natomiast rzekę o układzie anastomozującym. Próbki z mułowo-ilastych warstw kompleksu 1 i 2 poddano analizie paleobotanicznej. Wynikająca z niej zmienność szaty roślinnej wykazała tendencję do zmian krótkookresowych oscylacji średnich temperatur i wilgotności. Na podstawie badań spektrów pyłkowych stwierdzono plioceński wiek osadów. Transformacja układu koryta, wynikająca z analizy sukcesji osadowej, mogła mieć związek z coraz większymi zmianami klimatycznymi późnego pliocenu, bezpośrednio poprzedzającymi ochłodzenie z początku plejstocenu.

EN

Neogene fluvial deposits of the Gozdnica Formation constitute a continuous cover in the southeastern part of the Silesian Lowland, in the Nysa Kłodzka and Odra interfluve. The 18 m thick succession of these deposits was studied in the Tułowice site on the Niemodlin Plain. Heavy mineral analysis indicates that deposits of the lower part of the succession were probably accumulated by the Nysa Kłodzka River, and those of the upper part — by the Odra River. Detailed sedimentological research was conducted in an excavation where the latter deposits are exposed. Four lithologic complexes were distinguished. It was found that three older complexes were formed mostly ha a meandering river system. The deposits of complex 4 represent alluvium of an anastomozing river system. Palaeobotanical analyses were made for silty-clayey deposits of complexes 1 and 2, and revealed plant cover variability indicating a climatic tendency for short-term oscillations of mean temperatures and humidity. Pollen spectra evidenced Pliocene age of the deposits under study. Both sedimentological and paleobotanical data indicate that the change of fluvial environment could have been associated with a progressive climatic change during the Late Pliocene, directly preceding the Early Pleistocene cooling.

15

Application of digital elevation models to geological and geomorphological studies - some examples

Badura J., Przybylski B.

Przegląd Geologiczny

|

2005

|

Vol. 53, nr 10/2

977-983

EN

Analysis of the Earth’s surface using three-dimensional models provides a wealth of new interpretation opportunities to geologists and geomorphologists. Linear elements, not visible on classical maps, become distinct features; it is also possible to interpret both small-scale glacial landforms and entire complexes of postglacial landscapes at the regional scale. Geomorphic features are frequently difficult to recognise in the field, either due to their scale or field obstacles. Three-dimensional visualization of the Earth’s surface and its examination at different angles and differently orientated source of light is extremely helpful in geological and geomorphological studies. This tool is, however, relatively seldom used due to either limited access to digital data bases or time-consuming procedures of individual construction of such bases from the existing cartographic data. For instance, analysis of small-scale glacial, fluvial or aeolian landforms in lowland areas requires cartographic data of resolution compatible with 1 : 10,000 scale. Nevertheless, less detailed digital elevation models, constructed at the scale of 1 : 50,000, are also extremely helpful, since they allow for regional interpretations of those morphostructures which are associated not only with neotectonics, but also with ice-flow directions, block disintegration of an ice-sheet, subglacial drainage, stages of fluvial erosion, or location of dune belts. A possibility of superposition of geological or geomorphological maps onto 3-D models is equally important, enhancing readability of the maps and providing clues to verification of the origin of landforms and proper cross-cutting relationships drawn on the map.

16

Czy struktury koliste w Sudetach mogą mieć genezę uderzeniową?

Przybylski B., Badura J.

Przegląd Geologiczny

|

2004

|

Vol. 52, nr 10

971--978

EN

Detailed digital elevation model has been applied to recognition of much distinct ring structures in Sudetes and Fore-Sudetic Block. Colored hypsometric shaded relief maps and geological shaded relief maps were the base of analyses. The maps reveal 16 very distinct structures. Most of them have been not recognised during so far analyses of satellite images. The diameter of ring structures vary from a few km to 30 km. Some of these forms have also a very distinct reflection in geological structures. Their origin is unknown as yet. There is not straight impact evidences for any of these structures, but for each one of them such interpretation couldn't be excluded. In opinion of authors everyone of these structures should be examined for confirmation of existence or lack of shock metamorphism phenomena.

17

Glacitektonika wybranych obszarów Polski

Ber A., Dobracki R., Lisicki S., Morawski W., Badura J., Krzyszkowski D., Przybylski B., Urbański K., Kasprzak L., Ruszczyńska-Szenajch H., Wysota W., Turkowska K., Gardziel Z., Harasimiuk M., Lewandowski J, Wójcik A.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2004

|

nr 408

73-125

PL

Niniejsze zbiorowe opracowanie powstało na podstawie szczegółowych (SMGP w skali 1: 50 000) i przeglądowych materiałów kartograficznych, publikowanych i archiwalnych opracowań autorskich oraz na podstawie Gacitektonicznej mapy Polski w skali 1:1 000 000, i stanowi swoisty, regionalny komentarz tekstowy do tej mapy. W podziale Polski na obszary: północno-zachodni, północny, północno-wschodni, zachodni i środkowozachodni, środkowy i środkowowschodni, południowo-wschodni oraz południowy przedstawiono opisy zaburzonych glacitektonicznie form i osadów powierzchniowych i kopalnych. Występowanie zaburzeń glacitektonicznych w Polsce związane jest przede wszystkim z zasięgami młodszych zlodowaceń i z miąższością ulegającego deformacjom podłoża. Formy i osady były zaburzane albo przez pionowe i poziome naciski aktywnego (transgredującego) lądolodu, albo przez nacisk pionowy na podłoże stagnujących mas lodowych. Prace nad uzupełnianiem zawartych w opracowaniu opisów wybranych obszarów Polski oraz treści Glacitektonicznej mapy Polski w skali 1:1 000 000 będą kontynuowane zarówno przez wnoszenie nowych danych, jak też przez rozszerzanie i uszczegółowianie legendy o nowe wydzielenia i oznaczenia wiekowe.

EN

The presented complete edition was prepared on the base results of the detailed (Detailed Geological Map of Poland in scale 1:50 000) and review geological mapping, published and archival data, as well as an explanations and symbols elaborated for Glaciotectonic Map of Poland in scale 1:1 000 000. Therefore this elaboration, presenting the regional description of the glaciotectonic features within selected regions of Poland, compose specific textural explanations for this map. Within the territory of Poland subdivided on following regions: North-Western, North, North-Eastern, Western, Middle-Western, Middle, Middle-Eastern, Southern, South-Eastern, glaciotectonicly disturbed landforms and sediments either expressed in recent relief or buried (stated in borings or in exposures) were described. Distribution of glaciotectonic features over the territory of Poland is related primarily to the presence younger glaciations and thickneses of the deformable substratum. Generally, the landforms and sediments were deformed by active ice sheets through the horizontal and vertical thrusts of the ice masses, as well as by vertical stress of the stagnant ice masses. The supplementary works under in details description of the glaciotectonic features in particular regions of Poland will be continued, as well as completed the contents of the Glaciotectonic Map of Poland in scale 1:1 000 000.

18

Evolution of the Late Neogene and Eopleistocene fluvial system in the foreland of the Sudetes Mountains, SW Poland

Badura J., Przybylski B.

Annales Societatis Geologorum Poloniae

|

2004

|

Vol. 74, No 1

43--61

EN

The oldest Cainozoic fluvial deposits in Lower Silesia date from the Oligocene. During the Middle and Late Miocene times, the fluvial system of this region was only slightly modified, especially in the foreland of the West and Middle Sudetes Mts. River lengths changed, following the migration of the North Sea shorelines. A rapid rebuilding of the fluvial system took place in the foreland of the East Sudetes Mts. either in the Late or Middle Miocene. Till that time, the main river valley of this region - the Nysa Kłodzka River, related to the Paczków and Kędzierzyn Grabens - used to flow towards the East, to a bay of the Paratethys sea. The new main river, pre-Odra, started to flow towards the North not before the Grodków Graben cut meridionally the Meta-Carpathian Swell. We are of the opinion that deposits of the Poznań Formation originated in an fluvial environment because no marine and/or limnic deposits have hitherto been discovered in the area of Lower Silesia above the uppermost of the Middle-Polish lignite seams (Henryk). The pre-Odra River drained the eastern part of Lower Silesia, and flowed towards the North, at least to the Poznań region. This main river captured such smaller rivers, as: the pre-Vistula, pre-Olza, pre-Ostravica, pre-Opava, pre-Nysa Kłodzka, and pre-Bystrzyca. Rivers draining the West Sudetes Mts. flowed first towards the North, to the region of the present-day Middle Odra River, and there turned to the West. It is conceivable that these rivers curved westwards just along the line of the present-day Wrocław - Magdeburg marginal stream valley ("Pradolina"). Since the Pliocene, the Sudetic rivers have started to transport coarser, sandy, and even gravelly material to a more distant foreland. Alluvial deposits of this phase occur exclusively on uplands. Coarse-grained sediments recognized in the bottom of deep erosional incisions were redeposited under subglacial conditions during the Mesopleistocene glaciations. The presented new interpretation of origin of the Poznań Formation basin and detailed recognition of Pliocene and Eopleistocene river system should initiate a new line of research into the Late Neogene and Eopleistocene sediments.

19

Morfometria sudeckiego uskoku brzeżnego między Złotym Stokiem a Dobromierzem

Badura J., Zuchiewicz W., Górecki A., Sroka W., Przybylski B.

Przegląd Geologiczny

|

2003

|

Vol. 51, nr 12

1048-1057

PL

Analizie morfometrycznej poddano południowy, 77 km długości odcinek sudeckiego uskoku brzeżnego (SUB) na obszarze Polski. Badano zarówno parametry skarpy uskokowej, jak również wskaźniki morfometryczne 149 małych zlewni usytuowanych u podnóża skarpy, a także zestawiono cyfrowy model terenu. Wydzielono sześć segmentów SUB o odmiennej orientacji, zróżnicowanych cechach budowy geologicznej i wykazujących specyficzne parametry rzeźby. Wyniki analiz morfometrycznych prowadzą do wniosku, że najbardziej przydatnymi parametrami w opisie skarpy SUB są wskaźniki krętości czoła masywu górskiego oraz szerokości dna - wysokości zboczy, podczas gdy maksymalne deniwelacje zlewni, wskaźnik rzeźby oraz wskaźnik wydłużenia najlepiej charakteryzują cechy zlewni usytuowanych o podnóża czoła masywu górskiego Sudetów. Wartości wszystkich wymienionych parametrów sugerują, że segment sowiogórski (3) SUB ujawnia wartości zbliżone do typowych dla młodych skarp uskoków normalnych. Do podobnych wniosków prowadzi analiza cyfrowego modelu terenu, wykazującego dwupoziomowy układ trójkątnych lic progów uskokowych, wynikający najprawdopodobniej z dwóch etapów młodego wypiętrzania. Segmenty 1 i 4 zaznaczają się znacznie słabiej.

EN

Morphometric analyses allow us to infer that the most useful parameters to characterise the SMF scarp are the mountain front sinuosity and valley floor width/valley height ratio, whereas the maximum basin relief relief ratio (i.e., mean basin slope), and basin elongation ratio describe best small drainage basins located at the foot of the scarp. All these parameters clearly indicate that segment 3 of the SMF reveals properties that do not differ much from those typical for young, moderately active normal fault scarps described from elsewhere. This hypothesis is supported by the results of studies of digital elevation models of the fault zone which portray very well a two-tier arrangement of triangular facets, resulting from at least two episodes of recent uplift.

20

Geopark "Łuk Mużakowa" - proponowany transgraniczny obszar ochrony georóżnorodności

Badura J., Gawlikowska E., Kasiński J. R., Koźma J., Kupetz M., Piwocki M., Rascher J.

Przegląd Geologiczny

|

2003

|

Vol. 51, nr 1

54-58

PL

Zgodnie z programem ochrony dziedzictwa Ziemi prowadzonym przez UNESCO i IUGS, środowiska geologiczne Brandenburgii podjęły inicjatywę utworzenia Geoparku "Łuk Mużakowa" (Muskauer Faltenbogen). Głównym zadaniem tego geoparku jest zachowanie dla przyszłych pokoleń unikatowej w skali światowej struktury glacitektonicznej wraz ze śladami dawnego górnictwa oraz walorami środowiska przyrody ożywionej, w powiązaniu z ideą promowania edukacji i geoturystyki. Podstawowymi obiektami ochrony na obszarze geoparku są geotopy, czyli szczególnie cenne fragmenty litosfery, które powinny być udostępniane dla nauki, edukacji oraz ruchu turystycznego. Na obszarze geoparku utworzone zostaną centralne ośrodki obsługi ruchu turystycznego, lokalne muzea, miejsca wystawiennicze i edukacyjne. Pierwszym etapem prac zmierzających do powołania Geoparku "Łuk Mużakowa" była inwentaryzacja i ocena geotopów na obszarze Niemiec (Brandenburgii i Saksonii), a następnie na obszarze Polski. Zinwentaryzowano geotopy typu odsłonięć geologicznych, form rzeźby terenu, pozostałości po dawnej eksploatacji węgla brunatnego, iłów ceramiki budowlanej oraz kruszywa naturalnego, a także budowle architektoniczne z głazów narzutowych. Dalsze prace nad utworzeniem geoparku powinny zmierzać do uszczegółowienia sposobu jego udostępniania poprzez opracowanie planów zagospodarowania turystycznego geoparku oraz koncepcji edukacyjnego prezentowania zagadnień związanych z dziedzictwem geologicznym i historycznym.

EN

Following the UNESCO/IUGS Programme on Earth Heritage, geologists of Brandenburg started to organise the "Muskau Arch " Geopark. Conservation of a unique (in a global scale) glaciotectonic structure, together with elements of historical mining and values of inanimate natural environment, and promotion of education and geotourism should be the main goals of the Geopark. The geotopes - elements of lithosphere particularly valuable, which should be accessible for scientific research, education and geotourism - are the basic elements. Tourism centres, local museums and exposition/education centres will be established. The first stage of the organising works on the "Muskau Arch " Geopark includes making an inventory and evaluation of geotopes in the Brandenburgian and Saxonian parts of the Muskau Arch ("Muskauer Faltenbogen ") and later also in the Polish part ("Łuk Mużakowa "). Some kinds of geotopes, such as geological outcrops, forms of land surface, remains of historical mining of lignite, ceramic clays and aggregates, and also buildings made with glacial boulders have been evidenced. More detailed project of accessibility of the Geopark area, i.e., project of tourist infrastructure and concept of presentation of geological and historical heritage from the education viewpoint, should be a subject of the further works on the Geopark organisation