Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Węglanowe kopaliny towarzyszące a możliwości ich wykorzystania w charakterze sorbentów SO2 (na przykładzie złoża węgla brunatnego Bełchatów)

Hycnar E., Ratajczak T., Jończyk W.

Zeszyty Naukowe Instytutu Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią PAN

|

2015

|

nr 90

19--31

PL

W pracy przedstawiono rezultaty badań jurajskich wapieni i mioceńskiej kredy jeziornej - kopalin towarzyszących w złożu węgla brunatnego Bełchatów. Celem badań było wykazanie przydatności badanych kopalin towarzyszących jako sorbentów mineralnych w technologiach odsiarczania stosowanych w przemyśle energetycznym. Realizacja celów badawczych wymagała zastosowania kompleksowej metodyki badawczej obejmującej badania mineralogiczno-petrograficzne, chemiczne, fizykochemiczne (oznaczenie białości, kinetyki rozpuszczania kalcytu, współczynników reaktywności (RI) sorpcji bezwględnej (CI)) oraz fizykomechaniczne (m.in. Indeks pracy Bonda). Dominującym składnikiem mineralnym badanych wapieni jest kalcyt. Zawartość CaCO3 zawiera się w przedziale 91,11-99,15% wag. i wynosi średnio 97,14% wag. Wapienie będą mogły zostać wykorzystane zarówno w mokrych, jak i suchych technologiach odsiarczania gazów, w tym również w paleniskach fluidalnych. Białość kształtuje się na poziomie 72,4. Ponadto badane wapienie charakteryzują się znaczną prędkością rozpuszczania kalcytu. Oznaczone wartości parametrów reaktywności (RI = 2,3 mol Ca/mol S) i sorpcji bezwględnej (CI = 126 gS/1000g sorbentu) spełniają wymagania stawiane sorbentom przemysłowym (RI < 2,5 mol Ca/mol S; CI > 120 gS/1000g sorbentu). Również wyniki badań energochłonności procesu mielenia (Wi od 7,03 do 12,90 kWh/Mg) odpowiadają innym tego typu surowcom dostępnym na rynku krajowym. Kreda jeziorna występuje w złożu Bełchatów w trzech odmianach litologicznych. Dominują odmiany biała i zawęglona; zsylifikowana występuje sporadycznie. Poszczególne odmiany są eksploatowane wspólnie i składowane na złożach antropogenicznych. Głównym składnikiem mineralnym wszystkich odmian kredy jeziornej jest kalcyt. Jednak skład chemiczny wskazuje na możliwość ich wykorzystania w roli sorbentu SO2 tylko w paleniskach fluidalnych. Wartości wskaźników sorpcji bezwzględnej i reaktywności odmiany białej (RI = 1,63 mol Ca/mol S; CI = 185 gS/1000g sorbentu) i zawęglonej (RI = 1,43 mol Ca/mol S; CI = 124 gS/1000g sorbentu) pozwalają ocenić zdolności sorpcyjne kredy jeziornej jako znakomite, znacznie przewyższające parametry dostępnych na rynku krajowym sorbentów przemysłowych. Kreda jeziorna zsylifikowana jest sorbentem niskiej jakości (RI = 7,30 mol Ca/mol S; CI = 15 gS/1000g sorbentu) ale z racji niewielkiego udziału w bilansie zasobów nie ma to znaczenia.

EN

The paper presents the results of research of Jurassic limestone and Miocene lacustrine chalk - the associated minerals in the "Bełchatów" lignite deposit. The aim of the study was to demonstrate the usefulness of the studied associated minerals as mineral sorbents in desulfurization technologies used in the energy industry. The research objectives' realization required the use of complex research methodology including mineralogical and petrographic studies, chemical analysis, physico-chemical (determination of whiteness, calcite dissolution kinetics, indices of reactivity (RI), and absolute sorption (CI)), and physico-mechanical ones (including the Bond work index). Calcite is the predominant mineral component in the limestone. CaC03 content is in the range of 91.11-99.15% by weight, and an average of 97.14% by weight. Limestone could be used both in wet and dry flue gas desulfurization technologies including fluidized bed combustion furnaces. The whiteness is 72.4. In addition, the limestone is characterized by a high rate of dissolution of calcite. The marked values of reactivity (RI = 2.3 mol Ca/mol S) and absolute sorption (CI = 126 gS/1000g of sorbent) meet the requirements of industrial sorbents (RI <2.5 mol Ca / mol S; CI> 120 gS / 1000 g of sorbent). Also, the results of the energy intensity of the grinding process (Wi from 7.03 to 12.90 kWh / Mg) correspond to other raw materials available on the domestic market. The lacustrine chalk occurs in the deposit in three lithological varieties. White and coaled varieties dominate, while silicified varieties occur sporadically. The different varieties are exploited together and stored in anthropogenic deposits. The main mineral ingredient of all varieties of lacustrine chalk is calcite. However, the chemical composition indicates its usefulness as a SO2 sorbent in fluidized bed combustion furnaces only. The values of absolute sorption and reactivity of white (RI = 1.63 mol Ca /mol S; CI = 185 GS / 1000g sorbent) and coaled varieties (RI = 1.43 mol Ca / mol S; CI = 124gGS / 1000g of sorbent) enable one to characterize the sorption capacity of lacustrine chalk as excellent, far exceeding the parameters of industrial sorbents available on the domestic market. The silicified lacustrine chalk is sorbent of low quality (RI = 7.30 mol Ca/mol S; CI = 15 gS / 1000g sorbent), which due to its small share in the balance of resources has no importance.

2

Ekologiczne kryteria oceny jakości węgla brunatnego na przykładzie złoża Bełchatów

Hycnar E., Ratajczak T., Jończyk W., Wagner M.

Zeszyty Naukowe Instytutu Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią PAN

|

2015

|

nr 91

81--89

PL

W ostatnich latach narasta problem bezpieczeństwa energetycznego Polski, zapewnienia w najbliższych latach wystarczającej ilości energii, umożliwiającej podtrzymanie wzrostu gospodarczego kraju. W wielu opracowaniach dotyczących perspektyw rozwoju polskiej energetyki pod znakiem zapytania stawia się węgiel, zwłaszcza brunatny, jako paliwo strategiczne. Rozwój krajowej energetyki opartej na kopalnych paliwach stałych, w tym węgiel brunatny będzie możliwy pod warunkiem wdrożenia „technologii czystego węgla". Rozwój tego typu technologii nie jest możliwy bez prowadzenia szczegółowych badań jakości węgla, uwzględnienia obecności zarówno składników mających wpływ na poziom emisji do atmosfery, nie tylko siarki, ale również metali ciężkich, wpływających na proces spalania węgla, jak i na skład chemiczny i właściwości fizykochemiczne popiołów lotnych. Tego typu badania, z uwzględnieniem kryteriów ekologicznych oceny jakości węgla, od kilkunastu lat są prowadzone przez KWB Bełchatów. Opracowano i wdrożono metodykę badań jakości węgla brunatnego na podstawie nowoczesnych metod badawczych. Problematyka badań jakości węgla brunatnego wymaga jednak nowego spojrzenia na skład chemiczny węgla i uwzględnienia w badaniach jakości składników użytecznych chociażby tzw. pierwiastków krytycznych, czyli takich, które rzadko występują w przyrodzie.

EN

In the last years the question of Polish energy security arises, together with ensuring in the coming years enough energy, enabling sustain economic growth of the country. In numerous studies of the prospects for the development of the Polish energy sector, it puts a question of coal, particularly lignite, as a strategic fuel. Development of a national energy sector, based on solid fossil fuels, including lignite, will be possible provided the "clean coal technology" application. The development of this type of technology is not possible without conducting detailed research of coal quality. The study should include components responsible for the toxic emissions to the atmosphere (especially sulfur and heavy metals), and components affecting the combustion process of coal and also responsible for the chemical composition and physical-chemical properties of fly ash. This type of study, taking into account the ecological criteria of the evaluation of coal quality, have been carried on by the Bełchatów lignite mine for several years. The methodology of lignite quality testing, based on modern research methods, was developed and implemented. The issue of lignite quality research requires a "fresh perspective" on the coal chemical composition and taking into account the useful components, even so-called "critical elements", which rarely occur in nature.

3

Wapienie jurajskie w złożu węgla brunatnego Bełchatów - aktualny stan ich rozpoznania jako sorbentów mineralnych

Ratajczak T., Mucha J., Hycnar E., Wasilewska-Błaszczyk M., Jończyk W.

Górnictwo Odkrywkowe

|

2015

|

R. 56, nr 2

26--33

PL

W artykule przedstawiono wyniki badań mineralogicznych, chemicznych, fizykochemicznych i fizykomechanicznych wapieni jurajskich pochodzących z podłoża węgla brunatnego w złożu „Bełchatów” (południowy brzeg Rowu Kleszczowa w Polu „Szczerców”). Celem badań było wykazanie przydatności tych kopalin do wytwarzania sorbentów wykorzystywanych w technologiach ograniczania emisji SO2 stosowanych w przemyśle energetycznym. Rezultaty badań dowiodły, że badane wapienie można traktować jako wysokiej klasy sorbenty SO2 wykorzystywane zarówno w mokrych jak i suchych technologiach odsiarczania, w tym także w paleniskach fluidalnych. Dotychczasowy stan rozpoznania wapieni jest wystarczający dla wiarygodnej oceny parametrów odpowiedzialnych za właściwości sorpcyjne w wyznaczonej umownie przestrzeni badań ale niewystarczający dla skonstruowania w pełni poprawnego modelu 3D.

EN

The paper presents the results of mineralogical, chemical, physico-chemical and physico-mechanical properties of the Jurassic limestone from the „Bełchatów” lignite substrate (south shore of Kleszczów Rift Valley in the „Szczerców” opencast). The aim of the research was to prove the usefulness of these rocks to produce the sorbents used in the power industry to reduce emissions of SO2 of the power industry. The research results shown that the limestone may be treated as a high SO2 sorbents used in both wet and dry desulfurization technologies including the fluidised bed. The current state of exploration of limestone is sufficient for a reliable assessment of the parameters responsible for the sorption capacity in the designated research space but not enough to construct the fully correct 3D model.

4

Wapienie mezozoiczne ze Szczercowa (złoże węgla brunatnego Bełchatów) jako sorbenty SO2 stosowane w energetyce

Hycnar E., Ratajczak T., Jończyk W.

Zeszyty Naukowe Instytutu Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią PAN

|

2014

|

nr 88

97--108

PL

W pracy przedstawiono wyniki badań mineralogicznych, chemicznych, fizyko-chemicznych i fizyko-mechanicznych wapieni mezozoicznych pochodzących z podłoża węgla brunatnego w złożu „Bełchatów" (południowy brzeg Rowu Kleszczowa w polu Szczerców). Ich celem było wykazanie przydatności tych kopalin do wytwarzania sorbentów służących obniżeniu emisji SO2 z gazów elektrownianych, zarówno w mokrych metodach odsiarczania, jak i w paleniskach fluidalnych. Uzyskane wyniki wykazały, że wapienie te można traktować jako wysokiej klasy sorbenty SO2.

EN

The paper presents the results of mineralogical, chemical, physico-chemical and physico-mechanical examinations of the Mesozoic limestone underlying lignite seam in "Belchatow" deposit (the south edge of the Kleszczów tectonic trench in Szczerców field). The aim of the study was to prove the usefulness of these rocks for the production of sorbents used for the reduction of SO2 emissions in the energy sector. The results showed that the limestone may be treated as a high quality SO2 sorbent.

5

Badania jakości węgla według wymagań Unii Europejskiej na przykładzie złoża węgla brunatnego „Bełchatów”

Hycnar E., Ratajczak T., Jończyk W.

Zeszyty Naukowe. Inżynieria Środowiska / Uniwersytet Zielonogórski

|

2013

|

nr 151 (31)

152--160

PL

Energetyczne przetwórstwo węgla związane jest z emisja do atmosfery wielu związków mających negatywny wpływ na środowisko. W celu ograniczenia emisji konieczne jest prowadzenie systematycznych badań jakości węgla. Tego typu analizy, poza oznaczaniem standardowych parmetrów fizykochemicznych węgla powinny objąć również badania zawartości Cd, Pb i Hg, pierwistaków szczególne uciążliwych dla środowiska.

EN

The energy coal processing is associated with the emissions into the atmosphere of many compounds having a negative impact on the environment. In order to reduce the emissions, it is necessary to conducting systematic research of coal quality. The research, in addition to the standard determination of coal physicochemical parameters should be cover also study the contents of Cd, Pb and Hg, the elements particular nuisance to the environment.

6

Ocena zmian odpływu w zlewni rzeki Widawki w roku hydrologicznym 2010 pod wpływem oddziaływania inwestycji górniczo-energetycznej w rejonie Bełchatowa

Wachowiak G., Galiniak G., Jończyk W., Martyniak R.

Górnictwo i Geoinżynieria

|

2011

|

R. 35, z. 3

381-395

PL

Jednym z ważnych elementów oddziaływania odkrywkowej eksploatacji węgla brunatnego i powiązanej z nią energetyki na środowisko naturalne są zmiany zachodzące w środowisku wodnym (wody powierzchniowe i podziemne). W niniejszym artykule autorzy charakteryzują (dla roku hydrologicznego 2010) wpływ Kopalni oraz Elektrowni "Bełchatów" na odpływ rzeczny w zlewni rzeki Widawki. Z jednej strony istnieje zwiększenie przepływu w ciekach powierzchniowych na skutek odprowadzania wód pochodzących z odwodnienia złoża, z drugiej strony wytworzony lej depresji oraz pobór wód dla potrzeb Elektrowni zmniejszają zasilanie i przepływ naturalny. Analizę zmian w odpływie wykonano w oparciu o wyniki stałego monitoringu prowadzonego w celu ustalenie przepływów rzecznych (rzeczywistych i odtworzonych jak dla warunków naturalnych) oraz wielkości czynników antropogenicznych.

EN

Changes in water conditions (surface and groundwater) are one of the important elements of the impact of open pit lignite mining and associated energy production on the environment. In this article, the authors characterize (for the hydrological year 2010) the impact of the mine and power station "Belchatow" on the river runoff in the catchment of Widawka river. This influence is manifested primarily by providing the hydrographic network with drainage water coming from the mine; by flow-reducing influence of the depression cone, as well as by abstractions for the power station. The analysis of changes in the outflow was based on the determination of river flows (actual and reconstructed as in natural conditions) and on the size of anthropogenic factors.

7

Miejsce złóż antropogenicznych w racjonalnej gospodarce surowcami mineralnymi

Sałaciński R., Ratajczak T., Jończyk W.

Górnictwo Odkrywkowe

|

2010

|

R. 51, nr 2

12-16

PL

Praca zawiera, wynikającą z obecnego stanu prawnego, ocenę istniejących zasad i mechanizmów gospodarowania kopc nami towarzyszącymi i surowcami odpadowymi, powstającymi podczas eksploatacji i przeróbki kopaliny głównej. Materiały z reguły odkładane są na składowiska przykopalniane, stanowiące obiekty uciążliwe dla środowiska i jednocześnie " kumulujące" wykorzystane środki finansowe, przeznaczone na ich wydobycie i wstępne zabiegi technologiczne, oddzielające je od koi liny głównej, a także bieżące koszty składowania oraz opłaty środowiskowe. Następuje również przy tym wyłączenie znaczny obszarów powierzchni z gospodarki rolnej. Dyskutowany na forum Sejmu projekt nowej ustawy Prawo geologiczne i górnicze ma na celu dostosowanie przepisów prawnych normujących działalność geologiczną i górniczą w Polsce do obecnych realiów gospodarczych. Jednakże w proponowanych rozwiązaniach ustawowych problem istnienia i zagospodarowania złóż antropogenicznych został całkowicie pominięty.

EN

On the basis of current legał regulations, the authors present a review of the rules and mechanisms applicable to the n nagement of the associated and waste mineral accumulations generated in the course of mining and processing of the ma, mineral commodity of the deposit. These materials are usually disposed of onto storage heaps near the mine and representS sites of environmental nuisance. From the economic point of view, they represent frozen assets that include the capital spent their mining and initial separation from the major commodity as well as the current costs of their storing and paying envin mental charges. Additionally, the land occupied by storage sites is excludedfrom farming. The project of a new bill confining ? Geological and Mining Law discussed in the Sejm is aimed at adjusting the legal regulations ofgeological and mining activit in Poland to the current economic situation. However, the solutions enclosed in the bill in question have completely passed 01 the problem of the existence and management of "anthropogenic deposits".

8

Kreda jeziorna z Bełchatowa - ocena stanu badań

Ratajczak T., Jończyk W.

Górnictwo Odkrywkowe

|

2010

|

R. 51, nr 2

32-37

PL

Artykuł stanowi próbę oceny dotychczasowych badań kredy jeziornej ze złoża węgla brunatnego w Bełchatowie. Na po stawie dokonań innych autorów przedstawiono stan wiedzy na temat geologicznych warunków zalegania kredy jeziornej i jejwieku oraz genezy, litologii, charakteru petrograficznego, składu mineralnego i chemicznego. Nie pominięto także problemi związanych z eksploatacją tej kopaliny oraz zagospodarowaniem. Przeanalizowano też dokonania w zakresie rozpoznania właściwości surowcowych i związanymi z tym realnymi kierunkami utylizacji.

EN

The paper is an attempt to assess existing studies of lake chalk from lignite deposit in Bełchatów. Presented state of kna ledge about geological deposition conditions, age and genesis, lithology, petrography, mineral and chemical composition this material is based on the achievements of other authors. In this article authors also did not avoid description of a problei connected with the exploitation of this mineral and its development. Analysis ofproperties and possible directions of utilizati of this material also have been done.

9

Kopaliny towarzyszące w kopalni Bełchatów - stan aktualny oraz perspektywy wydobycia i zagospodarowania

Jończyk W., Skórzak A., Bednarz A., Borowicz A., Specylak-Skrzypecka J., Ślusarczyk G.

Górnictwo Odkrywkowe

|

2010

|

R. 51, nr 2

44-52

PL

W artykule przedstawiono aktualny stan zagospodarowania oraz perspektywy wydobycia i zagospodarowania kopalin towarzyszących złożu węgla brunatnego " Bełchatów " poczynając od scharakteryzowania poszczególnych odmian kopalin towarzyszących, racjonalnej gospodarki kopalinami towarzyszącymi tj. rozpoznania i eksploatacji ich odmian o najkorzystniej szyci parametrach ilościowych i jakościowych, omówienia ich wydobycia i zagospodarowania poprzez przedstawienie kierunków wykorzystania oraz -wykonanych prac w zakresie tworzenia składowisk kopalin towarzyszących i budowy zakładów przeróbczych

EN

Actual state and prospects for development of accompanying minerals exploitation in Bełchatów Brown Coal Mine have been presented in the paper. Particular accompanying minerals have been described. Rational management of accompanying minerals, i.e. exploration and exploitation of reserves with the most favorable qualitative and quantitative parameters has been discussed. Methods of exploitation, development and storage, as well as construction of processing plants have beei presented.

10

Złoża antropogeniczne a wartość surowcowa zgromadzonych kopalin na przykładzie KWB "Bełchatów" SA

Ratajczak T., Hycnar E., Jończyk W.

Górnictwo i Geoinżynieria

|

2009

|

R. 33, z. 2

383-390

PL

W szeroko rozumianej problematyce funkcjonowania górnictwa węgla brunatnego z uwagi na odkrywkowy charakter eksploatacji szczególną rolę odgrywają niewęglowe skały nadkładu i podłoża. W niektórych sytuacjach noszą one miano kopalin towarzyszących. Ich obecność to nie tylko związane z tym problemy eksploatacyjne, surowcowe czy ekologiczne. Ze względu na zapobieżenie ich bezpowrotnej stracie są one gromadzone w formie sztucznie tworzonych złóż antropogenicznych (wtórnych). Sposób składowania kopalin, ich zróżnicowanie litologiczne, interakcje zachodzące pomiędzy ich komponentami mogą spowodować zmianę przydatności użytecznej w stosunku do naturalnych kopalin zalegających w złożu węgla brunatnego. Sytuacja ta wymusza potrzebę realizacji dodatkowych badań surowcowych a nawet złożowych zalegających kopalin.

EN

The uncoaly bed-rocks and roof-rocks play particular role in widely understood problems of functioning mining industry. They bear name associated raw materials in some situations. The occurrence of associated raw materials is related with not only operational, qualitative and ecological problems. They are piled in the form of artificially created anthropogenic deposit for protection before their irrevocable loss. The manner of storage and disparity of lithological associated raw materials as well as the interactions among components can cause change of usefulness relatively to natural sediments in lignite deposit. The situations enforce for realization of additional research of qualitative and formation.

11

Badania mineralogiczne w problematyce kopalin towarzyszących i mineralnych surowców odpadowych

Ratajczak T., Hycnar E., Jończyk W.

Geologia / Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Staszica w Krakowie

|

2009

|

T. 35, z. 2/1

197-203

EN

The rational management of raw materials resources requires utilization all useful mineral types occurring in a deposit, i.e. associated mineral raw materials and waste mineral materials which come from exploration process. The associated mineral raw materials and mineral waste materials are often accumulated in anthropogenic deposits. The quality of raw material is a superior criterion which stimulates the possibility of its utilizations.

12

Złoże węgla brunatnego Bełchatów a problem eksploatacji surowców skalnych i ceramicznych

Ratajczak T., Hycnar E., Jończyk W.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2008

|

nr 429

157-161

PL

Odkrywkowa eksploatacja węgla brunatnego w złożu Bełchatów wymaga zdejmowania 120-150 mln m3 osadów nadkładu rocznie. W masie tej znajduje się wiele odmian skał spełniających kryteria kopalin towarzyszących. Są to: holoceńskie torfy, plejstoceńskie piaski i żwiry oraz głazy narzutowe, neogeńskie iły poznańskie, a także iły beidelitowe, illitowe oraz kaolinowe. Stanowią je również piaskowce kwarcytowe, bruki krzemienne, kreda jeziorna oraz skały podłoża mezozoicznego (wapienie górnojurajskie, a także kredowe opoki, margle, gezy i diatomity). Wiele z odmian kopalin towarzyszących znalazło zastosowanie w różnorodnych technologiach. Iły typu beidelito-wego mogą być na przykład wykorzystywane w ceramice, wiertnictwie, odlewnictwie, do uszczelniania górotworu, jako sorbenty i materiały izolacyjne przy budowie zbiorników odpadów. Z kolei wapienie oraz piaskowce kwarcytowe są stosowane jako kruszywo drogowe. Kreda jeziorna do chwili obecnej była używana głównie jako nawóz rolniczy. Czynione są próby jej wykorzystania jako kredy technicznej, malarskiej, wapna palonego, a przede wszystkim jako sorbentu i w przemyśle cementowym. Ze względu na trudności związane z bieżącym zagospodarowaniem i zbytem niektórych kopalin towarzyszących oraz ochronę zasobów przed ich bezpowrotną stratą Kopalnia dopracowała się własnych rozwiązań. Czyni to poprzez świadome formowanie monosurowcowych złóż wtórnych, zwanych również antropogenicznymi.

EN

Open pit mining of lignite in the Bełchatów deposit requires annual removing of 120-150 mln m3 of overburden. Within such a huge volume of sediments there are numerous rock varieties meeting criteria of associated mineral raw materials, thus the mine cannot overlook the problem of their utilization. In the Bełchatów lignite deposit, the list of associated mineral raw materials includes Holocene peats, Pleistocene sands, gravels and erratic boulders as well, Tertiary clays (Poznań, beidellite, illite and kaolinite varieties, according to the division used by the mine). Other Tertiary rocks, such as quartz sandstones, chert pavement layers, lacustrine chalk, as well as the rocks of Mesozoic basement (Upper Jurassic limestones and Cretaceous marls, geizes and diatomites) may also become important commodities. The range of practical applications of these rocks is very wide. For instance, the beidellite clays may be utilized in ceramic, drilling and casting technologies, as sorbents and also as impervious, sealing materials in constructing landfills. The limestones and sandstones represent materials which road aggregates can be produced from. Lacustrine chalk has been used as a natural mineral fertilizer but investigations of its properties are in progress and there are attempts to utilize this rock first of all as a sorbent and in cement industry, and also in production of technical and paint chalk and burnt lime. The mine have had to develop specific procedures to overcome problems with current utilization and marketing of some associated mineral raw materials as well as with their protecting during mass mining of lignite - the major commodity. Such solutions include storing the associated rocks, those minor but important raw materials, in separate for each variety secondary deposits, known as anthropogenic deposits.

13

Zagospodarowanie kopalin towarzyszących na przykładzie eksploatacji węgla brunatnego przez BOT KWB Bełchatów S.A.

Ratajczak T., Jończyk W.

Górnictwo Odkrywkowe

|

2007

|

R. 49, nr 5-6

187-190

PL

BOT KWB Bełchatów S.A. od kilkudziesięciu lat w swej działalności nie pomija i uwzględnia problem kopalin towarzyszących. Zanotowała w tej mierze znaczące sukcesy. Niektóre z nich mogą sobie rościć prawo do pionierskich w tej dalej, nie do końca rozwiązanej problematyce. Kompleksowe, systematyczne podejście do tych zagadnień pozwoliło na: - zabezpieczenie ich przed bezpowrotną stratą poprzez selektywną eksploatację i gromadzenie na złożach antropogenicznych, - utylizację na użytek własny (recykling) jak i przez różnego rodzaju podmioty gospodarcze, - wykazanie innych niż surowcowe możliwości zagospodarowania, - rewitalizację bełchatowskiego zespołu paliwowo-energetycznego.

EN

The Bełchatów lignite mine for several years of its activity has not ignored the problem of associated mineral raw materials. Giving it a thorough consideration, the mine has achieved significant successes, some of them involving a pioneering approach to this not fully solved issue. A complex and systematic work when dealing with the associated mineral raw materials has resulted in: - securing them from a irretrievable loss due to selective mining and storing them in anthropogenic deposits, - recycling them by the mine itself or utilizing them by other enterprises, - finding other than traditional possibilities of their utilization, - revitalization of the Bełchatów mining and power-generating complex

14

Wydobycie skał trudno urabialnych w kopalniach węgla brunatnego

Kozioł W., Machniak Ł., Sośniak E., Jończyk W.

Górnictwo Odkrywkowe

|

2007

|

R. 49, nr 5-6

119-123

PL

W artykule przedstawiono ogólną charakterystyką geologiczną oraz ilościową występowania skał trudno urabialnych na przykładzie kopalni węgla brunatnego BOT KWB "Bełchatów" S.A. Na podstawie charakterystycznych cech jakościowych występujących utworów dokonano oceny ich urabialności. Przedstawiono stosowane technologie oraz operacje technologiczne mające na celu maksymalne wykorzystanie tych utworów zarówno na potrzeby własne kopalni jak i odbiorców zewnętrznych. Obecnie duże zapotrzebowanie na kruszywa drogowe i budowlane w Polsce, w tym również niższych klas , powoduje że są one cennym produktem rynkowym.

EN

General geological profile as well as quantity of the rock-mass on example BOT KWB "Bełchatów" S.A. has been presented in this paper. Gettability was marked on basis of characteristic qualitative features were executed in the fallowing parts. The applied technologies as well as technological operations were introduced aim at maximum utilization these rock-mass for own demands as well as the external recipient demands. Large demand for road and construction aggregates in Poland, also for lower classes (quality), causes that those aggregates are valuable market product.

15

Kopaliny towarzyszące a rewitalizacja terenów pogórniczych na przykładzie złoża węgla brunatnego "Bełchatów"

Ratajczak T., Hycnar E., Jończyk W., Skórzak A.

Górnictwo Odkrywkowe

|

2007

|

R. 49, nr 7

61-66

PL

W szeroko rozumianej problematyce funkcjonowania górnictwa węgla brunatnego, z uwagi na odkrywkowy charakter eksploatacji, szczególną rolę odgrywają skały nadkładu. W niektórych sytuacjach noszą one miano kopalin towarzyszących. Ich obecność to nie tylko związane z tym problemy eksploatacyjne, surowcowe czy ekologiczne. Ze względu na zapobieżenie ich bezpowrotnej stracie są one gromadzone w formie sztucznie tworzonych, selektywnych surowcowo złóż antropogenicznych (wtórnych). W ich obecności i funkcjonowaniu, zwłaszcza w przyszłości, należy upatrywać elementów sprzyjających rewitalizacji terenów pogórniczych z chwilą ustania eksploatacji węgla brunatnego. Proces ten dotyczyć będzie różnorakich działań zmierzających do przywrócenia pierwotnego stanu tych obszarów bądź też do doprowadzeniem do sytuacji, kiedy wyeksploatowane złoże, kopalnia, jej infrastruktura mogą nabrać innych wartości gospodarczych.

EN

In the wide-understood problem of lignite mining management, the role of overburden rocks is of special importance, considering opencast extraction of the commodity. These rocks have sometimes properties of associated mineral raw materials and in such situations their presence gives rise to various exploitation and environmental issues. To avoid any irreparable loss of the overburden rocks, they are stored after stripping in the form of artificial, anthropogenic deposits with specific properties. The presence of such secondary deposits and their proper management will decide about revitalizing post-mining areas when lignite mining comes to the end. The revitalization will include diverse activities, aimed at restoring an original status of the area or - if it is not possible - giving both the site after the mined-out deposit and the mine infrastructure new, different economic values.

16

Złoże węgla brunatnego "Złoczew" - budowa geologiczna, zasoby i perspektywy eksploatacji

Borowicz A., Frankowski R., Gądek A., Jończyk W., Specylak-Skrzypecka J., Ślusarczyk G.

Górnictwo i Geoinżynieria

|

2007

|

R. 31, z. 2

141-150

PL

Odkryte w latach 50. złoże węgla brunatnego "Złoczew" ze względu na porównywalne, w stosunku do złoża węgla brunatnego Bełchatów - Pole Szczerców, parametry jakościowo-ilościowe oraz swoją lokalizację (50 km na północny zachód od Elektrowni Bełchatów) może stać się w najbliższym czasie złożem satelitarnym dla BOT. Wymaga to jednak podjęcia pewnych działań wynikających z przepisów prawa geologicznego i górniczego oraz przeprowadzenia działań formalno-prawnych. Aktualnie złoże węgla brunatnego "Złoczew" zalegające w rowie tektonicznym udokumentowane jest w kat. C2 przy pomocy 64 otworów wiertniczych wykonanych w latach 1961-1979). Rów wypełniony jest osadami paleogenu i neogenu o miąższościach przekraczających 300 metrów. Kompleks serii węglowej, którą tworzą pokłady węgla przedzielone warstwami płonnymi iłów, mułków, piasków, gytii i kredy jeziornej, osiąga maksymalne miąższości (w centralnej części złoża) dochodzące do 130 m.

EN

"Złoczew" brown coal deposit discovered in the 1950s may become a satellite-bed for BOT in the near future, for the sake of comparable quality and quantity parameters in relation to Bełchatow brown coal deposit (Szczerców field) and because of localization (50 km to the north-west from Bełchatów power plant). This requires certain actions resulting from geological and mining regulations and from formal and legal activities. Presently "Złoczew" brown coal bed deposited in a rift valley is documented in C2 category by means of 64 boreholes made in 1961-1979. Paleogen and neogen sediments, over 300 m thick, fill the rift valley. The coal formation complex formed of coal beds separated by barren measures of clay, slime, sand, gyttja, lake-marl is maximally almost 130 m thick (in the central part of the bed).

17

Zagrożenia osuwiskowe w Zakładzie Górniczym KWB "Bełchatów" : prognozowanie, monitoring oraz ograniczanie zagrożeń na przykładzie rejonu XIII/N na zboczu transportowym

Czarnecki L., Jończyk W., Organiściak B.

Górnictwo i Geoinżynieria

|

2007

|

R. 31, z. 2

189-202

PL

W artykule przedstawiono problemy stateczności stałego zbocza północnego wyrobiska górniczego KWB "Bełchatów" związane z jego skomplikowaną budową geologiczną. Omówiono budowę geologiczną rejonu zagrożeń i obszarów przyległych. Zaprezentowano trzy warianty zabezpieczenia zbocza transportowego zagrożonego rozwojem wielkoskalowego osuwiska. Scharakteryzowano zatwierdzony do realizacji sposób zabezpieczenia poprzez wykonanie przypory gruntowej z wykorzystaniem zwałowarki. Przedstawiono też wyniki pomiarów deformacji powierzchniowych i wgłębnych zebranych w trakcie realizacji I etapu prac zabezpieczających.

EN

The paper elaborates on KWB "Bełchatów" pit northern sidewall stability issues, related with complex geological structure of the subject area. It describes rock-mass structure of the hazardous area and adjacent areas. Presented are three variants of securing the pit's transportation sidewall, being currently under threat of the large scale rock-slide. Characterized is approved for realization, the way of securing the sidewall by creating the spreader-made ground-buttress. Described are also the results of survey measurements of surface and a deep ground deformations, carried out as part of the first stage of slope stabilising works.

18

Wpływ głębokiej eksploatacji węgla brunatnego na zmiany środowiska wodnego w rejonie Kopalni "Bełchatów"

Motyka J., Czop M., Jończyk W., Stachowicz Z., Jończyk I., Martyniak R.

Górnictwo i Geoinżynieria

|

2007

|

R. 31, z. 2

477-487

PL

Wydobycie węgla brunatnego w Kopalni "Bełchatów" jest ściśle związane z koniecznością prowadzenia intensywnego, głębokiego drenażu wód podziemnych z wodonośnych pięter czwartorzędowego, trzeciorzędowego i kredowo-jurajskiego. Odwadnianie zasobnych pięter wodonośnych spowodowało uformowanie się wokół wyrobiska kopalni "Bełchatów" znacznych rozmiarów leja depresji. Strefa zmian warunków hydrodynamicznych aktualnie obejmuje powierzchnię około 450 km2. W centralnej części leja depresji Kopalni "Bełchatów" zwierciadło wody zostało obniżone o ponad 250 metrów. Kolejnym elementem wpływu działalności Kopalni na środowisko wodne jest przeobrażenie warunków hydrologicznych zlewni położonych w zasięgu leja depresji, związane głównie z obniżeniem zasilania cieków z dopływu wód podziemnych. Odpompowywanie dużych ilości wód podziemnych jest również przyczyną uformowania się antropogenicznej, młodej strefy aeracji z dostępem tlenu. Zmiany jakości wód podziemnych w leju depresji kopalni "Bełchatów" zachodzą w wyniku połączonych ze sobą procesów geochemicznych: utleniania siarczków, buforowania powstających kwaśnych wód kopalnianych i formowania bardzo dobrze rozpuszczalnych wtórnych minerałów siarczanowych oraz na skutek występowania wód typu Na-CI w rejonie wysadu solnego "Dębina". Prowadzony w Kopalni "Bełchatów" systematyczny monitoring środowiska wodnego daje możliwość śledzenia stanu środowiska wodnego, a także umożliwia planowanie scenariuszy dla jego remediacji.

EN

Brown coal exploration in the Bełchtów open-pit is connected with intensive and deep drainage of the groundwater from Quaternary, Tertiary and also Cretaceous-Jurassic aquifers. Drainage of the high permeable aquifers has led to the formation of the extensive zone of the hydrodynamical changes of water environment. Bełchatów open-pit cone of depression has an a area of about 450 km2. Within central part of this cone in the vicinity of the Bełchatów open-pit, groundwater table was highly lowered, on the order of tens metres. The next influence of the mining activity in Bełchatów open-pit is connected with changes in surface water budget, mainly in decreasing in groundwater recharge of the cachtments. Drainage of the groundwater is a reason for formation of the anthropogenic, modern vadose zone with availability of the oxygen. Groundwater quality deterioration within cone of depression is connected with geochemical processes of the sulphide minerals oxidation, buffering of the acid mine drainage and formation of the highly soluble secondary sulphate minerals and also occurrence of the Na-CI groundwater in the "Dębina" salt dome area. Monitoring system of the water environment in the vicinity of Bełchatów open-pit gave the possibility for observation of the water environment and also for planning of the remediation scenarios.

19

Kompleksowe wykorzystanie kopalin towarzyszących a problemy rewitalizacji terenów pogórniczych na przykładzie złoża węgla brunatnego "Bełchatów"

Ratajczak T., Hycnar E., Jończyk W., Skórzak A.

Górnictwo i Geoinżynieria

|

2007

|

R. 31, z. 2

519-532

PL

W szeroko rozumianej problematyce funkcjonowania górnictwa węgla brunatnego, z uwagi na odkrywkowy charakter eksploatacji, szczególną rolę odgrywają skały nadkładu. W niektórych sytuacjach noszą one miano kopalin towarzyszących. Ich obecność to nie tylko związane z tym problemy eksploatacyjne, surowcowe czy ekologiczne. Ze względu na zapobieżenie ich bezpowrotnej stracie są one gromadzone w formie sztucznie tworzonych, selektywnych surowcowo złóż antropogenicznych (wtórnych). W ich obecności i funkcjonowaniu, zwłaszcza w przyszłości, należy upatrywać elementów sprzyjających rewitalizacji terenów pogórniczych z chwilą ustania eksploatacji węgla brunatnego. Proces ten dotyczyć będzie różnorakich działań zmierzających do przywrócenia pierwotnego stanu tych obszarów bądź też do doprowadzenia do sytuacji, kiedy wyeksploatowane złoże, kopalnia, jej infrastruktura mogą nabrać innych wartości gospodarczych. Naprzeciw tym zagadnieniom wychodzi właśnie rewitalizacja.

EN

In the wide-understood problem of lignite mining management, the role of overburden rocks is of special importance, considering opencast extraction of the commodity. These rocks have sometimes properties of associated mineral raw materials and in such situations their presence gives rise to various exploitation and environmental issues. To avoid any irreparable loss of the overburden rocks, they are stored after stripping in the form of artificial, anthropogenic deposits with specific properties. The presence of such secondary deposits and their proper management will decide about revitalizing post-mining areas when lignite mining comes to the end. The revitalization will include diverse activities, aimed at restoring an original status of the area or - if it is not possible - giving both the site after the mined-out deposit and the mine infrastructure new, different economic values. Revitalization of post-mining areas deals just with such challenges.

20

Eksploatacja skał trudno urabialnych towarzyszących złożu węgla brunatnego "Bełchatów" z możliwością ich przemysłowego wykorzystania

Kozioł W., Sośniak E., Jończyk W., Machniak Ł.

Górnictwo i Geoinżynieria

|

2007

|

R. 31, z. 2

399-412

PL

W BOT KWB "Bełchatów" SA ze względu na usytuowanie złoża w rowie tektonicznym oraz dużą głębokość zalegania pokładu węgla istnieje konieczność urabiania skał trudno urabialnych budujących brzegi rowu. W referacie przedstawiono ogólną charakterystykę geologiczną oraz ilościową skał trudno urabialnych podłoża mezozoicznego towarzyszącego złożu węgla brunatnego "Bełchatów". Na podstawie charakterystycznych cech jakościowych występujących utworów dokonano oceny ich urabialności. Przedstawiono stosowane technologie oraz operacje technologiczne, mające na celu maksymalne wykorzystanie tych utworów zarówno na potrzeby własne kopalni, jak i dla odbiorców zewnętrznych. Z analizy parametrów jakościowych skał trudno urabialnych wynika, że produkowane kruszywa mogą być zaliczone do kruszyw drogowych co najwyżej III klasy, a część z nich będzie kruszywem pozaklasowym. Obecnie duże zapotrzebowanie na kruszywa drogowe i budowlane w Polsce, w tym również niższych klas, powoduje, że są one cennym produktem rynkowym.

EN

In BOT KWB "Bełchatów" SA exist the necessity to mine of hard rock-mass in relation to locations of the lignite deposit in rift valley as well as large depth of overburden covering this deposit. The paper describes general geological profile as well as quantity of the rock-mass. Gettability was marked on basis of characteristic qualitative features. The applied technologies as well as technological operations aim at maximum utilization of these rock-mass for own demands as well as the external recipient demands. The analysis of rock-mass qualitative parameters results that produced aggregates was classified to road aggregates the lowest class, and part with them will be off class aggregates. Large demand for road and construction aggregates in Poland, also for lower classes (quality), causes that those aggregates are valuable market product.