Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Correlation of Pleistocene deposits in the area between the Baltic and Black Sea, Central Europe

Lindner L., Bogutsky A., Gozhik P., Marks L., Łanczont M., Wojtanowicz J.

Geological Quarterly

|

2006

|

Vol. 50, No. 1

195-210

EN

The distribution, age and correlation of Pleistocene sediments (1.806–0.01 Ma) is presented for an about 1200 km long geologic cross-section that extends from the Baltic Sea to the Black Sea and crosses the eastern part of the Polish Vistula drainage basin, the Dniester and Upper Pripyat drainage basins of the Ukraine, and also parts of the Russian Kaliningrad District andMoldova. In the vicinity of Warsaw, the oldest Pleistocene deposits comprise preglacial fluvio-lacustrine sediments of the Otvockian (Eburonian) cooling and Celestynovian (Waalian) warming stages that equate in the south with the Berezan and Kryzhaniv horizons, composed of loessy clays, silts and red-brown palaeosol. Along the cross-section, deposits of 8 main glaciations correlate with a similar number of main loesses (Narevian–Ilyichivsk, Nidanian–Pryazovsk, Sanian 1–Sula, Sanian 2–Tiligul, Liviecian–Orel, Krznanian–Dnieper 1, Odranian–Dnieper 2–Tyasmyn, Vistulian–Valday) that are separated by 7 main intra-loess palaeosols that developed during the main interglacial periods (Augustovian–Shirokino, Małopolanian–Martonosha, Ferdynandovian–Lubny–Solotvin, Mazovian–Zavadivka–Sokal, Zbójnian–Potagaylivka, Lubavian–Lublinian–Kaydaky–Korshiv, Eemian–Pryluky–Horokhiv). The first three interglacials are megainterglacials, which possibly include cool intervals during which ice sheets did not advance beyond Scandinavia. All glaciations and loesses, as well as interglacials and palaeosols that are considered asmain climatostratigraphic units of the Pleistocene of Central Europe, are grouped into climatic cycles and megacycles that correlate with corresponding units of Western Europe.

2

Kluczowy profil interglacjału mazowieckiego w Krukienicach na międzyrzeczu Sanu i Dniestru (Ukraina)

Łanczont M., Pidek I. A., Boguckyj A., Wieliczkiewicz Feliks, Wojtanowicz J.

Przegląd Geologiczny

|

2003

|

Vol. 51, nr 7

597-608

PL

Obszar międzyrzecza Sanu i Dniestru na Wschodnim Podkarpaciu (północno-zachodnia część Ukrainy)- teren o kluczowym znaczeniu dla wielu problemów paleogeografii i stratygrafii czwartorzędu - uległ zlodowaceniu tylko w okresie glacjału san 2, ok. 500 ka BP. Osady staroglacjalne położone na dziale wodnym występują bezpośrednio przy powierzchni lub pod niewielką pokrywą osadów młodszych. Wyraźnie są tu zachowane formy rzeźby poglacjalnej. Dla problematyki mezoplejstocenu tego obszaru podstawowe znaczenie ma profil Krukienice. Przeprowadzono w nim kompleksowe badania osadów mineralnych (lessowych, jeziornych i glacigenicznych) oraz osadów organicznych (torf, gytia), dla których wykonano pełną analizę paleobotaniczną. Datowane metodą TL osady mineralne powyżej torfów i gytii reprezentują glacjały liwca i odry, zaś poniżej-osady związane z pobytem na międzyrzeczu Sanu i Dniestru lądolodu sanu 2. W stanowisku tym występuje prawie pełna mazowiecka sukcesja pyłkowa. Diagram pyłkowy przedstawia sześć lokalnych poziomów zespołów pyłkowych (L PAZ), które przyporządkowano czterem interglacjalnym okresom pyłkowym. Bogata flora makroszczątkowa stanowiska wykazuje obecność kilkunastu nasion cisa i kilku egzotycznych taksonów. Podobieństwa pomiędzy makroflorą z Krukienic i innymi makroflorami mazowieckiego wieku dowodzą jednolitego charakteru warunków klimatycznych panujących na dużych obszarach. Osady organogeniczne, występujące w kotlinowatych zagłębieniach sąsiadujących z kopalnym jeziorem, są związane ze schyłkową częścią interglacjału mazowieckiego. W artykule została zaprezentowana paleogeograficzna interpretacja rozwoju tego jeziora i sąsiadującego obszaru.

EN

The San and Dniester interfluve in the East Carpathian Foreland (north-western part of the Ukraine) - an extremely important area when considering many questions related to Quaternary palaeogeography and stratigraphy - was glaciated only once, during the San 2 Glaciation, about 500 ka BP. Old glacial deposits occurring in watershed areas are exposed or overlain by a thin cover of younger sediments. The glacial landforms are well preserved. The Krukienice profile of the Quaternary deposits is of fundamental importance for the problems connected with the Mesopleistocene in the studied area. The complex research of this profile concerned both mineral (loess, lacustrine, glacigenic) and organic (peat, gyttja) deposits. TL dated mineral deposits overlying peat and gyttja represent the Liwiec and Odra Glaciations, and those occurring under organic deposits are related to the San 2 Glaciation in the San and Dniester interfluve. Palaeobotanical analysis revealed almost complete pollen succession of the Mazovian Interglacial occurring in organic deposits of a fossil lake. Six local pollen assemblage zones (L PAZ), corresponding to four interglacial pollen periods, are presented as a simplified pollen diagram. The rich macroscopic flora of the site with the presence of a dozen or so seeds of Taxus and several exotic taxa is noteworthy. The similarities between Krukenyći macroflora and other macrofloras of the Mazovian Interglacial age evidence the uniformity of climatic conditions on vast areas. Organic deposits occurring in the depressions adjacent to the fossil lake are related to the end part of the Mazovian Interglacial. Palaeogeographical interpretation of the lake and neighbouring area development is presented.

3

Stratigraphy and sedimentology of the Bug loess (Pleistocene: Upper Vistulian) between Kiev and Odessa (Ukraine)

Chlebowski R., Gozhik P., Lindner L., Łanczont M., Wojtanowicz J.

Geological Quarterly

|

2003

|

Vol. 47, No 3

261-268

EN

Documented type sections (Vyazivok, Stayky, Uman, Troitskoye, Altestovo, Roxolany and Lebedivka) provide a basis for Pleistocene stratigraphy between Kiev and Odessa, and have been used to characterise the heavy mineral composition and part of the light fraction of the Bug loess in this area. These sections document an almost complete succession of climatic change during the last 780 ka, worked out mostly using loesses and palaeosols though also in the case of the first two sections, of glacial deposits. The heavy mineral composition of the Bug loess in these sections documents five mineral groups on the basis of their resistance to weathering and susceptibility to deflation and aeolian transport. Radar charts with particular mineral groups indicate mineralogical and genetic trends in the loesses. Moreover, in some sections the light fraction of the loess investigated contains derived microfossils (mainly foraminifers) of Cretaceous age, indicating source areas for the loess-forming material, and constraining the palaeowind directions. The data obtained allow distinction of three accumulation zones of the Bug loess in this area, reflecting loesses derived from different source areas and transported by winds from different directions. In northern sections (zone A), the Bug loess was accumulated by winds blowing from the west and north-west. More to the south (zone C), the same loess was accumulated by winds from the east and south-east. Loess preserved in zone B, between these areas, could be accumulated by winds from either of these directions.

4

Główne cykle klimatyczne w stratygrafii plejstocenu Polski i Ukrainy

Lindner L., Bogucki A., Marciniak B., Marks L., Łanczont M., Wojtanowicz J.

Przegląd Geologiczny

|

2002

|

Vol. 50, nr 9

787-792

PL

Przedstawiono zasady korelacji stratygraficznej 11 plejstoceńskich cykli glacjalno-interglacjalnych i lessowo-glebowych (od A do K) na obszarze Polski i Ukrainy. Stwierdzono zgodny rytm zmian klimatycznych w strefie pomiędzy Morzem Bałtyckim a Morzem Czarnym. Jednostki glacjalne i interglacjalne wyróżniane w Polsce odniesiono do sekwencji lessowych z glebami kopalnymi na Ukrainie. Analiza liczby i czasu trwania tych cykli potwierdza możliwość ich korelacji z cyklami astronomicznymi w przedziale 110-90 tysięcy lat. Podczas starszych cykli (od F do K) możliwa jest obecność większej liczby zlodowaceń i interglacjałów niż się dotychczas przyjmuje. W pierwszej kolejności może to dotyczyć sugestii wyodrębnienia ochłodzenia (zlodowacenia?) w interglacjale ferdynandowskim, a w dalszej kolejności pełniejszego dokumentowania ochłodzeń (zlodowaceń?) i ociepleń (interglacjałów) w interglacjałach małopolskim i podlaskim. Możliwość grupowania 2-3 plejstoceńskich cyklów klimatycznych w odrębne megacykle, wiąże się najprawdopodobniej z tym, że czas trwania niektórych cykli mógł się nieco różnić z racji obejmowania przez nie zarówno krótszych interglacjałów (np. eemskiego) jak również krótszych zlodowaceń (np. liwca). Taka identyfikacja megacyklów klimatycznych może także nawiązywać do koncepcji grupowania niektórych zlodowaceń plejstoceńskich w megaglacjały oraz stwarzać podstawy dla ich lepszego nawiązania do klasycznego schematu zlodowaceń alpejskich.

EN

Presented are main principles for stratigraphic correlation of 11 Pleistocene glacial-interglacial and loessy-palaeosol cycles (from A to K) in Poland and in the Ukraine. Concordant rhythm of climatic changes in the territory between the Baltic Sea and the Black Sea was found. Glacial and interglacial units in Poland were correlated with loess sequences and palaeosols in the Ukraine. Number and duration of the detected cycles support their possible correlation with astronomic cycles, 110-90 kyr long. More glaciations and intervening interglacials are to be found for the older cycles (from F to K). There is a distinct cooling (glaciation?) within the Ferdynandovian Interglacial as well as coolings (glaciations?) and warmings (interglacials) within the Malopolanian and Podlasian Interglacials. Some cycles could be shorter or longer if they comprised shorter interglacials (e.g., Eemian) or glaciations (e.g., Liviecian) and therefore, two or three climatic cycles can be grouped into separate megacycles. Such climatic megacycles could be referred more closely to the complex glaciations (megaglaciations). The approach presented in the paper may also enable closer correlation with the classical Pleistocene glacial epochs in the Alps.

5

Divergence in the TL dating resulting from different methods of equivalent dose determination

Kusiak J., Łanczont M., Boguckyj A., Wojtanowicz J.

Geochronometria

|

2002

|

Vol. 21

27-32

EN

This paper focuses on problems connected with equivalent dose (ED) estimation. The ED results obtained by using two methods: regeneration (R) and total-bleach (TB) were compared. To this end, ten loess samples were taken from about 20 m thick Zahvizdja profile (western Ukraine). The obtained results show that the ED values are strongly dependent on the applied technique. When using the regeneration method, the maximum ED value observed is 1051š158 Gy. The total-bleach procedure gives considerably different results, because the gradual increase of ED values is recorded up to 2833š896 Gy. TL ages obtained by the TB method were confirmed by palaeomagnetic investigations.

6

Zróżnicowanie stratygraficzne lessów okolic Grabowca na Wyżynie Lubelskiej

Dolecki L., Wojtanowicz J.

Przegląd Geologiczny

|

2000

|

Vol. 48, nr 10

902-907

PL

Lessy z okolic Grabowca praktycznie nie mają dokumentacji litologicznej i stratygraficznej; do niedawna sądzono, że występują tani tylko lessy z ostatniego zlodowacenia. Podczas badań stwierdzono wyraźne zróżnicowanie stratygraficzne lessów. Występują tam lessy ze zlodowaceń wisty, warty oraz odry rozdzielone licznymi hiatusami oraz glebami kopalnymi, różnej rangi stratygraficznej, stanowiącymi podstawę szczegółowych badań stratygraficznych.

EN

Lithologic and stratigraphic description of these loesses is almost absent in literature; not long ago only the loesses from the last glaciation were considered to occur there. We found that the loesses in this area are stratigraphically very differentiated. There, there are loesses of the Wisła, Warta and Odra glaciations divided by numerous hiatuses and fossil soils of different stratigraphic rank which constitute a basis for detailed stratigraphic investigations.

7

Datowany TL profil lessowy w Bodzechowie nad Kamienną i jego znaczenie dla stratygrafii plejstocenu Wyżyny Sandomierskiej

Lindner L., Wojtanowicz J., Kusiak J.

Przegląd Geologiczny

|

1999

|

Vol. 47, nr 2

163-167

PL

W opisywanym profilu, zlokalizowanym w jednym z wąwozów lessowych w południowej części Bodzechowa, najstarszym osadem plejstoceńskim jest piasek ze żwirem wydatowany metod TL na około 298 ka. Jest on związany z przepływem glacifluwialnym podczas zaniku lądolodu zlodowacenia odry. Piasek ten jest przykryty przez less objęty procesami glebotwórczymi. Wiek TL tego lessu określono w dolnej partii na około 149 ka, w partii górnej na około 112 ka. Dało to możliwość uznania go za odpowiednik tzw. lessu starszego górnego związanego ze zlodowaceniem warty, a młodszych od niego procesów glebotwórczych za odpowiednik interglacjau eemskiego. Wyżej występujący pokład lessu określono jako tzw. less młodszy z okresu zlodowacenia wisły. Dolną jego część (less młodszy dolny? i środkowy), wydatowano metodą TL na około 65,6 ka i 27,6 ka, oddziela od części górnej (lessu młodszego górnego), wydatowanej metodą TL na około 18,9 ka, inicjalna, interstadialna? gleba kopalna. Profil ten ma istotne znaczenie w korelacji stratygraficznej plejstoceńskich osadów glacifluwialanych, lessów i gleb kopalnych w pasie wyżyn południowo-polskich.

8

Lithostratigraphy of loesses and silty sediments in the Western Roztocze, southeastern Poland

Łanczont M., Wojtanowicz J.

Kwartalnik Geologiczny

|

1999

|

Vol. 43, Nr 1

19-26

EN

A regional stratigraphic pattern was prepared for the Pleistocene period from 530 to 10 ka BP. Development of loesses and "non-loess" silty sediments was presented against the background of palaeogeographic conditions characterized by processes of pedogenesis, erosion at denudation, weathering type and extents of the Scandinavian ice sheets. Loesses were accumulated mostly in pleniglacials of the specific glaciation periods under conditions of arid subarctic climate, while silty sediments, which were referred to as having aeolian-wash colluvial origin, formed in the earlier phase of glaciations, under conditions of a polar moist climate.

PL

Wnioski, przedstawione w artykule, oparte są na badaniach dwu reprezentatywnych profili: profilu lessowego Błażek oraz profilu pokryw pylastych w Blinowie (w dwu stanowiskach), położonych na zachodnich peryferiach Roztocza. Oba profile były szczegółowo opracowane oraz datowane metodą TL. Profil lessowy w Błażku reprezentuje, ze względu na swe położenie, fację lessu subaeralnego wierzchowinowego. Wyróżniono w nim trzy podstawowe kompleksy stratygraficzne lessów, odpowiadające zlodowaceniom: odry (solawy I) - warstwy h-l(2), warty (solawy II) - warstwy f(1)-f(5) i Wisły - warstwy atol. Przedzielone są one dwoma glebami wyższej rangi stratygraficznej: interglacjałów lubelskiego (warstwa g) i eemskiego (warstwa e). W spągu profilu, pod lessami, występuje gleba (warstwa m(t)), która można by wiązać z interglacjałem mazowieckim s. 1. (holsztyńskim s.l. ). Profil utworów pylastych w Blinowie reprezentuje kilka generacji pokryw pylastych, które leżą na serii gruzowo-solitlukcyjnej. Pokrywy pylaste można wiązać kolejno ze zlodowaceniami: Sanu 2 (elstery 2), liwca (Fuhne) i warty (solawy II). Przedzielone są one powierzchniami denudacyjnymi i zachowanymi fragmentarycznie glebami kopalnymi. Przeprowadzono porównawczą charakterystykę litologiczną lessów i utworów pylastych, opartą na parametrach granulometrycznych. Z analizy tej wynika, że pod względem cech litologicznych pokrywy pylaste różnią się w sposób dość istotny od lessów. Skonstruowano regionalny schemat stratygraficzny dla górnej części plejstocenu w przedziale czasu 530-10 ka BP, przedstawiając łącznie rozwój akumulacji lessu i utworów pylastych. Przeprowadzone badania wskazują, że oba typy utworów nie powstawały równocześnie. Pokrywy pylaste związane były głównie z fazą wczesna glacjałów i są starsze od lessów danego piętra. Powstawały one w warunkach klimatu polarnego wilgotne w którym zachodziło wietrzenie mrozowe (kriogeniczne), ale równocześnie rozwijały się procesy glebowe typu glejowego w środowisku tundrowymi oraz intensywnie działały procesy stokowe, w tym soliflukcja, a w ich wyniku i akumulacja stokowa. Utworom pylastym datowanym na ten okres można : przypisać genezę eoliczno-deluwialną. Lessy akumulowane były w pleniglacjale w klimacie subarktycznym suchym, o intensywnym wietrzeniu mrozowym i wzmożonej działalności eolicznej. Rozważano także zagadnienia źródła materiału pylastego, który brał udział w tworzeniu lessów i pokryw pylastych na Roztoczu Zachodnim, charakter i długość transportu, wreszcie związek tych osadów z rzeźbą terenu. Peryglacjalne pokrywy pylaste lokują się głównie w dolnych partiach kopalnych stoków, a w ich formowaniu brał udział materiał pylasty spłukiwany prawdopodobnie również przewiewany, i na tej drodze transportowany na krótkich odcinkach w dół stoku. Obszarów źródłowych dla pokryw lessowych bardziej obfitych w pył należałoby dopatrywać się głównie w nanosach peryglacjalnych, deponowanych w obrębie kotlin i w dolinach rzecznych skąd był wywiewany w suchych warunkach klimatycznych pleniglacjału. W odniesieniu do kierunków transportu materiału tworzącego te dwa typy osadów można zatem postawić tezę, iż były one ogólnie przeciwstawne.

9

Plejstoceńskie pokrywy pylaste eoliczno-deluwialne w Blinowie na pograniczu Wyżyny Lubelskiej i Roztocza

Łanczont M., Wojtanowicz J.

Przegląd Geologiczny

|

1998

|

Vol. 46, nr 9/1

857-860

PL

Badano dwa profile (Blinów 1 i Blinów 2) osadów pylastych nielessowych oraz pylasto-piaszczystych w celu określenia ich litologii i wieku. Te bezwęglanowe i słabo wysortowane osady były formowane przy udziale soliflukcji i procesów spłukiwania. Powstały one w czasie zlodowacenia san 2, liwiec, warta i wisła, i przeważnie odnoszą się do najwcześniejszych części tych zlodowaceń. W badanych osadach stwierdzono nie tylko okresy zimne, ale także okresy interglacjalne, reprezentowane przez poziomy wietrzeniowo-denudacyjne i fragmenty gleb (Blinów 1).

10

Litologia i stratygrafia lessu w profilu Błażek (Roztocze Zachodnie)

Łanczont M., Wojtanowicz J., Kusiak J.

Przegląd Geologiczny

|

1998

|

Vol. 46, nr 9/1

868-872

PL

Profil lessowy Błażek reprezentuje lessy poludniowo-wschodniej Polski. Jest położony na Roztoczu, na dziale wodnym Wieprz-San, na wysokości 295 m n.p.m. Less w profilu ma miąższość 11,9 m. W lessie występują poziomy gleb kopalnych, interglacjalnych i interstadialnych. Wykonano analizy granulometryczne, określono zawartość humusu, węglanów i tlenów żelaza oraz wykonano 12 datowań TL. Wykonane badania pozwoliły na ustalenie stratygrafii lessu. Less tworzył się w czasie zlodowaceń odry, warty i wisły. Przedzielają te lessy poziomy glebowe interglacjalne: interglacjał lubelski i eemski, a pod pokrywą lessu występuje gleba z interglacjalu mazowieckiego.

11

Main stratigraphical units of the Pleistocene in southeastern Poland and the northwestern Ukraine, and their correlation in Western and mid-eastern Europe

Lindner L., Wojtanowicz J., Bogutsky A.B.

Kwartalnik Geologiczny

|

1998

|

Vol. 42, nr 1

73-86

EN

Basing on key sections of glacial, lake, fluvial and loessy sediments (the latter with palaeosols), 15 stratigraphical units of the Pleistocene were described and correlated for the area of southeastern Poland and northwestern Ukraine. Eight of these units represent glaciations (Narevian, Nidanian, Sanian 1, Sanian 2, Liviecian, Odranian, Wartanian and Vistulian), and seven are interglacials (Podlasian, Małopolanian, Ferdynandovian, Mazovian, Zbójnian, Lublinian and Eermian). Extents of Scandinavian ice-sheets in this area are presented during the described glaciations, accompanied by tentative correlation to the main stratigraphical units of the pre-Pleistocene and Pleistocene in western and mid-eastern Europe.

PL

Na podstawie analizy 42 reperowych profilów osadów lodowcowych, jeziornych, rzecznych, jaskiniowych i lessowych, z zachowanymi w nich glebami kopalnymi, dokonano charakterystyki i korelacji 15 głównych jednostek podziału stratygraficznego plejstocenu SE Polski i NW Ukrainy. Osiem jednostek reprezentuje odrębne zlodowacenia (nawri, nidy, sanu 1, sanu 2=wilgi, liwca, odry, warty i wisły), siedem - odrębne interglacjały (podlaski=augustowski, małopolski, ferdynandowski, mazowiecki, zbójnowski, lubawski=lubelski i eemski). Poza ostatnim zlodowaceniem lądolody skandynawskie wkroczyły na opisywany obszar pozostawiając osady i formy rzeźby wyznaczające maksymalne zasięgi. Prezentowane opracowanie ściśle nawiązuje zarówno do wcześniejszej korelacji osadów lodowcowych i lessów oraz osadów jeziornych i gleb kopalnych na obszarze wyżyn południowopolskich jak też do prac dotyczących korelacji stratygraficznej lessów polskich i ukraińskich. Dzieki tym pracom i uzyskanym materiałom przedstawiono nową próbę korelacji wiekowej osadów czwartorzędowych zachowanych w profilach stratygraficznych w Kotlinie Sandomierskiej, na północnym przedpolu Karpat oraz Wyżynie Wołyńskiej i Podolskiej. Z uzyskanych tą drogą danych widać, jak ważną rolę należy przypisać stratygrafii lessowo-glebowej przy uściślaniu schematu stratygraficznego czwartorzędu. Całość zebranych materiałów pozwoliła na podjęcie próby korelacji głównych jednostek podziału stratygraficznego czwartorzędu zachodniej i środkowo-wschodniej Europy. Korelacja ta dowodzi wyjątkowego znaczenia SE Polski i NW Ukrainy jako obszaru, gdzie zachowały się ślady pobytu lądolodów skandynawskich w czasie 7 kolejnych zlodowaceń (od narwi do warty) oraz gdzie istnieje najlepsza możliwość korelacji tych zlodowaceń z lessami akumulowanymi zarówno w strefach brzeżnych zlodowaceń, jak też w warunkach ekstraglacjalnych.