Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Długoterminowa reakcja mikroorganizmów i mezofauny na pożary gleb leśnych pochodzenia antropogenicznego

Górska E. B., Olejniczak I., Gozdowski D., Panek E., Kondras M., Oktaba L., Prędecka A., Biedugnis S., Boniecki P., Tyburski Ł., Oktaba I., Skawińska M., Dobrzyński J., Jankiewicz U., Hewelke E., Kaliszkiewicz A.

Rocznik Ochrona Środowiska

|

2018

|

Tom 20, cz. 2

1776--1792

PL

Pożary w lasach, poza stratami dla gospodarki człowieka, zmieniają drastycznie właściwości abiotyczne i biotyczne środowiska leśnego zarówno w czasie jak i przestrzeni. W wyniku pożaru obserwuje się spadek liczebności oraz różnorodności taksonomicznej mikro- i mezofauny glebowej co ma niebagatelny wpływ na kształtowanie metabolizmu ekosystemów glebowych. Celem podjętych badań była ocena dynamiki zmian liczebności mikroorganizmów i mezofauny glebowej w glebie i ściółce w zależności od intensywności pożaru jak również od okresu czasu po pożarze. Badania przeprowadzono w północno-wschodniej części Kampinoskiego Parku Narodowego. Badaniami objęto obszary wypalone – powstałe na skutek „mocnego”(Mp) i „słabego”(Sp) pożaru, oraz sąsiadujące z nimi obszary niewypalone – kontrolowane w 2., 14. i 28. miesiącu po pożarze który miał miejsce w czerwcu 2015 r. Na podstawie uzyskanych wyników stwierdzono, że intensywność pożaru jak również czas upływający od żywiołu kształtuje liczebność populacji bakterii i grzybów mikroskopowych oraz mezofauny w glebie. Wyniki badań wskazują na powolną regenerację zespołów mikroorganizmów i mezofauny na pożarzyskach. Na tempo regeneracji i różnorodność gatunkową wpływ mają obszary niewypalone sąsiadujące z pożarzyskiem.

EN

Fires in forests apart from human losses for the economy, drastically change the properties of abiotic and biotic forest environment in both time and space. As a result of the fire, there is a decrease in the number and taxonomic diversity of soil microorganisms and mesofauna, which has a significant impact on the formation of metabolism of soil ecosystems. The aim of this study was to evaluate the dynamics of changes in the number of microorganisms and soil mesofauna in soil and litter depending on the intensity of the fire, as well as the period of time after the fire. The study was conducted in the north-eastern part of the Kampinos National Park. The study included areas burnt – resulting from a "strong" (Mp) and "weak" (Sp) fire, and the adjacent areas unfired – controlled 2, 14 and 28 months after the fire that took place in June 2015. Based on the obtained results, it was found that the intensity of the fire, as well as the time elapsing from the fire, shapes the population of bacteria, microscopic fungi and mezofauna in the soil. The results of the research indicate slow regeneration of microorganism and mesofauna assemblages during firefighting. Regeneration and species diversity are affected by unburnt areas adjacent to a fire.

2

Small Water Bodies in the Valley of the River Rudawa in Krakow – the Environmental Value

Jakubiak M., Panek E.

Geomatics and Environmental Engineering

|

2016

|

Vol. 10, no. 1

45--57

PL

Małe naturalne zbiorniki wodne, będące ważnym elementem różnorodności biologicznej środowiska, stanowią w Polsce południowej rzadkość. Na terenie Krakowa w ostatnich latach bezpowrotnie uległo likwidacji wiele takich obiektów, czego przykładem są małe zbiorniki wodne występujące niegdyś w dolinie rzeki Rudawy. Celem niniejszego opracowania jest inwentaryzacja, ocena stanu zachowania i kondycji ekologicznej oraz wskazanie możliwości ochrony małych zbiorników w dolinie Rudawy w obrębie Krakowa. Małe zbiorniki wodne są szczególnie podatne na presję antropogeniczną, dlatego też spośród dziesięciu obiektów znajdujących się na terenie badań do dziś zachowały się jedynie trzy. Są to zbiorniki stałe, przez cały rok wypełnione wodą: staw w Mydlnikach oraz dwa fragmenty starorzecza Rudawy pomiędzy ulicami Pylną a Becka. W opracowaniu uwzględniono również siedem nieistniejących obiektów, z których pięć stanowiły zachowane fragmenty starorzecza Rudawy, a dwa były stawami. W charakterystyce obiektów uwzględniono morfologię oraz użytkowanie terenu otaczającego, genezę i morfometrię misy zbiornika, dynamikę stanów wody, insolację oraz rodzaj roślinności. Żaden z istniejących obiektów nie jest położony na terenie objętym prawną formą ochrony przyrody ułatwiającą podejmowanie działań ochronnych. Dwa opisywane zbiorniki są jedynymi zachowanymi w obrębie Krakowa fragmentami starorzecza Rudawy. Objęcie ich ochroną prawną w formie użytku ekologicznego przyczyniłoby się do uchronienia ich przed zniszczeniem.

EN

Small water bodies (SWB) are an important element influencing considerably environmental biodiversity. Such water reservoirs are a common part of the landscape of northern Poland. While in southern Poland small natural water bodies are very rare. Many similar ponds were liquidated forever in Krakow in recent decades – mostly due to an urban pressure and lack of conservation actions. The complex of ponds associated with the valley of the River Rudawa is one of discreditable examples. The aim of the study is the environmental inventory, assessment of the conservation status and environmental condition as well as identifi cation of opportunities for legal protecting of SWB in the valley of the River Rudawa in the area of the Krakow. Small ponds are especially vulnerable to various forms of anthropogenic pressure hence only 3 of 10 water bodies in the studied area still exist. These SWB are perennial: pond in Mydlniki and two oxbow lakes of Rudawa. The others, no longer exist, 7 water bodies on the study area were shallowed, dried out and some of them were backfilled. The following parameters of environmental assessment of SWB have been applied: terrain morphology and land use around the reservoir, origin and morphometry of water bodies, the stability of the water table, insolation conditions, and coastal and water vegetation. This information would facilitate and help to undertake some nature protection actions. The studied small water bodies are not legally protected. Two of them are the only existing fragments the Rudawa oxbow in Krakow. Therefore it should be considered to preserve them by establishing an ecological site form of protection.

3

Methodology of surveying small bodies of water in urban areas

Jakubiak M., Panek E.

Geoinformatica Polonica

|

2016

|

T. 15

135--142

EN

The aim of the article was to present the development of methodology of surveying small water bodies in urban areas. The term “small body of water” is not precisely deﬁned. Most often, it is assumed that the surface of a small water body is up to 1 hectare. In addition to natural hazards, small water bodies in urban areas are subjected to an anthropogenic pressure. In many cases, this pressure leads to a rapid degradation or even a complete liquidation. Urban areas are characterized by a low rate of biodiversity. Therefore, the eﬀ orts to preserve the surface of waters are essential for the maintenance of biodiversity and improvement of aesthetic values of the landscape. Surveying of small urban water bodies is extremely important, as it is the ﬁ rst step to take protective measures. The proposed methodology takes into account a number of natural and hydrological parameters as well as potential threats. The methodology was presented in the form of a surveying sheet, including both photographic and cartographic documentation, as well as the descriptive data pertaining to a speciﬁc water body and a fragment of its catchment in the immediate vicinity.

PL

Artykuł prezentuje koncepcję metodyki inwentaryzacji małych zbiorników wodnych na terenach zurbanizowanych. W przepisach brak jednoznacznej deﬁ nicji powyższych zbiorników. Najczęściej przyjmuje się, iż są to obiekty o powierzchni nieprzekraczającej 1 ha. Oprócz naturalnych zagrożeń, akweny na terenach miejskich, poddane są szczególnej presji antropogenicznej, która prowadzi do szybkiej degradacji lub nawet całkowitej likwidacji. Ponieważ obszary miejskie charakteryzują się niskim wskaźnikiem różnorodności biologicznej, stąd też dążenie do zachowania powierzchni wodnych ma zasadnicze znaczenie dla jej utrzymania oraz podniesienia walorów estetyczno-krajobrazowych. Dlatego obiekty te powinny zostać objęte ochroną, której pierwszym etapem jest przeprowadzenie inwentaryzacji. W propozycji inwentaryzacji uwzględniono szereg parametrów przyrodniczych i hydrologicznych a także potencjalne zagrożenia. Zaproponowana metodyka ujęta została w formie karty inwentaryzacyjnej obejmującej zarówno dokumentację fotograﬁczną i kartograﬁczną oraz dane opisowe charakteryzujące zbiornik i fragment jego zlewnii w bezpośrednim sąsiedztwie akwenu.

4

Testing of Selected Phytoindicators for Assessment of Trace Metals (Cd, Cr, Cu, Ni, Pb and Zn) Traffic Pollution Along The Road Cracow – Zakopane

Korzeniowska J., Panek E., Baran A.

Logistyka

|

2014

|

nr 4

4486--4495, CD6

EN

The phytoindication-based study assessing roadside pollution was carried out along the Cracow – Zakopane. Two testing plants: the common dandelion (Taraxacum officinale F.H. Wigg.) and the Norway spruce (Picea abies (L.) H. Karst). Plant samples were collected within two sites in distance of 5, 10, 50 and 100 m away to the road. The site differed in traffic density and showed discrepency in its amount in time. (site 1 decrease, site 2 increase of traffic density). Hence, samples were collected in September 2005 and September 2013. Total trace metal (Cd, Cr, Cu, Ni, Pb, Zn) concentration was determined. Total trace metal (Cd, Cr, Cu, Ni, Pb, Zn) concentration varied widely depending on plant species, distance to the road and traffic density: 0.6–14.5 mg•kg-1 Cr, 0.1–10.3 mg•kg-1 Ni, 0.5–17.3 mg•kg-1 Cu, 21.1–124.2 mg•kg-1 Zn, 0.1–6.0 mg•kg-1 Cd, 0.1–7.3 mg•kg-1 Pb. Generally, the distance to the road influenced metal concentration in both plant species, which slightly decreased with the increase of distance. The concentration of Cr, Ni, Cu, Zn, Cd i Pb on 5 m were 0.7–14.5, 0.2–5.0, 0.7–3.3, 0.4–3.1, 0.3–2.7 and 0.5–6.0 times higher than on 100m distance to the road. Also metal concentration showed differences according to traffic density. On site 1 on the road of decreased traffic density, the concentration of Cr, Ni, Cd in the common dandelion collected in 2013 was lower than in 2005 by about 5 times, 3 times and 2 times, respectively; and the concentration of Cr, Ni and Pb in the Norway spruce was 3 times lower. Whereas, on site 2 of increased traffic density, the concentration of Ni, Cd, Zn and Pb in the common dandelion collected in 2013 was higher than in 2005 by respectively 3, 7, 3 and 1.5 times; and the concentration of Ni, Cu, Cd and Pb in the Norway spruce was respectively 5, 1.5, 4 and 1.2 times higher differences in trace metal levels between two plant studied species were observed. The common dandelion (Taraxacum officinale) accumulated 1.5, 1.1, 3, 1.6, 7.3 and 2 times higher amounts of Cr, Ni, Cu, Zn, Cd and Pb than the Norway spruce (Picea abies) and is regarded as a better phytoindicator of traffic pollution.

PL

Celem oznaczenia zanieczyszczeń komunikacyjnych wzdłuż drogi Kraków – Zakopane zostały przeprowadzone badania oparte na bioindykacji. Do badania zostały wykorzystane dwa gatunki roślin: mniszek lekarski (Taraxacum officinale F. H. Wigg.) i świerk pospolity (Picea abies (L.) H. Karst). Próbki zostały pobrane w obrębie dwóch stanowisk oddalonych o 5, 10, 50 i 100 m od krawędzi jezdni. Stanowiska różniły się natężeniem ruchu, jak i zmiennością ruchu w zależności od czasu (stanowisko 1 – o obniżonym natężeniu ruchu, a stanowisko 2 – o zwiększonym natężeniu ruchu). Próbki zostały pobrane we wrześniu 2005 i wrześniu 2013. Następnie wyznaczona została całkowita zawartość metali śladowych (Cd, Cr, Cu, Ni, Pb, Zn). Całkowita zawartość metali śladowych (Cd, Cr, Cu, Ni, Pb, Zn) różniła się w zależności od gatunku rośliny, odległości od krawędzi drogi i natężenia ruchu: 0,6–14,5 mg•kg-1 Cr, 0,1–10,3 mg•kg-1 Ni, 0,5–17,3 mg•kg-1 Cu, 21,1–124,2 mg•kg-1 Zn, 0,1–6,0 mg•kg-1 Cd i 0,1–7,3 mg•kg-1 Pb. Ogólnie odległość od krawędzi drogi wpłynęła na zawartość metali śladowych w obu gatunkach roślin, która nieznacznie spadła wraz ze wzrostem odległości. Zawartość Cr, Ni, Cu, Zn, Cd i Pb w odległości 5 m były odpowiednio 0,7–14,5; 0,2–5,0; 0,7–3,3; 0,4–3,1; 0,3–2,7 i 0,5–6,0 razy wyższe niż w odległości 100 m od krawędzi drogi. Również zawartość metali różniła się w zależności od natężenia ruchu. Na stanowisku numer 1, na odcinku drogi o obniżonym natężeniu ruchu, zawartość Cr, Ni i Cd w mniszku lekarskim zebranym w 2013 roku była mniejsza niż w 2005 roku odpowiednio 5, 3 i 2 razy; a zawartość Cr, Ni i Pb w świerku pospolitym była 3 razy niższa. Natomiast na stanowisku numer 2, o zwiększonym natężeniu ruchu, zawartość Ni, Zn i Pb w mniszku lekarskim zebranym w 2013 roku była wyższa niż w 2005 roku odpowiednio 3, 7, 3 i 1,5 razy; a zawartość Ni, Cu, Cd i Pb w świerku pospolitym była odpowiednio 5; 1,5; 4 i 1,2 razy wyższa. Zaobserwowano różnice w poziomie zawartości metali śladowych między badanymi gatunkami roślin. Mniszek lekarski (Taraxacum officinale) zawierał odpowiednio 1,5; 1,1; 3; 1,6; 7,3 i 2 razy więcej Cr, Ni, Cu, Zn, Cd i Pb niż świerk pospolity (Picea abies), dlatego uważa się go za lepszy bioindykator zanieczyszczeń komunikacyjnych.

5

Preliminary studies on the protecting possibilities of selected small water bodies in the area of Krakow agglomeration

Panek E., Rajpolt B.

Geomatics and Environmental Engineering

|

2013

|

Vol. 7, no. 2

43--57

EN

The studies were carried out in the western part of the Krakow agglomeration: the quarters of IV Prądnik Biały, VII Zwierzyniec and VIII Dębniki and the commune of Zabierzów. Seven sites were selected, according to the following criteria: the origin, size, characteristic of the adjacent area and vegetation as well as the degree of the preservation of the object. The studies included the ecological inventory of the sites, carried out by the established criteria and chemical analyses or waters. The following parameters were analysed: pH, specific conductivity, the content of macro-components: Na+, K+, Ca2+, Mg2+, HCO3-, Cl-, SO42- and general mineralization as well as the content of oxygen. Six objects are natural small water bodies, situated in urbanized areas, agricultural of forest areas. In six sites the lowering of the water mirror and/or expansion of emerged vegetation were observed, which can lead to their disappearance. Small objects are particularly sensitive to degradation and liquidation and require protective measures.

PL

Badania zostały przeprowadzone w zachodniej części aglomeracji krakowskiej na terenie dzielnic IV Prądnik Biały, VII Zwierzyniec i VIII Dębniki oraz w gminie Zabierzów. Do badań wytypowano siedem obiektów, przyjmując następujące kryteria: geneza, wielkość, stan zachowania oraz charakterystyka obszaru przyległego. Badania obejmowały inwentaryzację przyrodniczą obiektów, przeprowadzoną przy uwzględnieniu powyższych kryteriów, oraz analizy chemiczne wód. W wodach oznaczono pH, przewodność właściwą, zawartość makroskładników w formie jonowej (Na+, K+, Ca2+, Mg2+, HCO3-, Cl-, SO42-), zawartość tlenu oraz mineralizację ogólną. Sześć obiektów to oczka wodne naturalnego pochodzenia znajdujące się na obszarach przemysłowych, zurbanizowanych, użytkach rolnych i w lasach. W sześciu obiektach zaobserwowano obniżenie lub okresowy zanik zwierciadła wody oraz ekspansję wynurzonej roślinności wodnej, co może prowadzić do ich zaniku. Małe zbiorniki wodne są szczególnie podatne na degradację i wymagają podjęcia działań ochronnych.

6

The content of trace metals (Cd, Cr, Cu, Ni, Pb, Zn) in selected plant species (Moss Pleurozium Schreberi, Dandelion Taraxacum Officianale, Spruce Picea Abies) along the road Cracow – Zakopane

Korzeniowska J., Panek E.

Geomatics and Environmental Engineering

|

2012

|

Vol. 6, no. 1

43-50

EN

The goal of the paper was to define the phytoindication ability of selected plant species in the conditions of the impact of traffic on the environment. The contents of the following trace metals were analysed: Cd, Cr, Cu, Ni, Pb, Zn in three plant species: moss Pleurozium schreberi (Brid.) Mitt., dandelion Taraxacum officianale F. H. Wigg. and in Norway spruce Picea abies (L.) H. Karst alongside the communication route Kraków-Zakopane. The plant samples (green parts of moss, leaves of dandelion, and two year old needles of common spruce) were taken in seven transects perpendicular to the road in the following distances from the edge of the road: 5 m, 10 m, 50 m and 100 m. The moss Pleurozium schreberi turned out to be the best indicator among the tested plant species because it accumulated trace metals in the highest concentrations. In the leaves of the dandelion lower concentrations of metals were found, while the lowest ones were in the needles of the spruce.

PL

Celem pracy była ocena zdolności indykacyjnych wybranych roślin wskaźnikowych znajdujących się pod wpływem drogowych zanieczyszczeń komunikacyjnych. Oznaczono zawartości następujących metali śladowych: Cd, Cr, Cu, Ni, Pb, Zn w trzech gatunkach roślin: mchu rokietniku pospolitym Pleurozium schreberi, mniszku pospolitym Taraxacum officianale i w świerku pospolitym Picea abies pobranych wzdłuż drogi Kraków – Zakopane. Próbki roślin (zielone części mchu, liście mniszka pospolitego oraz dwuletnie igły świerka pospolitego) pobrane zostały w obrębie transeptów rozmieszczonych prostopadle do drogi w odległości 5, 10, 50 i 100 m od jej krawędzi. Rokietnik pospolity Pleurozium schreberi okazał się najlepszym indykatorem, bowiem kumulował największe ilości badanych metali. Niższe koncentracje metali stwierdzono w liściach mniszka pospolitego, a najmniejsze w igłach świerka.

7

Testing of selected phytoindicators for the environmental assessment of areas under various levels of pollution

Piotrowska K., Panek E.

Geomatics and Environmental Engineering

|

2012

|

Vol. 6, no. 4

73--81

EN

The aim of this paper was to determine the suitability of six plant species in biomonitoring of pollution from atmospheric trace metal deposition. Concentrations of Cu, Cd, Pb were determined in: mosses (Pleurozium schreberi, Polytrichum formosum), two years old needles of the Norway spruce (Picea abies), the common silver fir (Abies alba), the common larch (Larix decidua) and in leaves of the common white birch (Betula pendula). The material was collected in three different areas under various levels of pollution (Kraków Agglomeration; Spisz-Gubałów Foothills; Silesian Beskid). The highest concentrations of trace metals occurred in: the moss species Pleurozium schreberi: 6.17-10.83 mg Cu/kg d.w., 0.6-2.37 mg Cd/kg d.w., 7.0-27.17 mg Pb/kg d.w. and in the leaves of the common white birch: 4.82-15.33 mg Cu/kg d.w., 0.28-2.32 mg Cd/kg d.w., 1.33-5.41 mg Pb/kg d.w. In turn, the needles of the Norway spruce contain little amount of trace metals: 2.00-8.00 mg Cu/kg d.w., 0.07-0.45 mg Cd/kg d.w. and 0.17-3.83 mg Pb/kg d.w. The both moss species seem to be better biomonitors of atmospheric pollution in less polluted areas, because of higher elemental concentrations in most cases, especially in terms of an ability to accumulate Pb and Cu. However, the common white birch is a better bioacumulator of Cd. This species has similar accumulation abilities as the common larch. Both trees are good phytoindicators in the monitoring of highly contaminated areas. Spruce needles showed lower concentrations of trace metals than other species collected at the same site. However, all selected indicators are suitable for comparative studies on bioindication of urban and industrial air pollution.

PL

Celem niniejszej pracy było sprawdzenie przydatności sześciu gatunków roślin w biomonitoringu zanieczyszczeń pochodzących z depozycji metali śladowych. Określono zawartość Cu, Cd, Pb w: mchach (Pleurozium schreberi, Polytrichum formosum), drugim roczniku igieł świerka zwyczajnego (Picea abies) i jodły pospolitej (Abies alba), w igłach modrzewia europejskiego (Larix decidua) oraz w liściach brzozy brodawkowatej (Betula pendula). Materiał roślinny został zebrany na trzech obszarach, różniących się stopniem antropopresji (aglomeracja krakowska, Pogórze Spisko-Gubałowskie, Beskid Śląski). Najwyższe zawartości metali ciężkich stwierdzono w mchu Pleurozium schreberi: 6,17-10,83 mg Cu/kg s.m., 0,6-2,37 mg Cd/kg s.m., 7,0-27,17 mg Pb/kg s.m. oraz w liściach brzozy brodawkowatej: 4,82-15,33 mg Cu/kg s.m., 0,28-2,32 mg Cd/kg s.m., 1,33-5,41 mg Pb/kg s.m. Natomiast ww. pierwiastki były najsłabiej kumulowane przez igły świerka zwyczajnego: 2,00-8,00 mg Cu/kg s.m., 0,07-0,45 mg Cd/kg s.m. i 0,17-3,83 mg Pb/kg s.m. Obydwa gatunki mchów wydają się lepszymi bioindykatorami na obszarach mniej zanieczyszczonych, gdyż w tych roślinach wystąpiły wyższe koncentracje Pb i Cu niż w pozostałych gatunkach. Brzoza brodawkowata kumulowała największe ilości kadmu. Gatunek ten ma podobne zdolności bioakumulacyjne co modrzew europejski. Oba gatunki są odpowiednimi fitoindykatorami do oceny skażenia środowiska na terenach silnie zanieczyszczonych. Igły świerka pospolitego zawierają znacznie niższe ilości metali śladowych, w porównaniu do pozostałych gatunków. Wszystkie przebadane w tej pracy indykatory roślinne, mogą zostać wykorzystane w porównawczym monitoringu zanieczyszczenia powietrza pochodzenia antropogenicznego.

8

Efektywność solarnej suszarni osadów ściekowych w Żarach

Myszograj S., Panek E., Wołoszyn J.

Zeszyty Naukowe. Inżynieria Środowiska / Uniwersytet Zielonogórski

|

2011

|

Nr 142 (22)

15-24

PL

W artykule przedstawiono technologię solarnego suszenia osadów ściekowych w oczyszczalni ścieków w Żarach. Analiza 18 miesięcy pracy instalacji wykazała, że na skutek suszenia uzyskano 5-krotne zmniejszenie masy osadu. Średnie uwodnienie osadów wynosiło 12,3% na etapie rozruchu w 2009 r. Średnie uwodnienie osadów wysuszonych w 2010 r. wynosiło 34,1%, a po uwzględnieniu miesięcy, w których suszarnia przyjmuje osady, ale nie suszy - 50,5%. Zużycie energii elektrycznej w 2010 r. przez wszystkie hale suszarnicze wynosiło 20 628 kWh, co w przeliczeniu daje 32,4 kWh/tonę suszu i 13,83 kWh/tonę odparowanej wody. Sumaryczne zużycie energii elektrycznej przez hale suszarnicze w 2010 r. wynosiło 1,03% całkowitego zużycia energii i odpowiada w przybliżeniu ilości energii zużywanej przez oczyszczalnię w ciągu trzech dni eksploatacji.

EN

This paper presents the technology of solar drying of sewage sludge in wastewater treatment plant in Żary. Analysis of 18 months operation of the system showed that the effect of drying was achieved by 5-fold decrease by weight of sludge. The average moisture of the sludge was 12.3% at the start stage in 2009. Average moisture of the dried sludge in 2010 was 34.1%, and taking into account the months in which the drying takes deposits, but not dry - 50.5%. Electricity consumption in 2010 by all the drying halls was 20 628 kWh, which gives 32.4 kWh/tonne of dried and 13.83 kWh/tonne of evaporated water. Summary consumption of electricity by drying halls in 2010 was 1.03% of total energy consumption and was approximately equivalent to the amount of energy consumed by the plant within three days of operation.

9

Heavy Metal (Cd, Cr, Cu, Ni, Pb, Zn) concentrations in spruce Picea abies L. along the roads of various traffic density in the Podhale region, Southern Poland

Korzeniowska J., Panek E.

Geomatics and Environmental Engineering

|

2010

|

Vol. 4, no. 4

89-96

EN

The aim of the paper was to determine influence of traffic density on heavy metal concentrations (Cd, Cr, Cu, Ni, Pb, Zn) in two years needles of spruce Picea abies L. along the roads of various traffic density located in the Podhale region, Southern Poland. The samples of Picea abies L. were collected along two roads: heavily frequented main road no. 95 Kraków - Zakopane between Chabówka and Nowy Targ and a district road of low traffic density no. 1644 Łopuszna - Dursztyn, between villages Łopuszna and Nowa Biała. The samples were collected along five transects: three at the road no. 95 and two at the road no. 1644 at the following distances from the road: 5 m, 10 m, 50 m and 100 m. Generally, metal concentrations descended according to the increasing distances from the road. The highest concentrations were stated in case of Cu, Ni and Pb at the distance 5 meters from the road Chabówka - Nowy Targ (10,1 ± 1,3 µg Cu/g; 2,9 ± 0,2 µg Ni/g and 2,4 ± 0,6 µg Pb/g), and the lowest concentrations with exception of Cd were stated for both mentioned roads at the distance 100 meters. Traffic density influenced heavy metal concentrations in spruce Picea abies L. The differences in metal concentrations along two roads were presented by concentration coefficients, calculated as quotient of metal concentrations at the roads of various traffic density. The highest concentration coefficients at the distance of 5 m were stated for: Ni (2.6); Pb (2.4) and Cu (1.7) and the lowest for Cd (0.5), Cr (0.9) and Zn (0.8).

PL

W artykule przedstawiono wpływ natężenia ruchu samochodowego na zawartość metali ciężkich (Cd, Cr, Cu, Ni, Pb, Zn) w świerku pospolitym Picea abies L. Próbki świerka pospolitego (dwuletnie igły) zostały pobrane wzdłuż dwóch dróg: o wysokim natężeniu ruchu (Kraków – Zakopane na odcinku Chabówka – Nowy Targ) oraz o niskim natężeniu ruchu (Łopuszna – Dursztyn na odcinku Łopuszna – Nowa Biała). Transekty, w których pobrano próbki, usytuowane były prostopadle do osi jezdni, w czterech odległościach od drogi (5 m, 10 m, 50 m i 100 m). Zauważono prawidłowość, że w miarę oddalania się od drogi koncentracje metali ciężkich, z wyjątkiem Cd, zmniejszały się. Stwierdzono również, że natężenie ruchu samochodowego miało wpływ na zawartość metali w igłach świerka. Różnice w zawartości metali wyrażone za pomocą współczynników koncentracji, w odległości 5 m od drogi, osiągały najwyższe wartości w przypadku niklu (2,6) oraz ołowiu (2,4) i miedzi (1,7).

10

Ecological and landscape valuation of small water bodies in the selected municipalities of the Małopolska Province

Panek E., Bedla D.

Geomatics and Environmental Engineering

|

2008

|

Vol. 2, no. 4

59-68

EN

This paper contains value of functions and threats characteristic of small water reservoirs, not exceeding 1 hectare (29 objects situated in Krakow city). Among the most important functions of small water bodies the following were specified: biocoenotic, physiocoenotic, landscape. These sort of reservoirs are very susceptible to anthropogenic pressure. In this paper identified factors which provide to degradations and devastation water bodies in dynamically developing areas of city agglomerations Indicate the main reasons of devastation. Moreover indicate and proper protection of small water bodies, objects of the highest landscape and biological value.

PL

Praca zawiera ocenę funkcji oraz charakterystykę zagrożeń małych zbiorników wodnych, których powierzchnia nie przekracza 1 ha (29 obiektów w obrębie Krakowa). Wśród najważniejszych pełnionych przez oczka wodne funkcji są biocenotyczne, fizjocenotyczne i krajobrazowe. Zbiorniki te są bardzo wrażliwe na antropopresję. W publikacji zidentyfikowano czynniki, które powodują degradację i dewastację małych zbiorników wodnych na obszarze intensywnego rozwoju urbanizacji. Wskazano główne przyczyny tej dewastacji. Ponadto zaproponowano ochronę obiektów o najwyższych walorach krajobrazowych i przyrodniczych.

11

Bilansowanie ilości ścieków dopływających do oczyszczalni

Myszograj S., Panek E.

Gaz, Woda i Technika Sanitarna

|

2007

|

Nr 5

9-12

EN

Application of unit coefficients method for creating the balance of pollution and capacity of sewage reaching a sewage treatment plant. Direct measurements method applied for modernization works.

12

Metale śladowe i siarka w wybranych gatunkach roślin w Małych Pieninach

Panek E., Szczepańska M.

Gospodarka Surowcami Mineralnymi

|

2005

|

T. 21, z. 1

89-109

PL

Określenie zawartości metali śladowych i siarki w mchach, porostach, jak również w aparacie asymilacyjnym roślin naczyniowych jest powszechnie stosowaną metodą monitoringu oddziaływania zanieczyszczeń atmosferycznych na ekosystem. W czterech gatunkach roślin: świerk pospolity Picea abies, sosna zwyczajna Pinus silvestris, modrzew europejski Larix decidua oraz mech rokitnik Pleurozium schreberii z terenu Małych Pienin analizowane były zawartości siarki, cynku, kadmu i ołowiu. Zawartości metali śladowych wykazywały duże zróżnicowanie w zależności od pierwiastka, jak i gatunku i części analizowanej rośliny. Spośród czterech badanych gatunków najwyższe koncentracje metali stwierdzono w mchu rokitniku: 41,0-53,0 (średnio 46,0) μg/g Zn; 0,40-0,60 (średnio 0,48) μg/g Cd; 7,5-17,5 (średnio 10,5 μg/g) Pb; w pędach sosny zwyczajnej: 39,5-57,0 (średnio 50,3) μg/g Zn; 0,40-0,60 (średnio 0,50) μg/g Cd; 2,5-3,5 (średnio 3,2) μg/g Pb; w pędach świerka pospolitego: 45,5-82,0 (średnio 66,5) μg/g Zn; 0,20-0,50 (średnio 0,38) μg/g Cd; 8,0,-14,5 (średnio 11,17) μg/g Pb, a najniższe w igłach świerka pospolitego: 12,5-43,5 (średnio 30,0) μg/g Zn; <0,01-0,10 (średnio 0,07) μg/g Cd oraz 1,0-2,0 (średnio 1,3) μg/g Pb. Najwyższe koncentracje siarki stwierdzono w mchu rokitniku: 0,018-0,028 (średnio 0,020)% S oraz w igłach 0,050-0,099 (średnio 0,070)% S i pędach 0,042-0,053 (średnio 0,050)% S modrzewia europejskiego. Średnie koncentracje cynku, kadmu i ołowiu w pędach badanych roślin były większe niż w igłach, natomiast koncentracje siarki przeciwnie - były większe w igłach. Nie stwierdzono istotnych różnic w koncentracji poszczególnych pierwiastków w roślinach pomiędzy trzema stanowiskami badań. Porównując z danymi literaturowymi dla innych rejonów Polski południowej były one niskie.

EN

Chemical analysis of mosses as well as vascular plant leave is a commonly used method for monitoring the impacts of air pollutionon ecosystems. Four plant species including 3 vascular tree species (...) and one moss Pleurozium schreberii in the Małe Pieniny region were studied on accumulation of elemental sulphur, Zn, Cd and Pb. Concentrations of trace metals varied widely according to the type of metal, plant species and organs. Of all plants studied, the highest concentration of metals were found in moss Pleurozium schreberi: 41.0-53.0, average 46.0 μg/g Zn, 0.40-0.60, average 0.48 μg/g Cd, 7.5-17.5, average 10.5 μg/g Pb, in twigs of pine Pinus silvestris: 39.5-57.0, average 50.3 μg/g Zn, 0.40-0.60, average 0.50 μg/g Cd, 2.5-3.5 average 3.2 μg/g Pb and in twigs of spruce Picea abies: 45.5-82.0, average 66.5 μg/g Zn, 0.20-0.50, average 0.38 μg/g Cd, 8.0-14.5, average 11.17 μg/g Pb. The lowest concentrations were stated in case of spruce needles: 12.5-43.5, average 30.0 μg/g Zn, <0.01-0.10, average 0.07 μg/g Cd and 1.0-2.0, average 1.3 μg/g Pb, respectively. The highest sulphur concentrations were stated in moss: 0.018-0.028, average 0.020% S and in needles and twigs of larch: 0.050-0.099, average 0.070 and 0.042-0.053, average 0.050% S, respectively. Average Pb, Zn, i Cd concentration in twigs of all vascular plants were higher than in needles, and in the contrary, sulphur concentrations were higher in needles than those in twigs. There were no signiticant differences in elements concentrations in plants within three studied locations. However element concentrations found in the Małe Pieniny were lower than those, stated by other authors, for southem Poland.

13

Energy from renewable sources - general rules of environmental protection

Skrzypczak R., Panek E., Józefko U.

Polityka Energetyczna

|

2003

|

T. 6, z. 1

35-44

EN

The prospected development of renewable power industry in Poland - in relation to integration with European Union - invokes the reflection upon the development of unconventional energy acquisition meeting the requirements of the constitutional rule of sustainable development. This paper is an attempt to solve this problem in relation to Skierniewice region, located in the central Poland. In association with environmental conditions four land categories (N, S, L, S/L) were designated and the types of power plant (solar, wind, biomass, biogas and geothermal) were defined for each land category. In the case of geothermal waters the 3-step ecological preferences were proposed to indicate the location of geothermal power plants (a, b, g) alongside with protected or requiring protection natural environment areas and applying the data about resources available for exploitation (two objects - openings in Sierniewice and Mszczonow). The expected spatial demand for geothermal energy was taken into consideration and potential places of new power plants locations were indicated. Different technological solutions, including adapting the existing industrial infrastructure, also were suggested

PL

Przewidywany rozwój w Polsce energetyki odnawialnej, w związku z procesem integracji z Unią Europejską, skłania do zastanowienia się nad sposobem rozwijania energetyki niekonwencjonalnej w zgodzie z konstytucyjną zasadą zrównoważonego rozwoju. Niniejszy artykuł jest próbą rozwiązania tego problemu w odniesieniu do regionu skierniewickiego, położonego w centralnej Polsce. Wskazano tu cztery kategorie terenu (N, S, L, S(N)) i określono dla nich typy obiektów pozyskujących energię z nośników odnawialnych (energii: słonecznej, wiatru, biomasy, biogazu i geotermalnej) przy uwzględnieniu realiów środowiskowych. W przypadku wód geotermalnych zaproponowano trójstopniowe ekopreferencje dla lokalizacji ciepłowni geotermalnych (a, b, g) w odniesieniu do obszarów przyrodniczych chronionych lub wymagających ochrony oraz korzystając z danych o zasobach eksploatacyjnych tych wód (dwa obiekty reperowe - otwory w Skierniewicach i Mszczonowie). Uwzględniono także spodziewany przestrzenny popyt na energię geotermalną i wskazano miejsca potencjalnych nowych lokalizacji obiektów udostępniających tę energię. Zasugerowano również sposób skorzystania w nich z różnych rozwiązań technicznych, m.in. adaptujących istniejącą infrastrukturę techniczną.

14

Struktura użytkowania powierzchni ziemi w Karpatach Polskich w aspekcie zrównoważonego rozwoju

Józefko U., Kostuch R., Panek E.

Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie

|

2001

|

T. 1, z. 1

49--65

PL

Celem niniejszej pracy było przedstawienie obecnej struktury użytkowania ziemi w Karpatach oraz wskazanie kierunku przeobrażeń, które powinny być realizowane zgodnie z założeniami zrównoważonego rozwoju. Struktura użytkowania powierzchni ziemi w Karpatach Polskich nie uwzględnia zasad zrównoważonego rozwoju (ekorozwoju), gdyż nie jest dostosowana do warunków klimatyczno-glebowych i topograficznych tego obszaru, to jest wysokości nad poziomem morza oraz nachylenia zboczy. Zrównoważony rozwój będzie wymagał zmiany struktury użytkowania powierzchni ziemi co powinno zapobiec dalszej degradacji środowiska przyrodniczego w Karpatach Polskich. Proponuje się zmniejszenie powierzchni gruntów ornych z obecnych niemal 60% do około 30%. Na wysokości powyżej 800 m n.p.m. i nachyleniu zboczy powyżej 10° grunty orne nie powinny występować. Na zboczach o nachyleniu 10–20° winny występować użytki zielone, natomiast na zboczach o nachyleniu przekraczającym 20° powinien dominować las.

EN

This work was undertaken to show the present land use structure in the Carpathians and to point out eventual transformations, which should have taken place according to the rules of sustainable development. The paper describes climatic and soil conditions, land use structure and changes in land utilization. Land use structure does not fit to topographic, soil and climatic determinants, which results e.g. in the enhanced soil erosion. Agricultural lands cover 52.19 %, forests – 36.41 % and the remaining grounds, including waters and built up areas, 11.34 % of the area. Arable lands definitely dominate covering 59.93 % of agricultural lands. Meadows occupy 23.67 %, pastures – 14.66 % and gardens and orchards – 1.89 % of that area. There is a great differentiation between particular communes and counties in the land use structure. Spatial pattern of land use structure displays a zonal, parallel character. In the south, there is an intensively forested belt of land. It consists of areas of a severe climate, high and unavailable slopes of low population density. Northern part of the Carpathians neighbouring submontane dipping is of typical agricultural character. Land use structure in the Polish Carpathians does not consider the principles of sustainable development being not adopted to soil, climatic and topographic properties of the area i.e. to the altitude and slope inclination. Sustainable development would request changes in the land use, which should prevent from further degradation of the natural environment of the Polish Carpathians. It is proposed to restrict arable areas from the present 60 % to c. 30 %. At altitudes higher than 800 m a.s.l and on slopes steeper than 10°, arable lands should not be present at all. Slopes inclined between 10 and 20° should be covered by grasslands and those above 20° should be dominated by forests.

15

Zmienność mineralogiczna i petrograficzna piaskowców Beskidów Zachodnich pomiędzy pasmem Stożka i Czantorii w Beskidzie Śląskim a Jaworzyną Krynicką w Beskidzie Sądeckim

Panek E., Pawlikowski M.

Gospodarka Surowcami Mineralnymi

|

2001

|

T. 17, z. 3

53-71

PL

Celem pracy było rozpoznanie składu mineralnego piaskowców karpackich z sześciu odkrywek, zlokalizowanych pomiędzy przełęczą Kubalonka w Beskidzie Śląskim a doliną Czarnego Potoku w paśmie Jaworzyny Krynickiej w Beskidzie Sądeckim, w aspekcie ustalenia składu petrograficznego obszarów źródłowych z których te piaskowce powstały. Próbki pobrane ze zlokalizowanych w Beskidzie Śląskim profili nr I i II reprezentowały piaskowce istebniańskie. Pozostałe cztery stanowiska, usytowane w Beskidzie Żywieckim, Gorcach oraz Beskidzie Sądeckim, reprezentowały piaskowce magurskie. W każdym profilu pobrano trzy fragmenty skał z poziomu BC. Wykonano analizę mineralogiczną materiału. Piaskowce zawierają w zmiennych ilościach: kwarc, skalenie potasowe, plagioklazy, muskowit, biotyt, węglany, glaukonit, minerały ciężkie, okruchy skał osadowych, magmowych i metamorficznych, substancję organiczną oraz spoiwo. Różnice w udziale poszczególnych składników występują w obrębie tego samego profilu oraz pomiędzy profilami. Piaskowce istebniańskie średnio zawierają większe ilości okruchów skał metamorficznych i osadowych niż piaskowce magurskie. Piaskowce magurskie charakteryzują się natomiast wyższym udziałem kwarcu.

EN

The aim of the study was to determine mineralogical composition of carpathian sandstones in order to define petrographic composition of the source material areas. The mineralogical composition of the carpathian flysh sandstones collected in six sampling sites was established. The samples collected in the profiles no I and II in Beskid Śląski represent istebniańskie sandstones. The other four sampling sites were located in Beskid Żywiecki, Gorce and Beskid Sądecki and represent magurskie sandstones. Tree samples of rock material were collected in reach sampling profile from the BC horizon. The sandstones contain various amounts of quartz, potassium feldsarps, plagioclase, fragments of sedimentary, magmatic and metamorphic rocks, muscovite, biotite, carbonates, glauconite, heavy minerals, organic matter and binder. There are considerable differences in mineral composition of the sandstone samples taken from six profiles as well as from the same profile. The istebniańskie sandstones contain average higher amounts of metamorphic and sedimentary rocks than the magurskie sandstones. On the contrary, the magurskie sandstones contain higher amounts of quartz.