Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Ocena stanu zachowania drzewostanu w rezerwacie przyrody „Skarpa Wiślicka” na Pogórzu Śląskim

Chmura D., Szpyrka S., Beczała T.

Inżynieria Ekologiczna

|

2017

|

Vol. 18, nr 2

1--8

PL

Las „Skarpa Wiślicka” jest rezerwatem leśnym chroniącym pozostałość dawnej puszczy na terenie Wiślicy, stanowi także część obszaru obszaru NATURA 2000 (Cieszyńskie Źródła Tufowe kod PLH240001). Celem niniejszej pracy była waloryzacja drzewostanu tego chronionego obiektu. Spośród 23 stwierdzonych gatunków drzew, 11 objęto dokładnymi badaniami (232 losowo wybranych egzemplarzy). Dokonano pomiarów dendrometrycznych oraz oceniono ich stan sanitarny. Zwrócono również uwagę na obecność martwego drewna. W tym celu scharakteryzowano stan rozkładu 60 kłód zalegających na dnie lasu. Badania wykazały, że aż 69 drzew osiąga wymiary pomnikowe (obwód na wysokości pierśnicy). Najwięcej jest wiązu górskiego Ulmus glabra (25 okazów powyżej wymaganego 220 cm obwodu), a najmniej jesionu wyniosłego (2 powyżej 250 cm). Ponad 50% drzew odznaczało się uszkodzeniami; były to głównie ubytki kory, suche lub połamane konary. Ilość martwego drewna nie jest dostateczna. Wśród martwych kłód dominował 1 stopień stadium rozkładu (27 sztuk), natomiast średnia ważona to 2,93 stopnia w ośmiostopniowej skali. Podsumowując można stwierdzić, że liczba drzew zasługujących na objęcie ochroną w randze pomnika przyrody jest bardzo duża. Świadczy to o dobrej kondycji zbiorowisk leśnych na obszarze „Skarpy Wiślickiej”. Z kolei względnie mała ilość i niski średni stopień rozkładu martwego drewna prawdopodobnie wskazuje na wpływ gospodarki leśnej – jego częste usuwanie.

EN

The forest “Skarpa Wiślicka” is nature reserve that protects remnants of former primeval forest in the territory of Wiślica. It also is included in NATURA 2000 area (Cieszyńskie Źródła Tufowe code PLH240001). The aim of the present study was to valorization of treestand of this protected object. Amongst 23 observed tree species, 11 were studied in detail (232 randomly selected individuals). Dendrometry measurements, health tree were assessed. The attention was paid to presence of coarse woody debris as well. For the purpose of the latter decomposition stage was characterized. The studies demonstrated that as many as 69 individuals scored size for nature monuments (circumference and diameter at breast height). The elm Ulmus glabra prevailed (25 individuals have higher value than 220 cm of circumference) and the least abundant is ash Fraxinus excelsior (2 higher than 250 cm). More than 50% of trees were characterized by damages i.e. losses of bark, dried or broken branches. Amount of coarse woody debris is not enough. Amongst logs I degree of decomposition dominated (27 logs), whereas weighted mean is 2.93 in 8-degree scale. To sum up it can be concluded that the number of trees that deserve the protection of the rank of a natural monument is very high. It reflects favorable conditions of development of forest communities in the territory of “Skarpa Wiślicka”. While relatively small amount of dead wood and low mean degree of decomposition indicates the impact of forest management i.e. frequent removal of dead wood.

2

The errors in visual estimation of plants cover in the context of education of phytosociology

Chmura D., Salachna A.

Chemistry-Didactics-Ecology-Metrology

|

2016

|

R. 21, NR 1-2

75--82

EN

In vegetation science including phytosociology, visual estimates of plant cover and point method belong to the common field method to record species composition and their abundance. Two methods were compared: Braun-Blanquet scale and point method using Levy bridge. A group of students performed measurements in five plots belonged to an oak-hornbeam forest Tilio-Carpinetum. It was revealed that there is a very high discrepancy in a observed number of species. Total mean numbers obtained are 13.4 and 31.2 for point method and Braun-Blanquet method respectively. However, there is the significant positive and medium correlation between two methods in terms of estimation of abundance of species. It can be concluded that point-method is not suitable for study of forest floor vegetation. It can be merged with other methods. Due to many repetitive measures, it can be helpful in learning of recognition of species.

PL

W naukach o roślinności, w tym fitosocjologii, wizualne oszacowanie pokrycia roślin i metoda punktowa należą do częstych metod terenowych służących do odnotowania składu gatunkowego roślin i ich liczebności. Porównano dwie metody: skalę Braun-Blanqueta i metodę punktową z użyciem mostka (koziołka) Levy'ego. Grupa studentów na pięciu powierzchniach w lesie grądowym Tilio-Carpinetum przeprowadziła badania terenowe za pomocą obydwu metod. Stwierdzono duże rozbieżności między dwiema metodami w liczbie zaobserwowanych gatunków. Średnie liczby gatunków wynosiły 13,4 i 31,2 odpowiednio dla metody punktowej i metody Braun-Blanqueta, natomiast wartości pokrycia uzyskane obiema metodami są istotnie skorelowane. Można wnioskować, że metoda punktowa nie nadaje się do badania runa leśnego. Można ją łączyć z innymi metodami. Ze względu na wielość powtarzanych pomiarów może być pomocna w uczeniu się rozpoznawania gatunków.

3

New Stand of Invasive Neophyte Ambrosia artemisiifolia L. and Its Potential Reproduction

Csontos P., Angyal Z., Chmura D., Nagy J., Halbritter A., Tamás J.

Polish Journal of Ecology

|

2015

|

Vol. 63, nr 3

453--459

EN

A new stand, formed by some fifty individuals of Ambrosia artemisiifolia L., an invasive plant of alien origin, was discovered at the Katowice railway station (southern Poland), in 2011. Two years later, the stand (increased to more than 160 individuals in the meantime) was re-visited, phytosociological survey was made, and four soil cores (5 cm deep and 80 cm2 surface area, each) were taken for seed bank studies. The phytosociological sampling revealed 28 co-occurring vascular species, most of them representing hemicryptophyte and geophyte life forms. According to Ellenberg's values, the species pool indicated sunny (L7 and L8 species dominating) and semi-dry (mainly F4 species) habitat for the common ragweed population, whereas Zarzycki's soil granulometric data reflected coarse-grained soil. Albedo of the soil was lower than that of the vegetation thus sparsely vegetated sites were considered as heat accumulating microhabitats that might support establishment of the thermophilic A. artemisiifolia. During soil seed bank analysis a high number of naturally opened fruits (dehiscent achenes) were found (718.75 per m2) most probably indicating frequent germination in previous years. Greenhouse germination tests proved successful germination of 125 individuals per m2, which was considered enough to maintain the A. artemisiifolia stand at the station. The results call attention to a newly discovered, established population with increasing demography of A. artemisiifolia, a highly allergenic introduced weed of Poland.

4

Invasion of alien Solidago taxa into urban habitats: A study of selected towns in southern Poland

Chmura D., Dyba P., Kraj P., Peplińska N., Pilorz A., Roman M.

Chemistry-Didactics-Ecology-Metrology

|

2015

|

R. 20, NR 1-2

97--104

EN

In Poland there are three invasive species of the genus Solidago native to North America. In the years 2010-2015 field survey in five tows in Oswiecim Basin and its vicinity was performed which aimed to examine frequency, habitat preferences and basic parameters of populations of these species. Amongst invasive goldenrods S. canadensis (79 localities) and S. gigantea (74) prevailed in the study area and are much more frequent than S. graminifolia (8). Populations of goldenrods were not very abundant and did not occupy large area, however, there were populations exceeding 500 m2 and that had more than 500 ramets except for S. graminifolia which occur at low densities. The Canadian goldenrod S. canadensis tended to occur more frequently in ruderal and segetal habitats than S. gigantea whereas S. graminifolia was encountered only at fallows. Both S. gigantea and S. canadensis were reported to occur in wetland habitats and sometimes formed monospecific stands what prove negative influence on biodiversity.

PL

W Polsce występują trzy inwazyjne gatunki z rodzaju nawłoć Solidago rodzime dla Ameryki Północnej. W latach 2010-2015 przeprowadzono badania pilotażowe w pięciu miastach Kotliny Oświęcimskiej i w jej sąsiedztwie. Badania miały na celu określenie częstości występowania, preferencji siedliskowych i podstawowych parametrów populacji tych taksonów. Wśród inwazyjnych nawłoci przeważały: nawłoć kanadyjska S. canadensis (79 stanowisk) oraz nawłoć późna (n. olbrzymia) S. gigantea (74) nad nawłocią trawolistną S. graminifolia (zaledwie 8 stanowisk). Populacje nawłoci nie były liczebne i zajmowały niewielką powierzchnię, aczkolwiek występowały populacje przekraczające 500 m2 i mające więcej niż 500 pędów (ramet) z wyjątkiem S. graminifolia, która pojawiała się tylko w małej liczbie okazów. Nawłoć kanadyjska miała tendencję do występowania na bardziej ruderalnych i segetalnych siedliskach niż S. gigantea, podczas gdy S. gramifolia została odnotowana wyłącznie na ugorach. Zarówno S. gigantea, jak i S. canadensis zostały stwierdzone na siedliskach mokradłowych i czasami tworzyły jednogatunkowe płaty, co jest przejawem negatywnego wpływu na rodzimą różnorodność biologiczną.

5

Soils characteristics of forest phytocoenoses occupied by self-regenerating populations of quercus rubra in Silesian Upland

Chmura D.

Chemistry-Didactics-Ecology-Metrology

|

2014

|

R. 19, NR 1-2

109--117

EN

Northern Red Oak is a tree species native to North America. In Polish flora it has status of invasive plants. In the years 2008-2011 autoecological studies were conducted aiming at examination on what type of soils the species tends to regenerate ie appearance of seedlings in the vicinity of maternal trees. In total 250 phytosociological relevés and 100 soil samples (400 soil subsamples) were collected. It was observed that majority stands (almost 80%) of Northern Red Oak occupy sites very strongly acid and strongly acid. In reference to pH in KCl results are a little different, however, sites with soil very strongly acid (pH = 4.1-5.0) and stronly acid (pH < 4.1) also predominate. The investigated soils were typified by very low values of magnesium (< 10 mg/1000 g), phosphorus (< 3 mg/100 g) and potassium (< 7 mg/100 g). Total nitrogen in studied sites dominated in two the lowest classes (> 0.25%). The sites of Q. rubra are rich in organic carbon. Almost 50% of all sites covers two highest classes of concentration of this element ie 4.0-8.0% and > 8.0%. Soils where seedlings of Northern Red Oak were encountered, were characterized by humus medium for mezotrophic and eutrophic broad-leaved forests and mixed coniferous forests - more than 60% had ratio of carbon and nitrogen CN > 25. In several sites this ratio reached 50. The lower values in case of content of calcium and loss on ignition dominate. The studies showed that soils on which species grows and also spontaneously regenerates are typical for coniferous and mixed coniferous forests, however, in natural range Q. rubra is component of deciduous forests. It could be associated with the fact of more frequent introduction of Northern Red Oak into poorer sites than the consequence of its habitat requirements.

PL

Dąb czerwony Quercus rubra L. to gatunek północnoamerykański, introdukowany do Polski na początku XIX w. W polskiej florze ten gatunek drzewa ma status rośliny inwazyjnej. W latach 2008-2011 na obszarze Wyżyny Śląskiej prowadzono badania autoekologiczne m.in. w celu sprawdzenia, na jakich typach gleb gatunek ten ma tendencję do odnawiania się (tzn. w miejscach, gdzie pojawiają się siewki w sąsiedztwie drzew macierzystych). Zebrano ogółem ok. 250 zdjęć fitosocjologicznych oraz ok. 100 próbek glebowych. Stwierdzono, że pod względem odczynu gleby (pH w wodzie) stanowiska z dębem czerwonym prawie w 80% zajmują miejsca bardzo silnie kwaśne i silnie kwaśne. W stosunku do pH w KCl wyniki się różnią, ale wciąż przeważają miejsca o odczynie silnie kwaśnym (pH = 4,1-5,0) i bardzo kwaśnym (pH < 4,1) na korzyść tych pierwszych. Stanowiska z Q. rubra są zasobne w organiczne związki węgla. Prawie 50% stanowisk mieści się w dwóch ostatnich klasach zawartości tego pierwiastka, tj. 4,0-8,0% oraz > 8%. Azot ogólny wśród badanych miejsc dominował w niższej i średniej klasie (> 0,25%). Gleby, na których odnotowano siewki dębu czerwonego, charakteryzowały się humusem pośrednim dla mezotroficznych i eutroficznych lasów liściastych i mieszanych, a borów i borów mieszanych - blisko 70% stanowisk miało stosunek węgla do azotu > 25. Na kilku stanowiskach stosunek C/N był bliski 50. Badane gleby odznaczały się wyjątkowo niskimi zawartościami magnezu (< 10 mg/100 g), fosforu (< 3 mg/100 g) oraz potasu (< 7 mg/100 g). Około 69-90% wszystkich stanowisk znajdowało się w najniższej klasie. Badania pokazują, że gleby na jakich rośnie, a także spontanicznie odnawia się dąb czerwony są typowe dla borów i lasów mieszanych, natomiast w naturalnym zasięgu Q. rubra jest głównie składnikiem lasów liściastych. Może to być związane z tendencją do częstszego wprowadzania dębu na uboższe siedliska przez leśników niż odzwierciedlać jego rzeczywiste preferencje.

6

The importance of land use type in Fallopia (Reynoutria) japonica invasion in the urban environment

Chmura D., Nejfeld P., Borowska M., Woźniak G., Nowak T., Tokarska-Guzik B.

Polish Journal of Ecology

|

2013

|

Vol. 61, nr 2

379--384

EN

In total 273 stands of the invasive species Fallopia (Reynoutria) japonica in Oświęcim valley (southern Poland) were examined, in terms of cover, area, abundance, height and width of shoots, and presence of coexisting species. F. japonica occurred more frequently in wastelands and was the rarest in forests. Statistical analyses revealed some significant differences among habitats with particular traits. The most abundant populations, occupying the largest area, were recorded in wetlands and along railway lines. Populations were very diverse in terms of their percentage of flowering shoots within a particular type of habitat, however, the highest percentage was again observed in wetlands and along railways. In forests, gardens and in wastelands the contribution of flowering shoots was lower. The presence of accompanying species in the studied populations was generally low, most frequently stands of F. japonica were mono-specific with a slightly higher cover of accompanying species being recorded in F. japonica populations in forests. The highest proportion of the tallest shoots within a patch of F. japonica was observed in wetlands, while the lowest was in wastelands and in railways. The individuals with the thickest shoots were present in forests and wetlands and the thinnest in wastelands. Despite the simplified nature of the data collection the study demonstrated that F. japonica is more vigorous and forms larger stands occupying larger areas in some of the analyzed habitats. The study showed that in manmade habitats the considered species has favourable conditions for its development and further spread and this is of concern to conservationists and land managers as it can pose a threat to native biodiversity.

7

Seed mass variation in central European populations of invasive Impatiens glandulifera Royle

Chmura D., Csontos P., Sendek A.

Polish Journal of Ecology

|

2013

|

Vol. 61, nr 4

805--809

EN

Positive correlation between seed weight and germination capacity is common for the vast majority of species. It is also known that seed weight can vary along a latitudinal gradient. The seed mass of the invasive Himalayan balsam (Impatiens glandulifera), which is native to East Asia, was examined in relation to distinct geographical regions in Poland (Bielsko-Biala: N49°52′32″, E18°57′43″; Katowice: N50°12′8.3″, E18°57′26″; Tworków: N50°01′22″, E18°15′28”); Hungary (Rum: N47°06′41″, E16°50′45″; Rábahídvég: N47°03′54″, E16°44′59″) and Germany (Halle: N51°28′47″, E11°57′12″; Marburg: N50°48′32″, E8°46′31″). The study revealed that seed mass varied both among the countries and among specific populations within Poland and Germany. In Hungary, the 50 seed lots were the lightest 0.29 g and 0.31 g in respective localities and the heaviest in single populations in Poland – 0.61 g and in Germany – 0.57 g. In the present study, populations located more southwards had the lightest seeds in contrast to the commonly encountered pattern. Higher temperature, lower precipitation and as a consequence, a shortage of water can be crucial factors that affect the seed mass of I. glandulifera. Taking into account the lower frequency and abundance of the species in Hungary, the lower seed mass may probably contribute to the limited distribution range in this region.

8

Impact of alien tree species Quercus rubra L. on understorey habitat and flora: a study of the Silesian Upland (Southern Poland)

Chmura D.

Polish Journal of Ecology

|

2013

|

Vol. 61, nr 3

431--442

EN

One hundred and one stands of non-native red oak Quercus rubra L. were examined across various forest types with the objective to relate the influence of environmental variables on the abundance of this species and to characterise its impact on the species richness and proportion of functional groups of native plant species. Amongst randomly selected stands more than 50% were self-regenerating ones, i.e. seedlings were present. The cover of Q. rubra seedlings was positively correlated with light intensity (rs = 0.38, P <0.05) and negatively with the content of nitrogen (rs = –0.20, P <0.05) and loss on ignition (rs = 0.20, P <0.05) in soil. The cover of mature trees was positively correlated with the value of pH (rs = 0.22, P <0.05). Separate correlations with DCA scores of phytosociological relevés and the cover of red oak in each layer showed that the species influenced the floristic composition of forest vegetation. The cover of mature trees of red oak negatively affected both the number of understorey species (rs = –0.39, P <0.01) and the cover of shrubs (rs = –0.21, P <0.05) and herbaceous species (rs = –0.22, P <0.05). Q. rubra in the form of a mature tree had a negative influence on the cover of barochores, endozoochores and species of Grime’s CSR strategy. The cover of red oak’s seedlings was negatively correlated with the cover of annual species (rs = –0.21, P <0.05). Saplings of Q. rubra had a negative influence on the cover of dyszoochores (rs = –0.21, P <0.05) and was positively correlated with competitors (rs = 0.31, P <0.01), megaphanerophytes (rs = 0.27, P <0.05) and therophytes (rs = 0.25, P <0.05). The study showed that Q. rubra is a competitive species both as a mature tree and in the form of seedlings or small saplings and thus it can contribute to the reduction of biodiversity in forest communities.

9

The changes in managed fir forest in Beskid Mts due to forest management after 11 years

Chmura D., Salachna A, Bochenek W

Journal of Ecological Engineering

|

2013

|

Vol. 14, nr 1

1--6

EN

New phytosociological studies on permanent study plot (40 ´ 40 m) divided into 16 subplots in the managed forest were conducted in the upper part of basin of Bystrzanka (Beskid Niski Mts, SE Poland). The aim of the research was to determine the direction of changes in the Rubus hirtus-Abies alba community in the vicinity of the forest where forest management treatments are applied. It was recorded that the total number of species increased from 52 in 2000 to 80 in 2011. The DCA showed significant changes in species composition and the cover of species. Among others, the increase of forest edge species (epilobisation) and ruderal species (therophytization) and first of all the increase of meadow was observed. The structure of the community also changed; the mean cover of shrub species decreased.

10

The changes in managed fir forest in Beskid Mts due to forest management after 11 years

Chmura D, Salachna A, Bochenek W

Inżynieria Ekologiczna

|

2013

|

Nr 33

21--28

EN

The new phytosociological studies on permanent study plot (40 m x 40 m) divided into 16 subplots in managed forest were conducted in upper part of basin of Bystrzanka (Beskid Niski Mts, SE Poland). The aim of the research was to determine the direction of changes in the community Rubus hirtus-Abies alba community in the vicinity of forest where forest management treatments are applied.. It was recorded that total number of species increased from 52 in 2000 to 80 in 2011. The DCA showed significant changes in species composition and cover of species. Among others, the increase of forest edge species (epilobisation) and ruderal species (therophytization) and first of all the increase of meadow was observed. The structure of the community also changed; the mean cover of shrub species decreased.

PL

Przeprowadzono powtórne badania fitosocjologiczne na powierzchni stałej o wymiarach 40 x 40 m podzielonej na 16 poletek w lesie gospodarczym w górnej części zlewni potoku Bystrzanka niedaleko miejscowości Szymbark. Celem niniejszej pracy było określenie charakteru zmian w zbiorowisku Rubus hirtus-Abies alba w sąsiedztwie lasu gdzie prowadzone są prace leśne. Stwierdzono, że od 2000 r. nastąpił wzrost liczby gatunków z 52 do 80 w 2011. Analiza DCA wykazała znaczne różnice w składzie gatunkowym i pokryciu gatunków. Odnotowano m.in. wzrost udziału gatunków porębowych (epilobietyzacja) i ruderalnych (terofityzacja) oraz przede wszystkim duży wzrost udziału gatunków łąkowych. Struktura zbiorowiska uległa również zmianie; zmniejszyło się średnie pokrycie gatunków tworzących warstwę krzewów.

11

Nitrate reductase activity in chosen mosses: a case of study in skalny colliery waste tip

Krywult M., Salachna A., Chmura D., Żarnowiec J.

Chemistry-Didactics-Ecology-Metrology

|

2013

|

R. 18, NR 1-2

61--68

EN

Two species of mosses in relation to nitrogen metabolism were examined. This subject is little known in this group of plant. Investigations of nitrate reductase activity in green tissues of Brachythecium rutabulum (Hedw.) Schimp. and Atrichum undulatum (Hedw.) P.Beauv. were performed. The study was conducted in two localities: heavy contaminated waste tip Skalny located in Upper Silesia, and Blonia City Park in Bielsko-Biala which place was chosen as a control area. For both species high activity of the enzyme was detected. The nitrate reductase activity varied between 99 to 9093 nmol per g dry mass per hour for B. rutabulum and 265 to 5135 nmol per g d.m. per hour of nitrite synthesized for A. undulatum respectively on Skalny waste tip. In the control area the results varied between 747 to 1077 for B. rutabulum and 171 to 518 nmol per g d.m. per hour of nitrite synthesized for A. undulatum, respectively. The differences were statistically significant only between the two species but not between habitats probably due to high dispersion and small amount of replications. The levels of nitrate and nitrite in stream water in both areas were also measured. In the Skalny waste tip there were high and reached 1.66 mg dm-3 of nitrite and 65 mg dm-3 of nitrate, respectively. In the control area these amounts were lower and reach zero level for nitrite and 4.5 mg dm-3 of nitrate, respectively.

PL

Dwa gatunki mchów badano pod kątem asymilacji azotu. To zagadnienie jest mało poznane u tej grupy roślin. Przeprowadzono badania aktywności reduktazy azotanowej w zielonych tkankach Brachythecium rutabulum (Hedw.) Schimp. i Atrichum undulatum (Hedw.) P.Beauv. Badania zostały wykonane w dwóch miejscach: na hałdzie powęglowej Skalny na Górnym Śląsku i w parku w dzielnicy Błonia w Bielsku-Białej, które zostało wybrane jako miejsce kontrolne. Dla obu gatunków stwierdzono wysoką aktywność enzymu. Aktywność reduktazy azotanowej wahała się od 99 do 9093 nmol na g suchej masy na godzinę dla B. rutabulum i 265 do 5135 nmol na g suchej masy na godzinę azotynu syntetyzowanego u A. undulatum na hałdzie Skalny. W miejscu kontrolnym wyniki wahały się od 747 do 1077 dla B. rutabulum i 171 do 518 nmol na g sm/h u A. undulatum. Różnice były statystycznie znaczące tylko pomiędzy gatunkami, ale nie pomiędzy typem siedliska prawdopodobnie ze względu na wysoką dyspersję i małą liczbę powtórzeń. Zmierzono także poziom azotanów i azotynów w strumieniu wody w obu miejscach. Na hałdzie Skalny zawartość była wysoka i osiągnęła odpowiednio: 1,66 mg dm-3 azotynu oraz 65 mg dm-3 azotanu. W miejscu kontrolnym wartości te były niższe i osiągnęły odpowiednio poziom zerowy dla azotynów i 4,5 mg dm-3 dla azotanu.

12

Warunki występowania rosiczki okrągłolistnej (drosera rotundifolia l.)

Błońska A., Molenda T., Chmura D.

Inżynieria Ekologiczna

|

2012

|

Nr 29

7-16

PL

W pracy scharakteryzowano warunki występowania rosiczki okrągłolistnej (Drosera rotundifolia L.) w województwie śląskim. Wykazano duże zróżnicowanie warunków siedliskowych, w których występuje ten gatunek. Dotyczy to głównie odczynu podłoża, przewodności elektrycznej właściwej, ilości substancji rozpuszczonych, potencjału redox oraz zawartości azotanów i chlorków. Ma to odzwierciedlenie w składzie florystycznym fitocenoz, w których występuje rosiczka. Godne uwagi jest występowanie Drosera rotundifolia na antropogenicznych mokradłach o zupełnie innych właściwościach podłoża (m.in. gleby mineralne o stosunkowo wysokim pH, wyższa przewodność elektryczna właściwa i ilość substancji rozpuszczonych) niż na naturalnych torfowiskach.

EN

In this paper ecological conditions of the occurrence of Drosera rotundifolia were characterized in Silesian province. The study revealed that species grows in a wide variety of habitat conditions. It concerns pH, conductivity, amount of dissolved substances, redox potential and concentration of nitrates and chlorides. It is reflected in species composition of phytocoenoses, where sundew occurs. The occurrence of Drosera rotundifolia in anthropogenic wetlands is worth mentioning because they occupy substratum of quite different properties (among others, mineral soils of high pH, higher conductivity and higher amount of dissolved substances) when compared to natural mires.

13

Charakterystyka hydrograficzno - hydrochemiczna antropogenicznych mokradeł (na przykładzie obiektów w Starych Piaskowniach)

Molenda T., Błońska A., Chmura D.

Inżynieria Ekologiczna

|

2012

|

Nr 29

110-118

PL

W artykule przedstawiono charakterystykę hydrograficzno - hydrochemiczną antropogenicznych mokradeł rozwiniętych w starych piaskowniach. Wykazano, że wyrobiska po eksploatacji piasku podlegają spontanicznym procesom sukcesji prowadzącym do rozwoju antropogenicznych mokradeł. W początkowym okresie, dominującą rolę w zasilaniu mokradeł odgrywają wody podziemne. Dlatego też wody mokradeł inicjalnych cechuje wodorowęglanowowapniowy (HCO3- - Ca2+) typ wód i obojętny lub słabo alkaliczny odczyn. W późniejszych fazach sukcesji dominującą rolę w zasilaniu zaczynają odgrywać wody opadowe. Dlatego też mineralizacja malej a wody ulegają zakwaszeniu. Następuje zmiana typu hydrochemicznego na siarczanowo-wapniowy (SO42- - Ca2+).

EN

It was revealed that new wetlands are characterized by low mineralization and neutral pH of waters. Waters of older wetlands have lower mineralization and acid pH. It is associated with different types of wetlands. Wetlands in initial phases of succession are mainly supplied with underground waters. In further phase supply of precipitation waters it starts to dominate.

14

Effect of Industrial Waste Dumps on the Quality of River Water

Molenda T., Chmura D.

Ecological Chemistry and Engineering. A

|

2012

|

Vol. 19, nr 8

931-938

EN

Landfills are an important source of industrial pollution of surface and groundwater area in the vicinity of waste heaps. Hydrosphere pollution is mainly a consequence of the formation of leachate with high concentrations of toxic substances. In addition to substances considered as a typical toxic materials such as cadmium and lead, leaching water may contain high concentrations of other ions. These include the sulfates, chlorides and sodium. The paper presents the results of landfill leachate of colliery waste tip “Panewniki” located in the catchment of river Jamna (Mikolow). Post coal mine waters are characterized by very high electrical conductivity, which ranges from 7.5 to 8.3 mS cm–1 in the case of the first effluent and from 7.9 to 10.6 mS cm–1 in the case of the second effluent, respectively. Such high values of conductivity are caused by leaching of waste deposited in a heap. As a result of leaching process the increase of the concentration of individual ions also occurs. These can include sodium and chloride. The maximum sodium concentration may exceed the 2500 mg dm–3 and 560 mg dm–3 chlorides. Inflow of effluents into the river Jamna affects significant changes in water quality. The statistically significant differences in the concentrations of sodium and chloride in the waters above and below Jamny flow of leachate were demonstrated.

PL

W artykule przedstawiono wpływ składowiska odpadów przemysłowych na jakość wód rzeki Jamny. Wykazano, że wody odciekowe charakteryzuje bardzo dużą konduktywnością elektryczną oraz wysokim stężeniem jonów SO42-, Cl- , Na+ oraz K+. Jest to następstwo ługowania zdeponowanych na składowisku odpadów. Dopływ odcieków do rzeki Jamny powoduje wzrost konduktywności elektrycznej jej wód oraz stężenia jonów SO42-, Cl- oraz Na+. Tym samym składowiska odpadów przemysłowych stanowią trwałe ognisko zanieczyszczenia wód powierzchniowych.

15

Seasonal Changes in Selected Physicochemical Parameteres of Saline Water Bodies (Case Study of Retention--Dosing Reservoir “Brzeszcze”)

Molenda T., Chmura D.

Ecological Chemistry and Engineering. A

|

2011

|

Vol. 18, nr 2

225-234

EN

The paper presents results of physicochemical parameters (temperature, pH, conductivity, salinity, oxygenation, oxydation reaction potential, turbidity) in man-made water body. The conducted studies indicated that anthropogenic saline reservoirs are typified by specific limnic processes. It concern especially myctic processes, which are distinctly different from those known from fresh water lakes. The “Brzeszcze” reservoir is of bradymictic type, characterized by advantage of stagnation over mixing. Differences in conductivity between bottom and surface waters within 3 meters varied from 5.4 mS cm–1 to 11.8 mS cm–1. The waters were also characterized by large decrease in oxygenation with depth and between seasons from more than 22 to ca 1 mg O2/dm3. The hydrological situation in “Brzeszcze” is to the some extent similar an estuary. The movement of waters is determined by the process called “anthropomixing”. Another unusual feature was high short-term changes within 5 minutes in conductivity and turbidity probably associated with waving caused by wind.

PL

Praca przedstawia wyniki badań parametrów fizykochemicznych wód (temperatura, pH, konduktywność (przewodnooeć), zasolenie, natlenienie, zawartość chlorofilu a, mętność) w zbiorniku pochodzenia antropogennego. Przeprowadzone badania wykazały, że antropogenne słone zbiorniki wodne charakteryzują się specyficznymi procesami limnicznymi. Dotyczy to w szczególności procesów miksji, które są zupełnie inne niż w naturalnych akwenach wodnych. Zbiornik retencyjno-dozujący „Brzeszcze” należy zaliczyć do typu bradymiktycznego o przewadze stagnowania nad mieszaniem. Różnice w konduktywności pomiędzy przydennymi a przypowierzchniowymi wodami w obrębie 3 metrów głębokości wahają się od 5,4 mS cm–1 do 11,8 mS cm–1. Wody charakteryzowały się również silnym spadkiem natlenienia wraz z głębokością i między porami roku z ponad 22 mg O2/dm3 do około 1 mg O2/dm3. Sytuację hydrologiczną w zbiorniku „Brzeszcze” można w pewnym sensie porównać do tych, jakie panują u ujścia rzek do mórz. W zbiorniku tym występują specyficzne procesy ruchu wód, które można by określić jako antropomiksja. Inną niezwykłą cechą są krótkookresowe, zachodzące w ciągu 5 min, duże zmiany konduktywnooeci i mętności, związane prawdopodobnie z falowaniem wywołanym przez wiatr.

16

Flowering and generative reproduction in isolated populations of endangered species Carlina onopordifolia Bessr (Asteraceae) in Poland

Denisiuk Z., Chmura D., Adamski P.

Polish Journal of Ecology

|

2009

|

Vol. 57, nr 1

89-97

EN

Carlina onopordifolia is longlived monocarpic perennial plant, which reproduces only generatively, however, it flowers and fruits only once in lifespan (10-20 yrs) and after seeds development it dies. Due to this type of reproduction the abundance of population depends on amount of produced seeds, moreover the plant flowers more abundantly every 2-3 years. The plant is highly specialized in respect to habitat and micro-climate conditions. It grows on calcareous and sun-heated slopes, where xerothermic grasslands grow with contribution of species typical for steppe vegetation. In Poland it is a very rare species known only from seven isolated natural stands in south and east part of the country. Differences and year-to-year fluctuations in the frequency and the abundance of generative and vegetative specimens in natural stands were studied in 2006 and 2007 years. The regional differences in leaf rosette size and size of inflorescences were examined. The abundance of population in all stands increased from ca. 13600 plants in 2006 to ca. 31950 in 2007. The G test revealed significant decrease in frequency of flowering plants vs. barren plants between the years in four of all seven stands. The significant differences in mean diameter of leaf rosettes (45; 49; 52 cm) and mean diameter of anthodium of generative specimens (7.17; 7.74; 8.27 cm) were observed in three the most geographically distinct and the most abundant populations. The mean values of leave rosette (44.20; 49.31 cm) and sizes of anthodiums (6.05; 7.61 cm) also changed significantly between the years 2006 and 2007, respectively for all data. It can be concluded that in all stands of the thistle in Poland the synchronization of blooming phase takes place. The observations implicate conclusions important for practice of monitoring which must be conducted at least for two vegetative seasons covering the whole phenology of the species in order to prevent the artifacts.

17

Environmental repercussion of subsidence reservoirs reclamation

Sierka E., Molenda T., Chmura D.

Journal of Water and Land Development

|

2009

|

no. 13a

41-52

EN

Subsidence basins filled with water are being formed above exploitation fields also in woodland areas leading to changes in water relations simultaneously affecting creation of environmental islands characterized by higher biodiversity in comparison with adjacent areas. Unfortunately, these types of water reservoirs from the legal point of view are considered mining damage and should thus be reclaimed. Reclamation usually consists in gravitational drainage and filling up with barren rock, appropriate relief forming and afforestation. So performed reclamation practices lead to negative effects both within the subsidence and in adjacent areas. The objective of this work was to determine the impact of reclamation based on filling subsidence with barren rock on changes in hydrology and biodiversity of nearby forest communities. For the purpose of the study two objects were selected: the existing water body and former water reservoir - at present filled with barren rock. Both are situated in Śląskie voivodship (the territory of Mysłowice and Katowice). Within the two objects, hydrological studies at two sampling points in each of the objects and vegetation sampling were performed. The DCA of 12 transects (6 in each object) and statistical analyses of vegetation showed differences between two objects in species composition, especially due to higher abundance and coverage of invasive and expansive species in reclaimed areas. Chemical analyses showed high contamination of surface waters (by e.g. SO4²-, Cl-, Na+) caused by waste deposition in barren rock and the negative effect of coal mine waters supplying the area of reclaimed reservoir.

PL

Niecki osiadania wypełnione wodą tworzą się nad polami eksploatacyjnymi również na terenach leśnych, zmieniając poważnie warunki hydrologiczne a równocześnie przyczyniając się do powstania wysp środowiskowych o znacznie większej różnorodności biologicznej niż tereny sąsiadujące. Niestety tego typu zbiorniki wodne z punktu widzenia prawa są szkodami górniczymi i podlegają procesom naprawczym, polegającym najczęściej na grawitacyjnym odwodnieniu niecki a następnie jej wypełnieniu skałami płonnymi, odpowiednim ukształtowaniu rzeźby terenu i najczęściej posadzeniu lasu. Tak prowadzone prace rekultywacyjne pociągają za sobą (paradoksalnie) szereg negatywnych skutków, zarówno w obrębie samej niecki jak i obszarach przyległych. Celem prezentowanej pracy jest określenie wpływu rekultywacji zbiornika, powstałego w niecce osiadań, przez zasypanie skałą płonną na zmiany warunków hydrologicznych oraz różnorodność biologiczną sąsiadujących zbiorowisk leśnych. W prezentowanej pracy dane florystyczne gromadzono na terenie zasypanego zbiornika, zlokalizowanego na terenie miasta Mysłowice (woj. śląskie) i zbiorowiska leśnego w jego sąsiedztwie. W obrębie zbiornika szczegółowo scharakteryzowano warunki hydrologiczne. Wykonano spisy gatunków roślin naczyniowych z ich procentową wyceną w skali 0%, 10%, 20%, ..., 100% w obrębie wyznaczonych reprezentatywnych powierzchni badawczych, zarówno na terenie byłego zbiornika, jak i w sąsiadującym zbiorowisku leśnym. Różnice w różnorodności gatunkowej, udziale grup ekologicznych gatunków roślin przeanalizowano testem nieparametrycznym Kruskalla-Walisa i post-hoc Conovera, natomiast związek z warunkami siedliskowymi sprawdzono analizą korelacji sumy rang Spearmana i metodami analizy gradientowej (DCA). Wyniki badań wskazują na negatywny wpływ procesów rekultywacji technicznej zbiorników powstałych w nieckach osiadań na różnorodność biologiczną, mający wyraz w składzie gatunkowym - obecność gatunków obcego pochodzenia. Również z punktu widzenia hydrologii zasypanego skałą płonną zbiornika ten typ rekultywacji prowadzi do wysokiego stopnia zmineralizowania oraz podwyższonego stężenia siarczanów, chlorków oraz jonów sodu.

18

The slope aspect affects the heterogeneity and growth of ground vegetation in deciduous temperate forest

Chmura D.

Polish Journal of Ecology

|

2008

|

Vol. 56, nr 3

463-470

EN

The species richness, H' and D' diversity and evenness J in southwestern- and northeastern-facing slopes were compared and height of twelve herbaceous plant species was measured five times during vegetation season in old-growth beech forest. The opposite slopes chosen for studies were similar in relation to slope inclination, type of soil, species composition and canopy cover. Two study plots 60 m[^2] encompassing two rows of 1- by 2-m 15 rectangular quadrates[^2] were established. The study revealed that northern slopes were characterized by significantly lower mean species diversity (H' = 0.82; D' = 0.47) compared to southern slopes (H' = 1.2; D' = 0.59), similar evenness (ca. J = 0.72) and higher heterogeneity with respect to spatial structure using Euclidean distance and range of DCA scores of quadrates of plots. Two-way ANOVA yielded significant differences of effect of slope aspect (P <0.001) and period of time (P <0.01) on average vegetation height. Nevertheless, interaction of time and aspect turned out to be insignificant. The highest mean values of height of plants were observed at the end of July and the end of June. Generally plants growing on north-facing slope were taller and had higher cover than those growing in southern sloped forest. This can be the result of lower species diversity on northeastern slope which favours development of individual species in conditions of weak interspecific competition and stronger intraspecific interactions.

19

Changes in mixed coniferous forest (Querco roboris - Pinetum) as a result of forest economy in the Silesian Upland

Sierka E., Chmura D.

Zeszyty Naukowe. Inżynieria Środowiska / Uniwersytet Zielonogórski

|

2004

|

nr 131(12)

327-334

EN

In the present paper the results of the phytosociological studies on mixed coniferous community Querco-roboris Pinetum in the Silesian Upland were shown. Different types of plant community disturbances were observed, caused by various forms of forest economy and these are: impoverishment of floristic composition, decrease of species diversity, monotypization, pinetyzation, fruticetyzation, geranietyzation, neophytization and cespityzation.

PL

W prezentowanym artykule przedstawiono wyniki badań fitosocjologicznych prowadzonych w zbiorowisku boru mieszanego Querco roboris - Pinetum obszaru Wyżyny Śląskiej. Stwierdzono występowanie licznych form degeneracji zbiorowiska, spowodowanych różnymi typami gospodarki leśnej i są to: zubożenie składu gatunkowego, spadek różnorodności gatunkowej, monotypizacja, pinetyzacja, fruticetyzacja, geranietyzacja, neofityazacja, cespityzacja i eurytopizacja.

20

Morska trawa i natrętny azjata - dwa "chwasty" leśne

Sierka E., Chmura D.

Problemy Ekologii

|

2004

|

R. 8, nr 5

250--256

PL

Zaburzenia równowagi ekologicznej w zbiorowiskach leśnych, powstałe na skutek działalności człowieka prowadzą m. in. do nadmiernego rozprzestrzeniania się gatunków o cechach inwazyjnych. W prezentowanym artykule autorzy, na przykładzie dwóch gatunków roślin (Carex brizoides i Impatiens parviflora), wskazują czynniki, jakie sprzyjają wkraczaniu roślin ekspansywnych do zbiorowisk roślinnych jak i mechanizmów, dzięki którym często całkowicie opanowują warstwę runa zbiorowisk leśnych (najczęściej lasów grądowych i borów mieszanych). Skutki wkraczania na nowe obszary zarówno gatunku rodzimego (turzyca drżączkowata) jak i obcego geograficznie (niecierpek drobnokwiatowy) wydają się być podobne i generalnie prowadzą do zmniejszenia różnorodności biologicznej zbiorowisk leśnych.

EN

Disturbances of ecological balance in woodland communities resulted from human activity lead to excessive spread of invasive species. In the paper, exemplified by two plant species (Carex brizoides and Impatiens parviflora), authors shows which factors encourage penetration of expansive species into plant communities as well as which mechanisms let them completely dominate herb layer (of hornbeam and mixed coniferous species, the most frequently). Effects of penetration and spread in new areas of both native species (sea grass) and alien one (small balsam) seem to be similar and generally result in a decrease of biodiversity.