Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Late Glacial and Holocene evolution of the estuarine section of the Nida River

Kalicki Tomasz, Biesaga Piotr

Folia Quaternaria

|

2023

|

nr 91

39--61

EN

Based on the results of detailed geological-geomorphological studies, old maps from the past 200 years, and historical data, the paper is the first to present the structure of the valley floor in the estuary of the Nida River, an upland tributary of the Vistula, and discuss changes in the development and course of their channels. The aim of the study was to grasp the importance of local factors, both natural (palaeogeographical, lithological and tectonic) and anthropogenic, in the morphogenesis of this section, where a relatively small upland stream crossed in the medieval and modern periods by important overland and water routes of the Polish-Lithuanian Commonwealth flows into the Vistula River, which is ten times larger. The discussed section is not deltaic in character. The branching of the Nida into several simultaneously functioning outlet arms may have been caused by the blocking of outflow from the valley during floods and the drainage of the flood waters at the valley mouth in several directions, via channels both permanent and periodic. Changes in the numbers and locations of the Nida estuaries in recent centuries have both natural and anthropogenic causes. The interaction between the main stream and its many-times smaller tributary in the studied section has resulted in a complex mosaic of forms and cut-and-fills of both streams, but with the Vistula playing the dominant role. The cut-and-fills of the Vistula “enclose” the Nida alluvium inside its valley on the Winiary-Nowy Korczyn line, while the cutand-fills of the Nida only occur in a very narrow strip under the edge of the terrace. The Nida followed abandoned channels of the Vistula on Holocene cut-and-fill IIA, flowing parallel to the Vistula for 9 km. The floor of the Nida Valley lacks Holocene mineral-organic and mineral sediments, characteristic of other upland tributaries from loess areas. The regulation of the Vistula in the mid-19th century and the Nida in the first half of the 20th century fixed the courses of the rivers, completely changing the sedimentation regime in the estuarine section of the Nida, where backflow and associated sedimentation of fine-grained deposits occurred.

2

Makro- i mikrożużle w aluwiach równiny zalewowej Kamionki koło Jędrowa (Góry Świętokrzyskie) jako wskaźnik dawnej działalności metalurgicznej

Przepióra Paweł, Kalicki Tomasz, Houbrechts Geoffrey

Landform Analysis

|

2022

|

Vol. 41

69--83

PL

Kamionka jest rzeką trzeciego rzędu i prawostronnym dopływem Kamiennej (Wyżyna Kielecka). W całej zlewni w ramach Staropolskiego Okręgu Przemysłowego rozwijał się przemysł metalurgiczny oraz młynarski. Młyn w Jędrowie (Suchedniów) jest jednym z niewielu obiektów na terenie Staropolskiego Okręgu Przemysłowego, który zachował się w dobrym stanie, włączając w to również pozostałości wciąż widocznej w rzeźbie infrastruktury hydrotechnicznej m.in. dawnej kuźnicy. Dotychczasowe badania w zlewni wykazały występowanie licznych śladów działalności metalurgicznej zachowanych w osadach równiny zalewowej Kamionki oraz dawnych stawów przemysłowych. Większość pozostałości po kuźnicy działającej w miejscu obecnego młyna reprezentuje żużel występujący m.in. w osadach jeziornych oraz na pobliskiej hałdzie. Wskaźnikiem średniowiecznego, a zwłaszcza nowożytnego hutnictwa na badanym stanowisku są również znajdowane w aluwiach węgielki drzewne datowane na ostatnie stulecia. Uzyskane wyniki potwierdzają liczne materiały historyczne opisujące dzieje tego miejsca. Oprócz makroskopowych fragmentów żużla odkryto również mikrosferulki występujące w aluwiach, które są produktem kucia żelaza w kuźnicy. Analiza z wykorzystaniem metody separacji magnetycznych sferulek żelaza (Magnetic Spherule Separation), dotychczas z powodzeniem stosowana była na rzekach ardeńskich. Po raz pierwszy użyto jej w badaniach rzek Gór Świętokrzyskich, w tym Kamionki w pobliżu Jędrowa. Separacja i pomiar tych artefaktów pozwala określić m.in. tempo akumulacji osadów pozakorytowych. Makro- i mikrożużle tworzą wyraźną warstwę przemysłową, która świadczy o akumulacji tych osadów w okresie funkcjonowania kuźnicy lub krótko po jej wygaszeniu. Zestawienie tych wyników z materiałami historycznymi pozwala na ustalenie wieku aluwiów oraz umożliwia rozpoznanie ewolucji równiny zalewowej w ostatnich stuleciach.

EN

Kamionka is a 3rd order river and right tributary of the Kamienna (Kielce Upland). The metallurgical and milling industries developed in the entire catchment within the Old-Polish Industrial District area. The water mill in Jędrów (Suchedniów) is one of the few this kind of facilities in the Old-Polish Industrial District, which has been preserved in good condition, including the remains of the hydrotechnical infrastructure i.e., of former forge, still visible in the relief. Previous research in the catchment area has shown many metallurgical activity traces in the Kamionka floodplain and former industrial ponds sediments. Most of the remnants of the forge operating at the present water mill site are slag deposited i.e., in lacustrine sediments and on a nearby embankment. The indicator of the Medieval and especially modern metallurgy activity in the study area are charcoals found in the floodplain alluvia dating to the last centuries. The results are confirmed by many archival materials presenting the history of this place. Besides the macroslag fragments, a microspherules are also discovered in alluvia’s, which are the product of iron smelting in the forge. The analysis using the Magnetic Spherule Separation method, has been so far successfully apply on the Ardennes rivers. For the first time, now it was used in the rivers of the Holy Cross Mountains region, including Kamionka River near Jędrów. The separation and measurement of these artefacts allows determining, i.e., the intensity of overbank sediments accumulation. Macroand microslags create a distinct industrial layer, which proves the accumulation of these deposits during forge operation or shortly after its shutdown. The comparison of these results with historical materials allows determining alluvium age and recognition of the floodplain evolution in the last centuries.

3

Luminescencyjne datowania w badaniach geoarcheologicznych

Kalicki Tomasz, Głuszewski Wojciech, Frączek Marcin, Przepióra Paweł

Postępy Techniki Jądrowej

|

2021

|

z. 3

34--41

PL

W artykule omówiono wyniki kilku interdyscyplinarnych geologicznych datowań wykonanych metodami optycznymi. Wiek starszych osadów, głównie plejstoceńskich określono za pomocą termoluminescencji (TL). Młodsze holoceńskie osady datowano z wykorzystaniem optycznie stymulowanej luminescencji (OSL). Na przykładzie osadów mineralnych zawierających kwarc wyjaśniono podstawy obu technik datowania. Często są one stosowane naprzemiennie, w zależności od materiału i jego szacowanego wieku. Metoda OSL rekomendowana jest do badania próbek na stanowiskach archeologicznych. W obu technikach analitycznych mierzy się wielkości dawek pochłoniętych naturalnego promieniowania jonizującego. Zwrócono uwagę na znaczenie laboratoryjnych źródeł promieniowania gamma w wyznaczaniu krzywych kalibracji.

EN

The article discusses the results of several interdisciplinary studies on the dating of geological sediments with optical methods. The age of older sediments, mainly Pleistocene ones, was determined by thermoluminescence (TL). Younger Holocene sediments were dated using optically stimulated luminescence (OSL). The basics of both methods of dating sediments containing quartz are explained. The OSL method is successfully used to determine the age of mineral sediment in archaeological sites. The basis of both analytical techniques is the measurement of the amount of absorbed doses of natural ionizing radiation. Also the importance of laboratory gamma radiation sources used for the determination of calibration curves has been emphasized.

4

Zróżnicowanie i zmiany rzeźby terenu historycznego pola górniczego na Osicowej Górze k. Stąporkowa (NW obrzeżenie Gór Świętokrzyskich)

Kusztal Piotr, Pabian Grzegorz, Kalicki Tomasz, Nowak Ewa, Przepióra Paweł

Przegląd Geologiczny

|

2020

|

vol. 68, nr 2

127--134

EN

As a result of historical human interference in the natural environment (iron ore mining) of the Osicowa Góra hill area, there are very clear relief transformations, whose location reflects the occurrence of minerals (the geological structure). Geomorphological forms, co-creating the post-industrial relief, are of various sizes, concentrations, arrangements and ages. They are susceptible to the impact of exogenous processes. Their secondary transformations are highly dynamic.

5

Historical and contemporary transformations of the hydrographic confluence at Sielpia

Fularczyk Karolina, Kalicki Tomasz, Kusztal Piotr

Folia Quaternaria

|

2020

|

nr 88

41--62

EN

Making use of the cartographic-geomorphological method, a case study of the hydrographic confluence at Sielpia made it possible to identify changes in the river and hydrographic networks connected with the development and decline of the Old Polish Industrial District, whose functioning relied on the use of hydropower in iron metallurgy. The formation and disappearance of artificial industrial reservoirs and canals, the drainage networks, and the appearance of catastrophic flash floods as a result of failures of hydrotechnical structures have been reflected in cartographic materials, land relief, and sediments.

6

Secular and catastrophic processes reflected in sediments of the Suchedniów water reservoir, Holy Cross Mountains (Poland)

Przepióra Paweł, Kalicki Tomasz, Aksamit Michał, Biesaga Piotr, Frączek Marcin, Grzeszczyk Paulina, Malęga Emanuela, Chrabąszcz Mariusz, Kłusakiewicz Edyta, Kusztal Piotr

Geologos

|

2019

|

Vol. 25, No. 2

139--152

EN

The Suchedniów water reservoir is located in the central section of the River Kamionka in the northern part of the Holy Cross Mountains of central Poland. This area once belonged to the Old Polish Industrial District that, during the Middle Ages, was very intensively developed by iron metallurgy. Many forges and mills along the rivers used water power, which led to the construction of an anthropogenic, small-scale water retention system. At the beginning of the twentieth century many of these reservoirs were drained after the collapse of metallurgical activities. The present-day reservoir was built in 1974 and drained in 2017. Research into the drained basin has documented various forms and sediments, some of which record present-day depositional processes (fire proof clay layer, inland fan delta), while others represent the historical period (lacustrine sediments of older reservoirs). Traces of catastrophic events have been preserved as well; an assemblage of megaripples marks the sudden drainage caused by a dam break in 1974.