Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Why houses of former manor farm workers in Greater Poland need to be protected

Gubańska R.

Architektura Krajobrazu

|

2016

|

nr 1

86--97

EN

This paper undertakes the subject of protection of the houses of manor farm workers preserved in the rural landscape of Greater Poland. Residential buildings of the former manor farm hands since the beginning of their existence had had a significant effect on creating the image of a Greater Poland village. This resulted both from their distinctive architectural design, as well as their specific location in rural layout systems. Their specific architecture is the result of a modular interior layout (regardless of the number of apartments located in one building), and their location – of their function performed in the structures of the manor. Unfortunately, the unique and picturesque at the same time “little streets” flanked on one or both sides with houses of the former farmhands are now with every single day losing their original appearance. This condition is commonly caused by modernization works carried out in individual dwellings, as well as insulation works conducted on a large scale in recent years. As a result of this type of action most of the architectural detail becomes obscured or is completely removed. In order to avoid further destruction of the historical architectural substance it is imperative to develop as soon as possible the principles of conduct during renovations at studied group of architectural objects and take actions aimed at raising the awareness of their inhabitants. The main aim of this study is to draw attention to the contemporary dangers threatening the study group of buildings, frequently resulting from the ignorance of their current users, but above all to preserve the buildings of historical value in their best possible condition so that for decades they can give testimony to the rural cultural heritage in situ in villages of Greater Poland.

PL

Praca podejmuje temat ochrony folwarcznych domów pracowniczych zachowanych w krajobrazie wsi wielkopolskiej. Budynki mieszkalne dawnej służby folwarcznej od początku swojego istnienia wpływały znacząco na kreowanie wizerunku wielkopolskiej wsi. Wynikało to zarówno z ich charakterystycznego opracowania kostiumu architektonicznego, jak i specyficznego umiejscowienia w układach ruralistycznych. Swoista architektura jest wynikiem modułowego rozplanowania wnętrz (niezależnie od liczby mieszkań znajdujących się w jednym obiekcie), a lokalizacja – pełnionej funkcji użytkowej w strukturach folwarcznych. Niestety, specyficzne, a jednocześnie malownicze „uliczki” obudowane jedno- lub dwustronnie domami dawnej służby folwarcznej z każdym dniem coraz bardziej zatracają swój pierwotny wygląd. Stan taki jest spowodowany powszechnie przeprowadzanymi pracami modernizacyjnymi poszczególnych lokali mieszkalnych, a w ostatnich latach wzmożonymi termoizolacjami budynków. W efekcie tego typu działań większość detali architektonicznych zostaje zasłoniętych albo całkowicie usuniętych. W celu uniknięcia dalszego niszczenia historycznej substancji architektonicznej należy jak najszybciej opracować zasady postępowania obowiązujące w trakcie remontów na omawianej grupie obiektów i podjąć działania uświadamiające ich mieszkańców. Zasadniczym celem pracy jest zwrócenie uwagi na współczesne niebezpieczeństwa zagrażające omawianej grupie budynków, często wynikające z nieświadomości jej obecnych użytkowników, ale przede wszystkim na zachowanie domów o wartościach historycznych w jak najlepszym stanie, aby przez kolejne dziesięciolecia stanowiły świadectwo wiejskiego dziedzictwa kulturowego in situ we wsiach Wielkopolski.

2

Latarnie morskie w krajobrazie kulturowym polskiego wybrzeża

Gubańska R., Gubański J.

Logistyka

|

2015

|

nr 4

1653--1659, CD2

PL

Latarnie morskie (LM) będące ważnymi i charakterystycznymi elementami współtworzącymi przestrzeń kulturową nabrzeży, silnie akcentują interakcje między człowiekiem a środowiskiem, oddziałując przy tym na otoczenie w wielopłaszczyznowy sposób. Postrzegane przez wielu jako fascynujące obiekty architektoniczne, o interesujących rozwiązaniach konstrukcyjnych i technicznych, stanowią świadectwo historii nawigacji i żeglugi. Jako jednoznacznie rozpoznawalne identyfikatory, znaki przestrzenne i obiekty, stają się budowlami o charakterze symbolu, niosącymi sobą znaczny ładunek emocjonalny. W artykule opisano szeroko pojętą rolę LM w kształtowaniu morskiego krajobrazu kulturowego.

EN

Lighthouses are important and distinctive elements of embankments' cultural space. They create a characteristic group of buildings that strongly accents interaction between a human and the environment at the same time affecting surroundings in a multi level way. The article deals with analysing landscape issues determined by presence of the lighthouses and defining their function in creating the cultural landscape of the Polish seaside. Subjects of the study are 13 objects with distinctive outlines situated near recreation and holiday areas of the seaside and open to tourists. Research was based on: reference books and direct observation.

3

Architecture as fun or having fun with architecture? – selected examples

Gubańska R.

Czasopismo Techniczne. Architektura

|

2015

|

Y. 112, iss. 9-A

109--114

EN

In this article the issue of architecture as fun or having fun with architecture will be discussed on the basis of some concrete architectural examples, namely the Hundertwasserhaus in Vienna, the “Crooked House” in Sopot, the “Baj Pomorski” Theatre building in Toruń and the so-called “Spider” in Gorzów Wielkopolski. Notwithstanding the positive or negative result of the design, we shall consider the issue of having “good” fun in the process of creating a building.

PL

W niniejszym artykule zagadnienie: architektura zabawą czy zabawa architekturą zostanie omówione na zrealizowanych przykładach architektonicznych, a mianowicie Hundertwasserhaus w Wiedniu, Krzywym Domku w Sopocie, budynku Teatru „Baj Pomorski” w Toruniu oraz tzw. „Pająku” w Gorzowie Wielkopolskim. Niezależnie od pozytywnego czy negatywnego rezultatu projektowego, zostanie rozważona kwestia „dobrej” zabawy w trakcie tworzenia obiektu.

4

Percepcja historycznego detalu architektonicznego dziś

Gubańska R.

Czasopismo Techniczne. Architektura

|

2012

|

R. 109, z. 5-A/2

189--193

PL

Od początku świadomego budowania każdemu obiektowi towarzyszy szczegół architektoniczny. Na przestrzeni wieków różnie by) kształtowany i postrzegany. Każda z minionych epok wyróżniała się odrębnym stylem, na który bezpośredni wpływ miał właśnie detal architektoniczny. To on wyrażał funkcję, świadczył o randze danej budowli oraz bogactwie jej fundatora. Detal architektoniczny - niby tylko dodatek, uzupełnienie bryły, ale bez tego dopełnienia każdy obiekt niezależnie od przeznaczenia, byłby pozbawiony swojej indywidualności. Jest to wyraźnie widoczne współcześnie, kiedy to wiele budynków zostało częściowo lub całkowicie pozbawionych szczegółu architektonicznego.

EN

Since the beginning of conscious building each object has been accompanied by an architectural detail which was shaped and perceived differently over the centuries. Each of the past epochs was characterized by the individual style influenced directly by the architectural detail. It demonstrated the function of a building, determined its importance and wealth of its founder. Architectural detail seems just like an addition, building's supplement, but in fact without it every object regardless of its function would lack its uniqueness. Instances of that can be clearly seen in many buildings nowadays - which partly or completely lack the architectural detail.

5

Culture in the city – the case of Gądów Mały housing estate in Wrocław

Gubańska R.

Architectus

|

2012

|

Nr 2(32)

13--18

EN

Gądów Mały is one of the Wrocław residential estates built in the 1980s in the form of unified and non-stylish architecture of that period. Some- or several-storey blocks of flats determine the boundaries of public areas for residents or people who stay there. These spaces should be resident friendly and provide, among other things, convenient transport and pedestrian communication, an essential trade and service base, a zone of active and passive rest as well as ensure ‘eye pleasing’ aesthetical impressions. Unfortunately, the fragment of the plot of land – with blocks of flats on it – which was chosen as the subject of a detailed study did not entirely meet the requirements as regards proper development of the area. Its present layout gives great design possibilities for urban planners and first of all for landscape architects. The article presents two design concepts which are similar with regard to the functional and spatial programme, however they are totally different in relation to the communication infrastructure arrangement. Concept one refers to the previous function of the developed area, whereas concept two refers to the existing local land development plan. Independently of the conditions which influenced their formation, both of the suggested solutions are definitely much more interesting than the currently existing one.

PL

Gądów Mały jest jednym z wielu wrocławskich osiedli mieszkaniowych wybudowanych w latach 80. XX w. w typowej zunifikowanej, bezstylowej architekturze tego okresu. Kilku- lub kilkunastopiętrowe bloki wyznaczają granice terenów publicznych dla mieszkających lub przebywających tam ludzi. Przestrzenie te powinny być przyjazne mieszkańcom, m.in. zapewniać dogodną komunikację kołową i pieszą, podstawową bazę handlowo-usługową, strefy wypoczynku biernego i czynnego, a także „miłe oku” wrażenia estetyczne. Niestety, wybrany do szczegółowego opracowania fragment działki śródblokowej nie do końca spełnia kryteria dotyczące właściwego zagospodarowania terenu. Jej obecne rozplanowanie daje duże możliwości projektowe planistom, a przede wszystkim architektom krajobrazu. W artykule przedstawiono dwie koncepcje projektowe – podobne pod względem programu funkcjonalno-przestrzennego, jednak całkowicie odmienne ze względu na układ infrastruktury komunikacyjnej. Koncepcja I odwołuje się do wcześniejszej funkcji opracowywanego terenu, natomiast koncepcja II – do obowiązującego miejscowego planu przestrzennego. Niezależnie od uwarunkowań mających wpływ na ich powstanie, oba zaproponowane rozwiązania są zdecydowanie dużo ciekawsze od tego istniejącego.

6

Młyn w Jarnołtowie - możliwości adaptacyjne

Gubańska R.

Przegląd Budowlany

|

2011

|

R. 82, nr 4 dod.

88-91

7

Trwanie czy przemijanie mieszkań dawnych pracowników folwarcznych

Gubańska R.

Architektura Krajobrazu

|

2011

|

nr 4

18--22

EN

Dwellings of farm workers were often built at the same time as actual farm buildings. Their composition, form and architecture were dependent on the epoch they were built in, but above all, on wealth and awareness of their owners. Their spatial arrangement and architectural decor of those days have always had great influence on both: cultural values and the perception of modern Polish country.

8

Percepcja współczesnej architektury Wrocławia

Gubańska R.

Czasopismo Techniczne. Architektura

|

2010

|

R. 107, z. 7-A/2

100-106

PL

Wrocław jest miastem o bardzo bogatej, a zarazem burzliwej historii. Jego rodowód sięga wczesnego średniowiecza, a tym samym początki jego budownictwa. Architektura na przestrzeni wieków dostosowywała się do obowiązujących wówczas stylów. Wrocław, jako stolica Dolnego Śląska i miasto usytuowane na przecięciu ważnych szlaków handlowych, rozwijał się bardzo intensywnie na wielu płaszczyznach, również architektoniczno-budowlanych. Obiekty budowane niezależnie od epoki należały do modelowych w tej części Europy. Niestety, czas powojenny to okres celowych i "bezmyślnych" wyburzeń - w ten sposób Wrocław nieodwołalnie stracił cenne zabytki. Z kolei zabudowa, która powstała w minionych dziesięcioleciach oraz budownictwo ostatnich lat, to temat wielu dyskusji i kontrowersji.

EN

Wroclaw has very rich but also chequered history. It dates back to the early Middle Ages and so does its architecture. During the centuries the architecture adapted itself to the conventional styles at the time. Wroclaw as the capital of the Lower Silesian province and the city situated at the crossing of the major commercial trails, developed intensively on many levels, also on architecturally-constructional one. Constructed buildings, regardless of the epoch when they were built, were the model buildings in this part of Europe. Unfortunately, the post-war period was the period of deliberate and mindless demolitions and because of that Wroclaw lost many precious monuments, and building created in the past decades as well as contemporary buildings are controversial, they provide subjects for many discussions.

9

Dydaktyka a zagadnienia konserwatorskie na kierunku architektura krajobrazu Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu

Gubańska R.

Architektura Krajobrazu

|

2010

|

nr 3

79-87

EN

In this paper was presented, that the issue of conservation is an important element in the education of the future landscape architects at the University of Life Sciences in Wroclaw. During the study, young people explore the issues in the field of conservation, restoration and revi-talization, not only from the theoretical, but also practical side. The implemented methodics of the conservation conduct during the course activities, is an attempt to raise awareness for young people that the maintenance and revalorization is not only a strict or outdated patterns of behavior, but above all to adapt to modern needs in accordance with the respect of traditions of the place, the conservation principles and investor expectations. On the three cases outlined in the article was illustrated the diversity of architecture - landscape complexes and contents of work performed on those objects in a course, and during which the creative process mainly focuses on the skilful combination of conservation issues with adaptation activities to contemporary needs and the technical design requirements. It should be aware of the fact that the selected complexes are predominantly a cultural heritage which, if it is completely destroyed, is lost forever. For that reason, important issues are the timing and conservation awareness and proper conduct in accordance with the principles of conservation.

10

Towers - the element of Jutrosin's spatial composition (Greater Poland Province)

Gubańska R.

Architectus

|

2010

|

Nr 2(28)

29--36

EN

Dwelling and farm buildings along with greenery are the elements that for centuries to a large extent have formed and arranged space. The tallest or the biggest of them dominate the whole composition. These include primarily town halls and churches with their spacious interiors and distinctive functions as well as high towers which are the main architectural landmarks. These buildings also often have exquisitely rich architectural forms as well as sculptural and painting decorations which greatly affect the perception of landscapes or skylines of selected settlements. The town halls and temples create specific architectural landmarks of the cities and thus diversify their spatial composition. It is worth emphasizing that it was the buildings and spatial composition that significantly influenced the diversity and architectural design of a town; those factors determined the harmonious adjustment to the neighboring landscape. As a rule the closer to the center (market square), the buildings are higher and higher. The architectural landmarks, which would be vertical elements, located over a larger area significantly influence the architectural diversity of a town. The fundamental element in the process of architectural development of settlements and their landscape was their geographical location. Making the most of the landscape features enhances and facilitates the artistic perception of town skylines.

PL

Od wieków elementami kształtującymi i porządkującymi przestrzeń były i są nadal zabudowania mieszkalne, gospodarcze oraz towarzysząca im zieleń. Bardzo często jednak pojawiają się akcenty wertykalne, które nie tylko wpływają na zróżnicowanie kompozycji przestrzennej, ale także tworzą malownicze zespoły widokowe. To przede wszystkim kościoły wraz z wysokimi wieżami stanowiły główne dominanty architektoniczne. Podobnie wyróżniającymi się elementami były ratusze, nierzadko konkurujące z kościołami. Należy podkreślić, że na różnorodność i interesujący kształt sylwety miasta duży wpływ miała kompozycja przestrzenna oraz układ zabudowy. Zasygnalizowane zagadnienia zostaną przedstawione na przykładzie Jutrosina, miasteczka zlokalizowanego na Nizinie Wielkopolskiej. Jutrosińskie wieże nie tylko w interesujący sposób kształtują panoramę miasta, czyniąc tym samym jego sylwetę znacznie ciekawszą, stanowią również wspaniałe zamknięcia ulic, a uściślając - ich osi widokowych. Na podkreślenie zasługuje jeszcze jedna funkcja wieży - symboliczna, a mianowicie drogowskazu. Zbliżając się do wybranej miejscowości, już z daleka możemy określić, czy mamy do czynienia ze wsią czy miastem. Zarysowujące się sylwety występujących tam wież doskonale określały i określają nadal charakter zabudowy.

11

Odzwierciedlenie teorii Witruwiusza w budownictwie folwarcznym

Gubańska R.

Czasopismo Techniczne. Architektura

|

2009

|

R. 106, z. 1-A

283-288

PL

Założenia rezydencjonalno-folwarczne od początku swego istnienia wzbogacały polską wieś nie tylko pod względem ruralistycznym, ale przede wszystkim architektonicznym. Zespoły te stanowiły zarówno dominanty przestrzenne, jak i charakterystyczne wyróżniki budowlane. Wspomniany efekt osiągnięto między innymi dzięki rozważnemu i przemyślanemu wstępnemu procesowi projektowemu, ale również, a może przede wszystkim, dzięki zastosowaniu w praktyce triady witruwiańskiej.

EN

From the very beginning the residential and grange establishments enriched polish countryside as rural and architectural aspects. Therefore, these complexes were both spatial areas and distinguishing structural marks. The significant effect, mentioned above, was achieved due to thoughtful and detailed initial project. Moreover, the major impact on this development had the practical usage of Vitruvius's triad.

12

Percepcja rzeki w krajobrazie kulturowym

Gubańska R.

Architektura Krajobrazu

|

2009

|

nr 2

37-47

EN

Man, from the very beginning of his existence, was and still is dependent on water. Over the centuries this relationship underwent and still undergoes constant changes. At the early stage of being on Earth, Homo sapiens were completely dependent on the natural watercourses and other water tanks. Moreover, they relied on their extraordinary force. Nowadays, thanks to technical development,water can be easily delivered to the most inaccessible contact with its natural element we, as people, remain helpless. Still, we admire it. Water is not only the essential part of life but also an important and highly attractive component which shapes the closest surroundings of people. Depending on different times, water was given different titles. It was more or less exposed. As always, the skilfully winding ribbons of water flowing lazily through the lowland areas,as well as impetuous mountain creeks,have made a huge impact on our senses. Nonetheless in the past, with all the certainty, there was a different approach towards water in households and rural and urban areas, as well as in gardens or parks. Nowadays the value of such facilities has reached historical and monumental meaning. The fact that man feels soothed in the proximity water due to its visual and auditory sensation is of a great importance.

13

Dzieło architektoniczne jako identyfikacja miejsca - omówienie problemu na wybranych przykładach

Gubańska R.

Czasopismo Techniczne. Architektura

|

2008

|

R. 105, z. 6-A

326-331

PL

W każdej przestrzeni zorganizowanej występują dzieła budownictwa i architektury charakterystyczne jedynie dla miejsc, w których występują. Przeważnie wyróżniają się bryłą, formą oraz programem funkcjonalnym. Nierzadko stanowią dominanty architektoniczne, a nawet urbanistyczne. Stanowią pewnego rodzaju identyfikatory jednostek zurbanizowanych, w których powstały. Stając się elementem krajobrazu kulturowego wpływają na jego percepcję.

EN

Each organised space is enriched with works of architecture and civil engineering, characteristic only of their locations. Their distinctive features include mainly the shape, form and functional programme. Frequently they are architectural or even urban planning predominates. They play the role of features identifying urban areas where they were created. Becoming part of the cultural landscape, they influence its perception.

14

Zieleń towarzysząca dolnośląskim założeniom pałacowo-folwarcznym

Gubańska R.

Architektura Krajobrazu

|

2008

|

nr 1

47-52

EN

Garden, palace or palace-garden sets which bordered directly with palace grange sets were most of all the place for a walk and rest of the inhabitants of mansions. In inventoried objects we can distinguish two basic spatial compositions. The first characterizes by geometry, regularity of sets and often axis. The second one characterizes by freedom which refers to natural landscapes. Former gardens and parks which have accompanied palace-grange sets since the beginning of their existence, similarly to granges, influenced and shaped the cultural landscape of the place where they were created. In every historical period, various styles in composition existed both in garden and palace ones. They often created the only high greenery point in the neighborhood. And sometimes they were directly connected to the areas of woods lying near by. It is necessary to remember that some landowners apart from gardens and parks were planting trees at road sides. Present old alleys, and sometimes hedges were created in such a way. In the modern rural village set both former palace-garden sets as well as the above mentioned alleys are the only forms or organized greenery. It is a pity that they appear to have remained without care and attention. The only thing we can do is hope that together with the rise of social conscience and rationalization of legal regulations, their situation will decisively improve.

15

Szansa rozwoju wsi dolnośląskiej na przykładzie adaptacji zespołu pałacowo-folwarcznego w Mańczycach

Gubańska R.

Architektura Krajobrazu

|

2005

|

nr 3-4

38--44

EN

The modern suburban Wrocław landscape is shaped and received above all by the picture and character of a Polish village. Village buildings do not account for important diversification - not too high tenement and farm buildings do not discriminate in a meaningful way. The situation only undergoes an alteration in cases when the village is an integral part of a former estate. Then within limits of farm buildings, other overall forms of dimension appear. To date the culture creating and landscape shaping role of palace - farm sets has unfortunately disappeared and the new social-political situation contributed to their gradual degradation. Perhaps it is worth remembering that farm sets constitute an element of our rural culture heritage and that is why they should be preserved from ruin and moreover from destruction. It is enough to find an appropriate function, preferably pliant to the tradition of the place, to allow the selected assumption to function, develop and constitute testimony to its former brilliance, most of all, for future generations.

16

Poprzemysłowe dziedzictwo Żyrardowa

Gubańska R.

Architektura Krajobrazu

|

2004

|

nr 1-2

36-41

EN

Żyrardów is a model example of an industrial complex together with its administrative-social-tenement backup; carried out on the basis of perfectly measured conception both in respect of spatial setting and introduced architectural and functional solutions. The main factor which contributed to the inception of the town and its development was the foundation of the linen products factory. With time the whole settlement and modern infrastructure was built for its maintenance. In objects belonging to the factory there appears their clear variability in regard to the size of blocks and minuteness of architectural details. Żyrardów, intensively developed in the 19th century was one of very few worker's settlements in Poland, carried out according to the project of perfect cities. Currently the cultural sphere of works is undergoing degradation. To prevent progressive destruction it is advisable to formulate a revitalisation program - a plan of spatial development of the whole complex of former works. At the same time we have to remember the appropriate exploitation of the cultural sphere to preserve the antique character of the ideal composition and unique values of industrial architecture.

17

Współczesny obraz założeń pałacowo- i dworsko-folwarcznych na wybranych przykładach z Niziny Wrocławskiej

Gubańska R.

Architectus

|

2004

|

Nr 2(16)

37--42

PL

W latach 1995-2000 były prowadzone badania nad zabudową gospodarstw wielkoobszarowych oraz ich układami funkcjonalno-przestrzennymi. Za obszar badań wybrano Nizinę Wrocławską, która swym zasięgiem obejmuje Wysoczyznę Sredzką, Równinę Kącką (zwaną również Równiną Wrocławską) oraz Równinę Grodkowską. Rozpościera się ona między Pradoliną Wrocławską a Przedgórzem Sudeckim, od doliny Ka-czawy na północnym zachodzie po dolinę Nysy Kłodzkiej na południowym wschodzie. Na podstawie prowadzonych prac w terenie zauważono stosunkowo dużą różnorodność typów i form zabudowy oraz układów funkcjonalno-przestrzennych. Jest to jednak ściśle związane z dawną świetnością, bujnym rozkwitem założeń pałacowo- lub dworsko- -folwarcznych, kiedy to pieczę nad całym zespołem sprawował jeden właściciel ziemski. Wraz ze zmianą uwarunkowań formalno-prawnych po 1945 r., kiedy zdecydowana większość gospodarstw wielkoobszarowych przeszła pod zarząd Państwowych Gospodarstw Rolnych; widoczne jest stopniowe, systematyczne niszczenie zarówno obiektów budowlanych, jak i układów przestrzennych. Nowy właściciel był nastawiony na branie, tzn. uprawiał pola, eksploa-tował budynki, budował nowe, nie zwracając uwagi na układ kompozycyjny gospodarstwa, nie dając w zamian nic, tzn. nie był zainteresowany naprawą, konserwacją istniejących już obiektów, które - w danej chwili - nie były zagospodarowane. W ten sposób budynki powoli popadały w stan ruiny.

EN

A relatively large variety of types and forms of development and functional (spatial) arrangements have been observed during research works carried out in the years 1995-2000. This is, however, closely related to the past glamour of grange complexes when one landowner had charge of the whole complex. The situation, having been undergoing modifications over long years, has been discussed in detail in the main body of the paper for selected examples of Mańczyce, Brzezinka Sredzka and Kadłub. Though for an overwhelming number of palace, mansion and grange complexes their time of splendour ended after 1945, it is encouraging that examples of their positive use and development may also be encountered. What remains is to hope that in the nearest future more and more grange arrangements will find new owners or tenants who prove to be worthy of their splendid past.

18

Wiatraki w Wielkopolsce

Gubańska R.

Architectus

|

2004

|

Nr 1(15)

43--49

PL

Z sił przyrody człowiek korzystał już od najdawniejszych czasów. Woda służyła do napędzania kół wodnych, które z kolei uruchamiały urządzenia młyńskie lub tartaczne. Wiatr napędzał wiatraki i żaglowce. Przypuszcza się, że pierwsze młyny wietrzne powstały na Dalekim Wschodzie, gdzie mniejsza liczba rzek zmusiła ludzi do zwrócenia się ku siłom wiatru. To właśnie ze Wschodu przywędrowały one do Anglii i Francji, gdzie były już znane w VIII i IX w. n.e. Nie stwierdzono dokładnie, kiedy zaczęto budowę wiatraków w Polsce. Wiadomo jednak, że w XIV w. były już dobrze znane i rozpowszechnione. Na lokalizację oraz rozwój młynarstwa na danym obszarze decydujący wpływ miały przede wszystkim czynniki geograficzne, w mniejszym stopniu demograficzne i społeczno-ekonomiczne. Ze względu na zastosowanie specyficznego źródła napędu, jakim niewątpliwie był wiatr, młyny wietrzne sytuowano poza zabudową wsi, zwykle na niewielkich, odsłoniętych wzniesieniach terenu. W XIX wieku - w okresie, w którym zanotowano największy rozwój młynarstwa wietrznego -spotkać można było miejscowości, wokół których zlokalizowano nie kilka, ale kilkanaście, a nawet kilkadziesiąt wiatraków. Na ziemi wielkopolskiej jest rozpowszechniona legenda o miejscowości, w której zawsze było 99 wiatraków, gdyż kiedy budowano setny, wówczas któryś z już istniejących ulegał zniszczeniu. Nie wiadomo jednak, o którą wieś dokładnie chodzi, ponieważ dzisiaj trudno już dociec prawdy, a mieszkańcy osad, o których wiadomo, że była w nich większa liczba młynów sądzą, że to o ich miejscowości jest mowa w legendzie. Obecnie należy podkreślić przede wszystkim wartości zabytkowe i krajobrazowe nielicznie zachowanych omawianych obiektów. Możemy patrzeć z nadzieją w przyszłość, skoro w latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych XX w. pewna część społeczeństwa, a właściwie grupa miłośników, wykazała zainteresowanie wiatrakami. Pewna liczba młynów wietrznych została odbudowana lub przeniesiona do skansenów. Częścią z nich nadal się opiekują dawni właściciele bądź ich spadkobiercy. Jeszcze inne znalazły nowych gospodarzy, którzy nie tylko zaopiekowali się, ale także wyremontowali dawne wiatraki, przystosowując je do nowych potrzeb i funkcji, m.in. adaptując na domy letniskowe. Szkoda tylko, ie tak niewielka część tych budowli - niewątpliwie już unikatowych w polskim, wiejskim krajobrazie - odzyskała swą dawną świetność, a znakomita większość stopniowo i systematycznie niezauważenie znika z naszych pól i pagórków.

EN

Rural flour-milling, both in wind and watermills, evolved up to 1870. Subsequent years showed its growing crisis, whose main cause was technical under-development. Windmills and small watermills -after only slight construction changes had been carried out in the mill mechanism - could not rival with motor or steam mills, which carried out production throughout the whole year, and due to modernization, manufactured a better quality product at less cost. More and more often the work of the windmill was only confined to grinding grain. As technical ideas evolved the hitherto existing rural flour-milling declined. Most windmills were, to a large extent, devastated or completely destroyed during the Second World War. The after-the-war years, through lack of building material, the restrictive policy of the State towards the owners, and also the small amount of grain, resulted in the decrepitude of rural flour-milling. In the seventies and the eighties a certain part of the society, in point of fact, those fascinated by mills, became interested in them and began their renovation and management. They were transformed, for example, into places of habitation or tourist attraction. Some of the windmills were reconstructed and some of them were transferred to Skansen museums. Some are still looked after by former owners or their heirs. A certain number of the windmills have found new owners who not only care for them but also repair the old-time objects.

19

Produkcja dawnych folwarków - tradycja a współczesność

Gubańska R.

Architektura Krajobrazu

|

2003

|

nr 1-2

118-121

EN

The Wrocław Lowland has been selected for the research work. In general, grange farms have been occupied in corn-growing until the end of 18th century. Late 18th and especially early 19th century was the time when Lower Silesia passed through a real agrarian revolution. It manifested itself in mastering the tilling methods and in substantial growth of livestock population. Over the area covered by research, grange farms were dominated by corn-growing, mainly rye and wheat. Such type of production was greatly influenced by fertile soils prevailing within the region. However, in 19th century farms gradually transformed to breeding. This mainly included cattle, swine, goats and also ship. In conclusion, a statement could be made that grange farms over the area under consideration were engaged in a broad line of production, starting from tilling corn, via breeding and terminating in agricultural/food industry.

20

Założenie pałacowo-folwarczne w Mańczycach w krajobrazie podwrocławskiej wsi

Gubańska R.

Architektura Krajobrazu

|

2002

|

nr 3-4

79-83

EN

The magnates' manors, which were palaces or mansions with farming facilities, go back in tradition to the middle ages. Similarly to those of other regions, the fate of the Silesian estates was brutally changed by the World War II. After 1945 the majority of land estates became the State property. Since that time, most of them have been gradually and systematically deteriorating, and finally getting destroyed, both in their architectural and space substances. In this paper an effort has been made to draw attention to the cultural values of both the whole space distribution and setting, as well as to the individual architectural items belonging to the group of palace and farm buildings in Mańczyce and especially to its role in shaping the cultural landscape of Lower Silesian villages. Here, sriving along the road you can notice already from a distance the towers emerging from the park which surrounds the residence of Mańczyce. Approaching the village, you can see the other elements: oblong blocks of stables, high roofs of barns, tall walls of granary, as well as the chimney of distillery - a significant distinguishing element in the scenery. The Mańczyce palace draws two axes: the main one and the lateral one. There is a park in the north part of the main axis and a representative court in its southern side. From the east, the lateral axis is encircled by a yard shaped in an elongated rectangle around which the farm building are clustered; and from the west - by a small rectangular yard surrounded by residential buildings. Part of it is the remains of the former workers and servants' quarters of the begining of the 20th century. Both, the palace and most of the farm buildings, among others the distillery, have not been managed nor taken care of for the last 20 years. As long as they were in use in a proper or less proper way, their technical conditions were satisfactory. Since they became empty and not used, they have fallen relatively quickly into ruin. At the moment one can only cherish a hope that Mańczyce's estate as well as many others which remain in a similar situation will regain their former splendour. Maybe this will happen thanks to a rather quick and conscious action in protection of antique group of palace and farm buildings and mansions.