Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Department of General Geology and Geotourism

Doktor M., Mayer W.

Geology, Geophysics and Environment

|

2016

|

Vol. 42, no. 2

211--217

2

Criteria of geotourism valorization specified for various recipients

Doktor M., Miśkiewicz K., Welc E. M., Mayer W.

Geotourism / Geoturystyka

|

2015

|

nr 3-4

25--34 [tekst ang.], 35--38 [tekst pol.]

EN

The following paper presents methodology of valorization of geotourism objects adapted to meet the expectations and needs of various groups of potential recipients: tourists (casual, witting, hobbyist), educators (school teachers, academic staff, guides, organizers) and investors (owners, managers). Any geotourism object can be valorized using four principal categories of criteria: visual, cognitive, functional and investing. Each category is evaluated separately and selection of particular criteria depends on the needs of given recipient.

PL

W artykule zaproponowano sposób waloryzacji obiektów geoturystycznych uwzględniający potrzeby potencjalnych odbiorców: turystów (przypadkowy, świadomy, pasjonat), edukatorów (nauczyciel szkolny i akademicki, przewodnik, organizator turystyki specjalistycznej), inwestorów (właściciel, zarządca). Na ocenę obiektu składają się cztery główne kryteria: wartość wizualna, wartość poznawcza, wartość użytkowa oraz warunki i potrzeby inwestycyjne. Każde z kryteriów oceniane jest osobno, a o ważności i doborze kryterium decyduje samodzielnie odbiorca waloryzacji.

3

The geotourist attractions in the vicinity of Szczawnica spa

Golonka J., Waśkowska A., Doktor M., Krobicki M., Słomka T.

Geotourism / Geoturystyka

|

2014

|

nr 2

33--44

EN

The main aim of this paper is presentation of the most characteristic outcrops/geological monuments, which occur in Szczawnica spa vicinity and are perfect geotouristic objects. These objects are presented with short geological/geomorphological remarks about their origin, development and significance in natural sciences. They provide the excellent inanimate natural monuments (geotourist trail in Pieniny Mountains from Szczawnica to Červený Kláštor, Palenica Mountain, Zawiasy area, Bryjarka Mountain, Jarmuta Mountain and Zaskalnik Waterfall), which can be used for better understanding of the history of our Earth and numerous geological processes, which „sculptured” its surface, especially very complicated geological story of the Pieniny Klippen Belt.

4

Geopark „Beskid Śląsko-Morawsko-Żywiecki”- najstarsze utwory Karpat fliszowych

Golonka J., Krobicki M., Miśkiewicz K., Slomka T., Waśkowska A., Doktor M.

Przegląd Geologiczny

|

2013

|

Vol. 61, nr 5

277--285

EN

The oldest flysch deposits are the leading theme of the planned "Silesian-Moravian-Żywiec Beskid" Geopark. The geopark is located in the area of Beskid Śląski Mts. and Beskid Żywiecki Mts. in the territory ofPoland. This is a region of the occurrence of a number of tectonic units of the Outer Carpathians, including Pieniny Klippen Belt, Magura Nappe (with Krynica, Bystrica, Raca and Siary tec- tonic-facies zones), Fore-Magura Unit, Silesian Nappe and Subsilesian Nappe. Geodiversity of this area is defined by well-exposed sections ofrocks. They were the sites ofclassical geological work in the 19th century. Within the geopark boundaries, there are the type localities of the following tectonic units: Silesian Nappe, Fore-Magura, Bystrica and Raca units, as well as Jaworzynka, Bystrica, Vyhylovka, Vendryne and Cieszyn Limestone formations, Malinowska Skala Conglomerate, Mutne Sandstone, and Cisownica Shale members. Landslides, attractive geomorphologic landforms (e.g., highest peaks of the Beskidy Mts., providing magnificent views), waterfalls, diversified river valleys, tors, caves as well as places associated with the history and tradition of this region represent geotouristic attractions with a high potential. They will be included in the network ofgeosites protected within the planned geopark. Analysis ofthe geopark area indicates a high degree of variability of natural values, especially its geodiversity and richness of the historical-cultural heritage. The preservation and protection methods are also diversified. This region represents unique geoenvironmental and historical values on the European scale, therefore offering good chances for establishment of geopark. The documentation of geosites has already been gathered at this stage of work. The information requires only updating, minor additions and construction ofa unified database. The evaluation ofthe current touristic infrastructure have also brought very positive results; the area isfrequented by millions oftouristsfrom Poland, Czech Republic, Slovakia and other countries.

5

Transgraniczny geopark Karpaty fliszowe i ich wody mineralne

Miśkiewicz K., Golonka J., Waśkowska A., Doktor M., Słomka T.

Przegląd Geologiczny

|

2011

|

Vol. 59, nr 9

611-621

EN

The occurrence of mineral waters and related spas constitutes the leading theme of the projected geopark: Flysch Carpathians and their mineral waters. The geopark is located on the Beskid Sądecki and Beskid Niski area on the Polish side. It is situate in the area of the occurrence of three Carpathian units: Magura Nappe (the major part of the area), which includes Krynica, Bystrica, Racza and Siary tectonic-facies zones; Silesian Nappe and Grybów Unit. Besides mineral waters, the geodiversity of the area is defined by well exposed flysch rocks profiles including clastic type localities of the Magura Nappe described in the XIX century pioneers of geological investigations. The landslide morphology, attractive geomorphological forms like waterfalls, diversified river valleys, tors as well as places connected with history and tradition of exploration and exploitation of Carpathian hydrocarbons fields. The type localities of profiles of Grybów, Siary and Krynica Units as well as Łabowa Variegated Shales, Beloveza and Malcov formations. All these elements represent geotouristical attractions with high potential. They will be included in the network of preserved geosites within the projected geopark. The analysis of proposed geopark Flysch Carpathians and their mineral waters indicates high degree of diversification of natural values, especially geodiversity as well as richness of historical-cultural heritage. The preservation and protection methods are also diversified. This region represents unique geoenvironmental and historical values on the European scale, therefore providing good chances for establishment of geopark. The proposition of geopark with mineral waters and related spas in the Flysch Carpathians is first such project in the world. The documentation of geosites was already gathered during this stage of work, it requires only actualization, minor additions and construction of unified database. The evaluation of the actual touristic infrastructure provided also generally positive results, only the eastern part of geopark requires additional investments and promotion.

6

Katalog obiektów geoturystycznych w obrębie pomników przyrody i rezerwatów przyrody nieożywionej

Słomka T., Doktor M.

Przegląd Geologiczny

|

2011

|

Vol. 59, nr 4

335-335

EN

In 2009 the Ministry of Environment has granted the commission of preparing the "Catalogue of geotourist sites" to the working group from the AGH-University of Science and Technology. The "Catalogue…" will include the geosites located in the areas of natural monuments and abiotic nature reserves. The interesting geological structure of Poland is a result of a variety of processes which created numerous geological objects. Many of them reveal both the outstanding aesthetic valours and the fascinating geological history, which may attract the visitors. The aesthetic valours, as e.g., monumental or unusual forms and/or unique character will draw attention of all visitors, despite their level of understanding of geological processes. The geological history will probably attract only a fraction of visitors, particularly professionals, including university students, as well as collectioners and other passionates of Earth sciences. Among thousands of abiotic nature reserves and nature monuments 150 top-class sites will be selected, professionally described and photographed. The English version of this unique book will be available, as well. It is expected that the "Catalogue…" will contribute to promotion of geosites in Poland and abroad. The project will be financed by the National Fund for Environment Protection and Water Management.

7

Geotourist boards as a part of geotourism information system

Mrowczyk P., Madeja G., Doktor M.

Geotourism / Geoturystyka

|

2011

|

nr 3-4

25-40

EN

The article addresses basic problems related to the use of various information boards, which are the principal form of providing information about a particular geosite. Several aspects were taken into account: positioning of the boards, their content and construction materials. The results of a poll concerning tourist expectations towards the content of geotourist information were also presented in this paper.

PL

W artykule przedstawiono podstawowe problemy związane ze stosowaniem różnego typu tablic informacyjnych, stanowiących podstawową formę przekazu informacji o danym obiekcie geologicznym. Zwrócono uwagę na sposób ustawienia tablic, materiał konstrukcyjny oraz zawartość merytoryczną. Przedstawiono również wyniki przeprowadzonego sondażu, dotyczącego oczekiwań turystów wobec zawartości merytorycznej opracowań geoturystycznych.

8

Atrakcje turystyczne partnerskich miast Orange (Francja) i Jarosławia (Polska)

Dąbrowski J., Doktor M., Szeliga A.

Geoturystyka

|

2010

|

nr 1

3-22

PL

W artykule przedstawiono najciekawsze atrakcje turystyczne i geoturystyczne Orange i Prowansji, które zaprezentowane zostały przez stronę francuską polskiej delegacji w ramach współpracy i wymiany kulturalnej partnerskich miast Orange (Francja) i Jarosław (Polska). Przedstawiono także najciekawsze obiekty turystyczne Jarosławia na tle charakterystyki środowiska przyrodniczego.

EN

In the article showed most interested tourist and geotouristic attractions of Orange and Provence which became presented by the French national team of the Polish delegation within the framework of the cooperation and the cultural exchange of based on partnership cities Orange (France) and Jarosław (Poland). Described also most interested tourist objects of Jarosław against the background of the characterization of the natural environment.

9

Sekwencje modalne w analizie profili litologicznych - spojrzenie metodyczne

Doktor M., Krawczyk A. J.

Geologia / Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Staszica w Krakowie

|

2010

|

T. 36, z. 1

25-35

PL

Powszechnie stosowane w sedymentologii metody teorii łańcuchów Markowa nie pozwalają na w pełni wiarygodne wnioskowanie o cykliczności procesu sedymentacji, której przejawem może być występowanie sekwencji modalnych, powtarzających się w profilu wielokrotnie i posiadających jednoznaczną interpretację genetyczną. W pracy przedstawiono propozycję statystycznego testu permutacyjnego, przeznaczonego do weryfikacji hipotezy o losowości występujących w profilu litologicznym sekwencji warstw. Posługując się symulacyjną techniką Monte Carlo, szacuje się prawdopodobieństwo, że w losowym "profilu" złożonym z tych samych warstw co profil badany znajdzie się dana liczba poszczególnych sekwencji. Pozwala to na odróżnienie sekwencji modalnych, wskazujących na istotne cechy procesu sedymentacji, od takich, których częste występowanie w profilu spowodowane jest wyłącznie dużą liczbą warstw danej odmiany litologicznej.

EN

The Markov chains theory is a tool commonly applied to sedimentological studies. Unfortunately, this method does not provide fully credible conclusions concerning the cyclicity of sedimentation. Such cyclicity is documented, among others, by the appearance of modal sequences, i.e., sequences many times repeated in the lithological profile and having unequivocal genetic interpretation. The paper proposes the statistical permutation test, which can verify the hypothesis of the randomness of layers succession in a given lithological profile. Applying the Monte Carlo simulation method, the probability is estimated that in a random sequence composed of the same layers as the studied profile the given number of particular sequences of layers will occur. Such attempt allows the researcher to distinguish the modal sequences, i.e., those indicating the important features of sedimentation process, from sequences whose frequent appearance results exclusively from the dominance of particular lithological varieties of rocks.

10

Model entropii dla węglonośnych utworów karbonu górnego Zagłębia Górnośląskiego i próba jego geologicznej interpretacji

Doktor M., Krawczyk A. J.

Geologia / Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Staszica w Krakowie

|

2010

|

T. 36, z. 1

37-47

PL

W pracy przedstawiono model entropii dla węglonośnej sukcesji Górnośląskiego Zagłębia Węglowego. Tworzą ją w górnej części osady wyłącznie kontynentalne, związane ze środowiskami fluwialnymi, a w dolnej - paraliczne, gdzie obok osadów kontynentalnych występują utwory związane z szeroko pojmowaną strefą wybrzeża morskiego: przybrzeża, barier piaszczystych, plaż itp. Do badań wybrano 18 otworów wiertniczych, obejmujących swoimi profilami zarówno część kontynentalną, jak i paraliczną sukcesji węglonośnej. Dla wszystkich wyróżnionych litofacji we wszystkich profilach obliczono znormalizowaną entropię pre- i postdepozycyjną i na tej podstawie przeprowadzono klasyfikację profili. Na dendrogramie wyraźnie widać trzy grupy profili, z których pierwsza reprezentuje niemal wyłącznie osady zaliczane do serii paralicznej GZW, a druga - osady tzw. serii mułowcowej GZW. Grupa trzecia wyraźnie odbiegająca od dwóch pozostałych; reprezentowana jest przez osady zaliczane do krakowskiej serii piaskowcowej.

EN

The paper presents the model of entropy for the coal-bearing formations of the Upper Silesian Coal Basin. The coal-bearing formations include exclusively continental (fluvial) sediments in their upper parts and paralic sediments in the lower parts, the latter composed of partly continental, partly near-shore deposits laid down in broadly understood sea coast environment (shoreline, sand bars, beaches, etc.). For studies 18 boreholes were selected in which both the continental and the paralic successions were represented. For all lithofacies distinguished in all successions the normalized, pre- and post-depositional entropies were calculated. Then, successions were categorized on the basis of these calculations. The dendrogram shows three groups of successions from which the first corresponds almost exclusively to the Paralic Series and the second one - to the Mudstone Series. The third group differs distinctly from the first two groups and represents the sediments of the Krakow Sandstone Series.

11

Testing the randomness of lithostratigraphic successions with the Markov Chain methods

Doktor M., Krawczyk A., Mastej W.

Annales Societatis Geologorum Poloniae

|

2010

|

Vol. 80, No 2

163-166

EN

The crucial role in the studies on layer successions in lithostratigraphic sections with the application of stochastic model of depositional processes represented by the Markov chain is played by correct estimation of the matrix of transition numbers between lithofacies expected in a random sequence. Methods known from the literature are iteration procedures, which do not ensure quick, general solution. Hence, we propose a universal method based upon the Monte Carlo simulation technique. This method enables the researcher to estimate precisely and reliably the expected matrix of facies transitions.

12

Koncepcja projektu: "Geostrada Sudecka - studium geologiczno-krajobrazowe z inwentaryzacją obiektów dziedzictwa przyrody nieożywionej"

Słomka T., Bartuś T., Mastej W., Łodziński M., Mayer W., Stefaniuk M., Doktor M., Koźma J., Cwojdziński S., Stachowiak A.

Geoturystyka

|

2009

|

nr 4

3-18

PL

Celem niniejszej pracy jest prezentacja studium geologiczno-krajobrazowego z inwentaryzacją obiektów dziedzictwa przyrody nieożywionej dla obszaru Sudetów, wzdłuż proponowanej trasy turystyczno-rekreacyjnej, nazwanej Geostradą Sudecką im. Leszka Sawickiego. Poprzez inwentaryzację, opis oraz propozycje zagospodarowania wytypowanych obiektów geoturystycznych położonych wzdłuż trasy, Geostrada przyczyni się do przybliżenia skomplikowanych zagadnień geologii Sudetów turyście nie znającemu podstaw geologii. Wykorzystując przejezdne drogi, ustalono przebieg Geostrady wzdłuż głównych grzbietów górskich Sudetów po obu stronach granicy polsko-czeskiej, promując przy tym mało znane, ale atrakcyjne rejony Sudetów i ich przedpola. Przebieg polskich odcinków Geostrady (łącznie ok. 285 km) wyznaczono w taki sposób, aby w pasie o szerokości 10 km (5 km po obu stronach Geostrady) znalazło się jak najwięcej najatrakcyjniejszych geoturystycznie obiektów dziedzictwa geologiczno-górniczego, do których można dojechać lub dojść pieszo.

EN

The aim of the paper is presentation of geological and landscape studies with the inventarization of abiotic nature objects located along proposed trail "The Leszek Sawicki Sudetic Geostrada". Through detailed descriptions of the trail and proposals of development of selected, most attractive geosites of geological-mining heritage, the project should aim to spread geological knowledge of the Sudety Mts. among the non professionals. Using the passable roads, the trail was led along the main ridges of the Sudety Mts. in both the Polish and the Czech parts, through less popular and rarely visited but also interesting parts of the Sudety Mts. and their foreland. Polish parts of the Geostrada (ca 285 km) were such determined to reach as much the most attractive geosites as possible in the 10-kilometers-wide zone (+/- 5 km from both sides of the trail).

13

Atrakcje geoturystyczne Geostrady Wschodniosudeckiej

Słomka T., Doktor M., Bartuś T., Mastej W., Łodziński M.

Geoturystyka

|

2009

|

nr 4

61-72

PL

"Geostrada Wschodniosudecka" w Polsce to niewielki, wschodni fragment trasy geoturystycznej prowadzonej przez całe Sudety. Występuje tu zatem ograniczona ilość geostanowisk. Pierwszym z nich jest słynny, eksploatowany od XIII wieku i wciąż czynny, kamieniołom metasomatycznych marmurów dolomitycznych w Sławniowicach. Eksploatowane skały, w formie i płyt okładzinowych, spotkać można w wielu gmachach Polski i Niemiec. W 16. czynnych i nieczynnych wyrobiskach odsłonięte zostały prekambryjskie marmury i skały współwystępujące, takie i, jak łupki łyszczykowe, amfibolity i pegmatyty. Najciekawszym niewątpliwie punktem tej części Geostrady jest rejon Głuchołaz. W mieście, w dolinie Białej Głuchołaskiej oraz w czeskich rejonach przyległych (Jesenik, Zlate Hory), od XII wieku z aluwiów rzeki i poprzez eksploatację podziemną kwarcowych i kwarcowo- skaleniowych żył pozyskiwano złoto. Pozostałością po górnictwie głuchołaskim są sztolnie i ślady po szybach przy promenadzie wzdłuż Białej Głuchołaskiej. Pozostałe obiekty również mogą być atrakcyjne dla sympatyków nauk o Ziemi. Są to granitoidy masywu Strzelina-Zulovej w Jarnołtowie, prekambryjskie wapienie krystaliczne w Gierałcicach oraz łupki biotytowe w Burgrabicach. Ostatnim obiektem polskiej części Geostrady jest czynna kopalnia tzw. łupków dachówkowych w Jarnołtówku. Występują tutaj łupki fyllitowe, których niezaburzone partie były eksploatowane na pokrycia dachów wielu budynków w okolicy.

EN

The Eastern Sudetic Geostrada (Geotrail) constitutes only a small, eastermost fragment of the whole "Sudetic Geostrada" tourist trail project. Hence, the number of geosites selected along the trail is rather limited. The westernmost site is the famous Sławniowice quarry. Here, in 16 active and inactive pits the Precambrian marbles and accompanying rocks (mica schists, amphibolites and pegmatites) have been quarried since the XIIIth century. Stones extracted there are well-known in Poland and in Germany, usually as facings. However, the most intrising part of the Eastern Sudetic Geostrada is the vicinity of Głuchołazy. In the town itself and in the valley of the Biała Głuchołaska River as well as in the adjacent Jeseniki and Zlate Hory mountains in the Czech Republic gold has been mined from alluvial deposits as well as from quartz and quartz feldspar lodes. The relics of this mining operations are numerous adits and shafts, which can be recently seen along the promenade accompanying the Biała Głuchołaska River bank. Other sites attractive for the Earth-science enthusiasts are: granitoids of the Strzelin-Zulova Massif in Jarnołtów, Precambrian marbles in Gierałcice and biotitic schists in Burgrabice. The last site in the Polish sector of the Eastern Sudetic Geostrada is the operating slate quarry in Jarnołtówek where phyllitic schists are extracted and used as roof tiles.

14

Formy polodowcowe atrakcją geoturystyczną Doliny Pięciu Stawów Polskich

Mrowczyk P., Madeja G., Doktor M.

Geoturystyka

|

2008

|

nr 3

49-62

PL

Trzynaście tysięcy lat temu, wraz z ocieplaniem się klimatu pod koniec wurmu, na obszarze Doliny Pięciu Stawów Polskich rozpoczęła się deglacjacja. Po ustąpieniu lodowca odsłoniły się formy powstałe zarówno w wyniku erozyjnej, jak i akumulacyjnej działalności lodowca. Należą do nich: kotły polodowcowe, misy i niecki, fosylne formy lodowców gruzowych, mutony i wygłady, a także moreny i rynna wód proglacjalnych. W artykule krótko scharakteryzowano wyżej wymienione formy, zwracając uwagę na ich atrakcyjność jako obiektów geoturystycznych.

EN

Thirteen thousand years ago, at the end of the Wurm glacial epoch deglaciation has started in the Five Ponds Valley of the Polish Tatras due to global warming episode. After retreat of glaciers numerous post-glacial, erosional and depositional landforms have been exposed: cirques, bowls and troughs, fossiled rock glaciers, roches mountonees and polished surfaces as well as moraines and proglacial channel. The aim of the following paper is to describe post-glacial forms in the valley as attractive geotouristic objects.

15

Stanowiska najstarszych skał osadowych w polskich Karpatach fliszowych jako obiekty geoturystyczne

Waśkowska-Oliwa A., Krobicki M., Golonka J., Słomka T., Ślączka A., Doktor M.

Geologia / Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Staszica w Krakowie

|

2008

|

T. 34, z. 3/1

83-121

PL

Jednym z celów prężnie rozwijającej się w ostatnich latach geoturystyki jest propagowanie aspektów poznawczych związanych z geologiczną historią Ziemi. W niniejszej pracy zostały zawarte opisy klasycznych polskich stanowisk, w których odsłaniają się najstarsze utwory Karpat Zewnętrznych (fliszowych). Po pierwsze, są to odsłonięcia inicjalnych, basenowych osadów późnojurajsko-wczesnokredowych, reprezentujących wczesne stadia węglanowej sedymentacji fliszowej, odbywającej się w obrębie młodego zbiornika protośląskiego (Goleszów - formacja wędryńska, dolina Soły w Żywcu i Jasieniowa Góra oraz Leszna Górna - formacja wapieni cieszyńskich). Po drugie, są to różnej wielkości izolowane bloki skał wapiennych o olistolitowej genezie zwane skałkami andrychowskimi (Targanice, Roczyny i Inwałd), reprezentujące jurajskie utwory o charakterze rafowym i okołorafowym, powstałe w płytkowodnych środowiskach na podmorskim wyniesieniu Baska-Inwałd.

EN

The popularization of educational aspects linked to the geological history of Earth is one of the goals of geotourism, dynamically developing recently. The present paper contains the description of the classic localities exposing the oldest deposits of the Outer Flysch Carpathians. Firstly, these are initial Late Jurassic-Early Cretaceous basinal facies originated during early carbonate flyschoidal stages within the developing proto-Silesian Basin (Goleszów - Vendryne Formation; Soła River valley in Żywiec and Jasieniowa Mt and Leszna Górna - Cieszyn Limestone Formation). Secondly, these are different size limestone blocks, olistoliths in origin, known as Andrychów Klippen (Targanice, Roczyny and Inwałd) represent Jurassic reef and circum-reef environments originated in shallow-water condition on the Baska-Inwałd submarine ridge.

16

Naukowe podstawy geoturystyki - zarys problematyki

Miśkiewicz K., Doktor M., Słomka T.

Geoturystyka

|

2007

|

nr 4

3-12

PL

W artykule podsumowano dotychczasowy dorobek naukowo-badawczy i edukacyjny związany z rozwojem geoturystyki oraz przedstawiono podstawowe kierunki badawcze w ramach tej dyscypliny. Za główne uznano: waloryzację georóżnorodności, interpretację wiedzy dla celów dydaktycznych, badanie relacji człowiek-litosfera oraz rozwój metod promocji, zagospodarowania i ochrony geostanowisk. Interdyscyplinarność geoturystyki, jej wielozadaniowość i kompleksowość powoduje, że można mówić bardziej o idei niż o dziedzinie naukowej, choć niewykluczone, że w przyszłości taką się stanie.

EN

Article summarizes the current scientific and educational achievements of geotourism and presents the basic lines of research within this discipline. The main aims are: valorization of geodiversity, interpretation of knowledge for teaching purposes, tests of the human-lithosphere relationships and the development of geosites promotion, management and preservation methods. Interdisciplinary character of geotourism, its multi-tasking and complexity causes that it is rather an idea than a scientific discipline although the authors believe that it will become science in the future.

17

Conditions of accumulation and sedimentary architecture of the upper Westphalian Cracow Sandstone Series (Upper Silesia Coal Basin, Poland)

Doktor M.

Annales Societatis Geologorum Poloniae

|

2007

|

Vol. 77, No 3

219-268

EN

The Cracow Sandstone Series (upper Westphalian) forms the uppermost segment of the coal-bearing succession that makes up the bulk of the Variscan foredeep-basin fill in the Upper Silesia Coal Basin. The series, up to 1640 m in stratigraphic thickness, consists entirely of non-marine deposits. Fiveteen lithofacies have been distinguished in the sediments of this series. The Cracow Sandstone Series is subdivided here in two lithofacies associations. The sandstone association consists mainly of medium- to coarse-grained sandstones that form packages up to several tens of metres thick (max. 140 m), with surfaces of erosion at base. These bodies are separated by less voluminous packages of the mudstone association that consists mainly of mudstones and coal seams, which locally make up the predominant part in the sequences of this association. The sediments of the sandstone association are believed to have originated within wide channel tracts of distal sandy braided rivers. The sediments of the mudstone association with the interbedded coal seams are interpreted as floodplain deposits. The predominant type of peat bogs, represented now in the coals of the Cracow Sandstone Series, were wet forest swamps. The peat bogs were probably slightly domed and their margins received clastic material from adjacent channels. This resulted in the frequent lateral splitting of the coal seams. The large-scale splitting of seams is associated with lateral transition of fine-grained floodplain deposits into coarse-grained channel deposits. The vertical alternation of the channel and floodplain deposits is the result of natural processes on an alluvial plain that resulted in shifting positions of depositional environments, first of all avulsion of the whole fluvial tracts. The coal seams in the Cracow Sandstone Series do not form extensive sheets of persistent thickness, and their geometry depends on the course and evolution of the network of fluvial tracts in the alluvial system. The internal geometry of the Cracow Sandstone Series was controlled to a large extent by differential compaction of sediments, notably by rapid compaction of peat.

PL

Krakowska seria piaskowcowa stanowi najwyższą część sukcesji węglonooenej Górnośląskiego Zagłębia Węglowego wypełniającej waryscyjskie, fleksuralne zapadlisko przedgórskie. Seria osiąga 1640 m miąższości stratygraficznej i zbudowana jest wyłącznie z osadów lądowych. W osadach tej serii wyróżniono 15 litofacji oraz dwie, wyraźnie różniące się asocjacje facjalne, określone jako piaskowcowa i mułowcowa. Osady pierwszej z tych asocjacji, złożonej w przewadze z piaskowców średnioziarnistych, dominują w całej serii i z reguły tworzą grube ciała (litosomy),dochodzące nawet do 140 m miąższooeci. Litosomy te rozdzielone są cieńszymi pakietami osadów asocjacji mułowcowej, w których obok osadów klastycznych, z reguły drobnozianistych, pospolicie występują pokłady węgla, nieraz znacznej miąższości. Cała krakowska seria piaskowcowa interpretowana jest jako osady rozległej równiny aluwialnej związanej z systemem piaszczystych, dystalnych rzek roztokowych. W obrębie traktów koryt rzek roztokowych powstawały tam ciała piaszczyste, które zazwyczaj wykazują cechy wielopiętrowych nagromadzeń osadów korytowych. Obszary pozakorytowe były miejscem depozycji materiału drobnoziarnistego i miejscem rozwoju węglotwórczych torfowisk; w pobliżu traktów koryt rozwijały się tam też glify krewasowe. Dominującym typem torfowisk w omawianej serii były wilgotne torfowiska leśne. Pokłady węgla nie mają charakteru ciągłych pokryw o stałej miąższości, a ich geometria i lateralne rozprzestrzenienie zależało od przebiegu i rozwoju sieci traktów systemu rzecznego. Obserwowane zjawiska wielkoskalowego rozszczepiania pokładów węgla i widoczne w tych miejscach lateralne przejścia do osadów korytowych dowodzą współistnienia traktów rzecznych i węglotwórczych torfowisk rozwiniętych na obszarach pozakorytowych Litosomy piaskowcowe mają geometrię pokryw, ale o ograniczonym zasięgu lateralnym. Za stosunkowo dużą stabilnością macierzystych traktów koryt przemawia znaczna miąższość tych litosomów, podobnie jak pospolita, znaczna miąższość pokładów węgla. Naprzemianległe występowanie w profilach pionowych ciał piaskowcowych i ciał reprezentujących osady asocjacji mułowcowej jest wynikiem naturalnych procesów zachodzących na równinie aluwialnej, które powodowały przemieszczanie się środośrodowisk depozycyjnych, głównie procesów awulsji całych traktówkoryt rzecznych. Architektura sedymentacyjna krakowskiej serii piaskowcowej odzwierciedla przede wszystkim efekty wspomnianych procesów, a w dużym stopniu związana jest też ze zróżnicowaną kompakcją osadów gruboziarnistych, drobnoziarnistych i torfów.

18

Atrakcje geoturystyczne Europy - zajęcia terenowe studentów Geoturystyki Wydziału Geologii, Geofizyki i Ochrony Środowiska Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie

Doktor M., Golonka J.

Geoturystyka

|

2006

|

nr 4

39-62

PL

Artykuł omawia atrakcje geoturystyczne Europy Środkowej objęte w roku 2006 programem zająć terenowych studentów specjalności Geoturystyka na Wydziale Geologii, Geofizyki i Ochrony Środowiska AGH w Krakowie.

EN

The following paper presents selected geotouristic attraction of Central Europe visited in May, 2006 by students of Geotourism from the Faculty of Geology, Geophysics and Environment Protection, AGH-University of Science and Technology in Kraków.

19

Sedymentacja osadów węglonośnej sukcesji Górnośląskiego Zagłębia Węglowego : kierunki badań i aktualny stan wiedzy

Gradziński R., Doktor M., Kędzior A.

Przegląd Geologiczny

|

2005

|

Vol. 53, nr 9

734-741

EN

The coal-bearing succession in the Upper Silesia Coal Basin consists of molasse deposits filling a flexural foredeep basin. Analysis of lithofacies in cores from deep boreholes revealed the presence of depositional environments typical of alluvial plains and coastal (in a broad sense) environments. Accumulation compensated regional subsidence, so that general depositional surface remained nearly flat. The higher part of the csuccession was laid in fluvial systems, while the lower part mostly in fluvial systems and subordinately in complex coastal systems. Reconstruction of depositional architecture has shown lateral variation in thickness and extent of individual lithosomes, and also pointed to the role of peat-compaction control in shaping their 3D geometry. Sedimentation was controlled by both autigenic and allogenic factors.

20

Wodospady Iguazu - Park Narodowy Argentyny i Brazylii

Doktor M.

Geoturystyka

|

2004

|

T. 1, nr 1

53-58

PL

Artykuł przedstawia zespół wodospadów na rzece Iguazu znajdujących się 23 km od jej ujścia do Parany, na granicy Brazylii i Argentyny, w Parku Narodowym Iguazu wpisanym na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego i Przyrodniczego UNESCO. Wodospady osiągają wysokość 72 m, przy szerokości 2,7 km. Są znanym obiektem turystycznym. Odkryte zostały w 1542 roku przez A. Nunez Cabeza de Vaca.

EN

The article concerns the complex of waterfalls of the National Park of the Iguaz River situated 23 km from the confluence with Parana River, at the border between Brasil and Argentina. The waterfalls that were discovered in 1542 by A. Nunez Cabeza de Vaca are up to 72 m high, and up to 2.7 km wide. This national park is inscribed on the World Heritage List of the UNESCO in 1986, and is a well known tourist site.