Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Modelowanie wymiany netto ekosystemu (NEE) na obszarach bagiennych z zastosowaniem danych satelitarnych

Dąbrowska-Zielińska K., Budzyńska M., Tomaszewska M., Malińska A., Bartold M., Gatkowska M., Turlej K., Małek I., Turbiak J., Jaszczyński J.

Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie

|

2017

|

T. 17, z. 1

31--51

PL

W artykule przedstawiono wyniki badań nad modelowaniem wymiany netto ekosystemu (NEE – ang. Net Ecosystem Exchange) bagiennego na przykładzie doliny Biebrzy z wykorzystaniem zdjęć satelitarnych i danych z pomiarów naziemnych z lat 2011–2015. Przeprowadzono szczegółową analizę zastosowania zdjęć optycznych i radarowych do uzyskania charakterystyk roślinno-wilgotnościowych wpływających na wymianę węgla. W wyniku przeprowadzonych analiz opracowano modele szacowania NEE, w których zastosowano opracowane na podstawie danych satelitarnych następujące parametry: wilgotność gleby (WG), zawartość wody w roślinach (WR). Do analizy WG i WR został zastosowany współczynnik wstecznego rozpraszania (σº) obliczony z sygnału zarejestrowanego w zakresie mikrofalowym przez urządzenia SAR (ang. Synthetic Aperture Radar) dla różnych polaryzacji fal. Prace badawcze zmierzające do określenia wielkości wymiany węgla oraz jego zróżnicowania przestrzennego i czasowego, przeprowadzone z uwzględnieniem informacji o pokrywie roślinnej i wilgotności gleby uzyskanych z danych satelitarnych, są ważne dla monitorowania ekosystemów bagiennych.

EN

The article presents results of the study on modeling Net Ecosystem Exchange (NEE) in the wetland ecosystem using remote sensing and in-situ data. The study has been conducted in Biebrza Valley for the years 2011–2015. The analysis of application of optical and microwave images for the assessment of vegetation-moisture conditions influenced carbon exchange has been performed. The impact of soil moisture and type of vegetation habitat on CO2 flux in wetland ecosystems has been analyzed to develop NEE models. Soil moisture (WG) and vegetation water content (WR) have been correlated with backscattering coefficient (σº) calculated from the signal registered by microwave satellites in different wave polarization. The research was focused on the assessment of carbon balance in time and space taking into account vegetation cover and soil moisture derived from satellite data. The research is important for monitoring wetland ecosystem.

2

Ubożenie gleby torfowo-murszowej w składniki zasadowe czynnikiem intensyfikującym rozpraszanie rozpuszczonego węgla organicznego (RWO) do zasobów wodnych

Jaszczyński J.

Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie

|

2015

|

T. 15, z. 2

47--63

PL

W pracy przedstawiono zmiany stężenia rozpuszczonego węgla organicznego (RWO) w płytkiej wodzie gruntowej zmeliorowanego torfowiska niskiego (z glebą torfowo-murszową MtIIcb), na tle zmian pH gleby oraz zawartości w niej składników zasadowych i ich stężenia w wodzie obecnej w obrębie warstwy organicznej gleby zagospodarowanej jako łąka kośna. Badania prowadzono w latach 2000–2012 na torfowisku Kuwasy, położonym między Jeziorem Rajgrodzkim a północno-zachodnimi obrzeżami środkowego basenu Biebrzy. W badanym okresie wykazano znaczące zmniejszenie się wartości pH wierzchnich (0–40 cm) warstw gleby torfowo-murszowej oraz znaczące zwiększenie stężenia RWO w wodzie gruntowej pobieranej w obrębie całego profilu złoża organicznego. Potwierdzono wpływ zmniejszającej się zawartości Ca, Mg i K w ośrodku glebowym na zwiększenie stężenia RWO w wodzie gruntowej. Zauważono również dużą rolę sodu i żelaza w tworzeniu kompleksów mineralno-organicznych o zwiększonej rozpuszczalności. Jednoznaczną tendencję do wzrostu stężenia RWO w badanym okresie zaobserwowano także w wodzie rowu melioracyjnego, sąsiadującego z badaną kwaterą i odprowadzającego wodę z torfowiska.

EN

Changes in dissolved organic carbon (DOC) concentration in shallow ground water at drained fen (with peat-muck soil in the second degree of mucking process) were compared with changes of soil pH and alkaline components and with their concentration in water from organic layer (peat deposit) of soil overgrown by a mown meadow. The study was carried in 2000–2012 in Kuwasy peatland, localized between Lake Rajgrodzkie and north-western border of the middle basin of the Biebrza River. A significant decrease of pH in surface (0–40 cm) layers of peat-muck soil and increasing DOC concentration in groundwater collected from the whole vertical profile of organic deposit were found in the study period. The effect of decreasing Ca, Mg and K content in soil on the increase of DOC concentration in groundwater was confirmed. A significant role of sodium and iron was noted in the formation of mineral-organic complexes of increased solubility. The unambiguous tendency of increasing DOC concentration was also observed in water from draining ditch that neighboured the study meadow and drained off water from the fen.

3

The relationship between dissolved organic carbon and hydro-climatic factors in peat-muck soil

Jaszczyński J.

Journal of Water and Land Development

|

2015

|

no. 24

27--33

EN

The object of this study was the concentration of dissolved organic carbon (DOC) in soil solution related to groundwater table, soil temperature, moisture, redox potential and intensive storm rain and their changes during ten years (2001–2010). The studies were localized in drained and agriculturally used Kuwasy Mire situated in the middle basin of the Biebrza River, north-eastern Poland. The study site was situated on a low peat soil managed as intensively used grassland. The soil was recognized as peat-muck in the second stage of the mucking process. DOC concentration was determined by means of the flow colorimetric method using the Skalar equipment. Mean in the whole study period DOC concentration in soil solution was 72 mg·dm–3. A significant positive correlation was observed between DOC concentration and soil temperature at 30 cm depth. The highest DOC concentrations were observed from July to October accompanied by the lowest ground water level. The DOC concentration in soil solution showed also a significant correlation with soil redox potential at 20 cm depth – a border between muck and peat layers. This layer is potentially most active with respect to biochemical transformation. There was no relationship between DOC concentration and soil moisture. However, the influence of torrential rains on the intensity of DOC removal was demonstrated in this study.

PL

Przedmiotem badań było stężenie rozpuszczalnego węgla organicznego (RWO) w roztworze glebowym na tle poziomu wody gruntowej, temperatury i wilgotności gleby, jej potencjału elektrycznego oraz intensywnych opadów deszczu. Badania zlokalizowano na terenie zmeliorowanego i rolniczo użytkowanego Torfowiska Kuwasy, usytuowanego w środkowym basenie Biebrzy, w północno-wschodniej Polsce. Stanowisko badawcze zlokalizowano na glebie wytworzonej z torfów niskich (MtIIcb) użytkowanej jako intensywna łąka kośna. Stężenie RWO określono za pomocą kolorymetru przepływowego Skalar. Badania prowadzono w latach 2001–2010. Średnie z całego okresu badawczego stężenie RWO w roztworze glebowym wyniosło 72 mg C·dm–3. Zaobserwowano istotną dodatnią korelację między stężeniem badanego składnika i temperaturą gleby na głębokości 30 cm. Największe stężenie RWO występowało od lipca do października, kiedy to notowano również najniższy poziom zwierciadła wody gruntowej. Stężenie RWO wykazywało również istotną zależność od potencjału elektrycznego gleby notowanego na głębokości 20 cm, gdzie występowała warstwa przejściowa torfu murszejącego, charakteryzująca się potencjalnie największą intensywnością przemian biochemicznych. Nie wykazano natomiast zależności między stężeniem RWO a wilgotnością górnych partii badanej gleby. Stwierdzono również istotne nasilenie przemieszczania się RWO z kompleksu glebowego do roztworu na skutek obfitych opadów deszczu.

4

Wpływ stopnia zmurszenia gleb torfowych na wzbogacanie wody gruntowej w związki azotu, fosforu i RWO

Jaszczyński J., Urbaniak M., Nawalany P.

Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie

|

2013

|

T. 13, z. 3

63--77

PL

W pracy opisano aspekty ilościowej i czasowej zmienności uwalniania do wody gruntowej związków azotu, fosforu i RWO z gleb torfowo-murszowych o różnym stopniu odwodnienia, warunkującego odmienną intensywność napowietrzenia górnych partii gleby i przemian ich materiału organicznego. Prace prowadzono na zmeliorowanych torfowiskach w północno-zachodniej części środkowego basenu Biebrzy, charakteryzujących się glebami powstałymi z torfów niskich. Badania zlokalizowano na glebach torfowo-murszowych o różnym stopniu zmurszenia (MtI, MtII i MtIII), zagospodarowanych jako ekstensywne łąki kośne, nienawożone. Zauważono, że im większym stopniem zmurszenia charakteryzowała się gleba torfowa, tym większe było średnie z całego okresu badawczego stężenie NO3– i RWO w wodzie gruntowej. Stężenie NO3– w wodzie gruntowej wzrastało w okresie zimowym. Najsilniej zjawisko to zaznaczało się w profilu gleby MtIII. Zanotowano brak zróżnicowania średniego stężenia NH4+ w zależności od stopnia zmurszenia gleby. We wszystkich glebach obserwowano jednak, że największe stężenie tego składnika występowało w okresach największego obniżenia lustra wody gruntowej. Najsilniejsze wzbogacanie wody gruntowej w PO4–3 stwierdzono w glebie o drugim stopniu zmurszenia, co mogło wynikać z tworzenia się łatwo rozpuszczalnych fosforanów amonu. Niezależnie od stopnia zmurszenia gleby torfowej, stężenie RWO w wodzie gruntowej było największe od czerwca do września, pokrywając się z występowaniem najniższego poziomu wody gruntowej i najwyższą temperaturą wody. W roku, w którym obserwowano wyższy od przeciętnego średni poziom wody gruntowej, stężenie RWO w wodzie gruntowej z gleby MtII i MtIII było znacząco większe w porównaniu z latami suchymi, podczas gdy w przypadku gleby MtI stwierdzono sytuację odwrotną.

EN

Quantitative and temporal changes in the release of nitrogen, phosphorus and DOC from peatmuck soils to ground water are described in the paper. Studied soils differed in the extent of drainage which resulted in the different intensity of aeration of upper soil layers and different transformation of their organic material. The studies were carried out in drained fens in north-west part of the Middle basin of the Biebrza River, Poland. Study sites were localized on peat-muck soils with different degree of peat decomposition (MtI, MtII and MtIII – according to Polish classification). These sites were used as extensively mown meadows, without fertilisation. Mean concentrations of NO3– and DOC in ground water were the higher the more decomposed was peat soil. Nitrate concentrations in ground water increased in the winter time. This effect was most clearly visible in MtIII soil. Mean NH4+ concentration wasn’t significantly differentiated by the degree of soil decomposition. The greatest enrichment of water by this ion was observed in periods of the lowest ground water table. The greatest enrichment of ground water with phosphates was found in MtII soil. This could result from the formation of soluble ammonium phosphates. Irrespective of decomposition processes, DOC concentrations in ground water were highest from June to September in association with the lowest ground water table and the highest water temperature. In the year of ground water table higher than average, DOC concentration in ground water from MtII and MtIII soil was significantly higher compared with dry years while in sites on MtI soil the inverse situation was observed.

5

Emisja metanu z gleb torfowo-murszowych w zależności od poziomu wody gruntowej

Turbiak J., Jaszczyński J.

Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie

|

2011

|

T. 11, z. 4

229-238

PL

W pracy przedstawiono wyniki badań lizymetrycznych emisji metanu z dwóch użytkowanych łąkowo gleb torfowo-murszowych w zależności od poziomu wody gruntowej i nawożenia. Pomiary wykonywano metodą komorową za pomocą miernika fotoakustycznego. Stwierdzono, że gleby torfowo- murszowe są znaczącym źródłem emisji CH4. W okresie wegetacyjnym, w warunkach poziomu wody gruntowej utrzymywanego na głębokości 0, 25, 50 i 75 cm p.p.t., średnia emisja CH4 wynosiła odpowiednio 386, 249, 175 i 120 kg·ha-¹. Największą emisję CH4 stwierdzono w warunkach pełnego wysycenia profilu glebowego wodą. Wraz z obniżeniem poziomu wody gruntowej emisja CH4 malała. Nawożenie mineralne powodowało zwiększenie emisji CH4. W warunkach poziomu wody gruntowej utrzymywanego na głębokości 50 cm p.p.t. średnia emisja CH4 w wariancie nawożonym była o 62% większa niż w wariancie bez nawożenia mineralnego.

EN

Results of measurements of methane emission from two grassland-used peat-muck soils are presented in the paper in relation to groundwater level and fertilisation. The measurements were made with the chamber method using a photoacoustic sensor. It was found that peat-muck soils are a significant source of CH4 emission. In the growing season at a groundwater level kept at depths of 0, 25, 50 and 75 cm mean CH4 emissions were 386, 249, 175 and 120 kg ha-¹, respectively. The highest CH4 emission was found when the whole soil profile was saturated with water. CH4 emission decreased with the lowering of groundwater level. Mineral fertilisation increased CH4 emission. At groundwater level kept at a depth of 50 cm, CH4 emission in the treatment with fertilisation was by 62% higher than in the treatment without mineral fertilisation.

6

Dziesięcioletnie badania zmian stężenia składników mineralnych w różnego rodzaju wodach z obiektów gleb torfowych Zakładu Doświadczalnego ITP w Biebrzy

Sapek A., Sapek B., Chrzanowski S., Jaszczyński J.

Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie

|

2011

|

T. 11, z. 4

183-196

PL

Celem badań było rozpoznanie zmian stężenia składników mineralnych w różnego rodzaju wodach z obiektu gleb torfowych w Zakładzie Doświadczalnym ITP w Biebrzy. Śledzono zmiany w latach i sezonie. Pobierano próbki: wody gruntowej w 9 punktach kontrolnych, osobno z warstwy torfowej oraz podścielającej warstwy mineralnej gleby, próbki wody powierzchniowej z rowów melioracyjnych położonych w pobliżu punktów kontrolnych oraz z kanału doprowadzającego i odprowadzającego wodę na obiekt, próbki roztworu glebowego w punkcie kontrolnym umiejscowionym obok automatycznej stacji z głębokości 30, 60 i 90 cm profilu torfu. W doborze punktów uwzględniono zróżnicowanie stopnia zmurszenia, rodzaj utworu i stopnia rozkładu torfu w całym profilu gleby, sposób użytkowania i gospodarowania wodą. Wszystkie próbki pobierano w cyklu jednomiesięcznym. Omówiono zmiany stężenia fosforanów, azotanów, amonu, chlorków, sodu, potasu, magnezu i wapnia na podstawie wyników oznaczeń wykonanych w dziesięcioleciu 2000-2009. Średnie roczne stężenie składników w badanych wodach wykazywało istotne różnice w niektórych sąsiednich latach. 10 lat badań jest to jednak zbyt krótki czas, by można wnioskować o trwałości tych zmian. Istotne natomiast były różnice w średnich miesięcznych stężeniach, zwłaszcza azotu i fosforu. Stężenie azotanów we wszystkich rodzajach wody malało od wiosny ku jesieni, a stężenie amonu zwiększało się w tym czasie. Stężenie fosforanów wykazało maksimum w miesiącach letnich i wczesnojesiennych, podobnie jak stężenie potasu. Stężenia azotu i fosforu w wodzie gruntowej było ok. 10 razy większe niż w wodzie powierzchniowej. Można więc wnioskować, że badany obiekt gleb torfowych nie jest źródłem tych dwóch składników powodujących eutrofizację. Zwiększone jednak stężenie azotanów, wykazane w próbkach wody gruntowej pobieranych zimą i wiosną wskazuje, że w tym czasie ten składnik może ulegać wymyciu do wód powierzchniowej. Większe stężenie fosforanów i amonu w wodzie gruntowej występowało w miesiącach letnich i wczesnojesiennych, tj. w czasie, w którym nie obserwuje się odpływu wody z torfowiska.

EN

The aim of this study was to trace changes in nutrient concentrations in different types of water from the peat soil object at Experimental Station of the Institute for Technology and Life Science in Biebrza. The following water samples were taken: groundwater samples from 9 control points, separately from peat layer and from underlying mineral layer, surface water samples from drainage ditches and the main canal, which serves to deliver and collect water from this object and soil solution samples at 30, 60 and 90 cm depths. The control points were selected with the consideration of: the extent of mucking, the type of peat and its decomposition in the whole soil profile, and soil and water use and management. All samples were taken every month from 2000 to 2009. Annual mean nutrient concentrations showed significant differences in some years. Ten years is, however, too short time period to conclude about the stability of these changes. Much more important were the differences in mean monthly concentrations, particularly of nitrogen and phosphorus. The nitrate concentrations decreased from winter to autumn in all types of water. The phosphate concentrations showed the maximum in summer and early autumn months, as did potassium concentrations. The concentrations of nitrogen and phosphorus in groundwater were ten times higher than those in surface water. Hence, the studied peat soil object was not a source of both nutrients that would pose a threat to water quality. Nevertheless, the increased concentration of nitrates in groundwater samples taken in winter and early spring indicates a possibility of their leaching to surface water at that time. Higher phosphate and ammonium concentrations were observed in summer and early autumn months i.e. at the time when no water flow from the object to surface waters was observed.

7

Rozpraszanie związków węgla z gleb torfowo-murszowych w dolinie środkowej Biebrzy

Jaszczyński J., Turbiak J., Urbaniak M.

Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie

|

2010

|

T. 10, z. 4

65-77

PL

Celem pracy było określenie i porównanie stężenia rozpuszczalnego węgla organicznego (RWO) w wodzie gruntowej oraz emisji CO2 do atmosfery z gleby torfowo-murszowej, w warunkach łąki użytkowanej (jednokośnej) oraz łąki nieużytkowanej, podlegającej naturalnej sukcesji roślinnej. Badania prowadzono na terenie Biebrzańskiego Parku Narodowego, na zmeliorowanym obiekcie torfowiskowym, charakteryzującym się glebami torfowo-murszowymi, w których proces murszenia sięgał 30-35 cm głębokości. Obszar badanego torfowiska był częściowo użytkowany jako ekstensywne łąki kośne. Pozostała powierzchnia była wyłączona z działalności rolniczej i tworzyła mozaikę kwater, na których zachodził proces naturalnej sukcesji roślinnej. Punkty badawcze założono na kwaterze zagospodarowanej jako ekstensywna łąka jednokośna (łąka użytkowana) oraz na sąsiadującej z nią powierzchni, gdzie nie prowadzono wykaszania (łąka nieużytkowana). Od kwietnia 2006 r. do końca 2008 r., na obu powierzchniach, oznaczano stężenie RWO w płytkiej wodzie gruntowej z warstwy organicznej gleby oraz podłoża mineralnego, podściełającego złoże torfowe. Próbki wody zbierano przez cały rok. W sezonie wegetacyjnym (IV-X) prowadzono pomiar emisji CO2 z powierzchni gleby, utrzymywanej w czarnym ugorze. Większe straty węgla, wyrażone stężeniem RWO obecnym w wodzie gruntowej z warstwy organicznej, zaobserwowano pod łąką użytkowaną. Średnie stężenie RWO z całego okresu badań wyniosło 74 mg C·dm-³ i nie było zależne od poziomu wody gruntowej oraz temperatury powietrza i gleby. Rozpraszanie związków węgla drogą emisji CO2 z gleby było natomiast zdecydowanie większe na powierzchni nieużytkowanej i wyniosło 630 mg·m-²·h-¹ (w sezonie wegetacyjnym 8,6 t C·ha-¹). W warunkach wyższej temperatury powietrza i gleby wielkość emisji CO2 była większa na obu powierzchniach.

EN

The aim of this study was to determine and compare dissolved organic carbon (DOC) concentration in ground water and CO2 emission to the atmosphere from peat-muck soil overgrown by meadow cut once a year and by not mown meadow with natural plant succession. The study was carried out in the Biebrza National Park, on drained peatland with peat-muck soils in which decomposition process reached down 30-35 cm of depth. Peatland area was partly managed as an extensively cut meadows. The remaining area where the processes of natural succession took place was left unused. Sampling points were localized on extensively cut meadow (mown meadow) and on not mown meadow neighbouring the first one. Concentrations of dissolved organic carbon (DOC) were measured in 2006-2008 in shallow ground waters from organic soil layer and from mineral substratum. Water samples were collected during the whole year. CO,sub>2 emission rate was determined in the vegetation period (April-October) from the surface of soil left as fallow land. Higher carbon losses expressed in DOC concentration in ground water from organic layer took place from under mown meadow. Mean concentration of this component for the whole research period amounted 74 mg C·dm-³ and was not correlated with ground water table depth, air temperature or soil temperature. Dispersion of carbon through CO2 emission from soil was higher in unused meadow and amounted 630 mg·m-²·h-¹ (in the vegetation period 8.6 t C·ha-¹). At higher air and soil temperatures, CO2 emission rate was higher in both study areas.

8

Plonowanie wierzby energetycznej w różnych warunkach glebowo-wodnych

Jurczuk S., Chrzanowski S., Jaszczyński J.

Problemy Inżynierii Rolniczej

|

2010

|

R. 18, nr 2

113-121

PL

Celem badań, przeprowadzonych na plantacjach produkcyjnych, było określenie wpływu czynnika wodnego oraz rodzaju gleby na plon wierzby wiciowej (Salix viminalis L.) w warunkach lekkich gleb mineralnych i gleb pobagiennych. Największe plony wierzby, dochodzące do 30 t*ha-1*rok-1, uzyskano na obrzeżach torfowiska, na glebie murszowatej z poziomem wody gruntowej 0,5-1,0 m, a najmniejsze, wynoszące 6-8 t*ha-1*rok-1 - na glebie mineralnej brunatnej, wytworzonej z piasku, w warunkach zalegania zwierciadła wody gruntowej ponad 2,0 m poniżej powierzchni terenu. Na torfowisku o płytkiej glebie torfowo-murszowej z poziomem wody gruntowej 0,2-0,6 m, odpowiednim dla użytku zielonego, nadmiar wody wpływał ujemnie na plon wierzby, który wynosił ok. 10 t*ha-1*rok-1.

EN

The studies conducted in producing plantations aimed at determination of water factor and soil kind effects on the yield of energy willow (Salix viminalis L.) cultivated on light mineral soils and post-boggy soils. The highest willow yields, reaching up to 30 t*ha-1 per year, were obtained on the peatmoor borders, on muck soil with ground water level of 0.5-1.0 m; whereas the lowest yields reaching 6-8 t*ha-1 per year - on the mineral brown soil of sandy origin, under conditions of ground water level 2.0 m deep. On the peatbog of shallow peat-muck soil with ground water 0.2-0.6 m deep, suitable for grassland, the surplus of water negatively affected the willow yield which amounted to about 10 t*ha-1 per year.

9

Rozpuszczalny węgiel organiczny w wodzie z siedlisk pobagiennych na tle temeperatury gleby

Jaszczyński J., Sapek A., Chrzanowski S.

Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie

|

2008

|

T. 8, z. 1

117-126

PL

W pracy przedstawiono wpływ temperatury gleby oraz opadu atmosferycznego na uwalnianie i wymywanie organicznych związków węgla z gleb torfowo-murszowych do płytkich wód gruntowych. Badania prowadzono w latach 2001-2006 na Torfowisku Kuwasy w basenie środkowej Biebrzy. Stanowiska badawcze zlokalizowano na użytkach zielonych położonych na glebach o średnim stopniu zaawansowania procesów murszowych (MtII). Przedmiotem badań było stężenie rozpuszczalnego węgla organicznego (RWO) w roztworze glebowym pobieranym z głębokości 30 cm oraz wodzie gruntowej z głębokości 60 i 90 cm. Próbki wody z wymienionych warstw profilu glebowego pobierano za pomocą automatycznej stacji polowej, wykorzystującej ceramiczne kubki ssące. Na głębokościach tych mierzono także temperaturę gleby. Próbki wody gruntowej pobierano również z 5 studzienek zainstalowanych w warstwie utworu organicznego, na głębokość ok. 100 cm. Jedną ze studzienek zlokalizowano na terenie automatycznej stacji, a cztery na innych kwaterach łąkowych torfowiska. Próbki pobierane za pomocą aparatów ssących pozyskiwano w sposób ciągły przez trzy, cztery tygodnie. Próbki wody gruntowej ze studzienek pobierano co trzy, cztery tygodnie. Stężenie RWO w próbkach zależało od głębokości z jakiej je pobierano. Średnie stężenie RWO było największe w roztworze glebowym - 67 mg·dm-³. W wodzie gruntowej z głębokości 60 i 90 cm wynosiło ok. 40 mg·dm-³. W roztworze glebowym stężenie RWO zmieniało się w ciągu roku oraz było istotnie skorelowane z temperaturą gleby. Największe stężenie RWO występowało od czerwca do listopada, a najmniejsze - w lutym i marcu.

EN

The effect of soil temperature and rainfall on releasing and leaching of organic carbon from peat-moorsh soils to shallow ground waters is presented in this paper. The study was carried out in 2001-2006 on Kuwasy peatland in the middle Biebrza River basin. Study sites were located in grasslands dominated by peat-moorsh soils in the second degree of degradation. Concentrations of dissolved organic carbon (DOC) were analysed in soil solution (taken from the depth of 30 cm) and in groundwater (which was collected from the depths of 60 cm and 90 cm). Water samples from these layers were taken by automatic field station. Soil temperature was measured at 30, 60 and 90 cm. Groundwater samples were also collected from five wells installed in organic matter layer to the depth of 100 cm. One of them was located within automatic station, four other - in the neighbouring grassland areas. All water samples were taken at three to four week intervals. DOC concentration in water samples depended on sampling depth. Mean DOC concentration was highest in soil solution - 67 mg·dm-³. In groundwater from 60 and 90 cm it was about 40 mg·dm-³. In soil solution DOC concentration varied seasonally and was significantly correlated with soil temperature at 30 cm. The highest DOC concentrations were found from June to November, and the lowest - in February and March. Seasonal variability of DOC concentration was observed in groundwater from two control wells. In these cases the highest DOC concentration was also noted in summer and autumn. In groundwater from other wells seasonal DOC variability wasn't noted. Intensive precipitation didn't exert any effect on DOC concentration in soil and ground water.

10

Wskaźniki chemiczne wody do picia z ujęć własnych w gospodarstwach wiejskich w otulinie Biebrzańskiego Parku Narodowego

Jaszczyński J., Sapek A., Chrzanowski S.

Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie

|

2006

|

T. 6, z. 2

129-142

PL

Badania dotyczyły jakości wody do picia z tradycyjnych (kręgowych) i wierconych studni wybranych gospodarstw rolnych, położonych na torfowisku Kuwasy w basenie środkowej Biebrzy oraz zlokalizowanych w granicach Biebrzańskiego Parku Narodowego w dolinie dolnej Biebrzy. W próbkach wody oznaczono: N-NO3, N-NH4, P-PO4, Na, K, Mg, Ca, Cl oraz rozpuszczalny węgiel organiczny (RWO). W wodzie ze wszystkich badanych studni notowano podwyższone stężenie składników nawozowych, lecz jej jakość tylko w 6 studniach z badanych 13 nie odpowiadała wymaganiom wody do picia z uwagi na duże średnie stężenie azotanów bądź jonu amonowego. Podwyższone stężenie azotanów, jonu amonowego, potasu, sodu i chlorków oraz rozpuszczalnego węgla organicznego występowało w badanych gospodarstwach w całym okresie badań i było skutkiem zanieczyszczenia pochodzącego z działalności bytowej lub rolniczej. Potwierdzeniem jest duże (7,7-52,4 mg K·dm-³) średnie stężenie potasu w próbkach z większości studni tradycyjnych, na ogół większe niż stężenie sodu. Stężenie sumy tych kationów było znacznie większe niż chlorków. Stężenie azotanów w wodzie ze studni tradycyjnych było istotnie skorelowane ze stężeniem chlorków, sodu, potasu, magnezu oraz wapnia, a ponadto ze stężeniem rozpuszczalnego węgla organicznego (RWO, ang. "DOC - dissolved organic carbon"). Natomiast w studniach wierconych większemu stężeniu azotanów towarzyszyło większe stężenie fosforanów, mniejsze zaś jonu amonowego. Podwyższone stężenie wszystkich badanych składników stwierdzono w wodzie ze studni gospodarskich (będącej składową wody gruntowej) na terenach wiejskich wchodzących w skład Biebrzańskiego Parku Narodowego i jego otuliny. Świadczy to o możliwości powstawania zanieczyszczeń obszarowych, obejmujących również Park.

EN

The study dealt with the quality of drinking water from traditional (dugout) and deep (drilled) wells in selected farms localized on bog Kuwasy in the middle Biebrza River basin and in the lower Biebrza River basin within the Biebrza National Park The concentrations of N-NO3, N-NH4, P-PO4, Na, K, Mg, Ca, Cl and of dissolved organic carbon (DOC) were determined. Water in all analysed wells showed elevated nutrient concentrations though its quality did not meet the quality standards in only 6 out of 13 studied wells mainly due to high concentrations of nitrates and ammonium. Increased concentrations of nitrates, ammonium ions, potassium, sodium and chlorides found in all wells in the whole study period originated from agricultural and/or domestic pollution. This was confirmed by a high concentration of potassium in traditional wells, clearly higher than that of sodium. Combined concentration of both cations was significantly higher than the concentration of chlorides. The concentration of nitrates in water from traditional wells was significantly correlated with the concentration of chloride, sodium, potassium, magnesium, calcium and DOC. This concentration in deep wells was positively correlated with the concentration of phosphate, and negatively with the concentration of ammonium ions. The water from farm wells is a part of ground water; therefore, the observed elevated nutrient concentrations in these wells from farms located inside the Biebrza National Park or its buffer zone demonstrate the possibility of non-point pollution also within the National Park.

11

Stężenie rozpuszczalnego węgla organicznego w wodzie gruntowej pod lasem i łąką na glebie torfowej

Jaszczyński J.

Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie

|

2006

|

T. 6, z. 2

99-109

PL

Badania dotyczyły zmian stężenia rozpuszczalnego węgla organicznego (RWO, ang. DOC) w płytkich wodach gruntowych na terenie torfowiska Kuwasy, położonego w basenie środkowej Biebrzy. W pracy przedstawiono niekorzystne oddziaływanie lasu brzozowego na właściwości fizyczne gleby torfowo-murszowej i uwalnianie się z niej rozpuszczalnego węgla organicznego. Stężenia RWO oznaczono w wodach gruntowych pod lasem i łąkami. Rozluźnienie masy glebowej w profilu pod lasem i silniejsze jej przesychanie sprzyja przyspieszonej mineralizacji masy organicznej i uwalnianiu się rozpuszczalnych związków organicznych. Średnie stężenie RWO w wodzie pod lasem (>100 mg C·dm-³) było istotnie większe niż w wodzie spod kwater użytkowanych łąkowo.

EN

The studies concerned changes of dissolved organic carbon (DOC) in shallow groundwater in Kuwasy Bog, localized in the middle basin of the Biebrza River. Disadvantageous influence of birch forest on physical features of peat-moorsh soil and on the release of dissolved organic carbon is presented in this paper. DOC concentration was determined in groundwater from under forest and meadows. Considerable porosity of soil matter under forest and more intensive drying up of soil were observed. These factors favoured mineralization and the release of dissolved organic compounds. In groundwater under forest mean DOC concentrations exceeded 100 mg C·dm-³ and were significantly higher than those in groundwater from under meadows.

12

Jakość wód gruntowych pod użytkami zielonymi różnie użytkowanymi

Jaszczyński J., Chrzanowski S., Sapek A.

Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie

|

2006

|

T. 6, z. 2

111-127

PL

Badania przeprowadzono w latach 2000-2004 na terenach torfowiska Kuwasy, leżącego w basenie środkowej Biebrzy. Dotyczyły one zanieczyszczenia wód odpływających z torfowo-murszowych gleb łąkowych, będących w stałym użytkowaniu rolniczym. Wyróżniono cztery warianty różniące się sposobem: użytkowania (kośne, zmiennie, pastwiskowe) oraz nawożenia (mineralne i nawozami naturalnymi). W wariancie, obejmującym zarówno nawożenie mineralne, jak i nawozami naturalnymi, stwierdzono największe stężenia azotu azotanowego, azotu amonowego i potasu. Również średnie stężenia tych składników z całego okresu badań były największe na tym wariancie. Największe przekroczenia dopuszczalnych stężeń fosforu występowały na kwaterze nawożonej mineralnie, o dużej naturalnej zasobności gleby w ten pierwiastek. W wariancie, w którym w 2003 r. zaprzestano nawożenia, zanotowano poprawę jakości wody w stosunku do lat wcześniejszych.

EN

The study was carried out in Kuwasy peatland situated in the middle Biebrza River basin in the years 2000-2004 and was aimed at assessing the pollution of waters flowing out of peat-moorsh meadow soils under permanent agricultural use. Four variants differing in the type of land use (mown meadows, alternate meadows, pastures) and in fertilization (mineral versus organic) were distin-guished. The greatest concentrations of nitrate nitrogen, ammonium nitrogen and potassium were found in variant I which involved both mineral and organic fertilization. Mean concentrations of these components for the whole study period were also greatest in this variant. The greatest excess over permissible phosphorus concentrations was noted in a plot fertilized with mineral fertilisers and of large natural phosphorus abundance (variant II). An improvement of water quality was recorded in variant IV after a complete cessation of mineral fertilization.

13

Ocena jakości materiałów opakowaniowych żywności metodami analizy sensorycznej i instrumentalnej

Sarzyński W., Jaszczyński J.

Polimery

|

2001

|

T. 46, nr 4

261-267

PL

Rozwinięto zaproponowane wcześniej [1-3] ilościowe kryteria kwalifikacji sensorycznej tworzywowych opakowań żywności oparte na wyznaczaniu, wartości współczynnika X w odniesieniu do rzeczywistych folii opakowaniowych [równanie (1)]. Wartości X dotyczące występujących w opakowaniu substancji zapachowych można obliczyć zarówno na podstawie parametrów sensorycznych, jak i wyników analizy instrumentalnej. Parametrami wyznaczanymi są: sensoryczne rozcieńczenia graniczne w wodzie P",i badanej substancji oraz graniczne wartości wysycenia nią materiałów opakowaniowych żywności m,-,x odnoszące się do wartości krytycznych współczynnika X. Liniowe zależności między tymi wielkościami [równania (2)-(4)] pozwalają na łatwe wyznaczenie brakującego parametru na podstawie znajomości dwóch pozostałych; w przypadkach szczególnych wystarcza znajomość podstawowego parametru sensorycznego Pvoi. Sformułowane kryteria zweryfikowano doświadczalnie metodą instrumentalną GC/MS w trybie pracy SCAN i SIM w odniesieniu do stężeń subsensorycznych 8 rozpuszczalników występujących w nadrukach folii opakowaniowych i podejrzanych o działanie toksyczne (tabele 1-3).

EN

Formerly proposed quantitative [1-3] criteria of sensory qualification of plastic packagings for food contact, based on determination of X factor value for real packaging films, have been developed. X values concerning odorants present in packagings can be estimated on the basis of sensory parameters as well as results of instrumental analysis. Parameters determined are: sensory dilution limit of the component investigated Pvol and packaging saturation limit mix, related to the critical values of factor X. Linear relationships between these values [eqns. (2)-(4)] permit straight forward estimation missing parameter provided two others are known, occasionally only Pvol-value is needed. Formulated criteria have been experimentally checked by instrumental analysis using GC/MS in SCAN and SIM modes. Eight solvents, common in food packaging overprints and suspected of latent toxicity were analyzed that way both in the sensory and subsensory ranges.

14

Lista środków pomocniczych dopuszczonych do stosowania w materiałach i wyrobach przeznaczonych do kontaktu z żywnością wg Dyrektywy 95/3/EC

Jaszczyński J.

Przetwórstwo Tworzyw

|

1998

|

nr 7

159-163