Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Ocena ryzyka związanego z eutrofizacją wód Zbiornika Goczałkowickiego

Czaplicka A., Iwanejko R., Szostak A.

Technologia Wody

|

2015

|

Nr 6 (44)

56--60

PL

Zbiornik Goczalkowicki jest jednym ze źródeł wody wykorzystywanych przez Górnośląskie Przedsiębiorstwo Wodociągów (GPW) do zaopatrzenia w wodę mieszkańców Górnego Slaska. W wodach zbiornika okresowo występuje eutrofizacja. Substancje biogenne (azot, fosfor) pochodzą z pól uprawnych zlokalizowanych w zlewni, ścieków przemysłowych i bytowych. Zakwity i obumieranie fitoplanktonu, w tym sinic, mogą potencjalnie powodować uwalnianie sinic; toksyn (hepatoloksyny, neurotoksyny, cytotoksyny i dermatotoksyny), na które duża wrażliwość wykazuja organizmy żywe. Wody, w których obserwuje się masowy rozwój fitoplanktonu sa trudne do uzdatnienia. W celu określenia stanu trofii wód bierze sio pod uwagę, oprócz wskaźników biologicznych, zawartość w wodzie fosforu ogólnego, fosforanów, azotu całkowitego oraz indeksy trofiezności Carlsona. Z piśmiennictwa wynika, że od początku lat sześćdziesiątych do lat siedemdziesiątych Zbiornik Goczałkowicki byl zbiornikiem oligotroficznym, następnie wystąpił okres mezotrofii. od lat osiemdziesiątych okres eutrofii, a czasami nawet hipertrofii. Istnieją przesłanki, że w ostatnich latach trofia wód zbiornika ulega zmianie na skutek zbudowania oczyszczalni ścieków w zlewni. W artykule na podstawie danych uzyskanych z GWP dokonano oceny ryzyka występowania określonego stopnia eutrofizacji wód Zbiornika Goczałkowickiego.

EN

The Goczalkowice Reservoir is one of the water sources used by the Upper Silesian Water Supply Company (Górnośląskie Przedsiębiorstwo Wodociągów) to provide water to the inhabitants of Upper Silesia. The process of eutrophication occurs periodically in the waters of the reservoir. Biogenic substances (nitrogen, phosphorus) come from farmlands located in the catchment area, trade effluent and domestic waste water. Blooming and necrosis of phytoplankton. including cyanobacteria, may release toxins (hepatoxin. neurotoxin, cytotoxin and dermatoxin) to which living organisms are very sensitive. The waters in which a massive development of phytoplankton is observed are difficult to treat. In order to determine the trophic state of waters, one needs to lake into consideration, apart from biological indicators, the phosphorus, phosphate and nitrogen content in water, as well as Carlson trophic slate index. The literature! on I he subject indicates that from the beginning of the 1960s to1970s the Goczałkowice Reservoir was an oligotrophic resevoir, after which there came the mezotrophic period, and then in the 198os the eutrophic and even occasionally hypertophic periods. There are some indications that in recent years the trophic stale of waters in the reservoir has been changing due to the construction of a sewage treatment plant in lhe catchment area. The paper is devoted to the evaluation of the the risk of a certain level of eutrophication of water occurring in the Goczałkowice Reservoir, based on the data aquired from the Upper Silesian Water Supply Company.

2

Cynk w środowisku wodnym Zbiornika Goczałkowice

Kotulska A., Draus K., Czaplicka A., Ślusarczyk Z., Szostak A.

Technologia Wody

|

2015

|

Nr 5 (43)

20--25

PL

Celem pracy było przedstawienie zmian stężeń cynku w wodach i osadach Zbiornika Goczałkowickiego na przestrzeni lat oraz porównanie z tłem geochemicznym. Zbadano również sezonowość występowania cynku w wodach i potwierdzono jej występowanie w niektórych przypadkach. Przedstawiono średnie ładunki cynku w wodach dopływających do zbiornika. Próbki ze zbiornika były pobierane raz na miesiąc w latach od 1994 do 2013. Próbki osadów były pobierane w czterech punktach zbiornika. W celu zweryfikowania stawianych hipotez przeprowadzono analizę statystyczną. Badania oparte o wartości progowe kryterium ekotoksykologicznego pokazują, że nie tylko wody, ale także osady zbiornika zawierają znaczące ilości cynku i istnieje możliwość jego negatywnego wpływu na organizmy wodne. Źródła cynku podzielono na naturalne i antropogeniczne. Zbiornik Goczałkowicki leży w południowej Polsce. Jest narażony na działalność przemysłową. W jego pobliżu znajdują się również hodowlane stawy rybne. Także rolnictwo i nieskanalizowane tereny dostarczają cynk do wód i osadów. To tłumaczy zawartość tego pierwiastka w środowisku wodnym Zbiornika Goczałkowickiego. Największy ładunek lego pierwiastka jest wprowadzany do zbiornika przez największy dopływ - rzekę Wisłę.

EN

The purpose of this paper was to show how the concentration of zinc changed in the waters and sediments of the Goczałkowice Reservoir over the years and to compare these changes with the geochemical background. Seasonal occurrence of zinc in water was also examined and in some cases the test results were positive. The paper reports 011 the average quantities of zinc in the waters flowing into the reservoir. Reservoir samples were taken once every month from 1994 to 2013. There were four places in the reservoir from where sediment samples were taken. Statistical analysis was performed to verify the proposed hypotheses. The tests based on the ecotoxicological threshold values show that not only the waters, but also the sediments of the reservoir contain significant amounts of zinc and that there is a possibility that zinc has a negative effect on aquatic organisms. The sources of zinc were divided into natural and anthropogenic. The Goczałkowice Reservoir is located in southern Poland. It is exposed to industrial activity, and there are fish ponds located in its vicinity. Agricultural activity and non-sewerage areas introduce zinc into water and sediments, which explains its presence in the aquatic environment of the Goczałkowice Reservoir. The highest quantities of zinc arc introduced into the reservoir by its largest tributary, the Vistula River.

3

Miedź w środowisku wodnym Zbiornika Goczałkowice

Iwanicka K., Czaplicka-Kotas A., Ślusarczyk Z., Szostak A.

Gaz, Woda i Technika Sanitarna

|

2014

|

Nr 2

75--78

PL

Przeprowadzona analiza wykazała, że woda i osady denne Zbiornika Goczałkowice są zanieczyszczone związkami miedzi. Przyczyną przekroczenia naturalnej zawartości jest działalność antropogeniczna, związana ze spływami z pól uprawnych, hodowlą ryb w stawach oraz ściekami bytowo-gospodarczymi i przemysłowymi wnoszonymi do zbiornika przede wszystkim przez rzekę Wisłę. Stężenia miedzi w wodach zbiornika nie wykazują zmian sezonowych, które widoczne są w dopływach. Wyraźne są natomiast przestrzenne zmiany w rozkładzie stężeń w osadach dennych. W osadach dennych wykazano istotną dodatnią korelację między stężeniem miedzi a zawartością materii organicznej oraz między stężeniem miedzi i frakcją ilastą. Największe koncentracje miedzi w osadach dennych obserwuje się wzdłuż dawnego koryta Wisły.

EN

The conducted analysis showed that water and bottom sediments of the Goczałkowice Reservoir are contaminated with copper compounds. The reason for exceeding the natural content of anthropogenic activity is due to residues from cultivation, fish farming in ponds and municipal sewage, as well as industrial waste carried by the Vistula River. Concentration of copper in the water tank does not show seasonal changes that are visible in the tributaries. On the other hand, the spatial changes in the distribution of concentrations in the sediments are clear. The sediments showed a significant positive correlation between the concentration of copper and organic matter content on the one hand, the concentration of copper content and clay fraction on the other hand. It was observed that the concentration of copper in the sediments was the highest along the old bed of the Vistula River.

4

Wood biomass from plantations of fast-growing trees as an alternative source of wood raw material in Poland

Szostak A., Bidzińska G., Ratajczak E., Herbeć M.

Drewno : prace naukowe, doniesienia, komunikaty

|

2013

|

vol. 56, nr 190

85--113

EN

The article presents the results of research on the sources and potential of plantations of fast-growing trees in Poland, as well as the advantages and difficulties connected with them. Additionally, the paper describes the suitability of wood biomass from plantations of fast-growing trees for production and energy purposes. More- over, the article oulines difficulties in the interpretation of such terms as “fast-growing trees”, “plantation crops”, and “plantation” in the context of place and activities connected with the procurement of biomass from outside forest ecosystems.

PL

Prowadzenie upraw plantacyjnych drzew szybkorosnących i ich rozwój ma duże znaczenie nie tylko dla oszczędności surowca drzewnego z lasu i zwiększenia dywersyfikacji źródeł energii, ale przez swoją specyfikę (najczęściej są to małe i średnie firmy zlokalizowane blisko odbiorcy i korzystające z lokalnych zasobów) może i powinien dynamizować rozwój ekonomiczno-społeczny na poziomie lokalnym. Uprawy te mogą i powinny być traktowane zwłaszcza jako nowa dziedzina produkcji rolniczej, dodatkowe źródło dochodów i efektywne wykorzystanie odłogowanej ziemi. Pomimo tych aspektów rynek biomasy z drzew szybkorosnących jest jednak nadal stosunkowo mało rozpoznany. Celem podjętych badań było przeprowadzenie wieloaspektowej analizy rynku biomasy z drzew szybkorosnących w Polsce, w tym głównie przeznaczonej na cele energetyczne. Zakresem podmiotowym badania objęły głównych uczestników rynku biomasy z upraw plantacyjnych drzew szybkorosnących w Polsce: to jest: rolnictwo leśnictwo oraz sektor energetyczny. Zakres czasowy badań obejmował zasadniczo lata 2010–2011. Proces badawczy o charakterze desk research uzupełniony został badaniami bezpośrednimi obejmującymi dostawców i odbiorców biomasy drzewnej z drzew szybkorosnących, a także jako dodatkowe możliwe źródło informacji z zakresu analizowanej problematyki – jednostki administracji publicznej. Z przeprowadzonych badań wynika, że w polskiej gospodarce miejscem powstawania biomasy z drzew szybkorosnących są dwa sektory: rolnictwo i leśnictwo. Sektory te posiadają duży potencjał rozwojowy w zakresie upraw plantacyjnych drzew szybkorosnących. Potencjał gruntów dla upraw celowych dla energetyki określany jest na 0,3–0,6 mln ha. Tymczasem w rolnictwie, po krótkim okresie zainteresowania prowadzeniem upraw drzew szybkorosnących w latach 2005–2008, spowodowanego przesłankami ekonomicznymi, tj. początkowo wsparciem z budżetu krajowego, a później również z funduszy unijnych, w kolejnych latach pojawiły się tendencje spadkowe wielkości powierzchni tego rodzaju upraw. W ostatnim okresie, tj. w latach 2010–2011, powierzchnia upraw plantacyjnych drzew szybkorosnących wynosiła około 11 tys. ha. W leśnictwie plantacje drzew szybkorosnących pełnią znikomą rolę. Są to niewielkie powierzchnie, będące na ogół pozostałością po plantacjach zakładanych w połowie lat siedemdziesiątych ubiegłego wieku. Łącznie w Polsce, w rolnictwie i leśnictwie, powierzchnia celowych upraw plantacyjnych drzew szybkorosnących w 2011 roku wynosiła 13,7 tys. ha. Możliwości systematycznego zwiększania potencjału biomasy drzewnej istnieją przede wszystkim w polskim rolnictwie. Uprawy plantacyjne drzew szybkorosnących w tym sektorze mogą i powinny być traktowane jako stymulator rozwoju regionalnego, szczególnie obszarów wiejskich. Wykorzystanie pod te uprawy gleb gorszej jakości (nisko produkcyjnych), zanieczyszczonych i nienadających się do uprawy roślin jadalnych, ziemi odłogowanej lub terenów zdegradowanych jest bowiem dla rolników dodatkowym źródłem dochodów. Może być sposobem na poprawę efektywności ekonomicznej wielu gospodarstw. Stwarza również nowe miejsca pracy, co jest szczególnie ważne na terenach słabo rozwiniętych, charakteryzujących się z reguły wysoką stopą bezrobocia. Kierunki przyszłego rozwoju rynku biomasy z drzew szyborosnących wyznaczać będą głównie rosnące potrzeby sektora drzewnego na drewno do przerobu materiałowego i konieczność rozwoju alternatywnych wobec paliw kopalnych odnawialnych źródeł energii, wśród których biomasa drzewna odgrywa istotną rolę. Stymulująco lub destymulująco, w zależności od ich ostatecznego ukierunkowania, na rozwój tego rynku będą wpływać przede wszystkim regulacje prawne i instrumenty ekonomiczne (już obowiązujące i przygotowywane), ich kompleksowość, jednoznaczność, spójność i stabilność. Rozwój rynku biomasy z drzew szybkorosnących jest bowiem w dużym stopniu uwarunkowana aktywnym wsparciem finansowym i prawnym, zapewniającym opłacalność procesu jej pozyskiwania i przetwarzania. Główną kwestią i najważniejszym zadaniem jest zatem wypracowanie zarówno na poziomie krajowym, jak i na poziomie poszczególnych podmiotów gospodarczych, systemowego podejścia do rozwiązania już istniejących i przyszłych problemów funkcjonowania tego rynku.

5

Analiza zależności między wskaźnikami jakości wody w Jeziorze Goczałkowickim w aspekcie zakwitów fitoplanktonu

Czaplicka-Kotas A., Ślusarczyk Z., Pięta M., Szostak A.

Ochrona Środowiska

|

2012

|

Vol. 34, nr 1

21-27

PL

Analizie statystycznej poddano zawartość azotu amonowego, azotynów, azotanów, ortofosforanów i fosforu ogólnego w wodzie Jeziora Goczałkowickiego w latach 1994-2009. Wyodrębniono grupę punktów pomiarowych usytuowanych przy powierzchni lustra wody oraz grupę punktów pomiarowych usytuowanych na głębokościach 2 m i 6 m. Za pomocą testu równości średnich sprawdzono, że wartości wskaźników jakości wody na różnej głębokości podczas zakwitu okrzemek, sinic lub zielenic różniły się od wartości tych wskaźników w czasie braku zakwitu. W przypadku wody pobranej z powierzchni istotne różnice wartości podczas zakwitu i jego braku wykazały azot amonowy, azotyny i azotany. Stwierdzono, że większość wskaźników jakości wody miała istotne sezonowe zróżnicowanie, a jedynie azot amonowy i azotyny nie wykazywały istotnych zmian ze względu na porę roku. Wykazano również, że zakwit fitoplanktonu wpływał na związki korelacyjne pomiędzy badanymi wskaźnikami jakości wody. W wielu przypadkach nieistotne wartości współczynnika korelacji Spearmena przy braku zakwitu były istotne podczas zakwitu.

EN

Statistical relations between the water quality parameters were determined based on the analysis of ammonia nitrogen, nitrite, nitrate, orthophosphate and total phosphorus concentrations observed in Lake Goczalkowickie (impounding reservoir) over the period of 1994-2009. Measuring stations were divided into two groups: those located on the surface of the lake water and those situated at the depth of 2 m and 6 m. The mean value equality test verified that at either of the two depths the values of the water quality parameters measured during blooms of diatoms, cyanobacteria and green algae were different from the values of these parameters measured over the period with-out blooms. When water samples were taken from the surface of the lake, significant differences in the values measured during blooms and the lack thereof were observed with ammonia nitrogen, nitrites and nitrates. The water quality parameters examined exhibited significant differences in their seasonal patterns, except ammonia nitrogen and nitrites, which did not show any significant seasonal variations. The study revealed that phytoplankton bloom affected the correlation between the water quality parameters tested. In many instances, Spearman correlation coefficient values that were insignificant in the absence of blooms became significant when blooms were present.

6

Biogeny w wodach dopływających do zbiornika Goczałkowice

Czaplicka-Kotas A., Ślusarczyk Z., Pięta M., Szostak A.

Gospodarka Wodna

|

2012

|

Nr 10

428--434

PL

Biogeny w wodach dopływających do zbiornika Goczałkowice są głównie pocho-dzenia antropogenicznego. Źródłami za-nieczyszczeń są ścieki bytowe i gospodarcze z terenów nieskanalizowanych, spływy z terenów rolniczych, wody z kompleksu stawów rybnych hodowlanych oraz ścieki przemysłowe. W artykule przeanalizowano stężenia biogenów w wodach dopływają-cych do zbiornika oraz ładunki biogenów dostarczane wraz z wodami do zbiornika w latach 1998-2009. Zauważono, że średnie stężenia czterech z pięciu analizowanych biogenów były najniższe w wodach Wisły. Jednak obserwując ładunki zanieczyszczeń dostarczane do zbiornika Goczłkowice stwierdzono, że ponad połowa ładunków zanieczyszczeń jest dostarczana do zbiornika wraz z wodami Wisły. Wykorzystując hierarchiczną analizę skupień wykazano, że dopływy zbiornika Goczłkowice można podzielić na dwie grupy: jedną stanowią rzeki Wisła i Bajerka, natomiast drugą wszystkie przepompownie, wśród których najbardziej podobne charakterystyki mają Zarzecze i Frelichów. Biogeny dostarczane wraz z wodami dopływów mają ogromny wpływ na jakość wód w zbiorniku Goczałkowice, należy zatem zadbać o jakość wód w dopływach.

EN

Biogenes in waters flowing into the Goczałkowice reservoir are mainly of anthropogenic origin. Among the sources of pollution are household sewages from the areas without sewerage system, outflows from agri¬cultural terrains, waters from fish farms and industrial wastewater. The article analyses concentrations of biogenes in waters flowing into the res¬ervoir and biogenes loads transported into the reservoir by tribularies in the years 1998-2009. The authors observe that the lowest average con¬centrations of four out of five analysed biogenes were found in the Vistula waters. However, monitoring of the pollution loads carried by tribulatries of the Goczałkowice reservoir revealed that over half of the pollution load is transported by the Vistula waters. Using the hierarchical cluster analy¬sis the authors indicate that the Goczałkowice reservoir tributaries can be divided into two groups: one consisting of the Wisła and Bajerka rivers, and the other consisting of all the intermediate pumping stations, the most similar of which are Zarzecze and Frelichów. The biogenes transported with the tributaries' waters significantly impact the Goczałkowice reservoir waters quality, therefore the quality of the tributaries' waters should be taken care of.

7

Demand for wood biomass for energy purposes in Poland by 2015

Ratajczak E., Szostak A., Bidzińska G., Herbeć M.

Drewno : prace naukowe, doniesienia, komunikaty

|

2012

|

vol. 55, nr 187

51-63

EN

The article contains the results of research, in which the estimated consumption of wood biomass for energy purposes in Poland in 2010 and the anticipated demand for this energy carrier by 2015 was determined in a systemic manner.

PL

Rynek energetyczny w Polsce jest w coraz większym stopniu kształtowany przez odnawialne źródła energii, w tym w dużym stopniu przez biomasę drzewną. Należy podkreślić, że chociaż ranga problematyki wykorzystania biomasy drzewnej do celów energetycznych jest wysoka to, jak dotychczas, występuje duża luka informacyjna dotycząca zapotrzebowania na ten rodzaj energii. Celem podjętych badań było określenie w sposób systemowy wielkości zużycia biomasy drzewnej do celów energetycznych w Polsce wraz z przewidywanym potencjalnym poziomem popytu na biomasę drzewną jako nośnika energii do 2015 roku. Badania miały charakter zarówno retrospektywny, jak prospektywny. Zakres czasowy obejmował: w badaniach diagnostycznych – 2010 rok, a w wypadku prognoz – 2015 rok. Zakresem podmiotowym badaniami objęto: sektor drzewny, energetykę, gospodarkę komunalną. W ujęciu diagnostycznym punktem wyjścia do oszacowania wielkości zużycia biomasy drzewnej w 2010 roku było oszacowanie udziału biomasy drzewnej w biomasie stałej oraz przyjęcie średniego przelicznika jednostki opałowej na jednostkę surowca drzewnego opałowego. Zastosowano dwie procedury badawcze. W pierwszej wykorzystano istniejące w literaturze przedmiotu fragmentaryczne informacje o zużyciu biomasy stałej, w drugiej – punktem wyjścia do obliczeń było przyjęcie zapotrzebowania na energię finalną pochodzącą z biomasy stałej. W procedurze badawczej zmierzającej do oszacowania przyszłego zapotrzebowania na cele energetyczne biomasy drzewnej zastosowano podejście metodyczne podobne jak w ujęciu diagnostycznym. Jednak w tym wypadku odmienne były wielkości wyjściowe dotyczące przewidywanej struktury nośników energii. Proces badawczy uzupełniony został badaniami ankietowymi wśród podmiotów gospodarczych będących potencjalnymi użytkownikami biomasy drzewnej (jednostki tzw. energetyki zawodowej, jednostki gospodarki komunalnej i użyteczności publicznej, np. szpitale, szkoły, przedszkola). Z przeprowadzonych obliczeń wynika, że popyt na biomasę drzewną do wykorzystania w energetyce jest w Polsce duży. Krajowe zapotrzebowanie na ten nośnik energii kreowane przez energetykę zawodową, branże sektora drzewnego, gospodarkę komunalną i jednostki użyteczności publicznej oraz odbiorców indywidualnych wynosi około 16 mln m3 i do roku 2015 będzie wzrastało do poziomu 18 mln m3. Badanie potwierdziło hipotezę o znaczącym odsetku zużywania biomasy powstającej w sektorze drzewnym na własne potrzeby energetyczne. Okazało się, że jest to około 3,0 mln m3 biomasy drzewnej, co stanowi 58% jej podaży dla energetycznego kierunku zagospodarowania. Badania potwierdziły rozproszony charakter rynku biomasy drzewnej. Biomasa drzewna dostarczana jest w wielu wypadkach (dotyczy to zwłaszcza dużych jej użytkowników) na odległość w promieniu 70–200 km.

8

Zmiany trofii wód zbiornika Goczałkowice w latach 1956-2009

Pięta M., Czaplicka-Kotas A., Ślusarczyk Z., Szostak A.

Gospodarka Wodna

|

2011

|

Nr 7

278-284

PL

Zbiornik Goczałkowice stanowi źródło zaopatrzenia ludności w wodę, dlatego konieczne jest badanie jego trofii, czyli żyzności zbiornika. Na podstawie indeksów Car- slona: fosforowego i chlorofilowego, wyka-zano, że do lat 80. zbiornik był mezotroficz- ny, a po 1980 r. stał się eutroficzny. Klasyfikacja trofii wód zbiornika Goczałkowice - określona metodą Vollenweidera poprzez średnie stężenie fosforu ogólnego w okresie cyrkulacji wiosennej, na podstawie stężeń fosforanów i związków azotu oraz metodą jakościową - również potwierdza, że w latach 90. zbiornik Goczałkowice należał do eutroficznych. Analizując indeks chlorofilowy Carslona zauważono, ze trofia zbiornika w ostatnich latach znacząco spadła, co świadczy o poprawie jakości wód zbiornika Goczałkowice

EN

The Goczałkowice reservoir constitutes a source of water supply for the population; therefore it is necessary to measure its trophic state, i.e. fertility. The Carlson indexes - phosphorus and chlorophyll - allowed to demonstrate that until the 1980's the reservoir was mesotrophic and afterwards it became eutrophic. The classification of the trophic state of the Goczałkowice reservoir waters - determined with the Vollenweider method through the average concentration of total phosphorus in the spring circulation period, based on the phosphates and nitrogen compounds concentrations, and with the quality method - also confirms that in the 1990's the Goczałkowice reservoirs was qualified as eutrophic. The analysis of the Carlson chlorophyll index indicated that the reservoir's trophy has significantly decreased in the recent years what is the evidence oh the improved state of the Goczałkowice reservoir waters.

9

Analiza zmian zawartości jonów wybranych metali ciężkich w wodzie Jeziora Goczałkowickiego w latach 1994-2007

Czaplicka-Kotas A., Ślusarczyk Z., Zagajska J., Szostak A.

Ochrona Środowiska

|

2010

|

Vol. 32, nr 4

51-56

PL

Wykazano, że wody Jeziora Goczałkowickiego są zanieczyszczone jonami metali ciężkich w ilościach przekraczających wielokrotnie tło geochemiczne w przypadku ołowiu i cynku, a okresowo także w przypadku miedzi. Podwyższona ilość metali w wodzie związana jest głównie ze źródłami antropogenicznymi zlokalizowanymi w zlewni zbiornika, takimi jak zakłady przemysłowe, stawy rybne, czy też spływ z terenów użytkowanych rolniczo. Wyjątek stanowią żelazo i mangan, których obecność w wodzie jest wynikiem zarówno zanieczyszczeń przemysłowych, jak i wzbogacenia wód powierzchniowych na skutek ich wymywania z torfowisk i kontaktu wód powierzchniowych z zasilającymi zbiornik wodami artezyjskimi. Analizując zmiany średniej rocznej zawartości jonów metali w wodzie zbiornika w okresie badawczym stwierdzono, że w przypadku żelaza i manganu zaznaczyła się tendencja rosnąca w latach 1994-2007. Ponadto w okresie tym stwierdzono sezonowe zmiany zawartości jonów manganu w wodzie - najmniejsze zimą, a najwyższe latem. Zmiany ilości związków manganu w wodzie zbiornika można powiązać ze zmianami natlenienia wody (korelacja ujem-na). Wykazano przeciętną korelację zawartości jonów żelaza i manganu w wodzie. Obliczenia wskazały, że średniej rocznej zawartości jonów miedzi, ołowiu i cynku nie można było przypisać statystycznie istotnych trendów. W przypadku miedzi zauważono okresowy wzrost ilości tego metalu w wodzie na początku lat 90. po miedziowaniu zbiornika.

EN

The results of analyses show that Lake Goczalkowickie (impounding reservoir) has been contaminated with heavy metal ions. In the case of lead and zinc, and temporarily also in the case of copper, their concentrations are many times as high as the relevant geochemical background values. The occurrence of elevated metal concentrations in the water is attributable primarily to the anthropogenic sources located in the drainage area of the lake, such as industrial effluents, agricultural runoffs or fish farming. Exceptions are the concentrations of iron and manganese; their presence in the lake water is due not only to industrial pollution, but also the enrichment of surface waters by pit elution and contact with the artesian water that feeds the impounding reservoir. Analysis of the variations in the average annual metal ion content in Lake Goczalkowickie over the period of 1994-2007 has revealed an upward trend for iron and manganese, and seasonal variations in manganese ion content, which were the smallest in winter and the greatest in summer. The changes in the quantity of manganese ions can be linked with the changes in the oxygenation of the lake water (negative correlation). An average correlation was established between iron ions and manganese ions in the water. The results of calculations have made it clear that no statistically significant trends can be assigned to the average annual concentrations of copper, lead or zinc. As for the copper content, a temporary rise was observed in the early 1990s, after the reservoir had been treated with copper sulfate for algal control. słowa kluczowe polskie: Zbiornik Goczałkowice, mangan, żelazo, miedź, cynk, ołów, tlen rozpuszczony, twardość węglanowa, sezonowe zmiany.

10

Metale ciężkie w wodach dopływających do zbiornika Goczałkowice w latach 2000-2007

Czaplicka-Kotas A., Zagajska J., Ślusarczyk Z., Szostak A.

Gospodarka Wodna

|

2010

|

Nr 12

499-502

PL

W artykule porównano wyniki analiz metali w wodach z tłem naturalnym, oceniono, jakie było przestrzenne i sezonowe zróżnicowanie zanieczyszczenia metalami wód dopływających do zbiornika Goczałkowice w latach 2000-2007, wskazano dopływy, przez które zrzucane są największe ładunki metali do zbiornika Goczałkowice.

EN

The article compares the results of metals concentrations in waters analyses with natural background, evaluates spatial and seasonal differences in heavy metals pollution of waters flowing into the Goczałkowice reservoir in the years 2000-2007, indicates the tributaries through which the largest loads of heavy metals are transported to the Goczałkowice reservoir.

11

Results of the innovation activity of the wood sector

Szostak A., Ratajczak E.

Drewno : prace naukowe, doniesienia, komunikaty

|

2009

|

vol. 52, nr 182

123-129

EN

The article contains part of the results of research on the innovativeness of the wood sector in Poland and focuses on the effects of the innovation activity. The research was carried out within the framework of the project entitled "Foresight in the wood science and industry - research development scenarios in Poland till 2020".

PL

Istotnym elementem badań innowacyjności sektora drzewnego w Polsce, prowadzonych w projekcie „Foresight w drzewnictwie - scenariusze rozwoju badań naukowych w Polsce do 2020 roku", była analiza efektów działalności innowacyjnej. Posłużono się w niej zbiorem takich mierników, jak: wskaźnik odnowienia produkcji, wskaźnik działalności wynalazczej oraz skala wyposażenia w środki automatyzacji procesów produkcyjnych. Badania wykazały, że w sektorze drzewnym najbardziej innowacyjne, także na tle innych przemysłów przetwórczych, są przedsiębiorstwa wytwarzające meble. Wskaźniki zbliżone do średnich w kraju uzyskują producenci masy włóknistej, papieru oraz wyrobów z papieru. Natomiast najniższy stopień odnowienia produkcji, a tym samym najmniejsze efekty w sferze innowacyjności, wykazują producenci wyrobów drzewnych. Przedsiębiorstwa sektora drzewnego nie odbiegają od średniego poziomu osiąganego przez wszystkie przemysły przetwórcze w dziedzinie wynalazczości. Korzystne zmiany w tym sektorze następują pod względem wyposażenia w środki automatyzacji procesów, zwłaszcza wysoko zaawansowanych technologicznie. Największe zmiany miały miejsce wśród producentów wyrobów z drewna (głównie producentów płyt drewnopochodnych aglomerowanych).

12

Technika i technologia w polskim przemyśle tartacznym - wyniki badań empirycznych

Szostak A., Ratajczak E.

Drewno : prace naukowe, doniesienia, komunikaty

|

2008

|

vol. 51, nr 180

83-106

PL

Celem prowadzonych badań była charakterystyka stanu przemysłu tartacznego w Polsce, ze szczególnym uwzględnieniem wybranych aspektów techniczno-technologicznych. Badania przeprowadzono zasadniczo za pomocą metod badań bezpośrednich (ankieta i wywiad ekspercki), choć posiłkowano się również metodą badań pośrednich (studia literatury branżowej, analiza wtórnych źródeł danych). Stwierdzono, że w ostatnich latach przedsiębiorstwa tartaczne wykazują w swojej działalności wyraźnie proinnowacyjne nastawienie. Pokazano, że działania innowacyjne polegały głównie na modernizacji aparatu wytwórczego, a także na wprowadzaniu na rynek produktów nowych i modyfikacji wyrobów już wytwarzanych. Stwierdzono, że stopień wykorzystania zdolności produkcyjnych nie jest w polskim tartacznictwie zadowalający. Do głównych barier jego zwiększenia należą: problemy zaopatrzeniowe w surowiec drzewny, bariera popytowa wynikająca m.in. ze zbyt niskiego kursu walut, a także starzenie się wyposażenia technicznego i brak środków na jego odnowienie. Do czynników coraz częściej odczuwanych przez polskich przedsiębiorców przemysłu tartacznego należy problem podaży zasobów ludzkich, tj. pracowników o odpowiednich kwalifikacjach.

EN

The article contains results of direct research on the Polish sawmilling industry carried out in 2008 and concerning sawnwood producers' inclination to implement innovations, condition of technical equipment and technologies used, as well as the degree to which production capacity is used. The research based on questionnaire sent out to 744 producers from sawmilling industry whose companies are located all over Poland. The research shows that sawmilling companies in Poland have been clearly innovation oriented recently. The most popular innovation introduced by the producers if the sawmilling industry was modernization of machinery. Such approach was declared by 76% of respondents. Important innovation which were implemented in more than 50% of research firm included: introduction of a new product to the market and modification of already manufactured products. The research proved that up to now primary wood processing is based mainly on the use of frame saws. This kind of machines was used in 68% of polled companies. Generally, the degree of production capacity use in the Polish sawmilling industry is not satisfactory. The main barriers to increase the degree include: problems with supply of wood raw material, the demand barrier stemming, among other things, from too low currency exchange rate, and also ageing of technical equipment and lack of resources for its modernization. Moreover the Polish sawmilling companies more and more often face the labour supply problem, i.e. the lack of skilled labour. It may be expected that in short term as well as in long term these factors will impede the development of the whole sawmilling industry.

13

Pozycja konkurencyjna polskiego sektora drzewnego na rynku krajowym i europejskim

Ratajczak E., Szostak A., Bidzińska G.

Drewno : prace naukowe, doniesienia, komunikaty

|

2008

|

vol. 51, nr 179

95-121

PL

Artykuł przedstawia wyniki badań, pozwalających na kompleksową analizę pozycji konkurencyjnej przemysłów sektora drzewnego na rynku krajowym oraz europejskim. Badaniami objęto przemysły: drzewny, celulozowo-papierniczy i meblarski. Analizy dokonano na podstawie danych statystycznych. Badania miały charakter retrospektywny i obejmowały lata 2002-2006. Wykazano, że na rynku krajowym pozycja konkurencyjna sektora drzewnego jest silna. Przemysły tego sektora charakteryzują się wysoką i stale rosnącą dynamiką eksportu oraz lepszymi niż przeciętnie wynikami finansowo-ekonomicznymi. Polski sektor drzewny zajmuje bardzo dobrą pozycję konkurencyjną w Unii Europejskiej. Najwyższą pozycję konkurencyjną spośród wyrobów tego sektora zajmują meble. Z badań wynika, że głównym źródłem przewagi komparatywnej polskiego sektora drzewnego są niskie koszty pracy, a także duże zasoby i dostępność surowca drzewnego.

EN

The aim of this article was to present results of research allowing for comprehensive analysis of the competitive position of the wood sector industries in domestic and European market. Research included such industries as: wood, pulp and paper, and furniture. The analysis of the competitive position of the wood sector was done based on statistical data. The research was retrospective and covered the period 2002 - 2006. The competitive position of the wood sector industries is strong in domestic market. Compared to other processing industries the wood sector is characterized by high and constantly growing dynamics of exports and financial and economic results which are better the average. Wood materials and products amount to 11% of Polish exports. The main product group in Polish trade is furniture - almost 90% of its domestic production is exported. Polish wood sector has a very good competitive position in the European Union and the best position within it has the furniture. Compared to the European Union Polish sector is characterized by low labour productivity.

14

Efektywność uzdatniania wody na węglu aktywnym w ZPW Goczałkowice

Zimoch I., Szostak A.

Instal

|

2007

|

nr 2

12-17

PL

ZPW Goczałkowice tojeden z największych zakładów systemu produkcji wody Górnośląskiego Przedsiębiorstwa Wodociągów w Katowicach, dostarczającego wysokiej jakości wody dla ludności Śląska. Zakład ten od 1956 roku nieprzerwanie ujmuje wody ze zbiornika Goczałkowickiego. Dotychczasowa rabunkowa gospodarka człowieka doprowadziła niestety do istotnych zmian w środowisku naturalnym, objawiających się między innymi ciągle pogarsząjcym się stanem jakości wód powierzchniowych bedących niejednokrotnie również źródłem zaopatrzenia w wodę. Stan taki pociąga za sobą konieczność podejmowania przez przedsiębiorstwa wodociągowe szeregu działań zmierzających zarówno do ochrony jakości wód w źródle, stosowania najnowszych procesów technologicznych jej uzdatniania, gwarantujących produkcję wody o wysokich standardach jej jakości odpowiadających zarówno ostrym wymogom krajowym jak również zaleceniom Unii Europejskiej oraz Światowej Organizacji Zdrowia oraz do utrzymania wysokich parametrów jej jakości w systemie dystrybucji. Nieuregulowana gospodarka ściekowa w dorzeczu górnej Wisły jak również wzrost wymagań odbiorców spowodował, podjęcie na początku lat 90. działan mających na celu udoskonalenie dotychczasowych procesów uzdatniania wody w ZPW Goczałkowice. W poniższym artykule zespół autorski przedstawił aktualny (uruchomiony w styczniu 2004) ciąg technologiczny uzdatniania wody obejmujący: wstępne ozonowanie, koagulacje, filtracje, końcowe ozonowanie, uzdatnianie wody na filtrach węglowych oraz dezynfekcję. W oparciu o badania jakości wody dopływająrcej jak i odpływajqcej z układu dokonano oceny biologicznej aktywności filtrów węglowych. Ponadto przeprowadzone zostały analizy efektów nowych wdrożeń technologicznych w aspekcie jakości wyprodukowanej wody.

EN

Water treatment plant Goczatkowice is one of the biggest plants of the water production system of the Katowice Upper Silesian Piping Company, which supplies high quality water to Silesia inhabitants. Since 1954, this plant has been continuously using up the water from the Goczatkowice lake. Unfortunately, unreasonable management of the natural resources has lead to changes in the environment, which are, amongst others, continuous deterioration of surface water quality. Such poor quality water is then often supplied to people. Therefore, it is necessary for piping companies to undertake actions to prevent deterioration of water's quality at the source, use the most recent technology, which will result in producing water of quality meeting the strict national, European Union and World Health Organization requirements, and to keep the water's quality high in the distribution system. Both, bad water management and increase of consumers' quality demand forced WTP Goczatkowice to implement actions to improve water treatment processes in the early 1990s. In the article the authors have presented the actual (used since 2004) technological Drocess of water treatment, which involves preliminary ozonization, coagulation, filtration, final ozonization and hen using activated carbon filters and disinfection. According to study of water quality, which inflows and outflows from the carbon system, the biological activity evaluating of carbon filters were carried out. Additionally, an analysis of the effects of implementation of new technological solutions on the produced water's quality has been carried out too.

15

Mangan w wodach zbiornika Goczałkowice i jego dopływach

Czaplicka-Kotas A., Szalińska E., Szostak A., Ślusarczyk Z.

Gaz, Woda i Technika Sanitarna

|

2007

|

Nr 1

14-17

EN

An attempt to identify sources of the biggest manganese drop into Goczałkowice reservoir and the reasons for big differences in manganese concentration in the reservoir's waters between summer and winter months. Negative correlation between concentration of manganese and oxygen diliuted in the analysed waters.

16

Mangan i żelazo w wodach zbiornika Goczałkowice i jego dopływach

Czaplicka-Kotas A., Szostak A.

Gospodarka Wodna

|

2006

|

Nr 12

466-469

PL

Artykuł prezentuje wyniki badań dotyczących źródeł zanieczyszczenia wód zbiornika Goczałkowice manganem i żelazem oraz zmian stężenia tych pierwiastków w cyklu rocznym.

EN

The paper presents results of investigation into sources of pollution of the storage reservoir Goczałkowice by manganese and iron and changes in concentration of those elements within the annual cycle.

17

Zużycie materiałów drzewnych w gospodarstwach domowych i miejscach użyteczności publicznej

Ratajczak E., Szostak A., Będzińska G.

Drewno : prace naukowe, doniesienia, komunikaty

|

2006

|

vol. 49, nr 176

5-20

PL

Przedstawiono wyniki badań zużycia materiałów drzewnych w Polsce przez gospodarstwa domowe oraz w miejscach użyteczności publicznej. Posługując się metodą wskaźników modelowych dokonano po raz pierwszy kwantyfikacji zużycia materiałów i wyrobów drzewnych w tej dziedzinie. Zużycie materiałów drzewnych obliczono dla dwóch kategorii: zużycia produkcyjnego (przez krajowy przemysł drzewny) i zużycia finalnego (przez ostatecznych konsumentów krajowych).

EN

This article presents results of research into consumption of wood materials in households and public utility places, that is in the sphere connected with trade, operation of offices, hotels, schools, hospitals and other structures, as well as their surroundings such as parks, garden, playgrounds and areas intended for sport and recreation in Poland. For the first time in Poland quantification of consumption of wood materials and products in this area was done using the model indices method. In line with the aim of the study consumption of wood materials was calculated for two consumption categories: production consumption (by domestic wood industry) and final consumption (by domestic end-users).

18

Budownictwo podstawowym użytkownikiem materiałów i wyrobów drzewnych

Ratajczak E., Szostak A., Bidzińska G.

Drewno : prace naukowe, doniesienia, komunikaty

|

2006

|

vol. 49, nr 175

5-24

PL

Artykuł przedstawia wyniki badań, pozwalających na kompleksową analizę rynku materiałów i wyrobów drzewnych wykorzystywanych w budownictwie. Stosując metodę wskaźnikową, po raz pierwszy w Polsce dokonano kwantyfikacji zużycia materiałów i wyrobów drzewnych w tym dziale gospodarki, z uwzględnieniem zarówno rodzajów materiałów, jak i segmentów rynku budowlanego.

EN

This article presents results of research which enable a comprehensive analysis of market in wood materials and products used in construction. By using the index method, for the first time in Poland there was made a quantification of the use of wood materials and products in this branch of the economy.

19

Ocena skuteczności oczyszczania wody na węglu aktywnym w ZPW "Goczałkowice"

Zimoch I., Szostak A.

Ochrona Środowiska

|

2005

|

R. 27, nr 3

17-20

PL

Zakład wodociągowy "Goczałkowice" jest jednym z największych zakładów systemu produkcji wody Górnośląskiego Przedsiębiorstwa Wodociągów w Katowicach, dostarczającego wysokiej jakości wodę dla ludności Śląska. Nieuregulowana gospodarka ściekowa w dorzeczu górnej Wisły, jak również wzrost wymagań stawianych wodzie przeznaczonej do spożycia, spowodował podjęcie na początku lat 90. XX w. działań mających na celu udoskonalenie dotychczasowej technologii oczyszczania wody. W pracy przedstawiono uruchomiony w styczniu 2004 r. ciąg technologiczny oczyszczania wody, obejmujący ozonowanie wstępne, koagulację, filtrację na złożach piaskowych, ozonowanie końcowe, filtrację na złożach węglowych oraz dezynfekcję. W oparciu o 16-miesięczne badania jakości wody dopływającej i odpływającej z układu (mętność, utlenialność, absorbancja w UV, OWO, tlen rozpuszczony, wskaźniki bakteriologiczne) dokonano oceny biologicznej aktywności filtrów węglowych. Ponadto przeprowadzono analizę efektów nowych wdrożeń technologicznych w aspekcie poprawy jakości wyprodukowanej wody.

EN

The water treatment plant Goczałkowice is amongst the largest water producing plants of the Upper Silesian Piping Company Katowice, which supplies high quality water to the population. The unreasonable management of natural water resources in the upper river basin of the Vistula, as well as the ever growing demands made on drinking water quality, triggered a number of initiatives in the early 1990s, which aimed at upgrading the efficiency of the treatment train applied. The proposed water treatment train (implemented in January 2004) consisted of pre-ozonation, coagulation, sand filtration and ozonation followed by filtration on active carbon beds and disinfection. After 16-month monitoring of the water quality parameters (turbidity, COD, UV absorbance, TOC, dissolved oxygen, bacterial counts) of the influent and effluent stream, the biological activity of the carbon beds was assessed. The effect of the implemented treatment train on the quality of the water produced was analyzed.

20

Eutrofizacja wód goczałkowickiego zbiornika wodnego

Czaplicka-Kotas A., Szostak A., Kocwa-Haluch R.

Gospodarka Wodna

|

2005

|

Nr 12

490-495

PL

Na podstawie danych z lat 1993-2003, w których pojawiały się w goczałkowickim zbiorniku wodnym zakwity fitoplanktonu, przeanalizowano zmiany w tym okresie wartości podstawowych wskaźników trofii w wodach zbiornika.

EN

On the basis of data from the years 1993-2003 during which there occured in the Water Reservoir Goczałkowice phytoplankton blooms the Authors have analysed changes in numerical values of basic indicators of eutrophy in waters of the reservoir in that period.