Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Kryteria zdrowotne pobierania próbek aerozoli w środowisku pracy

Więcek E

Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy

|

2011

|

Nr 2 (68)

5--21

PL

W artykule przedstawiono niektóre problemy związane z pobieraniem próbek aerozoli w celu oceny ryzyka zdrowotnego w środowisku pracy i zgodności przyjętych wielkości z wartościami najwyższych dopuszczalnych stężeń (NDS). Dla pyłów powodujących krzemicę i inne pylice płuc największe znaczenie ma frakcja deponowana w obszarze wymiany gazowej płuc. Dokonano przeglądu standardów i kryteriów dla pyłu respirabilnego przyjętych przez: BMRC (British Medical Research Council), Międzynarodową Konferencję w Johan-nesburgu), AEC (Atomic Energy Commission) i ACGIH (American Conference of Governmental Industrial Hygienists). Dla cząstek deponowanych w obrębie głowy i w obszarze tchawiczo-oskrzelowym przedyskutowano definicje frakcji wymiarowych Komitetu Technicznego 146- ISO, Grupy ACGIH-ASP (Air Sampling Procedures) i U.S. EPA (Environmental Protection Agency). W celu ustalania wartości NDS dla aerozoli w Polsce zalecono zmodyfikowane przez Soderholma kryteria ich pobierania dla następujących frakcji wymiarowych: wdychalnej, torakalnej i respirabilnej.

EN

This paper presents some problems associated with aerosol sampling in the working environment in the context of evaluating health risk and compliance with MAC (Maximum Admissible Concentrations). For silicosis and other pneumoconiosis-producing dusts, the fraction deposited in gas-exchange region of the lung is the most interesting one. This paper discusses standards and criteria for respirable dust of BMRC (British Medical Research Council), the Johannesburg International Conference on Pneumoconiosis, AEC (Atomic Energy Commission) and ACGIH (American Conference of Governmental Industrial Hygienists). For particles that are deposited in the head and tracheobronchial regions, definitions of size fractions of the ISO Technical Committee146, ACGIH ASP (Air Sampling Procedures) Committee and U.S. EPA (Environmental Protection Agency) are discussed. Modified by Soderholm particle size-selective sampling criteria for inhalable particulate mass, thoratic particulate mass and respirable particulate mass fractions are recommended for establishing MAC in Poland.

2

Pyły zawierające azbest chryzotylowy oraz pyły zawierające azbest chryzotylowy i inne minerały włókniste z wyjątkiem krokidolitu. Dokumentacja proponowanych wartości dopuszczalnych wielkości narażenia zawodowego

Więcek E., Woźniak H.

Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy

|

2004

|

Nr 4 (42)

87--128

PL

Azbest chryzotylowy jest uwodnionym krzemianem magnezu, który znalazł zastosowanie głównie do produkcji wyrobów azbestowo-cementowych, włókienniczych, izolacyjnych, uszczelniających i ciernych. Największe stężenia pyłu całkowitego azbestu chryzotylowego w Polsce stwierdzono w zakładach wyrobów azbestowo-cementowych i stosujących wyroby azbestowe, a największe stężenia respirabilnych włókien mineralnych – w zakładach włókienniczo-azbestowych i wyrobów ciernych. Stężenia te często przekraczały wartości NDS. Narażenie zawodowe na azbest może być przyczyną następujących chorób: pylicy płuc (azbestozy), raka płuca i znacznie rzadziej międzybłoniaka. Możliwe są także nowotwory o innej lokalizacji. Dla pylicy płuc i raka płuca udowodniono zależność między skutkiem zdrowotnym a dawką kumulowaną pyłu; w przypadku obydwu schorzeń udowodniono wzrost ryzyka u nałogowych palaczy tytoniu. Uwzględniając wyniki badań epidemiologicznych, z których wynika, że średnia wartość LOAEL wynosi 86 wł - lata - cm3, a także po przyjęciu odpowiednich współczynników niepewności, zaproponowano wartość NDS dla pyłów azbestu chryzotylowego oraz pyłów zawierających azbest chryzotylowy i inne minerały włókniste z wyjątkiem krokidolitu, która wynosi 0,2 wł/cm3, zamiast dotychczasowej wartości 0,5 wł/cm3. Nie ma podstaw do zmiany wartości NDS dla pyłu całkowitego, która wynosi 1 mg/m3. Oszacowane ryzyko nowotworowe (rak płuca) dla narażenia zawodowego na stężenia 0,2 wł/cm3 dla osób palących wynosi: od 1,2 - 10-3 przy 10-letnim okresie narażenia do 4,8 - 10-3 dla 40-letniego okresu narażenia, a dla osób niepalących od 1,2 10-4 do 4,8 - 10-4, odpowiednio przy 10- i 40-letnim okresie narażenia. Ryzyko nowotworowe (rak płuca i międzybłoniak) wynosi od 5 - 10-4 przy rocznym narażeniu i do 4 - 10-3 przy 20-letnim okresie narażenia.

EN

Chrisotile asbestos Mg3(Si2O5)(OH)8 is a hydrated silicate of magnesium and it belongs to the group of serpentine minerals. Chrisotile fibres have many uses, mostly in the production of asbestos-cement, textile, insulating and friction products. Occupational exposure to asbestos dusts can cause the following diseases: asbestosis, lung cancer, and considerably more seldom mesothelioma. For asbestosis and lung cancer the relationship between the biological effect and the cumulated dose of asbestos fibres has been proved. The risk of developing mesothelioma is relative to the time that elapses from the first exposure to asbestos fibres. Taking into account data from epidemiological and experimental studies the following values are proposed: occupational exposure limit (OEL) for dusts containing chrisotile and other fibrous minerals except for crocidolite – 0.2 fb/cm3 instead of the compulsory value – 0.5 fb/cm3. There are no bases to change OEL for total dust, which is 1.0 mg/m3.

3

Azbest - narażenie i skutki zdrowotne

Więcek E

Bezpieczeństwo Pracy : nauka i praktyka

|

2004

|

nr 2

2-6

PL

W artykule przedstawiono problemy zawodowej, parazawodowej i środowiskowej ekspozycji na włókna azbestowe. Jak wynika z badań klinicznych i epidemiologicznych, narażenie na pyły azbestu jest związane z rozwojem pylicy azbestowej, raka płuca oraz nowotworów opłucnej i otrzewnej. W pracy przedyskutowano możliwe mechanizmy tych chorób. Przedstawiono także zapadalność na azbestozależne choroby zawodowe w Polsce i ryzyko nowotworowe przy różnych scenariuszach narażenia.

EN

This paper presents the health effects of occupational, para occupational and environmental exposition to asbestos fibres. Both clinical and epidemiological studies have shown that exposition to asbestos dusts is associated with asbestosis, lung cancer and tumors of mesothelial and peritoneal tissues. In the article the possible mechanisms of these diseases are discussed. The incidence to occupational asbestos-related diseases in Poland, and carcinogenic risk for different exposure scenarios are also presented.

4

Pyły gipsu zawierające wolną krystaliczną krzemionkę poniżej 2% i nie zawierające azbestu. Dokumentacja proponowanych wartości dopuszczalnych poziomów narażenia zawodowego

Woźniak H., Więcek E.

Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy

|

2001

|

Nr 1 (27)

113--121

PL

Siarczan wapnia występuje w przyrodzie w dwóch postaciach: jako uwodniony siarczan wapnia (gips), o wzorze CaS04 2H20) i anhydryt (CaS04). Najbogatsze złoża w Polsce znajdują się w Niecce Nadnidziańskiej. Gips słabo rozpuszcza się w wodzie, natomiast dobrze rozpuszcza się w glicerynie, kwasach i solach amonowych. Gipsy są stosowane np.: jako materiał budowlany, siarkonośny surowiec przy produkcji kwasu siarkowego, a także w rolnictwie i w medycynie. Z dostępnych danych literaturowych wynika, że pył czystego gipsu nie wykazuje działania toksycznego dla ludzi : zwierząt może natomiast powodować podrażnienie blon śluzowych, spojówek oczu oraz stany zapalne górnych dróg oddechowych. Najwyższe dopuszczalne stężenia dla pyłu gipsu kształtują się następująco: Niemcy 6 mg/m3 pył respirabilny; USA (OSHA) 15 mg/m3 pył całkowity, 5 mg/m3 pył respirabilny; ACGIH 10 mg/m3 pył całkowity. Proponowana wartość NDS dla pyłu całkowitego, zawierającego poniżej 2% wolnej krystalicznej krzemionki i nie zawierającego azbestu, wynosi 10 mg/m3.

EN

Calcium sulfate occurs in the nature in two forms: as calcium sulfate hydratum (gypsum: CaS04 2H20), and anhydride (CaS04). The most abundant gypsum deposits in Poland are located in the Nida River basin. Gypsum is weakly soluble in water and well soluble in glycerol, acids and ammonium salts. Gypsum is used as a construction material, as a source of sulfur in the production of sulfuric acid, and also in agriculture and medicine. The data from the available literature show that dust of pure gypsum is not toxic to people or animals; it may, however, cause irritation of mucosa, conjunctiva, and inflammatory symptoms in the upper respiratory tract. The highest admissible values for gypsum dust concentrations are as follows: Germany 6 mg/m3 (respirable dust); USA (OSHA) 15 mg/m3 (total dust), 5 mg/m3 (respirable dust); ACGIH 10 mg/m3 (total dust). The proposed MAC value for the total gypsum dust containing less than 2% free crystalline silica is 10 mg/m .

5

Pyły włókien ceramicznych : dokumentacja proponowanych wartości dopuszczalnych poziomów narażenia zawodowego

Woźniak H., Więcek E.

Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy

|

2000

|

Nr 2 (24)

61--104

PL

Włókna ceramiczne obejmują grupę bezpostaciowych lub krystalicznych syntetycznych włókien mineralnych charakteryzujących się właściwościami ogniotrwałymi (tzn. stabilnością w wysokiej, powyżej 1000 °C temperaturze). Najczęściej włókna ceramiczne są produkowane z tlenku glinu, tlenku krzemu i innych tlenków metali lub rzadziej z takich materiałów nietlenkowych, jak węglik krzemu, azotek krzemu czy azotek borowy. Proces technologiczny otrzymywania włókien ceramicznych polega na stopieniu surowców w temperaturze około 2000 °C, a następnie rozwłóknianiu przez rozdmuchiwanie strumienia stopionych surowców sprężonym powietrzem lub strumieniem pary wodnej albo metodą wirówkową, w której sprężone powietrze zastępują szybkowirujące stalowe rolki. Rozmiary ogniotrwałych włókien kształtują się następująco: L = od 40 do 250 mm a D = od 2,2 do 5,0 um. Włókna ceramiczne cechują się zarówno dobrymi właściwościami izolacyjnymi (cieplnymi, akustycznymi, elektrycznymi), jak i odpornością chemiczną. Są stosowane zamiast azbestu. W Polsce rozpoczęto produkcję włókien ceramicznych w Zakładach Materiałów Ogniotrwałych w Skawinie w połowie lat 80. i rocznie produkuje się ich około 600 ton. Światowa produkcja w 20 państwach wynosi łącznie około 200 000 ton rocznie. Szacunkowa liczba osób narażonych na włókna ceramiczne w Polsce wynosi około 3000 osób. Podczas produkcji włókien ceramicznych stężenia respirabilnych włókien w powietrzu stanowisk pracy zawierały się od 0,07 do 0,27 wł/cm3; podczas produkcji wyrobów z włókien ceramicznych od 0,23 do 0,71 wł/cm3, a podczas stosowania wyrobów z włókien ceramicznych od 0,07 do 1,67 wł/cm3. Z publikowanych danych wynika, że w środowisku pracy najczęściej występują włókna o długościach większych od 5 um, przy czym udziały procentowe włókien o średnicach do l p.m wynoszą 40 -s- 50%. Dane o działaniu toksycznym dla człowieka są w literaturze bardzo skąpe i wynika z nich, że włókna ceramiczne, podobnie jak i inne sztuczne włókna mineralne mogą wywierać działanie drażniące na skórę, spojówki oczu, błony śluzowe górnych dróg oddechowych, a u pracowników z długim stażem pracy (> 20 lat) stwierdzono zmiany na opłucnej (pleural plaques - płytki opłucnowe). Z licznych wyników badań doświadczalnych na zwierzętach wynika, że agresywność biologiczna różnych włókien ceramicznych nic jest jednakowa - od działania zbliżonego do pyłu obojętnego do zbliżonego do krokidolitu. Efekt biologiczny jest uwarunkowany głównie rozmiarami włókien ceramicznych oraz ich trwałością w płynach ustrojowych. W badaniach doświadczalnych (różne drogi wprowadzania pyłu do organizmu) uzyskiwano rozwój nowotworów złośliwych w tym międzybłoniaków; najwięcej międzybłoniaków rozwinęło się w wyniku iniekcji pyłu do jam ciała. Nie znaleziono danych o wpływie włókien ceramicznych na rozrodczość oraz rozwój prenatalny.

EN

Ceramic fibres arę blends of amorphous and crystalline refractory manmade minerał fibres. They arę produced from metal oxide (aluminium, silica and other) or, though less freąuently, from melting silica carbide, silica nitride, boron nitride at 2000 °C. The molten rock is converted to fibres by centrifuging, drawing, or blowing. The size of ceramic fibres ranges from 40 to 250 mm in length and from 2.2 to 5.0 ^m in diameter. Ceramic fibres arę used for high- insulator and they arę often applied as asbestos substitutes. In Poland about 3000 per-sons arę exposed occupationally to ceramic fibres. The mean respirable concentration varied from 0.07 f/cm3 to 0.27 f/cm3 at the fibrę production; from 0.23 f/cm3 to 0.71 f/cm3 at the manufacture of goods, and from 0.07 to 1.67 f/cm3 when using the goods madę of ceramic fibres. Inhalation of ceramic fibres may produce a temporary mechanical irritation of the nose, skin and upper respiratory tract. The potential biological activity of these fibres depends on a number of factors; the most important being the length, diameter, and ability to resist degra-dation in biological fluids. In animal studies, the injection or implantation of fibres directly into the trachea or pleural/peritoneal cavities has produced tumours. IARC classified ceramic flbres to Group 2B, possibly carcinogenic to humans.

6

Pyły węglika krzemu niewłóknistego : dokumentacja proponowanych wartości dopuszczalnych poziomów narażenia zawodowego

Woźniak H., Więcek E.

Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy

|

2000

|

Nr 2 (24)

49--60

PL

Węglik krzemu (SiC) jest substancją nieorganiczną, stałą, bezzapachową, niepalną, nierozpuszczalną w wodzie, etanolu, w kwasach i zasadach a rozpuszczalną w stopionym wodorotlenku potasu i roztopionym żelazie. Dostępny w handlu węglik krzemu jest otrzymywany w wyniku reakcji elektrochemicznej z krzemionki o wysokiej czystości oraz z węgla w temperaturze 2040 H- 2600 °C; w handlu występuje w postaci proszku, włókien, wiskersów i pojedynczych kryształów. Węglik krzemu jest stosowany przede wszystkim jako materiał ścierny, a wiskersy węglika krzemu jako składnik materiałów ogniotrwałych. Panuje pogląd, że sam bezwłóknisty węglik krzemu nie wykazuje działania toksycznego, natomiast węglik krzemu może być zanieczyszczony przez wolną krystaliczną krzemionkę, kwarc oraz krystobalit. Wyniki niektórych badań wskazują, że narażenie na pył mieszany podczas produkcji węglika krzemu lub wyrobów z węglika krzemu może powodować rozwój włóknienia płuc. Natomiast w doświadczeniu na zwierzętach wiskersy SiC wykazały działanie kancerogenne zbliżone do działania azbestów amfibolowych.

EN

Silicon carbide (SiC) is an inorganic, solid, nonflammable, odourless substance insoluble in water, ethanol, acids or bases, and soluble in molten potassium hydroxidc and molten iron. The commercially available sislicon carbide is obtained as the result of the electrochemical reaction from high-purity silica and carbon at 2040 - = - 2600 °C; SiC is marketed in the form of powder, fibres, whiskers and single crystals. Silicon carbide is used primarily as an abraswe, while SiC whiskers arę used as a component of refractory materials. It is generally believed that non-fibrous silicon carbide alone is non-toxic, but it may contain free crystalline silica (quartz and cristobalite), and results of some studies show that exposure to the mixed dust during the production of SiC or the manufacture of silicon carbide materials may produce lung fibrosis. In some few animal studies, SiC whiskers showed a carcino-genic activity resembling that of amphibolite asbestos. The proposed MAC value: 10 mg/m3 for the total non-fibrous asbestos-free dust containing less than 2% free crystalline silica. The highest admissible values for SiC in the USA: OSHA PEL = 15 mg/m3 for the total dust = 5 mg/m3 for the respirable dust and the ACGIH-recommended TLV = 10 mg/m3 for the total dust containing less than 1% free crystalline silica.

7

Podstawy oceny środowiska pracy z wykorzystaniem wartości krótkoterminowych najwyższych dopuszczalnych stężeń chwilowych i najwyższych dopuszczalnych stężeń pułapowych

Więcek E.

Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy

|

2000

|

Nr 4 (26)

5--21

PL

W pracy przedstawiono matematyczne podstawy rozkładu lagarytmiczno-normalnego, którego parametry (średnia geometryczna i standardowe geometryczne odchylenie) mogą być wykorzystane do charakterystyki zmienności stężeń substancji szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy. Wykazano istnienie zależności między średnim 8-godzinnym stężeniem substancji szkodliwych dla zdrowia i średnimi wartościami stężeń dla okresów od 0,5 + 60 min. Wykorzystując te zależności oraz procedurę ustalania wartości NDS (średnie stężenie 8-godzinne) zaproponowano procedury ustalania stężeń krótkoterminowych NDSCh (średnie stężenie 30-minutowe) i NDSP (średnie stężenie 15-minutowe) oraz procedury oceny środowiska pracy z wykorzystaniem wartości krótkoterminowych najwyższych dopuszczalnych stężeń chwilowych (NDSCh) i najwyższych dopuszczalnych stężeń pułapowych (NDSP). NDS w ciągu 8-godzinnego dnia pracy zależy nie tylko od wielkości przekroczeń, czasu ich trwania i częstotliwości, lecz przede wszystkim od specyfiki biologicznego działania poszczególnych substancji, na którą składają się: ilość substancji wnikającej do organizmu, metabolizm i trwałość (czas jej oddziaływania) w organizmie, zdolność do kumulowania oraz miejscowe działanie drażniące. Wartość NDS nie upoważnia do wnioskowania o uciążliwości czy szkodliwości substancji działającej na człowieka, gdy jej stężenie jest większe od wartości NDS, ale w czasie narażenia krótszym niż 8 godz. Jeżeli więc w środowisku pracy mogą wystąpić krótkoterminowe stężenia przekraczające NDS, wówczas ze względu na bezpieczeństwo pracujących powinny być podjęte ograniczenia wielkości tych przekroczeń i czasu ich trwania, uwzględniające specyfikę działania konkretnej substancji. W polskim systemie dopuszczalnych stężeń substancji szkodliwych dla zdrowia, ograniczeniem takim jest przede wszystkim najwyższe dopuszczalne stężenie chwilowe (NDSCh), które odnosi się do średnich stężeń 30-minutowych i jest wartością suplementamą do wartości NDS, co należy rozumieć w ten sposób, że wartości NDS i NDSCh stanowią łącznie jedno kryterium oceny warunków pracy, kiedy nieprzekroczenie wartości NDS nie jest jeszcze wystarczającym zabezpieczeniem przed szkodliwym dla zdrowia działaniem określonej substancji. Warunkiem bezpieczeństwa jest wówczas także nieprzekroczenie wartości NDSCh. Mimo że wartości NDS oraz NDSCh są w praktyce najbardziej odpowiednie do oceny środowiska pracy, to jednak nie powinny być wykorzystywane dla niektórych substancji charakteryzujących się przede wszystkim znaczną szybkością działania, do których zalicza się substancje silnie drażniące, substancje o bardzo niskim progu wyczuwalności zapachu, gazy fizycznie duszące i substancje silnie toksyczne. Skutki zdrowotne wywoływane przez tego rodzaju substancje najlepiej można ocenić na podstawie najwyższych dopuszczalnych stężeń pułapowych (NDSP), które nie mogą być przekraczane w ciągu dnia pracy w żadnym momencie. W odniesieniu do wartości NDSP warunek ten wydaje się jednak bardziej teoretyczny niż możliwy do zastosowania w praktyce, gdyż pojęcie momentu czasu jest pojęciem bardzo względnym i w przypadku wartości NDSP - nie zdefiniowanym. W praktyce ustalania wartości NDSP (np. threshold limit value - ceiling - TLV - C) zwyczajowo, dla większości substancji odnosi się je do czasu nie dłuższego niż 15 min.

EN

This paper reports on the mathematical principles of the logarithmic normal distribution, the parameters of which (geometric mean and standard geometric deviation) may be used to characterise variations of concentrations of the harmful chemicals in the work environment. A relationship has been found to exist between mean 8-hour concentration of the harmful chemicals and mean concentration values for the 0,5 -f 60 min. time periods. Using those relationships and the establishing procedure for TLV (mean 8-hour concentration) values, new procedures have been proposed for the determination of the TLV-STEL (mean 30-min. concentration) and TLV-C (mean 15-min. concentration), and for the assessment of the work environment using the TLV-STEL and TLV-C value.

8

Pyły krzemionek bezpostaciowych naturalnych i syntetycznych

Woźniak H., Więcek E.

Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy

|

1999

|

Nr 20

123-- 151