Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

The role of oxygen in the functioning of the Earth system: past, present and future

Stankowski Wojciech

Geologos

|

2023

|

Vol. 29, No. 2

117--131

EN

In the Solar System, the coming into existence of a peculiar, fully developed atmosphere on Earth was determined by the ‘Great Oxidation Event’ at the turn of the Proterozoic and Palaeozoic. Within about 600 million years, there were large changes in oxygen concentrations in this atmosphere, ranging from 15 to 35 per cent, having been determined by a combination of cosmic-climatic, tectonic-volcanic and biological phenomena. A particular environmental change occurred at the beginning of the 19th century, as a result of the overlap of the end of the natural Little Ice Age and the beginning of anthropogenic warming of the ‘industrial revolution’. According to the author, the rate of human impact on environmental changes is estimated at about 15 per cent. The appearance of mankind brought new changes in the natural environment, including the oxygen content of the air. The current scale of anthropogenic impact justifies the introduction of a new time slice in the planet’s history - the Anthropocene. The functioning of civilisation is conditioned by meeting energy needs, to be implemented by creating a system of energy generators, among which the heat of the Earth should be an important component. The energy generated from this inexhaustible and cost-free geo-resource should be seen as the most ecological among all currently used energy carriers.

2

Transformation from natural (thermal contraction) to anthropogenic (resource exploitation) depressions in the Krotoszyn-Koźmin-Raszków area (Polish Lowland)

Stankowski Wojciech

Geologos

|

2012

|

Vol. 18, No. 1

43--50

EN

An exceptional concentration of almost identical depressions exist near the small towns of Krotoszyn, Koźmin and Raszków (southern Wielkopolska). Their origin is, however, different from that of the typical post glacial-relief: they are Man-made enlarged thermal-contraction structures that developed at the very end of the Middle Polish (Warthian) glaciation and during the North Polish (Weichselian) glaciation, most probably under periglacial conditions.

3

The Kaali crater field and other geosites of Saaremaa Island (Estonia): the perspectives for a geopark

Raukas Anto, Stankowski Wojciech

Geologos

|

2010

|

Vol. 16, No. 1

59--68

EN

The Island of Saaremaa in Estonia offers highly spectacular geological features that belong to the most interesting in the Baltic Sea area. A unique geological monument on the island is the Kaali meteorite-crater field, formed by nine meteorite impacts. There are also attractive coastal cliffs, huge erratics, alvars (limestone areas covered by a very thin soil) and well-developed glacial and marine landforms. Limestone cliffs and shingle beaches abound with Silurian fossils and offer great opportunities to fossil collectors. The island is a prospective geopark. During the past few years, the geology of the island has become an intensely studied object of Estonian and Polish geologists.

4

Wspomnienia o Profesorze Jerzym Liszkowskim

Kaczyński Ryszard, Kowalczyk Andrzej, Stankowski Wojciech, Radaszewski Robert

Geologos

|

2007

|

Vol. 11

19--42

PL

Wspomnienia dotyczą znakomitego, nietuzinkowego, wielkiej wiedzy i erudycji profesora geologii o specjalności geologia inżynierska. Obejmują one trzy okresy: studiów i pracy na Uniwersytecie Warszawskim (1955-1978), na Uniwersytecie Śląskim (1978-1990) oraz na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza (1990-2005).

EN

The recollections about the esteemed and unique professor Jerzy Liszkowski, who specialized in engineering geology, a man of a vast knowledge and erudition cover three periods: the university studies and work as an academic teacher at the University of Warsaw (1955-1978), as a scientist and academic teacher at the Silesian University (1978-1990), as well as staff member of Adam Mickiewicz University (1990-2005).

5

Budowa geologiczna i zapis neolitycznej aktywności człowieka na obszarze wokół zbiegu Nilu Białego i Nilu Błękitnego (Środkowy Sudan)

Stankowski Wojciech

Geologos

|

2003

|

Vol. 6

133--150

PL

Głównym elementem budowy geologicznej analizowanego obszaru są piaskowce nubijskie wieku późnomezozoicznego. Niezgodnie kątowo przykrywają one zmetamorfizowane skały proterozoiczne oraz przebijające się przez te ostatnie, nieorogeniczne granity i granitoidy wieku jurajskiego. Piaskowce uległy silnym procesom denudacyjnym podczas trzeciorzędu i wczesnego czwartorzędu. Pozostałością są ostańce („Jebels”) i różnej grubości pokrywy zwietrzelin. W niektórych miejscach piaskowce zostały całkowicie usunięte odsłaniając skały starszego podłoża. Jedną z ekstensywnych powierzchni zrównań omawianego obszaru jest Równina Butana („Butana Plain”), na której spotyka się neolityczne stanowiska archeologiczne, w tym stanowisko Kadero. Powierzchniową część pedymentu budują osady procesów grawitacyjnych, piaski i pyły z wkładkami żwirów oraz nieregularnymi gniazdami piasków soliflukcyjnych. Na głębokości 3-5 m występuje warstwa osadów „lessopodobnych”, której można przypisać rangę cezury litologiczno-środowiskowej. Długotrwałe, sięgające paleogenu procesy denudacyjne, jakie doprowadziły do uformowania zasadniczych zrębów rzeźby, podlegały w czwartorzędzie silnym przekształceniom pod wpływem wahań klimatu. Skutkowało to wytworzeniem pokrywy osadowej zbudowanej ze skał różnych środowisk sedymentacyjnych. Ową pokrywę tworzą „tranzytowe” materiały pochodzące z nieodległych denudowanych ostańców, wzbogacane detrytusem pochodzącym z odległych obszarów, w tym także dalekiego transportu fluwialnego. W obrębie omawianych osadów znajdują się linijnie ułożone strefy piasków, stanowiące wypełnienia kopalnych dolinek, o nie rozpoznanym dokładnie układzie. Uzyskane daty OSL powierzchniowych osadów równiny Butana wskazują na wiek przewyższający 11 000 lat BP, sięgający ponad 25 500 lat BP. W świetle badań minerałów ciężkich, pokrywę osadową analizowanego fragmentu powierzchni (pedymentu) stanowi mieszanina skał pochodzących z wietrzejących piaskowców nubijskich i osadów nilowych - głównie Nilu Błękitnego. Pedyment uległ silnemu erozyjnemu rozcięciu na przełomie plejstocenu i holocenu, kiedy to ukształtował się obecny odpływ Nilu na północ. We wcięciu, przynajmniej w dwóch cyklach erozyjno-akumulacyjnych, osadzone zostały tzw. młode namuły nilowe („recent alluvium"). Neolityczne stanowisko archeologiczne Kadero funkcjonowało z dala od rzeki głównej, mając w sąsiedztwie dolinki będące dopływami Nilu. Sezonowe powodzie Nilu nie sięgały w głąb pedymentu (nigdzie w obrębie powierzchniowej budowy analizowanego obszaru nie natrafiono na typowe młode osady nilowe), a mogły jedynie podpiętrzać wody w ujściowych częściach dolinek, tzn. w bezpośrednim sąsiedztwie rzeki.

EN

The „Nubian Sandstone Formation” of late Mesozoic time is the main geological rock strata of studied area. The „Nubian Sandstones Fm.” cover discordantly „Undifferented Proterozoic metamorphic rocks” and in some places the „Anorogenic granitic rocks of Jurassic age” (see figs. 1 and 2). The Sandstones were extensively denuded in Tertiary as well as Early Quaternary time. In some places the denudation was total and old rocks are exposed in the recent relief. The Sandstone restlings („Jebels”) are common in the landscape. At their foot there are well developed stony and grevly waste covers. These coarse materials obtain out of Jebels the increasing layers of fine materials, almost flat on surface. One from the extensive pediment type surface is the Butana Plain. It is build of sediments developed by the gravitational processes. The non stratified sands, silts with lenses and discontinuous layers of gravels dominate there (see. tab. 1). On the depth of 3 to 5 m the layer of loesslike deposits exist in the studied Butana Plain cross section (see fig. 2). The OSL dating (see fig. 2) documented relatively old sedimentary processes, older than 11000 years BP, reaching 22,500 years BP. The heavy minerals study of anaysed sediments documented influence both of Nubian Sandstone Formation and Nile sediments - first of all Blue Nile (see tabs. 2 to 5). The developed pediment was erosively cut on the Pleistocene-Holocene boundary, when the recent Nile outflow to north was originated (see fig. 2). The Holocene Nile silts were filled the cut in two Holocene cycles. Many neolithic sites were recognised in the Nile valley. On the surface of pediment similar sites occured too. One of them is the Kadero site. This archeologie point was found far from the Nile river in the environment of small creeks, tributary of main river. The seasonal Nile floods were not reaching the pediment surface, except the very narrow near river zone. These floods could darned for some time the mouths of tributaries only. On the surface of pediment the Nile silts were not found nowhere. The neolithic societies were settled not only the main river banks, but also the areas situated far from the Nile.

6

The geological, paleobotanical and radiometric dating of Quaternary sediments in the region of Konin (eastern Great Poland Lowland)

Stankowski Wojciech

Geologos

|

2000

|

Vol. 5

175--187

EN

A theoretical discussion of the availability of material, the emergence of the Pleistocene glacial series and the denudation occurring in the interglacial periods. The synthetic profile of the quaternary series in the region of Konin (eastern Great Poland) described in the light of geological, paleobotanical and luminescence studies.

7

Glacials, interglacials and ice covers

Stankowski Wojciech

Geologos

|

2000

|

Vol. 5

189--195

EN

A stratigraphic approach to the Quaternary which takes into account the changes in climate (Pleistocene cold stages = glacials, and Pleistocene warm stages = interglacials, with considerable variations in temperature and humidity), and appearance and disappearance of ice sheets in certain areas. Reduced ice sheets might have remained during the interglacials.