Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Poziom morski z Dunbarella i jego znaczenie w korelacji serii węglonośnej karbonu Lubelskiego Zagłębia Węglowego

Zdanowski A.

Przegląd Górniczy

|

2016

|

T. 72, nr 4

109--112

PL

W trakcie wieloletnich badań geologicznych karbonu lubelskiego udowodniono występowanie kilku ważnych poziomów litologicznych, które są przydatne do przeprowadzania korelacji profilu karbonu z różnych rejonów Lubelskiego Zagłębia Węglowego. Jednym z nich jest poziom iłowców z Dunbarella usytuowany w dolnej części formacji z Lublina w bezpośrednim stropie pokładu węgla 395(305). Jest to poziom jednorodny litologicznie, ale zmienny pod względem zawartości skamieniałości fauny. Część dolna, o grubości do 0,6 m, zawiera skorupy małżów słodkowodnych z rodzaju Carbonicola i Naiadites. Wyższa część, o grubości około 15 m, oddzielona cienką, 0,35 m warstwą węglanową, zawiera skamieniałości fauny morskiej reprezentowanej przez małże w tym Dunbarella, ramienionogi, głowonogi i ślimaki, a w części stropowej o grubości do około 5,0 m, oprócz fauny Lingula charakterystycznej dla środowisk przejściowych, pojawiają się skamieniałości małżów słodkowodnych Naiadites i Anthracosia. Poziom ten definiuje spąg serii węglonośnej z ekonomicznymi pokładami węgla, a ponadto granicę między westfalem A i B.

EN

Several lithological horizons of correlative importance have been distinguished in the Carboniferous section of the Lublin Coal Basin (Poland). One of them is the marine horizon with Dunbarella, that occurs as a claystone horizon in the lower part of the Lublin Formation, close to the coal seam no. 395 (305). Marine horizon with Dunbarella is lithologicaly unified but unique as it refers to the presence of fauna fossils. In the lower part of this horizon of 0,6m in thickness, shells of freshwater molluscs of Anthracosia and Naiadites occur. In the upper part of 15m in thickness, fossils of marine fauna occur, which are represented by: molluscs (including Dunbarella), brachiopods, cephalopods and gastropods. At the top part of the horizon of 5m in thickness, fossils of Lingula characteristic for brackish water environments occur. The presence of freshwater molluscs of Naiadites and Anthracosia is also indicative of the top part of the horizon. The boundary of marine horizon with Dunbarella between Westphalian A and Westphalian B is acknowledged as the indicative horizon of the bottom part of economic coal-bearing formation of the Carboniferous in the Lublin Coal Basin.

2

Wybrane ośrodki edukacji górniczej i nauk o Ziemi w Europie Środkowej i ich związki z Polską

Graniczny M., Kacprzak J., Urban H., Zdanowski A.

Przegląd Górniczy

|

2015

|

T. 71, nr 6

64--71

PL

Pierwsze szkoły kształcące dla potrzeb górnictwa i nauk o Ziemi zaczęły powstawać na terenie Europy w XVIII wieku. Za najstarszą wyższą szkołę uznawana jest Akademia Górnicza we Freibergu, a następnie Akademia Górnicza i Leśna w Bańskiej Szczawnicy, Instytut Górniczy w Sankt-Petersburgu, Ecoles de Mines w Paryżu, Wyższa Szkoła Górnicza w Clausthal oraz Najwyższa Szkoła Górnicza w Kielcach. Zachowane dokumenty wskazują jednak, że nauczanie w Bańskiej Szczawnicy rozpoczęto co najmniej kilkanaście lat wcześniej. Na terenie Cesarstwa Austro–Węgierskiego za przełomowy dla edukacji górniczej należy uznać rok 1735, kiedy zapoczątkowano szkolenie ekspertów górniczych w wielu ośrodkach. Zasadniczym przełomem w tym zakresie był dekret cesarzowej Marii Teresy, w następstwie którego rok później utworzono Wyższą Szkołę Górniczą w Bańskiej Szczawnicy, przekształconą w 1770 r. w Cesarsko-Królewską Akademię Górniczą. Innym niezwykle ważnym europejskim ośrodkiem edukacji górniczej była Szkoła Górnicza w Petersburgu powołana w listopadzie 1773 r. przez carycę Katarzynę II. Od początku działalności szkoła ta była również ośrodkiem badań naukowych z zakresu górnictwa i geologii. Wielu polskich absolwentów – geologów wielce zasłużyło się później w rozwój nauki oddając swoje usługi zarówno na rzecz państwa rosyjskiego jak i Polski. Jeden z absolwentów Instytutu Górniczego w Petersburgu, Stanisław Kontkiewicz rozpoczął intensywne zabiegi mające na celu otwarcie szkoły górniczej w Królestwie Polskim na terenie Zagłębia Dąbrowskiego. Ostatecznie zabiegi grupy inicjatywnej powiodły się i w lutym 1889 nastąpiło oficjalne otwarcie Szkoły Górniczej „Sztygarka” w Dąbrowie Górniczej. Szkoła ta funkcjonuje do dnia dzisiejszego. Niewiele osób jednak wie, że na terenie ówczesnych Prus, a obecnie na terytorium naszego kraju — w Wałbrzychu (Waldenburg) — działała szkoła o podobnym profilu. Na podstawie wniosku Naczelnego Urzędu Górniczego w dniu 1 lipca 1838 r. utworzono Dolnośląską Szkołę Górniczą w Wałbrzychu oraz jej filię w Tarnowskich Górach. Działalność szkoły przerwał wybuch II Wojny Światowej.

EN

The first schools for miners, dealing with education of miners and earth scientist, began to appear in Europe in the 18th century. This was due to the growing demand for professionals dealing with acquisition of various types of mineral resources. In general, the oldest institution of higher education is recognized in Freiberg Mining Academy, founded in 1765, and then the Academy of Mining and Forestry in Banská Štiavnica – 1770 (in Slovak, Schemnitz – German, Szelmeczbánya – in Hungarian), and Institute of Mining in St. Petersburg – 1773. The studies of preserved documents indicate, however, that teaching in Banská Štiavnica started at least a dozen years earlier. The breakthrough for mining education in Austro-Hungarian Empire took place in 1735. The next stage of this development was the transformation of the school in Banská Štiavnica in 1770 into the Imperial-Royal Academy of Mining. The other very important centre of mining and geological education was organized in St. Petersburg. The first mention of the creation of the mining school in Russia is attributed to the reformist Tsar Peter I and the scientist Michael Lomonosow in the early 18th century. These ideas have been realized by the Empress Catherine II, who signed the relevant edict in November 1773, establishing St. Petersburg School of Mining (Gornoje Ucziliszcze) for the engineering personnel. Many graduates of this institution were Polish, later distinguished professionals miners and geologists, who later gave great merits to the Russian and Polish states. Stanisław Kontkiewicz, the geologist graduated from the St. Petersburg Institute of Mining was one of the initiators of the Mining School “Sztygarka” in Dąbrowa Górnicza. It was founded in 1889 and still operates. Only a few people know that then in Prussia (now on the territory of Poland), in Wałbrzych (Waldenburg) acted a school with a similar profile. July 1st 1838 is recognized as a day of the creation of the Lower Silesian School of Mines in Waldenburg. Since 1860, the School accepted also miners from ore and lignite mining in Glogau (Głogów) and Hirschberg (Jelenia Góra) and later also from lignite mining district in Grünberg (Zielona Góra).

3

Rozwój kartografii geologicznej na Górnym Śląsku w świetle wybranych map historycznych - od Leopolda von Bucha do Stanisława Doktorowicza-Hrebnickiego

Wołkowicz S., Graniczny M., Wołkowicz K., Urban H., Kowalski Z., Zdanowski A.

Przegląd Górniczy

|

2015

|

T. 71, nr 3

107--118

PL

Pierwszą, bardzo ogólnikową, mapę geologiczną Górnego Śląska opracował von Buch (1797/1802), natomiast Schulze z Eisleben (1816) opracował przekrój geologiczny od Hulczyna do Bytomia i jako pierwszy wprowadza podział stratygraficzny, wyróżniając m.in. Steinkohlengebirge. Staszic (1815) na swojej mapie odnotowuje na tym obszarze obecność charbon de terre. Za pierwszą nowoczesną mapę Górnego Śląska należy uznać mapę Oeynhausena (1822), która zawiera 18 wydzieleń o charakterze litologiczno-stratygraficzym. W dalszej kolejności na uwagę zasługują mapy Puscha (1836) oraz Carnalla (1844). Za największe dokonanie XIX wieku w kartografii geologicznej Górnego Śląska należy uznać 12-arkuszowy atlas opracowany pod kierunkiem Roemera (1870) wraz z dwutomowym tekstem opisującym geologię tego obszaru. Kolejnym opracowaniem tej rangi było dzieło Michaela (1913), również obficie ilustrowane mapami. Z autorów polskich II. połowy XIX w. należy odnotować mapy opracowane przez Hempla (1857), Łempickiego i Gatowskiego (1891), Zaręcznego (1894) i Wójcika (1909). W niepodległej Polsce pierwszą mapę opisywanego obszaru opracował Przesmycki (1923). W okresie międzywojennym znakomitym znawcą geologii Polskiego Zagłębia Węglowego był Saryusz-Makowski, którego rękopiśmienny dorobek został zniszczony w czasie działań wojennych w 1939 r. W latach 20. XX w. rozpoczął swoje prace Doktorowicz-Hrebnicki, który badał obszar Górnego Śląska przez około 50 lat, a jego mapa Arkusz Grodziec (1934) staje się wzorcowym opracowaniem kartograficznym obowiązującym przez wiele lat.

EN

First, very general geological map of Upper Silesia was elaborated by von Buch (1797/1802). On the other hand Schulze from Eisleben (1816) prepared geological cross-section from Hulczyn to Bytom, where he introduced first stratigraphic division, distinguishing among others Steinkohlengebirge. Staszic (1815) noticed on his map the presence of charbon de terre in this area. Oeynhausen map (1822) should be regarded the first modern geological map of the Upper Silesia, as containing 18 lithological-stratigraphical divisions. Further attention should be paid to maps of Pusch (1836) and Carnall (1844). Next important work was greatest achievement of geological cartography of the Upper Silesia in XIX century is the 12-sheet Atlas developed under the direction of Roemer (1870) together with two-volume text, describing the geology of this area. Next important work was done by Michael (1912) which was also profusely illustrated with maps. Among the Polish authors of the second half of XIX century, maps elaborated by Hempel (1857), Łempicki and Gatowski (1891), Zaręczny (1894) and Wójcik (1909) should be noted. In the independent Poland, the first map of this area was compiled by Przesmycki (1923). Between the World Wars, an excellent expert in the Polish Coal Basin was Saryusz-Makowski whose manuscripts, documentations and maps were destroyed during the war in 1939. In the 20´s of XX century, Doktorowicz-Hrebnicki started his researchers. He has studied the area of Upper Silesia for almost 50 years. His map Grodziec (1934) has become the standard of geological cartography art for many years.

4

Prof. dr hab. inż. Karol Bohdanowicz (1864-1947)

Zdanowski A.

Przegląd Górniczy

|

2015

|

T. 71, nr 4

90

5

Historia poszukiwań i wydobycia ropy naftowej na ziemiach polskich do 1939 roku

Graniczny M., Wołkowicz S., Urban H., Wołkowicz K., Zdanowski A.

Przegląd Górniczy

|

2015

|

T. 71, nr 12

151--156

PL

W artykule przedstawiono historię poszukiwań i wydobycia ropy naftowej na ziemiach Polskich. Pierwsze wzmianki na ten temat pochodzą z XVII i XVIII i dotyczą Galicji. Na temat występowania ropy naftowej w Karpatach pisali pionierzy polskiej geologii, tacy jak Stanisław Staszic i Ludwik Zejszner. W 1896 roku, w Borysławiu zostaje odwiercony pod nadzorem Władysława Długosza szyb „na Potoku”. Data ta wyznacza ważny etap rozwoju przemysłu naftowego w Karpatach i na Podkarpaciu. Wymieniając autorów zajmujących się badaniami fliszu w Karpatach i poszukiwaniem węglowodorów, nie sposób pominąć profesora Rudolfa Zubera. Był on w swoim czasie najbardziej uznanym badaczem fliszu Karpat, a także autorem syntetycznego dzieła „Flisz i nafta”, będącego jednym z klasycznych prac geologicznych epoki. Innym ważnym badaczem był Józef Grzybowski, pionier badań mikropaleontologicznych w Polsce, które okazały się niezwykle pomocne dla określania stratygrafii warstw roponośnych. W związku z nasileniem się prac wydobywczych w rejonie Borysławsko – Drohobyckim w czerwcu 1912 r. podjęto decyzję o powołaniu „Stacji Geologicznej w Borysławiu”. Problematyka związana z poszukiwaniami ropy naftowej i gazu ziemnego na Podkarpaciu ponownie stała się aktualna w odrodzonej Rzeczypospolitej, dlatego też geolodzy Państwowego Instytutu Geologicznego dr Jan Nowak i dr Konstanty Tołwiński już w 1919 r. brali udział w pracach organizacyjnych przemysłu górnictwa naftowego. Stacja w Borysławiu była w znacznej mierze finansowana przez przemysł naftowy i dlatego też została przejęta formalnie przez Karpacki Instytut Geologiczno-Naftowy (KIGN). Należy przyznać, że dorobek dwudziestoletniej działalności KIGN był imponujący i miał wyraz w licznych publikacjach, mapach, monografiach czy opracowaniach statystycznych. Ponadto w zbiorach KIGN znajdowało się około sto tysięcy próbek geologicznych i rdzeni wiertniczych, stanowiących niezmiernie cenny materiał do dalszych badań. Trzeba również podkreślić wzorową współpracę geologów KIGN oraz PIG, bez której trudno sobie wyobrazić osiągnięcie postępu wiedzy na temat budowy geologicznej Karpat.

EN

This paper presents the history of the exploration and extraction of crude oil in Poland. The first mention about it comes from 17th and 18th centuries and concern Galicia. The pioneers in Polish geology - Stanisław Staszic and Ludwik Zejszner - wrote on the occurrence of oil in the Carpathians. In 1896 first drilling was made in Borysław, under the supervision of Władysław Długosz, titled “On Stream”. This date marks an important stage in the development of the oil industry in the Carpathian Mountains. Citing the important scientist dealing with the research on the Carpathian flysch and the search for hydrocarbons, it is impossible to ignore Professor Rudolf Zuber. He was the author of synthetic work “Flysch and oil” which was one of the classic geological work at that time. Another important researcher was Józef Grzybowski, a pioneer in micropaleontological research in Poland, which proved to be extremely useful for determining the stratigraphy of oil strata. In June 1912, in connection with the intensification in the area Borysław – Drohobycz, the “Geological Station” was established in Borysław. The problems associated with the exploration of oil and natural gas in the Carpathian Mountains occur currently again in the independent Poland. That is why two eminent geologists of the Polish Geological Institute (PGI) Jan Nowak and Konstanty Tołwiński participated in the organizational work of the reborn oil mining industry. The “Geological Station” in Borysław was mainly financed by the oil industry, therefore it was taken over formally by the Carpathian Geological – Petroleum Institute (KIGN). It must be admitted that the achievements of twenty year activities of KIGN were impressive, which was reflected in numerous publications, maps, monographs and statistic studies. Moreover there were roughly one hundred thousand geological samples and drill cores in the KIGN collections, which was a very valuable material for further researches. It is also necessary to underline the close cooperation between the geologists of KIGN and PGI. Without such direct cooperation the achievement of progress in knowledge on the geological structure of the Carpathians is difficult to imagine.

6

Wykorzystanie danych SAR do obserwacji deformacji terenu spowodowanych działalnością górniczą w rejonie Górnośląskiego Zagłębia Węglowego : wyniki projektu DORIS (EC-FP7)

Graniczny M., Kowalski Z., Przyłucka M., Zdanowski A.

Przegląd Górniczy

|

2014

|

T. 70, nr 12

11--19

PL

W artykule zaprezentowano wykorzystanie metod interferometrii satelitarnej (PSInSAR i DInSAR) dla obserwacji deformacji powierzchni terenu na obszarze Górnośląskiego Zagłębia Węglowego (GZW). Prezentowane wyniki zostały pozyskane w trakcie realizacji projektu DORIS (ECFP 7, Grant Agreement n. 242212, www.doris-project.eu). Większość satelitarnych danych interferometrycznych przetworzono w wyspecjalizowanej firmie Tele – Rilevamento Europa – T. R. E, we Włoszech. Dane te pochodziły z różnych satelitów, takich jak: ERS 1 i 2, ENVISAT, ALOS- PALSAR oraz TerraSAR-X i objęły trzy pasma zakresu widma mikrofal (SAR): L, C oraz X. Archiwalne dane pasma C z satelitów Europejskiej Agencji Kosmicznej objęły obserwację przemieszczeń powierzchni terenu w okresie od 1992 do 2010, w dwóch oddzielnych pakietach danych z przedziałów czasowych 1992÷2000 oraz 2003÷2010. Jako obszary testowe dla obserwacji przemieszczeń na terenach zamkniętych kopalń wybrano Kopalnie Węgla Kamiennego „Sosnowiec” i „Saturn”, które zakończyły działalność w 1995 i 1997 r. Pomimo bieżącego wypompowywania wód z zamkniętych kopalni ich poziom podniósł się o kilkadziesiąt metrów. W związku z powyższym, wskutek zmian ciśnienia piezometrycznego i jego oddziaływania na górotwór zaobserwowano podnoszenie powierzchni terenu. Analiza danych z pasm L i X pozwoliła z kolei na śledzenie w ciągu kilku miesięcy przebiegu zmian podziemnego frontu robót, który odzwierciedlał się na powierzchni terenu, na przetworzonych zobrazowaniach radarowych. Analizę taką przeprowadzono w rejonie KWK „Halemba-Wirek”. Najbardziej efektywne w tym zakresie okazały się wysoko rozdzielcze dane TerraSAR-X, przetwarzane przy pomocy algorytmu SqueeSAR. Serie czasowe PS pasma X pomogły zidentyfikować bardzo niewielkie przemieszczenia, natomiast uzupełniające dane na temat większych przemieszczeń (w zakresie kilkudziesięciu centymetrów) można było uzyskać dzięki analizie prążków interferometrycznych. Uzyskane rezultaty dowiodły, że przemieszczenia powierzchni terenu w rejonie zamkniętych kopalń zachodzą bardzo długo i znacznie przekraczają okres 5 lat, który oficjalnie uznawany jest za granicę bezpieczeństwa i dopuszczają dowolne zagospodarowanie tych obszarów.

EN

The application of satellite interferometric methods (PSInSAR and DInSAR) for observations of ground deformations in the Upper Silesian Coal Basin (Southern Poland) is the subject of this paper. The presented results were obtained during implementation of the DORIS project (EC FP7, Grant Agreement n. 242212, www.doris-project.eu). Several InSAR datasets were analysed in this area. Most of them were processed by Tele-Rilevamento Europe - T.R.E. s.r.l. Italy. The sets of data came from different SAR satellites: ERS 1 and 2, ENVISAT, ALOS- PALSAR and TerraSAR-X and cover three different SAR bands (L, C and X). Archival data from C-band European Space Agency satellites ERS and ENVISAT, allowed to obtain information on ground movement from 1992 to 2010 in two separate datasets (1992-2000 and 2003-2010). As an example of ground motion upon inactive mining areas, two coal mines were selected: Sosnowiec and Saturn where exploitation of coal mine stopped in 1995 and 1997, respectively. Despite of well pumping after the closure of the mines, underground waters returned to the natural horizon, raising up several dozen meters; the high permeability of hydrogeological subregion and an insufficient water withdrawal from the abandoned mines. The analysis of interferometric L and X-band data in the Upper Silesia has enabled observation and monitoring of the underground mining front in a period of several months. It was indicated at the example from Halemba-Wirek coal mine. The analysis of the TerraSAR X dataset, processed by SqueeSAR algorithms proved to be the most effective for this purpose. X-band PSI time series can help to identify small, seemingly, negligible movements and are successfully supplemented by fringes when a displacement becomes significant. The obtained results on ground deformation proved that ground motion above the abandoned mines continues long after their closure. Therefore, the existing regulations stating that abandoned mines are considered as fully safe, in five years after mine closure, should be changed. Moreover, it should be emphasized that constructions in these area should be avoided as potential risk exists.

7

Obserwacja przemieszczeń pionowych powierzchni terenu wywołanych eksploatacją węgla kamiennego za pomocą zobrazowań interferometrii satelitarnej (pasma C i L) na przykładzie Górnośląskiego Zagłębia Węglowego

Graniczny M., Kowalski Z., Przyłucka M., Zdanowski A., Klimkowska A.

Przegląd Geologiczny

|

2014

|

Vol. 62, nr 10/2

573--578

EN

The mining exploitation of hard coal in Upper Silesia has been conducted since XIX century and continues to the present days. Different methods of monitoring subsidence of the earth surface were applied in this area, startingfrom analysis of topographic maps compiled in different period of time, precise levelling and GPS measurements. Nowadays satellite interferometry seems to be use- ful and effective tool for these purposes. PS data from ERS and ENVISAT satellites very well illustrate subsidence occurring in the active mining areas where subsidence does not exceed- 40 mm /yr. These data correspond very well with subsidencepredictive models prepared by mining companies. However, the Upper Silesian Coal Basin (USCB) mining area subsides even up to 600 mm/yr (locally even more). Therefore, it is necessary to apply a different methodology. One of the solutions to this problem could be differential interferograms obtainedfrom L-band SAR images. Combination of C-Band (ERS, Envisat) andL-band (ALOS) shows excellent results. C-band SAR satellites are useful for detecting smaller displacements; in contrary L-band satellites are able to monitor surface defor- mations in range of several decimetres, being possible to detect progress of mining front.

8

Zasoby węgla kamiennego w Lubelskim Zagłębiu Węglowym

Zdanowski A.

Przegląd Górniczy

|

2011

|

T. 67, nr 7-8

153--159

PL

W artykule przedstawiono rozmieszczenie przestrzenne bilansowych pokładów węgla i przeprowadzono estymację wielkości zasobów węgla w zależności od stopnia dokładności rozpoznania geologicznego Lubelskiego Zagłębia Węglowego (LZW), które jest rozpoznawane od początku lat 60. XX wieku. Pierwszym udokumentowanym w 1972 roku było złoże „Łęczna” zlokalizowane w centralnej części LZW. Kolejne złoża dokumentowano na południe, północ i wschód od złoża „Łęczna”. Powierzchnia złóż udokumentowanych wynosi 1184,35 km2, a zasoby oceniane są na 9,28 mld t. Na zewnątrz obszarów udokumentowanych w kategoriach A–C2 wyznaczono prognostyczne i perspektywiczne obszary z bilansowymi pokładami węgla karbońskiej, limnicznej formacji z Lublina. Ze względu na budowę geologiczną, obszary te podzielono na trzy części: północną, centralną i południową. Granice między nimi wyznaczają uskoki Hanny na północy i Udalu na południu. Powierzchnia obszarów prognostycznych i perspektywicznych wynosi 4729,9 km2, a wielkość zasobów geologicznych oceniana jest na 16,74 mld ton.

EN

In the article the spatial arrangement of balance coal seams has been presented. Moreover, the estimation of the quantity of coal resources according to the geological recognition of the Lublin Coal Basin, which is recognised since the beginning of the sixties of the 20th century, has bee carried out. The first deposit, documented in 1972, was the “Łęczna” deposit located in the central part of the Lublin Coal Basin. The next deposits were documented southwards, northwards and eastwards from the “Łęczna” deposit. The surface of documented deposits amounts to 1184.35 km2, and the resources are estimated for 9.28 billion tons. Outside the documented areas in the categories A – C2 were determined prognostic and perspective areas with balance coal seams of the Carboniferous, Limnic formation from Lublin. On account of the geological structure these areas have been divided into three parts: northern, central, and southern. The boundaries between them determine the Hanna’s fault in the north and the Udal fault in the south. The surface of prognostic and perspective areas amounts to 4729.9 km2, and the quantity of geological resources is estimated for 16.74 billion tons.

9

Kompleks węglanowy - źródło kamieni łamanych i blocznych w rejonie Dębnika k.Krzeszowic (wschodnie obrzeżenie GZW)

Tomaś A., Tomaś A., Zdanowski A.

Przegląd Górniczy

|

2011

|

T. 67, nr 3-4

84-89

PL

W obszarze zawartym między miejscowościami: Dębnik, Racławice, Szklary i Dubie w rejonie Krzeszowic i Jerzmanowic już w połowie XV wieku rozpoczęto eksploatację wapieni dewońskich i karbońskich. Początkowo były one wykorzystywane jako kamień budowlany, a po oszlifowaniu jako kamień ozdobny. Wartość ozdobną wapieni wykorzystali budowniczowie wielu obiektów sakralnych głównie w Krakowie, ale także w okolicach Krakowa i Częstochowie. W latach 70. ubiegłego wieku przeprowadzono inwentaryzację 32 kamieniołomów. Zebrany materiał skalny został opracowany pod względem mikrofaunistycznym w płytkach cienkich. Występujące w wapieniach struktury biogeniczne decydują o ozdobnych walorach tych skał węglanowych. Zespół mikroorganizmów wskazuje na późnodewoński i wczesnokarboński wiek tych osadów. Aktualnie skały te są eksploatowane w kilku miejscach, a urobek wykorzystywany jako kamienie łamane i bloczne, m.in. do produkcji betonów, mas bitumicznych, budowli drogowych, kolejowych, a najdrobniejsze frakcje mogą być stosowane jako wapniowo- magnezowe nawozy mineralne.

EN

In the area comprised between the localities: Dębnik, Racławice, Szklary, and Dubie in the region of Krzeszowice and Jerzmanowice already in the half of the 15th century exploitation of Devonian and Carboniferous limestones was started. Initially they were used as building stones, and after polishing as decorative stones. Of the decorative value of limestones took advantage the builders of many sacral objects, mainly in Cracow, but also in the neighbourhood of Cracow and Częstochowa. In the seventies of the past century inventorying of 32 quarries was carried out. The collected rock material was elaborated in the microfaunistic respect in thin plates. The biogenic structures occurring in the limestones decide about the decorative advantages of these carbonate rocks. The complex of microorganisms indicates the Late Devonian and Early Carboniferous period age of these deposits. Currently these rocks are exploited in several places and the mined rock is used as broken and block stones, among others for the production of concretes and bituminous masses, for road and railway structures, and the finest fractions can be used as calcium-magnesium mineral fertilizers.

10

Problematyka wykorzystania interferometrii satelitarnej w badaniach geologicznych

Graniczny M., Bovenga F., Kowalski Z., Perski Z., Piątkowska A., Surała M., Uścinowicz S., Wasowski J., Zdanowski A.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2011

|

nr 446 (1)

53--64

PL

Przedstawiono problematykę wykorzystania interferometrii radarowej do badania geodynamiki i ruchów powierzchni terenu wybranych obszarów Polski. Zinterpretowano wyniki tej metody dla Górnośląskiego Zagłębia Węglowego (GZW) oraz południowego wybrzeża Bałtyku w rejonie Zatoki Gdańskiej. Omówiono możliwości i ograniczenia satelitarnej techniki radarowej do badania analizy przemieszczeń powierzchni terenu. Dla obszaru GZW zastosowano dwie metody: PSI (satelity ERS-1 i ERS-2) oraz DifSAR (japoński satelita ALOS), które wykazały dużą użyteczność w badaniach osiadań terenu na obszarach górniczych i pogórniczych. Do analizy geodynamiki południowego wybrzeża Bałtyku w rejonie Zatoki Gdańskiej zastosowano metodę PSI. Zaobserwowano, że przeważająca część aglomeracji Gdańska, Gdyni i Sopotu jest stabilna lub prawie stabilna. Jednym z wyjątków jest obszar rafinerii gdańskiej, gdzie odnotowano osiadania sięgające –12 mm/rok. Stwierdzono, że interferometria radarowa jest bardzo przydatna do oceny ruchów powierzchni terenu – zagadnienia często rozpatrywanego w praktyce geologiczno-inżynierskiej.

EN

The questions of the satellite interferometry method application for research studies of the geodynamics and ground movements in selected areas of Poland have been presented in this paper. The results of interferometric analysis from Upper Silesian Coal Basin (USCB) and Southern Baltic Coasts in the region of Gdańsk Bay were revealed. The advantages and limitations of the satellite interferometry for the ground movements studies have been also discussed. In the USCB area two interferometric methods were applied: PSI (based on the analysis of the data from satellites ERS-1 and ERS-2) and DifSAR (based on the analysis of the data from the Japanese satellite – ALOS). The results of interpretation have shown big utility for investigations of subsidence at the mining and post mining areas. On the basis of the PSI analysis of Southern Baltic Coasts several interesting phenomena have been observed. It was confi rmed that predominant part of Gdańsk-Gdynia-Sopot agglomeration is stable or nearly stable. One exception has been observed in the region of the Gdańsk Refinery, where the subsidence rate of 12 mm/year was confi rmed. On the basis of the presented examples it could be concluded that the satellite interferometry is extremely useful for ground movement studies in the engineering-geological practice.

11

Jakość węgla w Lubelskim Zagłębiu Węglowym

Zdanowski A.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2010

|

nr 439 (1)

189--195

PL

Stan rozpoznania jakości węgla w Lubelskim Zagłębiu Węglowym (LZW) jest odzwierciedleniem rozpoznania geologicznego złóż węgla zlokalizowanych głównie w centralnej części zagłębia. Analizie jakościowej i technologicznej poddano próbki węgla pobrane z pokładów przewierconych w ponad 500 otworach wiertniczych. Zdecydowana większość utworów pochodzi z formacji z Lublina, w której występuje podstawowe, wielopokładowe złoże węgla. Węgiel z formacji starszych, ze względu na brak pokładów bilansowych jest słabiej rozpoznany, ale wyniki przeprowadzonych badań są wystarczające do oceny jakości węgla w całym zagłębiu. Jakość węgla oceniono na podstawie następujących parametrów: Wa, Qsdaf, Hdaf, Cdaf, Vdaf i RI. Wymienione parametry wykazują pewne prawidłowości rozkładu w otworach. Prawidłowości te pozwoliły wydzielić trzy strefy metamorfizmu z : węglem płomiennym typu 31, gazowo-płomiennym typu 32 i gazowo-koksowym typu 34. Brakuje podstaw do wydzielenia węgla gazowego typu 33 i ortokoksowego typu 35. Węgiel typu 31 występuje od stropu karbonu tylko w północnej części LZW, węgiel typu 32 – w centralnej części, a typ 34 dominuje w części południowej. Powierzchnie ograniczające wymienione strefy są niezgodne z powierzchniami stratygraficznymi, a także z poziomami głębokościowymi w odniesieniu do poziomu morza. Parametry technologiczne oceniono na podstawie zawartości: popiołu, siarki całkowitej oraz wartości opałowej. W LZW występuje węgiel nisko- (średnio około 10,5% popiołu) i wysokopopiołowy (średnio >25,0% popiołu). Zawartość popiołu ma decydujący wpływ na wartość opałową. Zawartość siarki całkowitej w węglu pokładów bilansowych tylko lokalnie przekracza 2,0%, ale w pokładach cienkich poniżej formacji z Lublina zawartość siarki często przekracza 5,0%, osiągając wartości maksymalne powyżej 13,0%.

EN

The state of knowledge of the Lublin Coal Basin’s coal quality reflects the geological exploration level of the coal deposits located within the central part of the Basin. The coal samples, collected from the coal seams encountered in over 500 boreholes, underwent qualitative and technological analyses. Majority of the samples has been taken from the Lublin Formation that contains the most important, multi-seamed coal deposit. Coals from the older formations are much less recognised, as their coal seams have no economic value. However, the existing analytical results are sufficient to assess the coal quality of the whole Basin. The coal quality has been assessed based on the following parameters: Wa, Qsdaf, Hdaf, Cdaf, Vdaf i RI. The above mentioned parameters reveal some distribution regularities within the boreholes. Those regularities allowed to distinguish three zones of the coals metamorphism: flame coals of the 31 type, flame-gaseous coals of the 32 type, and coking-gaseous coals of the 34 type. There is no data, however, allowing to determine gaseous coals of the 33 type and/or ortho-coking coals of the 35 type. Coals of the 31 type occur in the northern part of the Lublin Coal Basin, only. Coals of the 32 type occur in its central part, and coals of the 34 type dominate in its southern part. The surfaces limiting the above mentioned zones are lying unconformably to the stratigraphic surfaces as well as to the depth levels measured from the sea level. The coals technological parameters have been assessed based on the ash and total sulphur content, and on the coals’ net calorific values. In the Lublin Coal Basin occur low-ash (10.5% in average) and high-ash (>25.0% in average) coals. The ash content is crucial as far as the coals’ net calorific values are concerned. The total sulphur content of the coal seams with the economic thickness exceeds 2,0% locally, only. However, the total sulphur content of the thinner coal seams, occurring below the Lublin Formation, exceeds very often 5,0%, reaching even 13,0%, maximally.

12

Karbon Appalachów i jego porównanie z karbonem Górnośląskiego oraz Lubelskiego Zagłębia Węglowego

Zdanowski A.

Geologia / Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Staszica w Krakowie

|

2007

|

T. 33, z. 3

317-327

PL

Osady karbonu występują powszechnie w wielu miejscach Stanów Zjednoczonych Ameryki. Rejon będący przedmiotem porównań to Zachodnia Wirginia, w której liczne wychodnie karbonu zostały szczegółowo udokumentowane florystycznie. Rejon ten leży na zachód od strefy tektonicznej Brewarda - granicy wewnętrznej Appalachów między Płytą Atlantycką a Płytą Centralną. Opracowanie flory karbońskiej tego regionu dokumentuje górny mississip (serpuchow) oraz dolny pensylwan (górny baszkir). Na późny mississip i wczesny pensylwan przypada luka sedymentacyjna, podczas której powstała dokumentowana na terytorium USA tzw. powierzchnia postchesteriańska. Jej odpowiednikiem w polskich zagłębiach węglowych jest luka stratygraficzna sygnalizowana brakiem poziomów goniatytowych H1 i H2. Poniżej tej luki w porównywanych regionach występują utwory morskie i paraliczne z pokładami węgla, natomiast powyżej dominują utwory limniczno-fluwiame z pokładami węgla i pakietami utworów paralicznych.

EN

The Carboniferous deposits occur generally on the entire territory of the United States of America. The region to be correlated is the West Virginia where numerous Carboniferous outcrops occur and they are detailed floristically documented. The studied region is located west of the Breward tectonic zone, the inner boundary of the Appalachian between the Late Palaeozoic Atlantic Plate and the Early Palaeozoic Central Plate. The Carboniferous macroflora documents the Late Mississippian (Serpukhovian/Namurian A) and the Late Pennsylvanian (Late Bashkirian-Early Moscovian). The documented stratigraphic gap the post-Chesterian surface in the studied region corresponds to the latest Mississippian and Early Pennsylvanian. In Polish coal basins it probably corresponds to the stratigraphic gap ascribed to the H1 and H2 goniatite zones. In both studied regions marine and paralic deposits with coal beds occur below the gap and limnic-fluvial deposits with coal beds and thick paralic deposits dominate just above it.

13

Rozpoznanie złóż węgla kamiennego i boksytów w Lubelskim Zagłębiu Węglowym

Zdanowski A.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2007

|

nr 422

35-50

PL

Lubelskie Zagłębie Węglowe (LZW) położone w południowo zachodniej części platformy prekambryjskiej jest rozpoznawane pod względem złożowym od początku lat 60. ubiegłego wieku. Pierwsze wiercenia Tyszowce IG 1 i Żyrzyn IG 1 potwierdziły przypuszczenia o istnieniu złóż węgla kamiennego na Lubelszczyźnie. To dało podstawę do opracowania wstępnego modelu budowy geologicznej i rozpoznania wytypowanych obszarów w kat. A-C2. Dokumentowanie rozpoczęto od złoża Łęczna. Pozytywne wyniki uzyskane na tym złożu znacznie przyspieszyły prace dokumentacyjne, a także prace projektowe zmierzające do rozpoczęcia budowy kopalni i eksploatacji co nastąpiło w 1982 r. Intensywne prace dokumentacyjne w latach 80. ubiegłego wieku doprowadziły do udokumentowania w kat. A-C2 11 złóż o zasobach węgla kamiennego przewyższających 10 mld Mg. Równocześnie z pracami dokumentacyjnymi prowadzono rozpoznanie regionalne, w wyniku którego oceniono zasoby prognostyczne, perspektywiczne i potencjalne. Sumaryczne zasoby węgla w LZW oceniono na ponad 40 mld Mg. W końcu lat 70. XX w. wykonano 32 otwory wiertnicze w celu poznania wystąpień boksytów w utworach formacji Huczwy (wizen) w obszarze między Włodawą a Łukowem. Ich wyniki dostarczyły wiele danych w zakresie geologii złóż węgla i geologii regionalnej podłoża karbonu, a wystąpienia boksytów zostały potwierdzone tylko w trzech otworach. Dalsze prace poszukiwawcze za boksytami uznano za niecelowe.

EN

The Lublin Carboniferous Basin (LCB), located in central-eastern Poland to the NE and SE of Lublin, is geologically situated at the south-western margin of the pre-Vendian (Precambrian) East European Platform. The occurrence of Carboniferous coal-bearing deposits was first discovered in this area before the Second World War, but fundamental geological research was developed in the 1960. and proved an industrial significance of hard coal deposits of A-C2 categories (according to the reserve categories of Poland). A preliminary pattern of geological structure of the LCB was also described at that time. The hard coal measure Łęczna was the first one geologically documented. Successful results of geological research and intense record piling made it possible to initiate coal mine activity in that area and hard coal production in 1982. In the 1980., there were 11 hard coal deposits documented in categories A-C2. The resources were estimated at 10 bn Mg. Hard coal deposits of prospective, prognostic and potential significance were documented by detailed record piling and regional geological research. Total resources of hard coal deposits in the LCB were estimated at 40 bn Mg. In the late 1970., 32 test boreholes were drilled in the vicinity of Włodawa and Łuków that penetrated Carboniferous deposits down to the Huczwa Formation (Visean). They yielded new data about geological structure of the Carboniferous basement in the Lublin basin and about the range of hard coal deposits. However, they provided no data about economic reserves of aluminum ore. There were only thin intercalations containing bauxite rocks documented in 3 boreholes, and therefore further geological research was abandoned.

14

Oddział Górnośląski im. Stanisława Doktorowicza-Hrebnickiego w Sosnowcu

Jureczka J., Zdanowski A.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2004

|

nr 410

79-85