Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Review of existing systems of jaspers nomenclature and classification in Poland and worldwide

Powolny T., Dumańska-Słowik M.

Gospodarka Surowcami Mineralnymi

|

2017

|

T. 33, z. 2

43--52

EN

Nowadays, the term “jasper” is variably defined in petrology and gemology. The unification of the nomenclature and the classification of jaspers seems to be an essential challenge for petrologists worldwide. This misnomer is very commonly used among sellers or collectors of various gemstones. Therefore, a huge diversity in the mineralogical composition, geological settings and genesis of particular “spotted stones” is reported. In this paper the term “jasper” is proposed for all “spotted stones” which have technical properties that make them useful for jewelry and in the production of small stone accessories. Nevertheless, the introduction and approval of the term “true jasper” for rocks of hydrothermal-metasomatic origin and metamorphosed volcanogenic-sedimentary products to petrologic nomenclature is recommended. Different types of jaspers and related rocks have various economic significance. Jaspers or jasper-like rocks are decorative gemstones applied in jewelry, whereas others may be used as refractory materials or feldspar raw materials. In contrast, the petrographic research of jasperoids is useful during prospecting new ore deposits.

PL

Tematem artykułu jest problematyka nazewnictwa i klasyfikacji jaspisów oraz skał im pokrewnych w Polsce i na świecie. Termin jaspis jest obecnie różnie definiowany przez badaczy zajmujących się gemmologią i petrologią. Zróżnicowanie aktualnych poglądów dotyczących wspomnianych typów skał niesie ze sobą poważne konsekwencje. Termin jaspis cechuje się stosunkowo dużą popularnością wśród osób zajmujących się dystrybucją i sprzedażą kamieni ozdobnych. Jego stosowanie często okazuje się mylące dla potencjalnych nabywców „cętkowanych kamieni”. Z tego względu istotne wydaje się wprowadzenie do nomenklatury gemmologicznej i petrologicznej terminu jaspis prawdziwy (ang. true jasper). W artykule przedstawiono przegląd jaspisów występujących w Polsce oraz ich klasyfikację w świetle definicji podawanych przez różnych autorów. Uwzględniono w nim także ekonomiczne aspekty wykorzystania różnych rodzajów jaspisów. Większość tego typu skał ma zastosowanie w jubilerstwie, kamieniarstwie i produkcji drobnej galanterii kamiennej. Podobne do jaspisów pod względem mineralogicznym skały o charakterze jasperoidów mogą z kolei stanowić cenny wskaźnik przy poszukiwaniu złóż epitermalnych metali, takich jak np. złoto.

2

Depositional environment of Paleogen amber-bearing quartz-glauconite sands from Zdolbuniv (Rivne region, NW Ukraine): mineralogical and petrological evidences

Natkaniec-Nowak L., Dumańska-Słowik M., Naglik B., Melnychuk V., Krynickaya M. B., Smoliński W., Sikorska-Jaworowska M., Stach P., Kubica D., Ładoń K.

Gospodarka Surowcami Mineralnymi

|

2017

|

T. 33, z. 4

45--62

EN

Amber-bearing sands from Zdolbuniv mine are Paleogene fine-grained (0.6–0.12 mm) clastic rocks. The material is poorly rounded and moderately sorted out. It mainly consists of quartz, glauconite, and subordinately, feldspars (K-feldspars and plagioclases), mica, carbonates, zircon, epidote, fossil resins (Baltic amber) and ore minerals such as hematite, rutile, anatase, ilmenite. The presence of glauconite in the sands proves that sedimentation basin had to be marine reservoir. The variable composition of individual glauconite grains suggests the environmental conditions had to change during the sedimentation of clastic rocks. The occurrence of minerals, assembly such as zircon, epidote, ilmenite, rutile, anatase in the sands as well as the brown CL color of quartz grains, may suggest that majority of clastic material originated from metamorphic rocks, most probably coming from the Ukrainian Shield. Together with metamorphic material the fragment of fossil resins, i.e. Baltic amber, from the Paleogene off-shore forests could be transported to the sedimentation basin. Nowadays the bottom part of the analyzed profile is the most promising for the recovery of glauconite, whereas the exploration of Baltic amber may be initiated from the top of the profile.

PL

Piaski bursztynonośne z kopalni Zdolbuniv (obwód rowieński, NW Ukraina) to paleogeńskie, drobnoziarniste (0,6–0,12 mm) skały klastyczne. Materiał ziarnisty tych piasków jest słabo obtoczony i średnio wysortowany. Stanowią go głównie kwarc i glaukonit oraz występujące w podrzędnych ilościach: skalenie (K-skalenie i plagioklazy), miki, węglany, cyrkon, epidot, żywice kopalne (bursztyn) i minerały rudne, takie jak: hematyt, rutyl, anataz, ilmenit. Obecność glaukonitu wskazuje na środowisko morskie sedymentacji tego materiału. Duże zróżnicowanie składu chemicznego poszczególnych osobników glaukonitu sugeruje, że w trakcie sedymentacji materiału ziarnowego dochodziło do zmian warunków środowiskowych w samym basenie. Obecność w przedmiotowych piaskach takich minerałów, jak np. cyrkon, epidot, ilmenit, rutyl, anataz, jak i barwy ziaren kwarcu na obrazach CL wskazują, że większość materiału ziarnowego pochodzi ze skał metamorficznych, najprawdopodobniej budujących podłoże Tarczy Ukraińskiej. Wraz ze wspomnianym materiałem do basenu sedymentacyjnego mogły być transportowane fragmenty paleogeńskiej żywicy (bursztynu), pochodzące z pobliskich lasów. Analizowany profil piasków jest w dolnej części wzbogacony w glaukonit, podczas gdy górna jego część jest wzbogacona we fragmenty żywic kopalnych.

3

Podkrakowskie paleobazalty i możliwości ich wykorzystania

Heflik W., Jarczyk M., Dumańska-Słowik M.

Górnictwo Odkrywkowe

|

2016

|

R. 57, nr 1

11--15

PL

Podkrakowskie paleobazalty są skałami o porowatej teksturze i strukturze skrytokrystalicznej. Składają się z fenokryształów oliwinów przeobrażonych w iddyngsyt oraz masy skalnej zbudowanej w dużej przewadze z plagioklazów, a także z piroksenów i związków żelaza. Pory wypełnione są najczęściej minerałami wtórnymi, głównie kwarcem kalcytem i zeolitami. Są to skały o szerokim zastosowaniu, ze względu na intersujące właściwości fizyczne. Dawniej wykorzystywano je przede wszystkich w budownictwie dróg. Obecnie są stosowane w przemyśle ceramicznym, do produkcji wełny mineralnej oraz jako kamienie ozdobne. Poza tym, paleobazalty mogą być stosowane jako naturalne nawozy mineralne, ze względu na znaczną zawartość sodu.

EN

Paleobasalts from the vicinity of Krakow are typical volcanic rocks with porous and cryptocrystalline texture. They are built of phenocrysts of olivine, which have been altered into iddingsite and groundmass formed mainly by plagioclases, pyroxenes and iron compounds (goethite, hematite, magnetite). Their vesicles are filled with secondary minerals such as quartz, calcite and zeolites. Paleobasalts can be broadly applied due to their technical parameters. In past they were used in highway engineering. Nowadays these rocks are also utilized in ceramics for production of mineral wool or decorative stones. Moreover paleobasalts may be also used as a natural mineral sodium enriched fertilizers for farming.

4

Skały ultrazasadowe i zasadowe z otoczenia mariupolitów występujących w alkalicznym Masywie Oktiabrskim (SE Ukraina) – badania wstępne

Dumańska-Słowik M., Heflik W.

Gospodarka Surowcami Mineralnymi

|

2016

|

T. 32, z. 2

63--77

PL

Treścią pracy są wyniki badań mineralogiczno-geochemicznych próbek skał ultrazasadowych (perydotyt, piroksenit) i zasadowych (gabra oliwinowe) pobranych z bezpośredniego kontaktu z utworami alkalicznymi pochodzącymi z Pola Mazurowskiego Masywu Oktiabrskiego położonego nad morzem Azowskim (południowo-wschodnia Ukraina). Na podstawie składu mineralnego perydotyt został zaklasyfikowany jako wehrlit, a piroksenit jako klinopiroksenit oliwinowy. Omawiane skały odznaczają się znaczną zawartością, Fe, Mg, Ca, Ti oraz zubożeniem w P, alkalia (przewaga Na nad K) i REE. Spośród badanych skał gabro oliwinowe charakteryzuje się największym udziałem REE , w tym La, Ce, Nd, Y, Sm i Th oraz najwyższymi zawartościami alkaliów. Ten typ gabra wykazuje bliskie genetyczne spowinowacenie ze skałami alkalicznymi, występującymi w ich otoczeniu.

EN

The preliminary results of the mineralogical and geochemical investigations of ultramafic (peridotite and pyroxenite) and mafic (olivine gabbro) rocks from the Mazurovski Field of the Oktiabrski Massif in South-eastern Ukraine are presented in this paper. Peridotite is mainly composed of olivine (forsterite), pyroxene (diallage), plagioclase (labradorite) and ore minerals such as magnetite, ilmenite and pyrite. Antigorite and talk are secondary components. Diallage with subordinate plagioclase, olivine and Fe compounds (oxides/sulphides) are found in pyroxenite. Gabro is made of two generations of plagioclase, diallage, olivine, biotite and amphiboles (hornblende and actinolite). Chlorite, talk and ore minerals (ilmenite, pyrite, Fe oxides/hydroxides) occur as its subordinate components. On the basis of their mineral composition peridotite was classified as wehrlite, pyroxenite as clinopyroxenite, whereas the mafic rocks are represented by olivine gabbro. The mafic rocks are most likely products orginating from calc-alkaline magma. Owing to the fact that chromite was not identified in periodite, it is very probable that this rock is loco-temperature differentation product of ultramorfic rocks. The ultrabasic rocks and enriched with Al2O3, CaO and Fe and complethy impoverished of REES and alkalis. Only one olivine gabbro shows some amounts of REE s (0.096 wt.% REE s with the distinct predominance of LREE over HREE ) and alkalis (2.89–4.0 wt.% Na2O + K2O), which are surely genetically associated with alkaline rocks occurring in the near vicinity of the ultramafic and mafic rocks of the Oktiabrski Massif. The enrichment of gabbro in REEs and alkalis most probably proceeded post-magmatic activity.

5

Charakterystyka mineralogiczno-petrograficzna hornfelsów z Kowar (Dolny Śląsk)

Heflik W., Natkaniec-Nowak L., Zagożdżon P. P., Zagożdżon K. D., Dumańska-Słowik M., Jarocka J.

Gospodarka Surowcami Mineralnymi

|

2016

|

T. 32, z. 2

45--61

PL

Hornfelsy pochodzące z wyrobisk dawnej kopalni „Wolność” w Kowarach na Dolnym Śląsku są to skały wchodzące w skład formacji rudonośnej z Podgórza. Struktura ta znajduje się na styku granitoidowego masywu Karkonoszy oraz jego wschodniej osłony metamorficznej. Zmienność składu mineralnego badanych hornfelsów, a także ich cech strukturalno-teksturalnych były podstawą wydzielenia odmian barwnych tych skał, tj. czarnej, szarej i zielonej. Każda z nich występuje niezależnie, bądź też wzajemnie się przeławicają, dając odmiany mieszane o teksturach laminowanych lub smużystych. Na podstawie składu mineralnego stwierdzono, że hornfelsy z Kowar należą do facji piroksenowo-hornfelsowej metamorfizmu kontaktowego, dla której charakterystyczny jest następujący zespół mineralny: pirokseny, plagioklazy i kwarc; muskowit jest zastępowany ortoklazem, a biotyt pozostaje stabilny. Typowym minerałem tej facji jest andaluzyt, choć niekiedy może występować również sillimanit. W skałach tych wyróżniono przynajmniej trzy generacje faz mineralnych: I – allogeniczną, II – metamorficzną i III – hydrotermalną. [...]

EN

Hornfels from the closed “Wolność” mine (Kowary, the Lower Silesia) are recognized as thermally metamorphosed rocks belonging to hornblende-hornfels facies or locally a facies of pyroxene hornfels. Their texture reveal the traces of some deformations such as folding or fractures. Their protholit is described as a pelitic deposit enriched with clay minerals. The sediment was altered into meta-pelities-aleurites after the diagenesis, and later the rock was intensely thermally metamorphosed at the contact with the intrusion of the Karkonosze granitoid. Three varieties are distinguished based on their colour: green, grey and black. Green and black colours result from the predominance of hornblende and biotite over other rock components, respectively. Whereas grey hornfels are composed of similar amounts of both mafic minerals: biotite and hornblende. Quartz, mica minerals (biotite and muscovite), amphibole, (hornblende), acid plagioclase and andalusite, epidote group (clinozoisite), orthoclase and pyroxene make up hornfels components. Locally, andalusite is accompanied by sillimianite, which indicates a higher degree of contact metamorphism alterations. Three generations of minerals are distinguished in the rocks: allogenic (I), metamorphic (II ) and hydrothermal (III ). The allogenic phases are represented by heavy minerals such as zircon, apatite and monazite, which are characteristic of the protholit. The main components of the rocks (e.g. quartz, hornblende, feldspars, andalusite, sillimanite, mica minerals) belong to metamorphic minerals. Chalcopyrite, pyrite and fluorite are surely hydrothermally originated phases. Granitoides found at the contact zone with hornfels indicate traces of metasomatic alteration as a result of endomorphism in this region.

6

Stability relationships of REE-bearing phosphates in an alkali-rich system (nepheline syenite from the Mariupol Massif, SE Ukraine)

Dumańska-Słowik M., Budzyń B., Heflik W., Sikorska M.

Acta Geologica Polonica

|

2012

|

Vol. 62, no. 2

247-265

EN

Primary REE-enriched fluorapatite and fluorbritholite-(Ce) in nepheline syenite from the Mariupol Massif (SE Ukraine), contain textural and chemical evidence of late- to post-magmatic metasomatic alteration. REE mobilization and replacement of the primary phases by fluid-mediated coupled dissolution-reprecipitation strongly depended on the distance between the altered minerals in the host rock. Fluorapatite and fluorbritholite-(Ce) forming individual pristine grains were partially replaced by the same phase with a new composition, resulting in the presence of patchy zoning in altered grains. the increased REE contents in altered fluorapatite rim domains are related to REE mobilization from the altered REE-depleted rim domains of the fluorbritholite-(Ce). The REEs were transported by a fluid with high F activity. The alteration of fluorapatite and fluorbritholite-(Ce) grains in contact resulted in the partial replacement of the primary phases by the same phase with a new composition, but also in the partial replacement of the fluorapatite by secondary monazite and fluorite. The REE mobilized from the fluorbritholite-(Ce) in the presence of a F-rich fluid in an alkali-rich system promoted formation of monazite as the new phosphate REE-host. The presence of secondary parisite in the altered domains of the fluorapatite and fluorbritholite-(Ce) indicates a CO2 component in the fluid during metasomatic alteration.

7

Produkty oddziaływań diagenetycznych i hydrotermalnych w skałach osłony neogeńskich wulkanitów pienińskiego pasa skałkowego - wstępne badania mineralogiczno-petrograficzne

Pawlikowski M., Natkaniec-Nowak L., Dumańska-Słowik M., Kępińska B., Sikorska M.

Technika Poszukiwań Geologicznych

|

2011

|

R. 50, nr 1-2

377-385, 4 nlb.

PL

Przedstawiono wyniki wstępnych prac terenowych i badań mineralogiczno-petrograficznych skał z wybranych rejonów pienińskiego pasa skałkowego po stronie polskiej i słowackiej. Ich celem było rozpoznanie objawów procesów hydrotermalnych i wytypowanie obszarów potencjalnie najkorzystniejszych z punktu widzenia możliwości dalszych badań pienińskiego pasa skałkowego pod kątem rozpoznania termicznego i geotermalnego. Badania laboratoryjne dotyczyły przede wszystkim charakteru mineralnego oraz częstości występowania różnego rodzaju żyłek (głównie węglanowych) tnących skały z najbliższego otoczenia neogeńskich wulkanitów PPS. Stwierdzono, że skały z rejonu potoku Piekiełko koło Krościenka charakteryzuje największa ilość żyłek, zarówno pod względem liczebności jak i miąższości. Są to w przewadze skały okruchowe (piaskowce) odznaczające się dość znaczną szczelinowatością. Wskazano na potrzebę przeprowadzenia dalszych badań geologicznych i wiertniczych.

EN

The results of preliminary field works as well as mineralogical and petrographical investigations of rock samples from selected localities in the Pieniny Klippen Belt (Polish and Slovakian sides) are presented. They aimed at recognition of hydrothermal processes and indicating the most prospective areas for further thermal and geothermal exploration. The laboratory research concentrated mostly on mineralogical composition and frequencies of occurrence of various types of veins (mostly carbonate) which intersect the rocks from the nearest proximity of the Neogene volcanites of the Pieniny Klippen Belt. It was found that the highest number of veins (regarding their abundancies and thicknesses) is ascribed to the rocks outcropping in the area of Piekiełko brook near Krościenko. There are mainly detritic rocks (sandstones) with relatively high amount of fractures. The need for further geological research and drilling works was pointed out.

8

Dissolved-recrystallized zircon from mariupolite in the Mariupol Massif, Priazovje (SE Ukraine)

Dumańska-Słowik M., Sikorska M., Heflik W.

Acta Geologica Polonica

|

2011

|

Vol. 61, no. 3

277-288

EN

Zircon in mariupolite from the alkaline Mariupol Massif has a relatively simple, monotonous composition with only some variation in its REE2O3 and ThO2 content, i.e., 0.00-1.55 and 0.00-0.34 wt. %, respectively. It contains numerous inclusions such as albite, lepidomelane, aegirine, K-feldspars, pyrochlore, paristite and bastnńsite-(Ce). The crystallization of the inclusions (except for REE-bearing carbonates) was contemporaneous with the formation of the zircon crystals. These inclusions were enclosed by faster growing zircons. The SEM-CL images of the zircon are typical of crystals with signs of local thermal recrystallization, i.e., primary oscillatory zoning along the grain margins and secondary irregular patchy zoning in the interior. Its complex internal texture most probably formed as a result of a coupled dissolution-recrystallization process during the late magmatic or post-magmatic stage of the cooling of the host rocks. The abundant micropores could have originated as a result of leaching of the zircon. The recrystallization process definitely disturbed the concentric oscillatory zoning pattern characteristic of magmatic zircon.

9

Preliminary mineralogical and petrographical studies of veins within the country rocks of the Neogene volcanites of the Pieniny Klippen Belt as indicators of potential geothermal processes

Pawlikowski M., Kępińska B., Sikorska M., Natkaniec-Nowak L., Dumańska-Słowik M., Kosuth M.

Annales Societatis Geologorum Poloniae

|

2009

|

Vol. 79, No 2

177-185

EN

Field and as mineralogical and petrographical examinations of sedimentary rocks present in the area surrounding the Pieniny Klippen Belt were performed. The aim of these investigations was to identify the symptoms of hydrothermal processes within the studied rocks. Moreover, the areas prospective for the occur- rences of geothermal waters, alternative source of thermal energy instead of traditional power production using fossil fuels, were indicated. Analytical investigations were focused mainly on mineralogical composition of rocks as well as on the frequency of occurrences of various veins (mainly built of carbonate minerals) intersecting the rocks from the neighbourhood of Neogene andesitic rocks from the Pieniny Klippen Belt. The highest quantity and thickness of the veins was observed in the rocks from the area of Piekiełko stream near Krościenko. The clastic rocks (sandstones) from this area contain many fractures which are crucial for potential geothermal water circulation.

10

Zmineralizowane fragmenty drzew mioceńskich w utworach zapadliska przedkarpackiego między Tarnowem a Dębicą : komunikat

Natkaniec-Nowak L., Heflik W., Dumańska-Słowik M.

Geologia / Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Staszica w Krakowie

|

2006

|

T. 32, z. 2

225-227

PL

Opisano efekty mineralizacji fragmentów mioceńskich drzew występujących w utworach zapadliska przedkarpackiego, wśród których dominują przedstawiciele drzew iglastych.

EN

The mineralized wood fragments from the Miocene deposits of the Carpathian Foredeep are described, which are dominated by conifer ones.