Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Krajobraz kulturowy Røros - wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO

Kuśnierz-Krupa D., Kuśnierz K.

Teka Komisji Urbanistyki i Architektury Oddział PAN w Krakowie

|

2018

|

T. 46

649--660

PL

Przedmiotowy artykuł dotyczy zabytkowego miasta Røros, które od 1980 roku jest wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. Røros położone jest nad rzeką Glommą, w środkowo-wschodniej Norwegii, w regionie Sør-Trøndelag. Osadnictwo na tym terenie rozwinęło się około połowy XVII wieku w związku z odkryciem bogatych złóż miedzi. Z tego okresu do naszych czasów przetrwała nie tylko tradycja górnicza miejscowości, ale także drewniane domy, system transportu wodnego oraz relikty dawnej huty i maszyn niezbędnych do wydobycia miedzi. Wskazane elementy dziedzictwa kulturowego miasta świadczą o jego wyjątkowości w skali europejskiej, zaś współpraca społeczności lokalnej z władzami na polu ochrony i rewaloryzacji tego zespołu jest godna naśladowania. Zdaniem Autorów taka współpraca jest niezbędna aby proces ochrony i rewaloryzacji dziedzictwa kulturowego przebiegał właściwie, czego dowodem jest właśnie Røros.

EN

This article presents the historic town of Røros, which has been inscribed into the UNESCO World Heritage List since 1980. Røros is located on the river Glomma, in central and eastern Norway, in the Sør-Trøndelag region. Settlement in this area developed around the mid-17th century when rich copper deposits were discovered. Not only the mining tradition of the town from that period, but also timber houses, a water transport system and relics of a former foundry as well as machines used for copper mining have survived until the present. The indicated elements of the cultural heritage of the town confirm its unique character on the European scale, while the cooperation between the local community and authorities in order to protect and revalorise the complex is exemplary. According to the Authors, such cooperation is indispensable for the process of protection and revalorisation of cultural heritage to run smoothly, of which Røros is proof.

2

Zakopane – in defence of cultural landscape – clerks’ parcels

Kuśnierz K., Kuśnierz-Krupa D.

Technical Transactions

|

2018

|

Vol. 115, iss. 7

51--59

EN

This article addresses the issue of cultural values regarding the need to protect one of the housing estates in Zakopane – known as the Clerks’ Parcels. From the north-west the area is enclosed by Sabały St., from the west by Piłsudskiego St., from the south by Czecha St., and on the east side it borders on the Faluszowy Brook. It was designed and shaped during the 1920s according to the project of the renowned architect, Karol Stryjeński. The Clerks’ Parcels area is not merely a defined, consciously shaped urban layout, but also culturally significant objects listed in the heritage register and entered in the district monument records. In the opinion of the authors of this article, the area deserves to be under a statutory form of protection, namely listed in the immovable monument register of the Lesser Poland Voivodeship, which would safeguard that space against degradation and cultural annihilation.

PL

Niniejszy artykuł dotyczy problematyki wartości kulturowych oraz potrzeby ochrony jednej z dzielnic Zakopanego – Parceli Urzędniczych. Teren ten od północnego zachodu zamknięty jest ul. Sabały, od zachodu ul. Piłsudskiego, od południa ul. Czecha, zaś od strony wschodniej ogranicza go Faluszowy Potok. Został zaprojektowany i ukształtowany w latach 20. XX wieku według projektu znanego architekta Karola Stryjeńskiego. Obszar Parceli Urzędniczych to nie tylko zdefiniowany, świadomie ukształtowany układ urbanistyczny, ale także ważne kulturowo obiekty wpisane do rejestru oraz ujęte w gminnej ewidencji zabytków. Zdaniem autorów przedmiotowego artykułu obszar ten zasługuje na objęcie go ustawową formą ochrony jaką jest wpis do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego, co uchroni tę przestrzeń przed degradacją oraz kulturowym unicestwieniem.

3

The complexity of a small town

Chen T., Kobylarczyk J., Krupa M., Kuśnierz-Krupa D.

Technical Transactions

|

2018

|

Vol. 115, iss. 3

5--20

EN

The article presents deliberations about a small city as a desirable living environment of a multi-layered character focusing on sociological issues that take into account the lifestyle of the residents and their preferences. Environmental studies, which reflected the expectations of the residents regarding their living environment, proved to be very important for the matter of the paper. Another issue related to small cities is the architecture responsible for the vitality of the place, its character and intimacy. It often determines the attractiveness of the centre, its history and culture. The considerations provided by the authors were supported by urban analyses, interviews, literature studies and own observations regarding selected urban centres located in the Podkarpackie Voivodeship.

PL

W artykule przedstawiono rozważania na temat małego miasta jako pożądanego środowiska zamieszkania o wielowątkowym charakterze skupiającym zagadnienia socjologiczne uwzględniające styl życia mieszkańców oraz ich preferencje. Dla tej części rozważań istotne okazały się badania środowiskowe, których wyniki odzwierciedliły oczekiwania mieszkańców względem ich środowiska zamieszkania. Drugi wątek towarzyszący małym miastom to architektura odpowiadająca za żywotność miejsca, jego nastrój oraz kameralność. Niejednokrotnie decyduje o atrakcyjności ośrodka, jego historii i kulturze. Wskazane rozważania podparte zostały analizami urbanistycznymi, wywiadami, studiami literatury oraz własnymi spostrzeżeniami dotyczącymi wybranych miast zlokalizowanych w województwie podkarpackim.

4

Moret-Sur-Loing - cultural heritage, its value and protection

Kuśnierz-Krupa D.

Czasopismo Inżynierii Lądowej, Środowiska i Architektury / Journal of Civil Engineering, Environment and Architecture

|

2018

|

z. 65, nr 1

63--71

EN

This article concerns the historic town of Moret-Sur-Loing in the context of preservation and revalorisation, which are connected to its sustainable development. It is one of many examples, besides e.g. Heppenheim, Lorsch, Weinheim and Provins, of small European historic towns which can suitably use their cultural potential for their multidirectional development. The town of Moret-Sur-Loing is located to the south of Paris, in the Île-de-France region, in the department of Seine and Marne. The cultural landscape of Moret comprises mainly historic buildings with the magnificent Notre Dame church and numerous small-town houses, defensive walls with gates and a donjon, as well as the urban layout. Bridges are also important elements of the cultural landscape, particularly Le pont et I’Eglise which, together with the medieval defensive ramparts, creates a unique panorama. Although the historic heritage of the town is related to its past, it also has a great impact on the urban development. Protecting their culture, tradition, historic architecture and urban design, the inhabitants and the authorities in Moret-Sur-Loing spare no effort to maintain the former climate of a medieval town. They are aware that for the sustainable development of the town to progress properly, they ought to preserve their heritage, revalorise it and allow it to survive for next generations. The article contains the characteristics of the cultural landscape of the town of Moret in the context of its protection and preservation for future generations, which constitutes an important factor of sustainable development. The town will certainly set a valuable example for other, also Polish, small historic towns.

5

Urban planning of Khartoum. History and modernity Part II. Modernity

Hassan S.S., Kobylarczyk J., Kuśnierz-Krupa D., Chałupski A., Krupa M.

Wiadomości Konserwatorskie

|

2017

|

Nr 52

140--148

EN

The cosmopolitan centre of Khartoum, built in order to meet the requirements of the British residing there in isolation, was a concept realising the planning vision of a contemporary metropolitan city created on the level differing from the twentieth-century urban-planning principles of the West. Branching off, according to a meticulously planned and controlled scheme, the orthogonal grid of Khartoum with its opposite, chaotic Umm-durman on the other bank of the Nile, within half a century of their existence became proof of the phenomenon which, even today, might be regarded as a utopia. Free from tension, full of cultural contrasts and class differences, the capital of Sudan did not escape the touch of premature old age. A period of prosperity, known from old postcards and sentimental stories, was replaced with another utopia whose vision did not survive the clash with reality. In the second part of work concerning the history and urban development of Khartoum, the Authors presented issues concerning the realisation of urban-planning visions from the 1st and 2nd half of the 20th century. They also drew attention to their consequences and the fact that they constitute a signifi cant legacy for the current generation of urban planners.

PL

Kosmopolityczne centrum Chartumu, zbudowane aby sprostać wymaganiom rezydujących tam w izolacji Brytyjczyków, było koncepcją realizującą planistyczną wizję współczesnego miasta metropolitalnego stworzonego na poziomie nieodbiegającym od dwudziestowiecznych założeń urbanistycznych Zachodu. Rozgałęziająca się według ściśle zaplanowanego i kontrolowanego schematu, ortogonalna siatka Chartumu wraz z zaprzeczającym jej, chaotycznym Umm-durmanem po drugiej stronie Nilu stały się w ciągu półwiecza istnienia dowodem fenomenu, który nawet dziś mógłby być uznany za utopię. Wolna od napięć, pełna kulturowych kontrastów i różnic klasowych stolica Sudanu nie uniknęła dotyku przedwczesnej starości. Czas dobrobytu znany dziś ze starych pocztówek i sentymentalnych opowieści zastąpił czas innej utopii, której wizja nie zniosła zderzenia z rzeczywistością. W drugiej części pracy dotyczącej historii rozwoju urbanistycznego Chartumu autorzy przedstawili problemtykę dotyczącą realizacji wizji urbanistycznych z I i II połowy XX wieku. Zwrócili również uwagę na ich skutki i fakt, że stanowią istotną spuściznę dla współczesnej generacji planistów.

6

Urban planning of Khartoum. History and modernity. Part I. History

Hassan S.S., Elkheir O., Kobylarczyk J., Kuśnierz-Krupa D., Chałupski A., Krupa M.

Wiadomości Konserwatorskie

|

2017

|

Nr 51

86--94

EN

Niniejszy artykuł jest pierwszą częścią opracowania dotyczącego rozwoju przestrzennego Chartumu i podejmuje problematykę genezy oraz historii powstania miasta. Chartum jest stolicą Sudanu oraz głównym ośrodkiem politycznym, handlowym i kulturalnym tego kraju. Miasto, założone w wieku XIX, w miejscu połączenia Białego i Błękitnego Nilu, jest przykładem ciekawej struktury urbanistycznej, złożonej z trzech, niezależnie funkcjonujących ośrodków: Chartumu, Omdurmanu oraz Chartumu Północnego.

7

Lorsch – dziedzictwo Karolingów. Wstęp do badań nad dziedzictwem kulturowym miasta

Kuśnierz-Krupa D., Krupa M.

Wiadomości Konserwatorskie

|

2017

|

Nr 50

20--29

PL

Niniejszy artykuł dotyczy krajobrazu kulturowego średniowiecznego miasta Lorsch, które jest położone na terenie Niemiec, nad rzeką Weschnitz. W skład zasobu dziedzictwa kulturowego Lorsch wchodzi układ urbanistyczny miasta, charakterystyczna dla tego regionu drewniana zabudowa o konstrukcji szachulcowej oraz, a może przede wszystkim, relikty zespołu dawnego opactwa i klasztoru Altenmünster z epoki karolińskiej. Kompleks ten w 1991 roku został wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. Od tego czasu na terenie dawnego opactwa prowadzone są prace rewaloryzacyjne, dzięki którym dla zwiedzających udostępniane są kolejne relikty tego cennego założenia. Planuje się także utworzenie tutaj tzw. „osi kulturowej”, będącej połączeniem reliktów opactwa benedyktynów z miejscem, gdzie zlokalizowane było Altenmünster. Tak poprowadzona trasa ma umożliwić turystom zwiedzanie Altenmünster i zapewniać połączenie z archeologicznym parkiem Lauresham. Wszystkie elementy architektoniczne, relikty archeologiczne oraz wątki kulturowe położone na „osi” będą odpowiednio zaakcentowane i opisane przy pomocy tablic informacyjnych. Jeżeli plan ten będzie sfinalizowany, to zespół kulturowy Lorsch stanie się zapewne jedną z najciekawszych tego typu otwartych przestrzeni muzealnych w Europie.

EN

This article concerns the cultural landscape of the medieval town of Lorsch which is located in Germany, on the river Weschnitz. The cultural heritage of Lorsch includes the urban layout of the town, timber-frame buildings characteristic for this region and, or perhaps primarily, relics of the former abbey and monastery Altenmünster from the Carolingian epoch. In 1991, the complex was inscribed onto the UNESCO World Heritage List. Since then revalorization work has been conducted in the former abbey, due to which visitors gain access to further relics of this valuable complex. It is also planned to create here the so-called “cultural axis” which would link the relics of the Benedictine abbey with the site where Altenmünster was once situated. Such a route would enable tourists to visit Altenmünster, and ensure connection to the Lauresham archaeological park. All architectonic elements, archaeological relics and cultural themes located along the “axis” will be properly highlighted and described on information boards. If the plan is finalized, the cultural complex in Lorsch will probably become one of the most interesting open museum spaces in Europe.

8

Wiślica – Pomnik Historii

Kuśnierz-Krupa D., Krupa M.

Teka Komisji Urbanistyki i Architektury Oddział PAN w Krakowie

|

2017

|

T. 45

457--468

PL

Niniejszy artykuł poświęcono zagadnieniu uznania Wiślicy za Pomnik Historii. Ta forma ochrony zabytków jest jedną z pięciu wymienionych w Ustawie o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami. Na listę Pomników Historii można wpisać zabytek, który posiada szczególne wartości kulturowe i ma wyjątkowe znaczenie dla polskiej kultury. Zdaniem autorów Wiślica posiada wymienione wyżej cechy, a co za tym idzie może pretendować do tego, aby jako zespół urbanistyczno-architektoniczny zostać uznana za Pomnik Historii Polskiej Kultury Narodowej. Ten zabytkowy ośrodek, będący w przeszłości miastem, a obecnie siedzibą gminy położony jest na terenie województwa świętokrzyskiego, w powiecie buskim. Na terenie Wiślicy do dzisiaj zachowały się wątki osadnicze z okresu wczesnego średniowiecza oraz relikty urbanistyczne i architektoniczne z przełomu XIII i XIV wieku, co czyni Wiślicę rzadkim przykładem złożonego zespołu osadniczego, w którym występują zasadniczo wszystkie formy rozwojowe urbanistyki wczesnego i dojrzałego średniowiecza.

EN

This article addresses the issue of acknowledging Wiślica as a Monument of History. That form of monument protection is one of the five listed in the Monument Protection Act. A monument that can be entered into the list of Monuments of History must possess a special cultural value and unique significance for Polish culture. According to the authors, Wiślica possesses the above mentioned features, and consequently can aspire, as an urban-planning-architectonic complex, to become acknowledged as a Monument of History of Polish National Culture. That historic centre, once a city and nowadays a municipality, is located in the Świętokrzyskie Voivodeship, in Busko County. In Wiślica settlement remains from the early medieval period and urban and architectonic relics from the turn of the 13th and 14th century have been preserved until today, which makes Wiślica a rare example of an elaborate settlement complex in which basically occur all forms of urban development from the early and high Middle Ages.

9

Comments to the history of spatial development of Wiślica in the Middle Ages

Kuśnierz K., Kuśnierz-Krupa D., Krupa M.

Technical Transactions

|

2017

|

Vol. 5(114)

5--14

EN

The former town of Wiślica is located in the Świętokrzyskie Voivodeship, in the Busko district. Currently, it is a peripheral centre, whose origins date back to the early medieval period. Several settlement elements from that period have survived in Wiślica (relics of the Romanesque church of St. Nicholas; relics of the church of the Holy Spirit; relics of the church of St. Martin; the archaeological-architectonic relics “Regia”; relics of the 1st and 2nd Romanesque church and a hill fort), which constituted an early-medieval agglomeration in this area at the time. During the high Middle Ages the agglomeration acquired a regular urban the layout (9-square model) of a chartered town. In this article, the authors try to present the spatial development of Wiślica during the Middle Ages, on the basis of their own analyses and findings resulting from archaeological research conducted in the past.

PL

Niegdysiejsze miasto Wiślica położone jest na terenie województwa świętokrzyskiego, w powiecie buskim. Obecnie jest to peryferyjny ośrodek, który swoim rodowodem sięga okresu wczesnego Średniowiecza. Z tego okresu na terenie Wiślicy przetrwało wiele elementów osadniczych (relikty romańskiego kościoła św. Mikołaja; relikty kościoła św. Ducha; relikty kościoła św. Marcina; relikty archeologiczno-architektoniczne na „Regii”; relikty I oraz II kościoła romańskiego oraz grodzisko), które w wymienionym okresie tworzyły na tym terenie aglomerację wczesnośredniowieczną. Aglomeracja ta w okresie dojrzałego Średniowiecza została wzbogacona regularnym układem urbanistycznym (model 9-polowy) miasta lokacyjnego. Autorzy niniejszego artykułu, na podstawie własnych analiz oraz ustaleń badań archeologicznych, podjęli próbę scharakteryzowania rozwoju Wiślicy w okresie średniowiecza.

10

Heppenheim jako modelowy przykład dobrze wykorzystanego potencjału kulturowego małego miasta

Kuśnierz-Krupa D., Krupa M.

Czasopismo Inżynierii Lądowej, Środowiska i Architektury / Journal of Civil Engineering, Environment and Architecture

|

2017

|

z. 64, nr 3/II

161--180

PL

Heppenheim położone jest w Hesji na terenie zachodnich Niemiec. Jest to niewielki ośrodek, który obecnie liczy 25 tysięcy mieszkańców. Miasto ma jednak bogatą i barwną historię oraz cenny zasób kulturowy, który jest odpowiednio chroniony, a przede wszystkim właściwie eksponowany i wykorzystany. Prawa miejskie Heppenheim otrzymało na początku XIV wieku, ale ośrodek powstał znacznie wcześniej. Pierwsza wzmianka o jego istnieniu pochodzi już z wieku VIII. W mieście znajduje się m.in. średniowieczny, pięcioboczny rynek z odrestaurowanymi, XVII-wiecznymi szachulcowymi domami, barokowy ratusz, kościół parafialny pw. św. Piotra, XIII-wieczny zamek Starkenburg, budynek sądu Elektoratu Moguncji z XIV wieku oraz niezliczona rzesza XVI, XVII i XVIII-wiecznych domów, charakterystycznych dla małomiasteczkowej architektury niemieckiej, wzniesionych wzdłuż wąskich, malowniczych ulic historycznego centrum miasta. Ze względu na perfekcyjnie przeprowadzoną rewaloryzacje, udostępnienie i upowszechnienie zabytkowych obiektów i przestrzeni mieszkańcom oraz przyjezdnym Heppenheim może stanowić cenny wzór dla innych miast zabytkowych. Obecnie, wiele małych ośrodków na terenie Polski, które mogą poszczycić się cennym zasobem kulturowym boryka się z problemami gospodarczymi i brakiem miejsc pracy, co w konsekwencji prowadzi do zastoju i braku perspektyw na dalszy rozwój. Sposobem na progres gospodarczy oraz rozkwit takich miast może być turystyka kulturowa, tak dobrze rozwinięta w miastach niemieckich, czego przykładem jest właśnie Heppenheim.

EN

Heppenheim is located in Hessen, in western Germany. It is a small town currently populated by 25 thousand inhabitants. However, the town can boast an eventful and colourful history, and valuable cultural resources which have been properly preserved, but primarily properly exhibited and used. Heppenheim was granted its town rights at the beginning of the 14th century, but it had been established much earlier. The first mention of its existence comes already from the 8th century. In the town there are e.g. a medieval, pentagonal main square with restored 17th-century timber- frame houses, a Baroque town hall, a parish church of St. Peter, the 12th-century Starkenburg castle, the building of the Mainz Electorate Courthouse from the 14th century and a myriad of 16th-, 17th- and 18th-century houses, characteristic for small-town German architecture, erected along narrow, picturesque streets of the historic town centre. Because of perfectly carried out 180 D. Kuśnierz-Krupa, M Krupa revalorisation, accessibility and popularisation of historic objects and spaces among residents and visitors, Heppenheim can serve as a valuable model for other historic towns. Currently, many small towns in Poland, which can boast valuable cultural resources, face economic problems and lack of workplaces, which consequently leads to stagnation and lack of perspectives for further development. A way to make such towns progress economically and flourish can be cultural tourism so well developed in German towns, an example of which is Heppenheim.

11

Sokal w okresie średniowiecza. Prolegomena do badań

Kuśnierz-Krupa D., Krupa M.

Wiadomości Konserwatorskie

|

2016

|

Nr 45

43--52

PL

Niniejszy artykuł dotyczy początków miasta Sokala, które obecne leży w granicach administracyjnych Ukrainy, a do 1951 roku należało do Polski. Miasto zlokalizowane jest około 90 km na północ od Lwowa. Sokal istniał już zapewne w IX wieku i był jednym z wczesnośredniowiecznych nadbużańskich grodów. Jednak jego lokacja na prawie magdeburskim została przeprowadzona dopiero w pierwszej ćwierci XV wieku przez księcia Siemowita IV, który lokując miasto sprzedał dziedziczny urząd wójta mieszczaninowi krakowskiemu Mikołajowi Schönwaldowi.

EN

This article concerns the beginnings of the town of Sokal, which currently is located within administrative boundaries of Ukraine, but until 1951 belonged to Poland. The town is located approximately 90 km to the north of Lviv. Sokal must already have existed in the 9th century and was one of the early-medieval towns on the Bug River. However, it was granted the town rights under the Magdeburg Law only in the first quarter of the 15th century by Prince Siemowit IV who, having established the town, sold the hereditary office of the alderman to a Krakow burgher, Mikołaj Schönwald.

12

Problematyka ochrony dziedzictwa architektury polskiej 2 połowy XX wieku na wybranych przykładach

Kuśnierz K., Kuśnierz-Krupa D., Krupa M.

Wiadomości Konserwatorskie

|

2016

|

Nr 48

40--48

PL

Problem ochrony obiektów architektonicznych zrealizowanych po 1945 roku jest coraz częściej spotykany w bieżącej praktyce konserwatorskiej oraz w całym procesie inwestycyjno-budowlanym. Jest on niezwykle złożony, gdyż dotyczy szeregu aspektów: m.in. rozbudowy tych obiektów, przebudowy, zmiany funkcji, termomodernizacji oraz zmiany innych parametrów technicznych. Wiąże się to także, a może przede wszystkim, z ogromną presją inwestycyjną, której towarzyszą niejednoznaczne zasady ochrony tych obiektów, ponieważ ich zasób nie został jeszcze do końca rozpoznany i zwaloryzowany. Są one zatem często przedmiotem opinii konserwatorskich dotyczących ich wartości, zasad ochrony i możliwości ewentualnej ingerencji w bryłę, układ funkcjonalny itp. W niniejszym artykule złożoność podjętej problematyki postanowiono przedstawić na dwóch przykładach budynków zlokalizowanych w Krakowie: hotelu Cracovia oraz obiektu Os. Teatralne nr 19.

EN

The issue of protecting architectonic objects realised after 1945 is more and more frequently encountered in current conservation practice and during the whole investment-construction process. It is extremely complex since it involves several aspects: e.g. expanding those objects, rebuilding, changing functions, thermo-modernisation and alteration of other technical parameters. It is also, or perhaps primarily, connected with immense investment pressure accompanied by ambiguous regulations for protecting such objects since their number has not yet been fully determined or evaluated. Therefore, they are often a subject of conservation opinions regarding their value, protection rules and the possibility of interference in the bulk, functional layout etc. This article presents the complexity of the discussed issue on the examples of two objects: the Cracovia Hotel and the object at 19 Osiedle Teatralne housing estate.

13

Uwagi do rewaloryzacji terenu wokół zabytkowego kościoła pw. św. Marcina w Grywałdzie

Kuśnierz-Krupa D., Krupa M.

Czasopismo Inżynierii Lądowej, Środowiska i Architektury / Journal of Civil Engineering, Environment and Architecture

|

2016

|

z. 63, nr 3

219--226

PL

Niniejszy artykuł podejmuje problem rewaloryzacji terenu wokół zabytkowego kościoła pw. św. Marcina w Grywałdzie. Opisano w nim historię świątyni wraz z udokumentowanymi pracami rewaloryzacyjnymi obiektu oraz jego otoczenia, stan istniejący zespołu oraz wytyczne konserwatorskie do procesu rewaloryzacji zagospodarowania terenu wokół kościoła. Kościół pw. św. Marcina został wzniesiony w wieku XV i jest jednym z najcenniejszych przykładów sakralnego budownictwa drewnianego w Polsce. Sam obiekt w związku z licznymi pracami renowacyjnymi jakie były tutaj prowadzone w wieku XX oraz na początku XXI jest w dobrym stanie technicznym. Natomiast jego otoczenie, na które składa się: kamienny mur ogrodzeniowy, dwie pary filarów tworzących symboliczne bramy w murze ogrodzeniowym, schody terenowe oraz kamienne dojścia do świątyni, jest w złym stanie technicznym i wymagają pilnej interwencji konserwatorskiej. Interwencja ta winna być poprzedzona opracowaniem wytycznych konserwatorskich w postaci programu prac konserwatorskich przy zabytku, a także projektu budowlano-wykonawczego planowanych prac. Proces rewaloryzacji przedmiotowego terenu winien być prowadzony w uzgodnieniu z Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków, gdyż kościół wraz z otoczeniem jest wpisany do Rejestru Zabytków Nieruchomych Województwa Małopolskiego.

EN

The paper addresses the issues of revalorisation of the area around the historic St. Martin’s in Grywałd. The history of the church with documented revalorization work in the object and its surroundings, the existing state of the complex and conservation guidelines for the revalorization process of the church premises were described here. St. Martin’s church was erected in the 15th century and is one of the most valuable examples of wooden church buildings in Poland. In connection with intensive revalorisation work carried out during the 20th century and the first part of the 21th century, the object itself is in good state of preservation. However, its surroundings which include: the surrounding stone wall, two pairs of columns creating symbolic gates in the surrounding wall, outside stone steps and stone-paved path to the church, are in the poor condition and require urgent conservation intervention. This intervention should be preceded by preparing conservation guidelines in the form of the Program of Conservation Work on the object, as well as a building project of future work. The revalorisation process of the discussed area should be carried out in agreement with the Voivodeship Monument Conservator because the church and its premises are entered into the Lesser Poland Heritage Register.

14

Zmiany w aranżacji placów rynkowych miast lokacyjnych w Polsce południowo-wschodniej po 1945 roku (na wybranych przykładach)

Kuśnierz-Krupa D., Krupa M.

Wiadomości Konserwatorskie

|

2015

|

Nr 41

49--58

PL

Niniejszy artykuł dotyczy problematyki związanej ze zmianami, jakie zaszły po roku 1945 w zagospodarowaniu rynków miast lokacyjnych Polski południowowschodniej. Przedmiotowe zagadnienie opisano na przykładzie trzech wybranych miast: Kołaczyc, Brzostka i Jaślisk. Opisane wyżej zmiany zachodziły w trzech etapach, które były związane z sytuacją polityczno-gospodarczą kraju. Pierwszy etap dokonywał się w okresie zaraz po II wojnie światowej. Wówczas kondycja placów rynkowych zależała od wielkości zniszczeń, jakich na terenie danego ośrodka dokonała wojna. W drugim etapie zmiany w wyglądzie rynków dokonywały się pośrednio pod wpływem ideologii komunizmu. Polegały one m.in. na obsadzaniu rynków zielenią wysoką oraz lokalizacją w ich przestrzeni symboli (pomników) komunizmu, co powodowało zafałszowanie ich pierwotnego charakteru oraz kompozycji. Etap trzeci, który dokonał się, a raczej w wielu przypadkach wciąż się dokonuje, to okres po roku 1989, kiedy to wraz ze stopniową poprawą sytuacji gospodarczej kraju i odejściem od ideologii komunizmu w wielu miastach, także tych na terenie Polski południowowschodniej, obserwujemy działania na rzecz rewaloryzacji przestrzeni rynkowej.

EN

This article concerns the issues connected with changes that took place after 1945 in developing market squares in foundation towns of south-eastern Poland. The main issue was described on the examples of three selected towns: Kołaczyce, Brzostek and Jaśliska. The above mentioned changes took place in three stages which were related to the political-economic situation of the country. The first stage was taking place in the period immediately after World War II. Then the condition of market squares depended on the damage which the war had caused in a given centre. During the second stage changes in the appearance of market squares occurred indirectly under the infl uence of the communist ideology. They involved e.g. planting tall greenery around market squares and locating symbols (monuments) of communism within their space, which resulted in falsifying their original character and composition. The third stage which, in many cases, is still taking place refers to the period after 1989 when, together with the gradual improvement of the economic situation in the country and abandoning the communist ideology, we can observe activities aimed at revalorization of the market space in many towns, also those in south-eastern Poland.

15

Funkcja turystyczna jako czynnik aktywizacji małych miast zabytkowych dawnej Ziemi Krakowskiej w drugiej dekadzie XXI wieku – wybrane problemy

Kuśnierz K., Kuśnierz-Krupa D.

Wiadomości Konserwatorskie

|

2015

|

Nr 42

61--70

PL

Niniejszy artykuł ukazuje bogactwo zasobu zabytków architektury i urbanistyki Ziemi Krakowskiej. Opisane obiekty i zespoły w większości wymagają rewaloryzacji, adaptacji i przystosowania do roli atrakcji turystycznych. Owa rola może pomóc w aktywizacji zaniedbanych i zubożałych ośrodków, a także przyczynić się do rozwoju ich gospodarki i infrastruktury.

EN

This article presents the vast range of monuments of architecture and urban design in the Krakow region. The majority of described objects and complexes require revalorisation and adaptation for their role as tourist attractions. That role could help in activating neglected and impoverished centres, and contribute to the development of their economy and infrastructure.

16

Selected issues of monument protection and urban design in contemporary conservation practice

Kuśnierz K., Kuśnierz-Krupa D.

Czasopismo Techniczne. Architektura

|

2015

|

Y. 112, iss. 6-A

109--120

EN

The paper refers to the text published in the materials from the 1st Congress of Polish Preservation Officers, the resolution accepted then, and own research and issues concerning monument protection observed, within the last decade. The paper addresses the issue of modernizing historical objects e.g.: thermal modernization; "commercial modernization"; issues of protecting modernist monuments from the 1960s and 1970s; the phenomenon of recorded division of immovable monuments; the issue of modernizing historical hospitals, schools, and public utility objects. As far as the protection of urban design monuments is concerned, it involves e.g. preservation of the cultural landscape of our towns; protecting the panorama of historical towns; communications problems and the "city gates" setting.

PL

Niniejszy artykuł odnosi się do tekstu opublikowanego w materiałach I Kongresu Konserwatorów Polskich, do przyjętej wówczas rezolucji oraz do własnych badań i obserwacji problemów ochrony zabytków w ostatnim dziesięcioleciu. Tekst ten podejmuje problematykę modernizacji obiektów zabytkowych m.in. w zakresie: termomodernizacji; modernizacji "komercyjnej"; problematykę ochrony zabytków modernistycznych z lat 60. i 70. XX wieku; zjawiska podziału ewidencyjnego zabytków, modernizacji zabytkowych szpitali, szkół, obiektów użyteczności publicznej. W zakresie ochrony zabytków urbanistyki dotyczy to m.in. problematyki ochrony krajobrazu kulturowego naszych miast; ochrony panoramy miast zabytkowych; problemów komunikacyjnych oraz oprawy "bram do miasta".

17

Problematyka rewaloryzacji zabytkowych willi w miejscowościach uzdrowiskowych na przykładzie willi: Primavera, Jaworzyna oraz Wawel w Rabce Zdrój

Kuśnierz-Krupa D.

Czasopismo Inżynierii Lądowej, Środowiska i Architektury / Journal of Civil Engineering, Environment and Architecture

|

2015

|

z. 62, nr 2

265--273

PL

Rabka Zdrój jest XIX-wiecznym uzdrowiskiem, położonym na pograniczu Gorców i Beskidu Wyspowego, na południu województwa małopolskiego. Jej korzenie jako osady sięgają jednak jeszcze okresu Średniowiecza, kiedy to w 1254 roku Bolesław Wstydliwy zatwierdził uposażenie klasztoru Cystersów w Szczyrzycu, które obejmowało źródła solne na terenie ludźmierskim, które można utożsamiać z późniejszą Rabką. Miejscowość stała się oficjalnie uzdrowiskiem w 1864 roku, a inicjatorem tego przedsięwzięcia był Julian Zubrzycki. Na jego terenie działały wówczas cztery źródła solanki jodowo-bromowej: „Rafaela”, „Maria”, „Krakus” oraz „Kazimierz”. W ich bliskim sąsiedztwie zlokalizowano centrum uzdrowiska, gdzie powstał m.in. Dom Zdrojowy, deptak, apteka oraz restauracja. Tutaj także zaczęto budować pierwsze pensjonaty, początkowo przeważnie drewniane, z czasem także murowane. Budynki te nosiły cechy tradycyjnej architektury Podhala, a przy tym nawiązywały do obowiązujących wówczas wzorców europejskich. Obecnie, przeważająca większość tych obiektów znajduje się w złym stanie technicznym, a sposób ich użytkowania jest przypadkowy. Istnieje więc pilna ich rewaloryzacji i adaptacji do nowych funkcji, które pozwolą na ich bieżące utrzymanie. Niniejszy artykuł prezentuje trzy projekty rewaloryzacji rabczańskich willi.

EN

Rabka Zdrój is a 19th-century health resort located between two mountain ranges: the Gorce and the Beskid Wyspowy, in the south of the Lesser Poland Voivodeship. Its origins as a settlement date back to the Middle Ages when, in 1254, king Bolesław Wstydliwy granted the endowment for the Cistercian Monastery in Szczyrzyc, which included salt springs in the vicinity of Ludźmierz that might later be identified as Rabka. The place officially became a health resort in 1864 and the author of the idea was Julian Zubrzycki. Four springs of iodine-bromine brine named: ”Rafaela”, ”Maria”, ”Krakus” and ”Kazimierz” functioned in the resort. The centre of the health resort in which there were Spa House, a promenade, a chemist’s and a restaurant was located in their close neighbourhood. It was here that the first pensions were built, initially mostly wooden, later masonry. These buildings had features characteristic for traditional architecture of the Podhale region, while at the same time alluding to the current European models. The state of preservation of the majority of these pensions is poor, and their use is incidental. There is an urgent need for their revalorization and adaptation to new functions which will allow for their maintenance. This article presents three revalorization projects of the Rabka pensions.

18

XIX-wieczny Sokal – zapomniane galicyjskie miasto na Kresach

Kuśnierz-Krupa D.

Wiadomości Konserwatorskie

|

2014

|

Nr 37

45--53

PL

Sokal jest polskim miastem o wielowiekowej historii, które obecnie leży na terenie Ukrainy, na północ od Lwowa. Miasto to przez wielu jest zapomniane, choć istniejące do dzisiaj ślady jego bogatego dziedzictwa kulturowego świadczą niezbicie o jego wysokiej pozycji w dawnej Polsce. Szczególny rozkwit Sokala upatruje się w okresie „galicyjskim”, kiedy miasto i jego krajobraz kulturowy tworzyły wspólnie trzy nacje: Polacy, Ukraińcy i Żydzi, z których każda pozostawiła w nim ślad swojej obyczajowości i tradycji. Wówczas to w mieście powstało wiele interesujących pod względem architektonicznym obiektów, co świadczyło o ówczesnej randze ośrodka. W XIX i na początku XX wieku w mieście wzniesiono m.in. dworzec, męską i żeńską szkołę powszechną, gimnazjum państwowe, kasę oszczędności, męskie i żeńskie seminarium nauczycielskie, gmach Sokoła, budynek rady miasta oraz szpital. Okres rozwoju miasta zahamowały kolejno I i II wojna światowa, z następnie traktat o zmianie granic, na mocy którego Sokal znalazł się poza Polską w granicach ówczesnej Ukraińskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej.

EN

Sokal is a Polish town with centuries-long history, which is currently located in Ukraine, north of Lviv. The town has been forgotten by many, though the still existing traces of its rich cultural heritage bear evidence of its high standing in old Poland. The heyday of Sokal seems to have been during the “Galician” period, when the town and its cultural landscape was jointly created by three nations: Poles, Ukrainians and Jews, each of whom left traces of their morality and tradition in it. It was then that numerous noteworthy architectural ob- jects were erected, which bore evidence of the contemporary significance of the town. In the 19th and at the beginning of the 20th century, the railway station, comprehensive schools for boys and girls, the state gymnasium, the savings bank, teachers seminars for men and women, the “Sokoł” building, the town hall and the hospital were built. The flourishing of the town was interrupted by World War I and II respectively, and then the treaty concerning the change of frontiers, according to which Sokal was outside Poland within the then Ukrainian Socialist Soviet Republic.

19

Brzostek na mapie Miega

Kuśnierz-Krupa D.

Wiadomości Konserwatorskie

|

2014

|

Nr 38

22--28

PL

Przedmiotowy artykuł jest kolejnym z serii wypowiedzi o obrazie polskich miast, jaki został zapisany na mapie Miega, opracowanej w latach 1779-1783. Obejmuje ona tereny dawnego województwa krakowskiego, sandomierskiego, ruskiego, bełskiego, a także fragmenty Wołynia i Podola, czyli tereny, które zostały włączone do Austrii w wyniku I rozbioru Polski w 1772 roku. Mapa została opracowana w skali 1:28 800 przez zespół austriackich wojskowych pod kierunkiem majora Friedricha von Miega, od którego nazwiska przejęła swą nazwę. Niniejszy artykuł dotyczy miasta Brzostka, położonego nad Wisłoką, na terenie obecnego województwa podkarpackiego, w odległości około 15 km od Jasła. W okresie średniowiecza, z racji swojego położenia tuż za granicą Ziemi Krakowskiej, Brzostek należał do Ziemi Sandomierskiej. Miasto lokacyjne powstało w 1367 roku, zapewne obok dawnej wsi o tej samej nazwie, która istniała już w pierwszej ćwierci XII wieku jako własności benedyktynów tynieckich. Sekcja mapy Miega, na której zaznaczono Brzostek, nie była do tej pory publikowana i analizowana. Jej uważna kwerenda przynosi wiele ciekawych informacji dotyczących kształtu miasta w przeszłości.

EN

The article is another in a series of images of Polish towns, which was recorded on Mieg’s map drawn in the years 1779-1783. It includes territories of the former Krakowskie, Sandomierskie, Ruskie, and Bełskie Voivodeships, as well as fragments of Volhynia and Podolia i.e. the lands which were annexed by Austria as a result of the 1st Partition of Poland in 1772. The map was drawn in the scale 1:28 800 by a team of Austrian military supervised by Major Friedrich von Mieg after whom it was subsequently named.This article presents the town of Brzostek, located on the Wisłoka River, in the area of the present-day Podkarpackie voivodeship, about 15 km from Jasło. During the Middle Ages, because of is location just outside the reaches of the Krakow Region, it belonged to the Sandomierz Region. The town was founded in 1367, probably nearby a former village of the same name which had already existed in the first quarter of the 12th century as property of the Benedictine Friars from Tyniec. The section of Mieg’s map where Brzostek was marked has not been published or analysed so far. Its thorough analysis has yielded plenty of interesting information concerning the shape of the town in the past.

20

Remarks on the directions of the spatial development of baroque Rome

Kuśnierz-Krupa D.

Czasopismo Techniczne. Architektura

|

2014

|

R. 111, z. 3-A

111--129

EN

This article presents changes which occurred in the urban structure of Rome in the Baroque period. The initiator of the redevelopment of this city, dictated mainly by ideological concerns, was Pope Sixtus V who commissioned one of the greatest creators of that epoch – architect Domenico Fontana – to redesign the urban structure. The redevelopment was expected to become a symbol of the popes’ return to Rome as well as to improve transport between the most important basilicas in the city: S. Trinita dei Monti, S.M. Maggiore, S. Giovanni in Laterano and S. Croce in Gerusaleme. The construction of the most important urban enclosures in that period – the square outside St. Peter’s Basilica, Navona Square, the Spanish Stairs and Del Popolo Square – was planned then, too. Changes which occurred in the tissue of Rome in relation to Fontana’s plan are still legible in the urban layout of the city, whereas squares designed at that time make the centre of cultural and tourist life these days.

PL

W artykule przedstawiono zmiany jakie zaszły w strukturze urbanistycznej Rzymu w okresie baroku. Inicjatorem przebudowy miasta, podyktowanej głównie względami ideologicznymi, był papież Sykstus V, który zlecił jednemu z największych twórców epoki – architektowi Domenico Fontanie – projekt przebudowy struktury urbanistycznej miasta. Przebudowa ta miała być symbolem powrotu papieży do Rzymu, a także miała usprawnić komunikację między najważniejszymi bazylikami w mieście: S. Trinita dei Monti, S.M. Maggiore, S. Giovanni in Laterano i S. Croce in Gerusaleme. Wówczas zaplanowano także budowę najważniejszych wnętrz urbanistycznych tego okresu: placu przed bazyliką św. Piotra, placu Navona, Schodów Hiszpańskich oraz placu del Popolo. Zmiany jakie zaszły w tkance Rzymu w związku z planem Fontany do dzisiaj są czytelne w układzie urbanistycznym miasta, a zaprojektowane wówczas place stanowią centrum życia kulturalnego i turystycznego.