Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

On D-decomposition of periodically sampled systems

Jańczak J.

Automatyka / Automatics

|

2017

|

Vol. 21, no. 1

7--15

EN

The problem of the stability of non-uniformly sampled systems is considered. For this purpose, the D-decomposition method for determining the stability region in parameter space is investigated. Moreover, basic information about non-uniform sampling are presented, with an emphasis on periodic sampling. Based on the obtained simulation results, some comparisons of systems with different sampling patterns are considered.

PL

W artykule przedstawiono rozwązania na temat stabilności systemów próbkowanych niejednorodnie. W tym celu wykorzystano metodę D-podziału do określenia regionów stabilności w przestrzeni parametrycznej. Ponadto przytoczono podstawowe informacje dotyczące próbkowania niejednorodnego, w szczególności próbkowania periodycznego. Bazując na otrzymanych wynikach symulacji, dokonano porównania systemów z różnymi schematami próbkowania.

2

Porównanie odpływu z większych jezior Polski oraz problemy jego oceny

Jańczak J., Choiński A.

Gospodarka Wodna

|

2013

|

Nr 1

31--35

PL

Na podstawie średnich izorei i powierzchni zlewni jeziornych oszacowano odpływ z 507 odpływowych i przepływowych jezior Polski. Wzięto pod uwagę jeziora większe od 100 ha, położone na trzech głównych pojezierzach. W jeziorach w różnym stopniu następuje transformacja przepływającej przez nie wody. Ma to wpływ na ustrój hydrologiczny rzek pojeziernych. Największy wpływ na obieg wody mają jeziora na Pojezierzu Mazurskim, mniejszy na Pojezierzu Pomorskim, a najmniejszy na Pojezierzu Wielkopolskim. Dokonano typologii hydrologicznej jezior, którą oparto na odpływie z jezior. Przeprowadzono dyskusję terminologiczną dotyczącą pojęcia zasobów dynamicznych jezior. Nie powinno się ich wiązać automatycznie z zasobami retencji czynnej jezior.

EN

The discharges from 507 both flow-through and outflow laes in Poland were estimated on the isopleths of mean annual specific discharges from the lake [catchment area/surface]. The analysis covered lakes the surface of which exceeded 100 ha, located in three main Polish lake districts. Water flowing through the lakes undergoes transformation to various extents, what influences the hydrological regime of rivers located in lake areas. The lakes of the Masurian Lakeland have the highest impact on the water circulation. They are followed by the lakes in the Pomeranian Lakeland and the Great Poland Lakeland. The anaolysed lakes were hydrologically classified based on the type of discharge. The article discusses also the terminology of the dynamic lake resources, which should not be automatically associated with the lake active retention.

3

The role of lakes in inflow of water and biogenic substances in the polish part of the southern Baltic Sea [commun.]

Jańczak J., Niemirycz E.

Oceanological and Hydrobiological Studies

|

2011

|

Vol. 40, No.4

116-123

EN

Polish rivers, which make up 20% of the Baltic Sea’s catchment area, transport a load of nitrogen and phosphorus compounds into the sea. Theoretically, this load should be strongly correlated with the amount of water flowing in those rivers. However, this is not the case, especially in terms of the phosphorus compounds, since most of them come from point source pollution. The outflow load is also significantly influenced by nonpoint source pollution from farmland, which is very difficult to quantify. About 50% of nitrogen and 30% of phosphorus appear to come from nonpoint source pollution. It is important to realize that the load from nonpoint source pollution also includes the load of phosphorus and nitrogen transformed by lakes. Only recently, however, has this issue been mentioned in the specialist literature. In Polish studies on lake balance this remains a marginal issue. A limited number of observations indicate that lakes are capable of both limiting and increasing the load (mainly from the bottom sediments). This article presents some data on this issue which suggest that the roles of lakes in the transformation of the load of biogenic substances may be significant, but diverse.

4

Dyrektywa UE a zrównoważona gospodarka zasobami wodnymi jezior dorzecza Odry

Jańczak J., Brodzińska B., Kowalik A., Sziwa R.

Zeszyty Naukowe. Inżynieria Środowiska / Uniwersytet Zielonogórski

|

2004

|

nr 131(12)

153-158

PL

Na obszarze dorzecza Odry znajdują się 362 naturalne jeziora większe od 50 ha. Są one nie tylko ważnymi obiektami hydrologicznymi, ale stanowią istotne ogniwo w obiegu wody. Zajmują obszar około 636 km2, a ich pojemność przekracza 4,7 km3. Dla porównania, całkowity, średni z wielolecia odpływ z pojezierzy dorzecza Odry wynosi około 5,7 km3. Chcąc planować zrównoważoną gospodarkę wodną na jeziorach, bez wątpienia musimy posiąść o nich jakieś określone minimum wiedzy. Dyrektywa UE zaleca, aby każde państwo członkowskie określiło stan ekologiczny jezior większych od 50 ha i podaje odpowiednie kryteria. W artykule zajmujemy się kryteriami hydrologicznymi, morfometrycznymi i fizyko-chemicznymi. Aktualnie stan naszej wiedzy o elementach, których znajomość zaleca Dyrektywa, jest niewielki. Najgorzej sprawa wygląda z elementami hydrologicznymi, bowiem w Polsce prawie nie prowadzi się badań bilansowych jezior. Dane bilansowe mamy tylko dla pojedynczych jezior. Nie znamy ani czasu wymiany wody, ani ilości i dynamiki przepływu, nie mówiąc o powiązaniu ze zbiornikami wód podziemnych. Wiadomości o tych zagadnieniach mamy tylko szacunkowe. W razie potrzeby, odpływ z jezior na ogół szacuje się z izolinii średniego spływu jednostkowego. Chcąc sprostać wymogom Dyrektywy musimy zintensyfikować badania bilansowe jezior. Elementy morfometryczne najlepiej przedstawić na odpowiednim planie batymetrycznym. Wszystkie jeziora mają opracowane takie plany, ale większość z nich skonstruowano jeszcze w latach pięćdziesiątych i sześćdziesiątych ubiegłego wieku na podstawie sondowań z lodu na ogół w siatce kwadratów co 50 m. Dla tych jezior powinny być opracowane nowe plany. Elementy fizyko-chemiczne dla większości jezior są znane, ale dla znacznej części pochodzą z odległych lat. Konieczne są nowe badania. Postuluje się, aby w części połączyć je z badaniami monitoringowymi, które też w Polsce muszą zostać zmodyfikowane.

EN

The Odra basin includes 362 natural lakes bigger than 50 ha. They are not only important hydrological objects, but also essential components of the water cycle. Their surface area is about 636 km2, and the capacity exceeds 4.7 km3. For comparison, the total multiyear mean runoff from the Odra basin lakeland is about 5.7 km3. We must undoubtedly gain some minimum knowledge about the lakes where sustainable management would be planned. The EU Directive recommends that every member country should determine its ecological status of lakes bigger that 50 ha, and gives adequate criteria. This article deals with hydrological, morphometric and physicochemical criteria. At the present moment, the state of our knowledge about elements recommended by the EU Directive is slight. Especially hydrological elements are neglected because lake balance surveys in Poland almost are not carried out. Balance data are available only for individual lakes. We do not know either the water exchange time, the flow amount or dynamics, let alone the connection of underground waters with reservoirs. Information on these subjects is only approximate. If necessary, runoff from the lake is usually estimated from mean runoff modulus isoline. We shall intensify lake balance surveys if we want to meet the Directive requirements. Morphometric elements can be best presented on an appropriate bathometric plan. Every lake has such a plan, but most of these plans were made as early as in the fifties and sixties of the last century, on the basis of sounding from the ice, mostly in 50 m square graticule. New plans should be made for these lakes. Physicochemical elements are known for the majority of lakes, but for a considerable part of the lakes, they come from distant years. New surveys are needed. We suggest that the surveys should be combined with the monitoring which must be modified in Poland likewise.

5

Badania monitoringowe jezior w Polsce : potrzeba zmian

Jańczak J.

Gospodarka Wodna

|

2002

|

Nr 4

168-173

PL

Wyniki badań wprowadzonego w 1991 r. monitoringu reperowego wykazały, że stosowany w Polsce system oceny jakości wody jezior ma pewne wady. Wiele jezior zmienia klasę jakości z roku na rok. Błędna okazała się metodyka oceny podatności jezior na degradację - należy ją zmienić. Niepotrzebnie natomiast zmieniono sieć jezior badanych w monitoringu reperowym. Należy zastanowić się nad wprowadzeniem nowego systemu oceny, opierając się na dotychczasowych doświadczeniach i dyrektywach UE.

EN

Results of water datum points monitoring of lakes which has been carried out in Poland since 1991 show that evaluation system of lake water quality has certain disadvantages. Many lakes change their purity classes from year to year. The assessment system of lake susceptibility to degradation is wrong, it has to be changed. There was no need to change the network of observed lakes within the limits of datum points monitoring programme. According to experiences and directives of EC it is necessary to think about a new lake water quality evaluation system.

6

Rekultywacja a ochrona jeziora Gopło

Jańczak J.

Zeszyty Naukowe. Inżynieria Środowiska / Politechnika Zielonogórska

|

2001

|

nr 125

141-149

PL

Główne morfometryczne wskaźniki jeziora Gopło to: obszar 2,155 ha, objętość 78.5 ml m3, maksymalna głębokość 16,6 m, średnia głębokość 3,6m, maksymalna długość 25 km, długość linii brzegowej 90 km. Jezioro Gopło jest bardzo mocno zanieczyszczonym zbiornikiem wodnym. Oto najczęściej pojawiające się wartości wybranych wskaźników w latach 1995-1999: całkowity fosfor LI - 0.3 mgAlm3, całkowity azot 1.5 - 2.5 mg/dm, konduktywność - 600 uS/cm, chlorofil 50 -70 mg/dm3, biomasa fitoplanktonu 30-50 mg/dm3, widoczność 30-60 cm. Źródła zanieczyszczenia są różne. Odpowiedzialne za to zanieczyszczenie są ścieki komunalne i przemysłowe, oraz inne czynniki. Jenym z głównych źródeł biogenów jest także osad z dna jeziora, zwłaszcza w północnej części niedaleko Kruszwicy. W celu zmniejszenia ilości tych zanieczyszczeń zainstalowano w części północnej dwa zestawy aeratorów. Natlenianie w zatoce (1) jest korzystne gdyż kontroluje proces gnilny i zapobiega dalszej degradacji. Natomiast natlenianie na głębokości (2) przynosi słabe efekty. Wprawdzie ogranicza dostarczanie biogenów ze źródeł wewnętrznych ale w niewielkim zakresie. Zainstalowanie opisanvch zestawów aeratorów niewątpliwie było błędem. Tak wielkie jezioro nie może zostać zregenerowane poprzez sztuczne natlenienie, zwłaszcza w sytuacji gdy ilość biogenów jaka dostaje się do jeziora z powierzchni spływu jest ogromna. Według kryterium Vollenweidera, wpływ fosforu 6-9 razy przewyższa próg niebezpieczny. Należy zacząć od zmniejszenia dostarczania biogenów z zewnątrz. Trzeba zbudować nowe oczyszczalnie ścieków, albo zmodyfikować stare. Jest to jednak bardzo powolny proces ze względów finansowych. Wysoce problematycznym będzie zlikwidowanie dostaw biogenów z różnorakich źródeł, głównie pochodzenia rolniczego, ponieważ prawie cała, ogromna, powierzchnia spływu jeziora Gopło jest użytkowana dla celów rolniczych. Należy zmienić model użytkowania ziemi, zwłaszcza w pobliżu jezior i ich dopływów. Innym sposobem może być utworzenie pasów trawiastych, leśnych lub obsadzenie ich krzewami oraz racjonalne używanie nawozów. Przy znacznym ograniczeniu dopływu biegenów z zewnątrz, w niektórych rejonach jeziora można soróbować zdezaktywować fosfor za pomocą koagulanta glinowego. Najlepszym rozwiązaniem dla zatoki byłoby zebranie górnej warstwy osadu. Zabieg ten również polepszyłby warunki morfometryczne jeziora, gdyż zatoka jest bardzo płytka.

EN

The main morphometric indicators of Lake Gopło are as follows: area 2,155 ha, volume 78,5 ml m3, maximum depth 16,6 m, mean depth 3,6 m, maximum lenght 25 km, lenght of shoreline 90 km. Lakke Gopło is a highly polluted body of water. The most frequent values of selected indicators for the years 1995-1999 are: total phosphorus 1.1 - 0,3 mg/dm3, total nitrogen 1,5 - 2,5 mg/dm3, conductivity - 600 uS/cm, chlorophyll 50 - 70 mg/m3, biomass of phytoplankton 30 - 50 mg/dm3, visibility 30 - 50 mg/dm3, visibility 30 - 60 cm. The sources of the pollution are diverse. It comes from municipal and industrial waste as well as from dispersed sources. One of the main sources of biogen supply is also bed sediment, especially in the northern part of the lake near Kruszwica. To reduce this internal supply, two sets of aerators have been installed in the northern part. Aeration in the bay (1) is useful to the excent that it checks rotting and prevens further degradation. Aeration in the profundity (2), however, has negligible effects. It does limit the internal supply, but its range is small. The installation of this set of aerators was certaintly a mistake. Such a big lake cannot be restored with the help of artificial point aeration, especially when the amount of biogens reaching the lake from the catchment is very great. By Vollenweider's criterion, the phosphorus inflow is 6-9 times higher than the dangerous level. To start with, the external supply should be reduced. Treatment plants should be built or modified, but this is a slow process for financial reasons. Highly problematic will be the reduction of the dispersed supply, which is largely of agricultural origin, because almost the entire big catchment of Gopło is in agricultural use. It is necessary to change the land-use pattern, especially near the lakes and its tributaries. Other measures include the planting of protective shrubby, grassy or woodland barriers, rational use of fertilisers, etc. After the external supply has been substantially reduced, in some regions of the lake one can try to inactivate phosphorus with the help of aluminium coagulant. The best solution for the bay would be to scoop up the topmost sediment layer. It would also improve the lake's morphometric conditions, because the bay is very shallow.